De wetgever in balans: over gewichten en ... - Rechtspraak.nl

More documents

Recommendations

Info

Drie voor het maatschappelijk fundament van de rechtsstaat wezenlijke punten zijn: ten eerste onderwijs over de rechtsstaat, ten tweede terughoudendheid en genuanceerdheid van gezagsdragers in hun uitlatingen over de rechtspraak en ten derde voorlichting van het publiek over ons werk en onze rol als rechters. 6.1. Onderwijs ‘Democracy is not handed down by the gene pool, it has to be learned’, zo zegt Sandra Day O’Connor, de eerste vrouwelijke rechter in het Amerikaanse Hooggerechtshof. Uit onderzoek bleek dat twee derde van de Amerikanen een jurylid van American Idols noemen, maar slechts 15% kent de naam van de voorzitter van het Hooggerechtshof. Zorgwekkender is dat niet meer dan een derde van de Amerikanen de drie staatsmachten kan noemen. O’Connor vervult daarom sinds haar pensionering een voortrekkersrol bij de promotie van het onderwijs over de rechtsstaat. In de VS is de website iCivics ontwikkeld, die in alle vijftig staten wordt gebruikt en waarop scholieren via allerlei spellen kunnen leren hoe de democratische rechtsstaat werkt en wat daarin de rollen van de verschillende instituties zijn. Scholen kunnen daarvan gratis en met ondersteuning gebruik maken. In Nederland speelt Prodemos, het huis voor democratie en rechtsstaat, een belangrijke en vruchtbare rol in het onderwijs. Dit initiatief juich ik toe. Daarnaast lijkt het mij heel goed als advocaten, rechters en officieren schoolklassen bezoeken om over hun werk en over de rechtsstaat te vertellen. Misschien kunnen gepensioneerden, naar het voorbeeld van O’Connor daarbij een belangrijke rol vervullen, want, zoals zij zegt: “Een oude rechter is als een oude schoen, alles is helemaal versleten, behalve de tong”. 6.2. Genuanceerde gezagsdragers Uitlatingen van vertegenwoordigers van de verschillende staatsmachten moeten niet ondermijnend werken op het publieke vertrouwen in de instituties van de rechtsstaat. Op de vertegenwoordigers van bestuur en wetgever en op de rechterlijke macht rust daarom de verantwoordelijkheid zich ook bij incidenten gematigd uit te laten. Op hen rust de verantwoordelijkheid steeds weer uit te leggen hoe de geschiedenis op harde wijze leert dat een onafhankelijke rechterlijke macht een absolute voorwaarde is voor een democratische rechtsstaat. En dat juist de bescherming die de rechter ook aan impopulaire personen biedt of aan opvattingen die indruisen tegen die van de meerderheid, de kwaliteit bepaalt van de samenleving als geheel; tolerantie en medemenselijkheid zijn onverminderd belangrijke graadmeters voor het niveau van een beschaving. Denk aan de vorige Italiaanse premier die er een gewoonte van maakte te fulmineren tegen de rechterlijke macht. Hij noemde “aanklagers en rechters de kanker van de democratie”. Het voorbeeld van Berlusconi klinkt misschien ver weg, maar ook politici van eigen bodem bepleitten ontslag van rechters bij hun onwelgevallige uitspraken. Dit wil niet zeggen dat op de rechter geen kritiek zou mogen worden geuit, voor kritiek staat de rechterlijke macht open: sterker nog, het hele stelsel van beroepsmogelijkheden is gegrond op het besef van de feilbaarheid van de rechter. Kritiek houdt ons scherp, maar in het publieke debat moet die kritiek worden geuit met respect voor de positie van de rechter. Ontijdige of onbesuisde kritiek beschadigt de rechterlijke macht en kan het machtsevenwicht in de rechtsstaat verstoren. Het is dus geen kwestie is van niet tegen een stootje kunnen als rechters zich zorgen maken over politici of andere opinieleiders die ongenuanceerd ageren tegen hun uitspraken. 6.3. De rechter moet laten zien wat hij doet Het werk van de rechter kan niet zonder uitleg. Beslissingen of camerabeelden van de rechtspraak kunnen we niet zomaar de wereld in slingeren. Daar heeft niemand wat aan. Kennis van de context is nodig om er echt iets van te kunnen begrijpen. 11
De Nederlandse rechter is zijn uitspraken in de loop der jaren steeds beter en toegankelijker gaan motiveren. Wie de moeite neemt zal op rechtspraak.nl veel begrijpelijker vonnissen vinden dan hij misschien had verwacht. Gerechten twitteren en laten persberichten uitgaan, persrechters en officieren staan de media te woord en daarnaast worden diverse andere vormen van publieksvoorlichting benut: van open dagen tot filmpjes met reconstructies van zaken met playmobil. Dat zijn goede ontwikkelingen. Op de rechtspraak rust de taak het de burger en de journalist zo gemakkelijk mogelijk te maken om goede eenvoudig te doorgronden informatie over de rechtspraak te krijgen. 7. Onderzoeksvragen a. Herijking van de grenzen van de rechtsvormende rol van de Hoge Raad. Hoe kan de Hoge Raad voldoen aan de vraag naar een sterkere rechtsvormende rol zonder teveel richting de stoel van de wetgever te schuiven? b. Optimalisering van de samenwerkingsverhouding tussen de nationale en Europese hoogste gerechten. Welke instrumenten en werkwijzen zouden kunnen worden benut om tot een nog betere samenwerkingsverhouding tussen de genoemde gerechten te komen? c. Zouden een herwaardering van het sub judice beginsel en een invoering van ‘contempt of court’ kunnen bijdragen aan een betere positionering van de rechter in ons staatsbestel? 12
Page 1 and 2: DE VERANDERENDE CONSTITUTIONELE ROL
Page 3 and 4: egeling al naar gelang zij in de na
Page 5 and 6: 3.1. Voorstel Halsema Het voorstel
Page 7 and 8: aan de civiele kamer van de Hoge Ra
Page 9 and 10: de aanwezigheid van de verdachte al
Page 11: elasting die strafvervolging voor h

De wetgever in balans: over gewichten en ... - Rechtspraak.nl

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?