rapport Kennis op de kaart - Rivm

waaruit meer dan 20 procent van de lokale beroepsbevolking op de kerngemeente
pendelt (situatie 2000). Daarentegen staan gemeenten die zich
buiten de regionale arbeidsmarkten bevinden, min of meer op zichzelf. Zo
ontstaan drie groepen gemeenten. In veel internationaal onderzoek (zie o.a.
Acs 2000 en Drennan 2002) wordt verondersteld dat in het geheel van kerngemeenten
en suburbane gebieden de economische groeiomstandigheden en
de condities voor de kenniseconomie beter zijn dan daarbuiten.
Een derde onderscheid is op een hogere ruimtelijke schaal tussen gemeenten
in het meest stedelijke deel van Nederland (het centrum) en gemeenten in
het overige deel van Nederland (de periferie). Hoewel deze verdeling tussen
centrum en periferie in Nederland weinig geprononceerd is in vergelijking tot
andere, grotere, landen in Europa, bestaat er historisch wel degelijk een
verschil tussen de Randstad en de rest van het land. Sinds de jaren vijftig is de
Randstad aanzienlijk uitgedijd in oostelijke (delen van Flevoland, Utrecht en
Gelderland) en zuidelijke richting (delen van Noord-Brabant). Aan de hand
van de graviteitswaarden (economisch zwaartepunt) voor de totale werkgelegenheid
kan Nederland in zones worden verdeeld: de Randstad, de
omliggende intermediaire zone en de periferie van Nederland. Van Oort
(2004) laat zien dat de centrumregio Randstad doorgaans hoger scoort op het
terrein van innovatie en werkgelegenheidsgroei dan de twee andere zones.
Aan de hand van deze stedelijke indelingen beantwoorden we nu een aantal
vragen. Bijvoorbeeld: presteert de Randstad beter dan de gebieden daarbuiten?
Wat is de positie van de grote steden in Nederland ten opzichte van de
middelgrote steden? En zijn het juist de centrale steden die zich specialiseren
in bepaalde aspecten van de kenniseconomie, of ook hun suburbane ommeland?
In tabel 6 staan de kennisindicatoren en -factoren voor de drie onderscheiden
stedelijke indelingen. Niet alleen zullen we deze vragen aan de orde
stellen, ook analyseren we combinaties van typen gebieden. Hoe doen bijvoorbeeld
de middelgrote steden in de Randstad het ten opzichte van gelijke
type gebieden daarbuiten? Tabel 7 en tabel 8 tonen de kennisindicatoren en
-factoren voor deze combinaties van typen gebieden.
Het onderscheid Randstad, intermediaire zone en nationale periferie
Het gemiddelde opleidingsniveau van het bedrijfsleven in de Randstad is hoger
dan dat in de intermediaire zone, dat weer hoger is dan het opleidingsniveau in
de nationale periferie. De verschillen zijn aanzienlijk; het opleidingsniveau van
het bedrijfsleven in de Randstad is ruim 22 procent hoger dan het Nederlandse
gemiddelde en de intermediaire zone en nationale periferie liggen daaronder.
Ook voor de indicatoren ict-intensiteit, sociaal kapitaal (sweet-talk-werkgelegenheid)
en creativiteit gaat deze positionering in de stedelijke hiërarchie
op. De Randstad scoort op deze indicatoren hoger dan de intermediaire zone,
die op haar beurt weer hoger scoort dan de nationale periferie. De Randstad
scoort dan ook hoog op de factor ‘kenniswerkers’.
Meer dan in de intermediaire zone en nog meer dan in de nationale periferie is
de economie in de Randstad gestoeld op werknemers met een gemiddeld
hoog opleidingsniveau. Bij hun werkzaamheden gebruiken zij relatief veel ict,
kennis op de kaart
Toelichting tabel 6:De waarden in
de tabel zijn uitgedrukt als index
ten opzichte van het Nederlandse
gemiddelde, dat op 100 is gesteld.
Een waarde van 122 betekent dat de
indicator 22% hoger is dan het
Nederlandse gemiddelde. Voor de
factorscores zijn wel de absolute
waarden weergegeven. Dit zijn
gestandaardiseerde waarden,
waarbij het gemiddelde van alle
regio’s nul is. De geaccentueerde
cellen zijn de hoogste waarden van
de rij.