handouts - DPB Brugge

‘Smaakt en ziet hoe zoet de Heer is’ (Ps 34,5)
De geestelijke zintuigen herontdekt
Yves DE MAESENEER (K.U.Leuven)
klassieke religieuze logica
GOD
geestelijk zintuig
ZICHT
GEHOOR
REUKZIN
SMAAK
TASTZIN
(boom der zintuigen)
AARDE
Intro: het derde oog, de zevende chakra, theta perceptics,…
[Illustratie: ‘Kabbalah en het zesde zintuig’]
I. WAT IS GELOVEN?
KENOSIS
* traditionele tendens tot des-incarnatie > < ‘Het Woord is vlees geworden’ (Joh 1,14)
*‘Geloven is een theologische waarnemingsact’ (Hans Urs von Balthasar, 1961)
- Thomas v. Aquino: geloof als inchoatio visionis (‘begin van het zien [van God]’).
- vgl. esthetische ervaring
*moderne context: wetenschappelijke blikvernauwing
II. GEESTELIJKE ZINTUIGEN?
1. Bijbelse lichamelijkheid tegenover een eenzijdig spirituele opvatting
* ° Origenes (3 de eeuw na Chr.): paradox geest-lichaam
* zintuiglijke taal in de bijbel (www.willibrordbijbel.nl)
1

Bv. Psalmen 34 en 119; Hooglied
Bv. Johannes: ‘niemand heeft ooit God gezien’ (Joh 1,18) – ‘het Woord dat leven is, gehoord, met
eigen ogen aanschouwd en aangeraakt’ (1 Joh 1,1)
NB: theologie in spoor van Plato: vergeestelijking (caput animae – Lat.: ‘zielespits’)
2. Geloven als participatie in Christus’ zintuigen
*uit Thomas van Aquino’s Commentaar op de Filipenzenbrief:
‘Voel in jullie (hoc sentite) wat in Jezus Christus is.’ [Fil 2,5] Paulus zegt dus: word
nederig. Voel zo, dat wil zeggen vat met eigen ervaring (experimento), wat er in Christus
Jezus omging. Men bemerke echter dat wij dit op vijf manieren moeten voelen, namelijk
op de weg van de vijf zintuigen. Ten eerst: zijn liefde zien, om door haar verlicht aan hem
gelijkvormig gemaakt te worden. […] ‘Wij allen echter zien met onthuld gelaat de glorie
van God’ (2 Kor 3,18). Ten tweede: zijn wijsheid horen om er door zalig gemaakt te
worden: […] ‘In het horen van het oor heeft hij mij gehoor gegeven’ (Ps 18,45). Ten
derde: de geur van de genade van zijn vrijgevige goedheid waarnemen om hem tegemoet
te snellen. ‘Trek mij naar je toe, wij willen lopen naar het parfum van je balsems’ (Hoogl
1,3). Ten vierde: de zoetheid van zijn genade smaken, om ons steeds in God te verheugen.
‘Smaakt en ziet, hoe zoet de Heer is’ (Ps 34,9). Ten vijfde: zijn kracht aanraken om
erdoor genezen te worden. ‘Als ik maar de zoom van zijn kleed aanraak, zal ik genezen
zijn’ (Mt 9,21) (In Phil 2,12)
* zintuigen van Jezus: Mt 9,36; Mc 10,21; Lc 7,13; 22,61; Mt 9,20; 20,34; Lc 7,38;…
3. Kenotische omkering van de spirituele weg
* kenosis (Grieks: ‘ontlediging’) – zie Christus-hymne in Fil 2,6-11
5] Die gezindheid moet onder u heersen die ook in Christus Jezus was:
[6] Hij die bestond in de gestalte van God
heeft er zich niet aan willen vastklampen
gelijk aan God te zijn.
[7] Hij heeft zichzelf ontledigd
en de gestalte van een slaaf aangenomen.
Hij is aan de mensen gelijk geworden.
En als mens verschenen
[8] heeft Hij zich vernederd;
Hij werd gehoorzaam tot de dood,
de dood aan een kruis.
[9] Daarom ook heeft God Hem hoog verheven
en Hem de naam verleend
die boven alle namen staat, …
* humilitas (Latijn: ‘nederigheid’) > humus ( ‘aarde’)
* omkering van de ‘boom der zinnen’ (Bonaventura)
2

4. Transformatie van de zintuigen
[Illustratie: Franciscus van Assisi (1182-1226) – van troubadour naar Zonnelied]
* ontnuchtering van spiritueel enthousiasme
* participatie in de kenotische dynamiek van God tot de wereld en van de wereld naar God
‘Daar hoorde ik zonder geluid, zag ik zonder licht, rook ik waar geen geur waaide, daar
smaakte ik wat er niet was, daar voelde ik waar niets te grijpen was.’ (Eckhart)
* Met Christus gaan ‘de zintuigen ten onder om – onzegbaar zintuiglijk-bovenzintuiglijk – tot
de Vader op te staan’ (von Balthasar).
5. De naaste
‘In de liefde tot de naaste bekomt de christen definitief zijn christelijke zintuigen, die
weliswaar geen andere zijn dan zijn lichamelijke, maar dezelfde, voorzover ze in de
Christusfiguur getransformeerd werden.’ (von Balthasar)
III. GEESTELIJKE ZINTUIGEN IN 2011?
1. New Age
2. Beeldcultuur
3. Participatie als tegendraads perspectief
4. Moeder Teresa anders
5. Waarnemen als getuigenis
“attent te worden voor de intentie die God had toen Hij ons in het bestaan riep, met die
nieuwe naam die Hij ons schonk in zijn Zoon” (Paul Claudel)
Wek mijn zachtheid weer
Geef mij terug de ogen van een kind
Dat ik zie wat is
En mij toevertrouw
En het licht niet haat.
(Huub Oosterhuis)
Verdere literatuur
Y. DE MAESENEER, Geloven in de eenentwintigste eeuw. Een perspectief vanuit de theologische esthetica van
Hans Urs von Balthasar, in Collationes 38 (2008) nr. 4, 363-388.
Y. DE MAESENEER, Sint Franciscus versus McDonald’s? Globalisering onder theologisch-esthetische kritiek, in
T. KNIEPS – L. BOEVE (eds.), Gods sacramentele aanwezigheid in de wereld van vandaag, Leuven, 2008, 45-62.
Benoît STANDAERT, OSB, Spiritualiteit als levenskunst. Alfabet van een monnik, Tielt, Lannoo, 2007.
3