T&L Wim Oudshoorn over Veronica en ... - Tuin & Landschap

Sortiment
Wim Oudshoorn over
Wereldwijd gaat men in het algemeen uit van zo’n driehonderd
soorten Veronica en dat nog wel nadat men de in
Nieuw-Zeeland voorkomende soorten tot het zelfstandige
genus Hebe heeft verklaard. Een ander ’verlies’ leed het
geslacht toen onder meer Veronica virginica tot Veronicastrum
werd omgedoopt. Van het enorme sortiment
wordt slechts een beperkt aantal toegepast.
In de Georgische
Kaukasus, waar
Europa in Azië
overgaat, groeit
Veronica gentianoides
in het wild.
Veronica en Veronicastrum
Slechts zo’n tien Veronica-soorten en
daarnaast één Veronicastrum zijn vrij algemeen
bij vasteplantenkwekers verkrijgbaar.
Van deze tien zijn V. longifolia,
V. subsessilis, V. austriaca, V. gentianoides
en V. spicata veruit de belangrijkste. Daarentegen
is Veronicastrum nog steeds geen
gemeengoed in de vakwereld, ondanks
zijn al jarenlange goede staat van dienst
bij een beperkt aantal plantenliefhebbers.
Ik moet zeggen dat die onderwaardering
door het vak zeer ten onrechte is.
De echte veronica’s hebben hun oorsprong
vooral in de noordelijke gematigde
zone, en dan met name die van Europa en
Azië. Veronicastrum virginicum groeit, zoals
de naam aangeeft, in Noord-Amerika
en wel in de oostelijke helft van het land.
In Nederland kennen we 22 soorten die
vrijwel alle een zeer bescheiden voorkomen
hebben. Slechts vier soorten: de
beekpunge (V. beccabunga), de gewone
ereprijs (V. chamaedrys) de draadereprijs
(V. filiformis) en de lange ereprijs (V. longifolia)
worden gekweekt en in tuinen toegepast.
Gelukkig kan de hovenier tevens
putten uit een aantal vrij algemeen om
hun sierwaarde geteelde soorten van
elders uit de wereld, en de nodige cultivars
hieruit.
Foto’s: PPWW, Daan Smit
Morfologische eigenschappen
Veronica’s hebben veelal tegenoverstaande
bladeren die steeds enkelvoudig zijn.
De kleine bloemen zijn opgebouwd uit
vier bloemblaadjes. Verder worden er
twee bloemtypen onderscheiden: vlakke
bloemen die bezoek krijgen van zweefvliegen
en kleine bijen; meer kelkvormige
bloemen waar koolwitjes, honingbijen en
sommige hommels op afkomen. De twee
lange opvallende meeldraden steken ver
buiten de bloem. Zweefvliegen en kleine
bijen klemmen zich aan deze ’zitstokjes’
vast en duwen dan de helmknoppen tegen
het lichaam en zorgen zo voor stuifmeeltransport.
De bloemen bevinden zich ofwel in (langwerpige)
trossen of staan alleen in de
oksels van de bovenste bladeren. De kleuren
blauw en purper in allerlei nuances
komen veel voor. Witte (albinovormen) en
roze bloemen komen in cultuur ook regelmatig
voor. De bloei van de verschillende
ereprijssoorten is meestal vrij kort in meijuni,
maar een soort als V. longifolia kan
van eind juni tot in de tweede helft van
augustus kleurrijk zijn. Veronicastrum
bloeit zelfs nog iets later.
De hoogte van de verschillende soorten
loopt sterk uiteen: V. filiformis wordt nau-
14 Tuin&Landschap 7 (2003) Tuin&Landschap 7 (2003) 15
Foto: Wim Oudshoorn
1
Veronica austriaca subsp. teucrium
’Shirley Blue’
2
Veronica beccabunga Veronica filiformis, de inheemse draadereprijs,
gecombineerd met Saxifraga cymballaria.
4 5
6
Veronica gentianoides Veronica longifolia Veronica ’Pink Damask’
welijks 5 cm; V. longifolia kan tot 100 cm
hoog opgroeien en Veronicastrum is vaak
bijna het dubbele daarvan.
Groeiomstandigheden
De verschillende soorten van Veronica die
in tuinen worden gebruikt zijn niet echt
kritisch op de toebedeelde grondsoort. Ik
heb echter wel de indruk dat ze een lichte
voorkeur hebben voor een voedzame tuingrond,
zoals klei en zavel. De ontwikkeling
is daar beter dan op zandgrond. De
vochtbehoefte is groter dan van de meeste
andere vaste planten. Zon heeft de voorkeur,
maar iets schaduw wordt door de
meeste soorten goed verdragen.
Het assortiment
Veronica armena is een lage soort (5-10
cm) afkomstig uit Klein-Azië en Armenië,
waar hij in de bergen tussen gesteente en
in bergweitjes groeit. De kleine blaadjes
zijn vrij diep ingesneden. De bloemen
staan in trosjes die in de bladoksels tot
ontwikkeling komen. De bloemetjes zijn
violetblauw van kleur en bezitten een
donkere adering. De bloeitijd van dit polvormende
plantje is mei-juni. Anders dan
3
de meeste andere ereprijssoorten is V. armena
erg gevoelig voor te veel water, met
name in de winterperiode.
Veronica austriaca (foto 1) is een zeer variabele
soort, waarvan twee ondersoorten
austriaca en teucrium bekend zijn. Beide
spelen geen rol in cultuur. Dat is weggelegd
voor enkele cultivars, fraaibloeiend
in allerlei blauwe tinten, die waarschijnlijk
ontstaan zijn uit de ondersoort teucrium.
Hoewel de bloei niet langer duurt
dan hoogstens drie weken, worden ze
toch regelmatig toegepast. Van nature
groeien deze planten aan de rand van wat
drogere eiken-, beuken- en grove dennenbossen,
in grote delen van Europa (niet in
het westen), Klein-Azië en delen van
Siberië. De opgaande, snel door de wind
beroerde stengels van de cultivars zijn 20
tot 40 cm hoog. Bekend zijn ’True Blue’,
’Knallblau’ en ’Shirley Blue’ (van hoog
naar laag). Aardige, zeer bruikbare borderplantjes
voor wat extra kleur in het
eerste gelid van de border in mei-juni.
Veronica beccabunga (2) groeit in natte
oevers, liefst op wat kalkhoudende grond.
Het is een kruipend gewas tot 10 cm hoog
met aardige donkergroene blaadjes en
Foto: Wim Oudshoorn
➔

Wim Oudshoorn over
Veronica en Veronicastrum
7
8 9
Veronica peduncularis ’Georgia Blue’ Veronica prostrata ’Rosea’ Veronica saturejoides
10
blauwe bloempjes in ijle trossen. De plant
is in een lage oeverbegroeiing aan de vijverrand
toepasbaar, bijvoorbeeld samen
met moerasvergeet-mij-nietjes.
Veronica chamaedrys is een lage bodembedekker
voor de (half)schaduw. Deze kan
in de nazomer en herfst witviltige topblaadjes
hebben, wanneer zij zijn ’versierd’
door het bezoek van een galmugje.
Veronica filiformis (3) is een zodenvormende
plant die op gunstige plaatsen
(voedselrijke, voldoende vochtige grond,
bijvoorbeeld in gazons: gazonpest) vrij
sterk kan woekeren. De kruipende stengeltjes
worden door regelmatig maaien verspreid.
De alleenstaande bloemen in meijuni
zijn violetblauw. Een heel aardige
bodembedekker.
Veronica gentianoides (4) groeit zodenvormend
op bergweiden in onder meer de
Kaukasus. De vrij dikke, langwerpige tot
lancetvormige bladeren vormen rozetten.
Een bezwaar van deze heel mooie plant is
het optreden van meeldauw. Vroeg in mei
verschijnen de bloemstengels die 25 cm
lang zijn. De kleur van de bloem is lichtblauw.
Een bloeiduur van zo’n drie weken
16 Tuin&Landschap 7 (2003)
11 12
Veronica spicata ’Heidekind’ Veronica spicata subsp. incana Veronicastrum virginicum ’Diana’
is het maximum. ’Pallida’ is in alle delen
wat groter en ook iets hoger. De bloei is
zeer rijk. ’Variegata’ is een bontbladige
vorm. Deze zogenaamde gentiaanereprijs
houdt van vrij vochtige grond en een zonnige
tot lichtbeschaduwde standplaats.
Veronica longifolia (5) speelt in borders
een belangrijke rol. De lancetvormige
enkel- tot dubbelgezaagde bladeren staan
in kransen. Deze langbladige ereprijs trof
ik op heel natte plaatsen aan tot boven de
poolcirkel. De bloemen die ik vond waren
nogal licht van tint (blauwachtig). Maar
het is bekend dat de soort, die een geweldig
groot verspreidingsgebied heeft, nogal
variabel is. De cultivars ’Blauriesin’ en
’Schneeriesin’ zijn de toppers binnen deze
soort. Sommige beplantingsdeskundigen
noemen ze opdringerig voor de buurplanten.
Dat is ook wel zo en daarom hebben
deze ± 75 cm tot 1 m hoge in juli-augustus
bloeiende planten wel wat ’tegenwerking’
nodig. Goede partners voor ’Blauriesin’
zijn. Achillea ’Taygetea’ (pas op dat
hij niet overwoekerd wordt!), Oenothera
fruticosa ’Fyrverkeri’, Lychnis chalcedonica
en Gypsophila paniculata ’Bristol Fairy’.
De witbloeiende ‘Schneeriesin’ past
fraai bij Erigeron ’Dunkelste Aller’. ’Pink
Damask’ (6) is een hybridecultivar die
overigens goed bij de twee voorgaande
aansluit. Zijn kleur is roze.
Veronica peduncularis (7) is als soort niet
in cultuur. Wel zien we twee cultivars:
’Georgia Blue’ (’Oxford Blue’) en ’Nyman’s
Variety’ die respectievelijk blauw en lichtblauw
van kleur zijn. De bloemtrosjes zijn
10 cm lang. De plantjes worden 15-20 cm
hoog en kunnen goed als bodembedekker
worden gebruikt. De bloei vindt plaats in
mei-juni. ’Nyman’s Variety’ bloeit extra
lang door en heeft in het najaar ook nog
eens rood blad.
Veronica prostrata (8) is een opmerkelijke
(Europese) soort, waarvan niet-bloeiende
kruipende stengels wintergroene matten
vormen. Een uitstekende bodembedekker
dus, leuk met lage bolgewasjes. De bloemen
van circa 1 cm groot bevinden zich
in korte trosjes. De bloemkleur is variabel:
blauw, zelden roze. ’Blue Sheen’ heeft
lichtblauwe bloemen (mei-juli).
Veronica saturejoides (9) is een vrij onbekende
soort uit de Balkan waar hij in rotsachtige
grond groeit. De slappe stengels
die zo’n 10 à 25 cm hoog worden, liggen
13
Veronicastrum virginicum ’Lavendelturm’
voor een deel over de grond. Ze verhouten
aan de basis enigszins. De bijna ronde
bladeren zijn wintergroen. De bloemtrosjes
bestaan uit 6 tot 12 bloemen die opvallend
blauw van kleur zijn (april-mei).
Veronica spicata, de aarereprijs, kent in
cultuur een aantal fraaie cultivars die alle
tot de ondersoort spicata behoren. Ze
doen het juist goed op een droge, goed
doorlatende standplaats. Daarom is een
combinatie met een van de vele zonneroosjes
zeker op zijn plaats. Bekend zijn
’Icicle’ (wit), ’Heidekind’ (rozerood) (10)
en ’Rotfuchs’ (donkerrood). Het zijn
plantjes met kortgesteelde lancet- tot
eivormige bladeren, waarvan de randen
gezaagd of gekarteld zijn. De bloemen
staan inderdaad in dichte aarvormige
trossen (spicata). De plantjes worden 30-
40 cm hoog. Heel mooi grijs blad heeft de
ondersoort incana (11). De bloemen zijn
violetblauw van kleur (juli-september).
Veronica subsessilis wordt wel beschouwd
als een variëteit of cultivar van V. longifolia
(var. subsessilis of cultivar ’Subsessilis’).
Hij heeft er dan ook heel veel van
weg. Het belangrijkste verschil schuilt in
de meer gedrongen groei, waardoor ook
de bloeiwijze heel ’dicht’ overkomt. Mooi
op natte grond samen met Achillea ptarmica
of Filipendula. De donker violetblauwe
bloemkleur komt dan extra goed
tot zijn recht (juli-augustus).
Veronicastrum virginicum verschilt van
de veronica’s door de tot 15 cm lange
fijngezaagde lancetvormige bladeren, die
in kransen rond de stevige stengels staan.
Opvallend is ook dat de zware tros eindstandig
is en dat daaromheen kleinere
trossen aanwezig zijn in de oksels van de
bovenste bladeren. De oorspronkelijke
bloemkleur is blauwachtig, maar witte
vormen komen in de natuur ook voor. De
bloei van deze 100 tot 200 cm hoge planten
vindt plaats in juli tot begin september.
Kan ook als drachtplant worden
aangeplant.
Ondanks de hoogte blijven de planten onder
normale omstandigheden zonder
steun rechtop staan. Mooie cultivars zijn
’Roseum’ (roze), ’Album’ (wit), ’Diana’
(licht rozeviolet) (12), ’Fascination’ (lilablauw),
’Lavendelturm’ (violetroze) (13)
en ’Temptation’. De laatste bloeit eerder
met lilablauwe bloemen. Zijn bloeiwijzen
groeien meer horizontaal dan verticaal.
Veronicastrum virginicum is ongelooflijk
mooi te combineren met Verbena bonariensis
of Aconitum carmichaelii ’Barker’s
Variety’. ■
Wim Oudshoorn
W. Oudshoorn is auteur van
tuin- en plantenboeken en werkt
freelance voor Tuin&Landschap.
Tuin&Landschap 7 (2003) 17