rapport Kennis op de kaart - Rivm

modellen van ‘economies of expertise’ (kostenvoordeel door kennis) (Van der
Laan 2000).
De regio centraal
In het perspectief van sociaal en cultureel kapitaal in de kenniseconomie staan
vooral vaardigheden centraal die samenhangen met de interpersoonlijke
communicatie en de selectie van informatie. Dit komt volgens Van der Laan e.a.
(2000) vooral tot uitdrukking in de mate waarin werkenden zich toeleggen op
het overtuigen of beïnvloeden van anderen. Daartoe is in de economie het
aandeel ‘sweet talk’ afgebakend als indicator van sociaal en cultureel kapitaal.
Het gaat hier om de volgende vaardigheden (Van der Laan 2000):
– leidinggevende werkzaamheden waarbij sprake is van beleidsvoeren,
leidinggeven of toezicht houden
– verbale werkzaamheden waarbij eisen worden gesteld ten aanzien van
het mondeling of schriftelijk weergeven van gedachten en gevoelens
– kunstzinnige werkzaamheden waarbij eisen worden gesteld aan
expressieve of esthetische vormgeving
– servicegerichte werkzaamheden die zijn gericht op dienstverlening aan
personen en
– persuasieve werkzaamheden waarbij mensen in direct contact beïnvloed
moeten worden.
Deze indicator ‘sweet talk’ zullen we in het hoofdstuk ‘De kenniseconomie:
indicatoren en ruimtelijke patronen‘ toepassen op de Nederlandse regio’s.
In aansluiting op het onderscheid in persoonsgebonden en gecodificeerde
kennis stelt Jacobs (1999) dat de hoeveelheid aan en veelzijdigheid van de
noodzakelijke kennisbronnen ook laat zien dat veel kennis niet bedrijfsintern
kan worden opgebouwd – zeker niet in kleine ondernemingen –, maar via
netwerken tot stand moet komen. De kenniseconomie is een netwerkeconomie
en dat maakt de onderzoekbaarheid van ruimtelijke patronen allesbehalve
eenvoudiger. Ook het cbs benadrukt dat kennis wordt gecreëerd en vergroot
door middel van sociale interactie. Wanneer personeel en onderzoekers veelvuldig
met elkaar in contact staan, gaat persoonsgebonden kennis over in
expliciete kennis en vice versa (cbs 1998).
Juist omdat deze kennisoverdracht gebonden is aan persoonlijke, menselijke
interactie, is geografische nabijheid van groot belang. Aan de bedrijfskundige
omgeving is immers nadrukkelijk een ruimtelijke dimensie gekoppeld: andere
bedrijven, publieke kennisinstellingen en nieuwe werknemers (arbeidsmarkt).
Bovendien is het mogelijk dat een onderneming is aangewezen op
kapitaalverschaffers om de benodigde aangetrokken kennis te kunnen
bekostigen. Met andere woorden: in een kenniseconomie zijn de regio en
geografische nabijheid van groot belang.
Met dit uitgangspunt lijken de moderne lokalisatietheorieën van Porter (1990)
en Storper (1997) haaks te staan op de netwerktheorie van Castells (1996). Het
verschil gaat terug op het onderscheid dat de eersten maken tussen informatie
kennis op de kaart