T&L Herfstanemonen, de oudjes doen het nog ... - Tuin & Landschap

Sortiment
Foto’s: Margareth Hop, PPO
Herfstanemonen,
de oudjes doen het nog best
Herfstbloeiende anemonen zijn al heel lang geliefd als tuinplant.
Ze bloeien laat, zijn robuust en tolereren schaduw. Een aantal
cultivars is al erg oud, maar desondanks behaalden twee van die
oudjes de hoogste waardering in een recente sterrenkeuring.
Anemone ’Elegans’ Anemone ’Honorine Jobert’ Jobert’
Anemone ’Königin Charlotte’ Anemone ’Ouvertüre’
Waardering en beschrijving van gekeurde cultivars
HHerfstanemonen worden vooral in tuinen
gebruikt. Vanwege hun hoogte vinden ze
meestal een plek wat achter in de border.
De minder gecultiveerd uitziende rassen
zijn tevens geschikt voor verwildering,
bijvoorbeeld in het openbaar groen.
Wanneer de planten zich eenmaal hebben
gevestigd, kunnen ze zeer oud worden
zonder opnemen en scheuren. Maar weer
volledig verwijderen is erg moeilijk omdat
ze op wortelresten kunnen uitlopen.
Vier soorten
De naam herfstanemoon duidt niet op
één enkele soort en zijn cultivars. Wat
men herfstanemoon noemt, is in feite
een groep van vier soorten die alle in de
Waardering
Cultivar Cultivargroep Hoogte (cm) Bloemkleur Bloeitijd Bijzonderheden
*** ’Elegans’ [Autumn Elegans Group] 75-120 Licht paarsroze Begin aug. - 3e week sept. Lijkt afgezien van de bloemkleur exact op ’Honorine Jobert’. Stevig en rijkbloeiend.
Een zeer oud ras (1849), vaak onder foute namen in de handel.
*** ’Honorine Jobert’ [Autumn Elegans Group] 50-120 Wit Begin aug.- begin okt. Syn. ’Alba’. De meestgekweekte witte herfstanemoon. Een oud ras (1863), zeer stevig
en rijkbloeiend. Sport van ’Elegans’.
** ’Königin Charlotte’ [Autumn Elegans Group] 80-125 Lichtpaars Syn. A. x hybrida ’Königin Charlotte’, ’Königin Charlotte von Württemberg’, ’Queen Charlotte’,
’Reine Charlotte’. Grote, roze bloemen, waarvan de bloemblaadjes elkaar goed overlappen.
** ’Ouvertüre ’ [Autumn Single Group] 75-90 Lichtroze Half juli - eind aug. Syn. A. x hybrida ’Ouvertüre’. Vrij recent ras. Op het moment de vroegstbloeiende herfstanemoon
(vanaf half juli).
** ’Pamina’ [Autumn Double Group] 80 Donkerroze Half aug. - 3e week sept. Syn. A. hupehensis ’Pamina’. Felroze, goed gevulde bloemen, die opvallen door hun
regelmatige bouw.
** ’Praecox’ [Autumn Single Group] 80 Donkerroze, paars Eind juli - eind sept. Syn. A. hupehensis ’Praecox’. Waarschijnlijk worden meerdere klonen onder deze naam
verkocht. Goed ras voor verwildering in grote tuinen of openbaar groen.
** ’Robustissima’ [Autumn Single Group] 80-120 Lichtpaars Eind juli - begin sept. Syn. A. tomentosa ’Robustissima’ en A. ’Robustissima’. Zeer winterhard en langlevend.
Voor sommige toepassingen te woekerend, maar zeer geschikt voor verwildering in het
openbaar groen.
** ’Whirlwind’ [Autumn Double Group] 100-130 Wit Half aug. - eind sept. De bekendste gevuldbloemige, witte herfstanemoon. De plant die in Nederland veel
verkocht wordt, is wel soortecht, en niet gelijk aan ’Coupe d’Argent’.
* ’Margarete’ [Autumn Double Group] 70-90 Donkerroze Begin aug.- begin okt. Syn. A. hupehensis ’Margarete’. Ras met dubbele, felroze bloemen. Minder regelmatige
bloemen dan ’Pamina’, minder rijkbloeiend dan ’Prinz Heinrich’, maar ’Margarete’ bloeit
wel vroeg en lang.
* ’Mont Rose’ [Autumn Double Group] 100-120 Lichtroze Half aug. - half sept. Syn. A. x hybrida ’Mont-Rose’, ’Montrose’, ’Monterosa’, ’Mont Rose’, ’Terry’s Pink’.
Een van de weinige gevuldbloemige, lichtroze cultivars.
* ’Prinz Heinrich’ [Autumn Double Group] 70-80 Donkerroze Half aug. - begin okt. Syn. A. hupehensis ’Prinz Heinrich’. Van de felroze, gevuldbloemige cultivars bloeit ’Prinz
Heinrich’ het rijkst. Hij heeft wel vaak bladaaltjes.
* ’Richard Ahrens ’ [Autumn Single Group] 100 Lichtroze Eind aug. - eind sept. Syn. A. x hybrida ’Richard Ahrens’. Zeer laatbloeiend ras.
* ’Hadspen Abundance’ [Autumn Single Group] max. 80 Lichtroze, donkerroze Begin aug. - 3e week sept. Syn. A. hupehensis ’Hadspen Abundance’. Valt op door de enkelvoudige bloemen in
twee tinten roze.
* ’Rosenschale’ [Autumn Elegans Group] 60-100 Middenroze Eind aug. - eind sept. Syn. A. x hybrida ’Rosenschale’ en ’Pink Shell’. Lijkt op ’Elegans’ maar bloeit later.
Herkenbaar aan de ingesneden bloembladtopjes.
* ’Serenade’ [Autumn Elegans Group] 100-130 Licht paarsroze Begin aug. - 3e week sept. Syn. ook als cultivar van x hybrida, hupehensis, tomentosa en vitifolia in de literatuur.
Vrij recente cultivar. Goed winterhard.
o ’Andrea Atkinson’ [Autumn Elegans Group] 130-145 Wit Begin aug. - 3e week sept. Syn. A. x hybrida ’Andrea Atkinson’. Lijkt erg op ’Honorine Jobert’, kan daarom vervallen.
o ’Rotkäppchen’ [Autumn Double Group] 80 Donkerroze Begin aug. - half sept.
*** = uitstekend [Autumn Single Group] = enkelbloemig
** = zeer goed [Autumn Elegans Group] = halfgevuldbloemig
* = goed [Autumn Double Group] = gevuldbloemig
o = overbodig of overtroffen
nazomer tot herfst bloeien. Het zijn: Anemone
hupehensis, A. matsudae (nauwelijks
in cultuur), A. tomentosa en A. vitifolia.
Tussen de soorten bestaan bovendien
hybriden, waarvan A. x hybrida, de kruising
tussen A. tomentosa en A. vitifolia, de
bekendste is.
De vier soorten kunnen op uiterlijk worden
onderscheiden. A. vitifolia heeft blad
dat niet samengesteld is. A. hupehensis en
A. tomentosa hebben samengesteld blad,
dat bij A. tomentosa viltig behaard is en
bij A. hupehensis bijna glad. Het is echter
niet gemakkelijk te zien of een bepaalde
plant nu tot een soort behoort of een
hybride is. Dit zorgt voor veel problemen
met de naamgeving. Er zijn cultivars die
in de literatuur afwisselend bij vier ver-
schillende soorten of hybriden worden
ingedeeld.
Voor de naamgeving van cultivars is het
tegenwoordig mogelijk om ze in te delen
in cultivargroepen. Planten kunnen hiermee
gemakkelijk in de juiste groep worden
ingedeeld, terwijl die indeling tevens
informatie geeft over de planten. Dit komt
de stabiliteit van de naamgeving ten goede.
Tot nu toe kwamen achter de naam
Anemone een soortnaam en een cultivarnaam.
Nu volgt achter Anemone direct de
cultivarnaam, met aansluitend de cultivargroepsnaam.
Voor de herfstanemonen
zijn drie van die groepsnamen gemaakt:
[Autumn Single Group] voor enkelbloemige
cultivars (dus met vijf bloemblaadjes),
[Autumn Elegans Group] voor half- ➔
12 Tuin & Landschap 24 (2002) Tuin & Landschap 24 (2002) 13

Herfstanemonen,
de oudjes doen het nog best
gevuldbloemige cultivars (met 6-19
bloemblaadjes) en [Autumn Double
Group] voor gevuldbloemige cultivars
(met 20 of meer bloemblaadjes).
Standplaats
Herfstbloeiende anemonen groeien van
nature in vochtige, open bosgebieden, of
net boven de boomgrens. In de tuin willen
ze een standplaats in de halfschaduw, op
vochtige, vruchtbare grond, die diep losgemaakt
is en veel organische stof bevat.
Lichte grond met een goede drainage in
de winter is ook geschikt. Kalkrijke grond
kan, maar de voorkeur gaat uit naar neutrale
tot kalkarme grond. Een standplaats
in de zon op het oosten, met schaduw
op het heetst van de dag, is erg geschikt.
A. hupehensis kan van deze groep de
meest zon en droogte verdragen. Hij
bloeit dan wel eerder, geeft kleinere bloemen
en de bloemkleur verbleekt eerder.
De planten hebben vezelige wortelstokken
en worden bij voorkeur in het voorjaar
geplant, want vooral in de eerste winter
na aanplant hebben herfstanemonen
soms problemen met de overwintering.
De planten afdekken met een mulchlaag
is daarom het eerste jaar raadzaam.
De bloeitijden variëren per soort en
hybride. A. tomentosa bloeit vroeg, gevolgd
door A. hupehensis en A. vitifolia.
De hybridencultivars variëren van zeer
vroeg (A. hybrida ’Ouvertüre’ vanaf half
juli) tot zeer laat (A. hybrida ’Richard
Ahrens’ vanaf eind augustus). Voor verwildering
(woekerend) komen met name
A. hupehensis ’Praecox’ [Autumn Single
Group] en A. tomentosa ’Robustissima’
[Autumn Single Group] in aanmerking.
Ziekten en plagen
Herfstbloeiende anemonen zijn over
het algemeen gezonde planten, die zeker
niet om de paar jaar moeten worden
gescheurd. Er komen virussen voor, maar
die veroorzaken weinig schade. Het blad
wordt soms gegeten door rupsen. De
schuimcicade komt ook voor.
Vaker hebben de planten problemen met
bladaaltjes. Deze zitten in de plant en veroorzaken
bruine, hoekige vlekken op het
blad. In bestaande beplantingen kan men
de aaltjes eigenlijk niet bestrijden. Sterk
aangetast blad verwijderen helpt iets,
maar is niet afdoende. De aaltjes overwinteren
in de neuzen en wortelstokken, en
komen het jaar erop weer terug. Beginnen
met schoon plantgoed is daarom erg
belangrijk. ■
14 Tuin & Landschap 24 (2002)
Anemone ’Pamina’ Anemone ’Praecox’
Anemone ’Robustissima’ Anemone ’Whirlwind’
Onderzoek en beoordeling
Na meer dan een eeuw van
vermeerdering en handel in
Anemone was de soortechtheid
van veel rassen twijfelachtig
geworden. Daarom
heeft PPO, Sector Bomen in
Boskoop in samenwerking
met de Koninklijke Vereniging
voor Boskoopse Culturen
(KVBC) en buitenlandse
onderzoekers het handelssortiment
onderzocht en
beschreven. De keuringscommissie
van de KVBC heeft op
de aanplant bovendien een
sterrenkeuring uitgevoerd.
Het cultuur- en gebruikswaardenonderzoek
Anemone
is gefinancierd door het Productschap
Tuinbouw.
Om meer duidelijkheid en
stabiliteit in de naamgeving
van cultivars te krijgen is voor
een groepsindeling gekozen
gebaseerd op de opbouw
van de bloemen. Het is echter
niet nodig om nu meteen
namen op plantlabels te veranderen;
de oude namen
zijn niet plotseling fout. Maar
Margareth Hop
in consumenteninformatie
kan deze nieuwe indeling
misschien haar diensten al
bewijzen. De voorkeursnaam
is zoals altijd de naam in de
Naamlijst van Vaste Planten.
De nu voorgestelde naamgeving
met groepsaanduidingen
wordt op z’n vroegst in
de editie van 2005 doorgevoerd.
Volledige beschrijvingen van
de cultivars staan in Dendroflora
nummer 38.
Ir. M.E.C.M. Hop is onderzoeker selectie
en gebruikswaarde bij PPO, Sector
Bomen in Boskoop, T (0172) 23 67 00.