rapport Kennis op de kaart - Rivm

ijlage 2
Typologie van Nederlandse gebieden
In het hoofdstuk ‘Synthese van kennisfactoren’ worden de indicatoren van de
kenniseconomie beschouwd vanuit het perspectief van verschillende
ruimtelijke indelingen die beleidsmatig interessant zijn omdat er ruimtelijk
beleid op gevoerd werd of wordt De Nederlandse geografische literatuur
geeft aanwijzingen voor ruimtelijke afhankelijkheid die samenhangt met
stedelijkheid op diverse schaalniveaus. Men kan in dit verband denken aan
regionale woonkwaliteiten, regionale arbeidsmarkten en gespecialiseerde
zakelijke netwerken, die vaak een nationale of zelfs internationale reikwijdte
hebben. Dit type ruimtelijke samenhang in de groei en toegevoegde waarde
creatie van bedrijven in de vorm van meer uitgebreide stedelijke systemen is
afhankelijk van de geografische representatie van de stedelijke structuren in
Nederland. We hanteren de volgende drie verschillende representaties, die we
in de analyses gebruiken als ruimtelijke regimes – in een regime is de hypothese
over de relatie tussen de kennisfactoren en de groei van bedrijfsprestaties
op basis van de theorie of eerder onderzoek anders.
1. In de eerste plaats is een onderscheid gemaakt tussen sterk verstedelijkte
en minder sterk verstedelijkte gemeenten. Daarbij is voor kleine gemeenten
de grens gelegd bij een inwonertal van 45.000 inwoners (in 1996). Gemeenten
met meer dan 45.000 inwoners worden gerekend tot de groep van
middelgrote gemeenten. Grote gemeenten hebben meer dan 200.000
inwoners (kaartbeeld 1). Dit levert dus een driedeling op van soorten
gemeenten in Nederland. De incubatietheorie in de Amerikaanse literatuur
veronderstelt dat in en tussen de grootste steden een netwerk bestaat waar
kennis meer uitgewisseld wordt dan elders.
2. In de loop van de tijd hebben stedelijke gemeenten in Nederland zich
ontwikkeld tot stadsgewesten, die vervolgens zijn aaneengegroeid tot
stedelijke zones. Stadsgewesten omvatten stedelijke woning- en arbeidsmarkten
waarvan er binnen Nederland verschillende kunnen worden
onderscheiden (zie kaartbeeld 2). De kerngemeenten van dergelijke
stadsgewesten zijn stedelijke centra van werkgelegenheid. Daar omheen
liggen suburbane gemeenten, van waaruit meer dan 20% van de lokale
beroepsbevolking pendelt op de kerngemeente. Gemeenten buiten de
regionale arbeidsmarkten staan daarentegen min of meer op zichzelf. Dit
levert een driedeling op van gemeenten. Amerikaans onderzoek (zie o.a.
Acs 2000) veronderstelt dat in het geheel van kerngemeenten en suburbane
gebieden de groeiomstandigheden beter zijn dan daarbuiten.
3. Op een hoger ruimtelijke schaal kan een onderscheid worden gemaakt
tussen gemeenten in het meest stedelijke deel van Nederland (het ‘centrum’)
en het overige deel van Nederland (de ‘periferie’). Hoewel deze
centrum-periferie verdeling in Nederland weinig geprononceerd is in
vergelijking tot andere, grotere landen in Europa, bestaat er historisch wel
degelijk een verschil tussen de Randstad enerzijds en de rest van het land.
Bijlage 2 160 • 161