1 Een hoogleraar als mentor “Meneer Pasveer, ik zou graag zien dat ...

Een hoogleraar als mentor
“Meneer Pasveer, ik zou graag zien dat u vanmiddag even bij mij thuis komt. Laat ons zeggen: om
vier uur. Ik wil graag even iets persoonlijks met u bespreken.”
Met deze woorden sprak professor Den Hartog mij aan na afloop van zijn college kerkgeschiedenis op
vrijdagmiddag. (In die tijd was het gebruikelijk dat hoogleraren studenten aanspraken met ‘meneer’
en met ‘u’.) Hoewel ik geen idee had waarover het ging, beloofde ik dat ik er zou zijn. We schrijven
dan het jaar 1954. Ik was toen derdejaars student.
Professor Den Hartog was een zeer beminnelijk mens. Hij doceerde algemene- en vaderlandse
kerkgeschiedenis en gereformeerd kerkrecht. Het laatste vak op zaterdagmorgen, wat tot gevolg had
dat de colleges zeer matig bezocht werden. De meeste studenten vonden het vak saai, wat versterkt
werd door het feit dat deze hoogleraar niet de meest boeiende spreker was. Daar kwam bij dat de
meeste studenten op vrijdag na de colleges al naar hun ouderlijk huis vertrokken. Mijn huisgenoot en
ik hadden daarom afgesproken dat we om beurten college zouden lopen met een en hetzelfde
dictaatcahier. De meeste studenten hadden onderling zo’n afspraak gemaakt. Probleem was een
beetje, dat ik een abominabel handschrift had en mijn vriend een heel net.
Professor Den Hartog had een bijzondere gewoonte: hij nam tentamens af tijdens een wandeling
van een half uur tot drie kwartier door Kampen met de betreffende student. Na de wandeling nam
hij je mee naar zijn kamer, schreef het tentamenbriefje uit, als je tenminste geslaagd was – wat
doorgaans het geval was bij Den Hartog – en vroeg vervolgens uitvoerig naar hoe het met je ging. Hij
besloot het samenzijn altijd met een intiem moment: een gebed voor de betreffende student. Hij
was bij mijn weten de enige hoogleraar die dat deed. Ik heb echter van geen enkele medestudent
ooit gehoord dat hij (er waren toen nog geen vrouwelijke studenten in Kampen) dit niet op prijs
stelde. Ik keek er ook niet vreemd van op toen het mij de eerste keer overkwam. Het paste bij
professor Den Hartog. Hij was een oprecht vrome man. Hij was ook de hoogleraar die je als
aankomend student bij aanmelding ondervroeg naar je persoonlijke beweegredenen om predikant te
worden. Kortom, een hoogleraar die zeer pastoraal betrokken was bij zijn studenten.
Ruim voor vier uur liep ik al te schilderen over de Vloeddijk in de buurt van zijn huis. Ik was zeer
benieuwd en ook wel een beetje in spanning wat de professor persoonlijk met mij wilde bespreken.
Klokslag vier uur belde ik bij hem aan. Hij ontving mij, zoals gebruikelijk op zijn studeerkamer. Hij
informeerde opnieuw uitvoerig naar mijn welstand, stond in het bijzonder stil bij het feit dat mijn
vader het jaar daarvoor overleden was, complimenteerde mij met het feit dat ik niettemin datzelfde
jaar nog mijn propedeuse had gedaan, en kwam toen tot de zaak waarvoor hij mij had uitgenodigd.
Hij vertelde dat een zekere broeder De Jong (zo noemde hij hem, ‘broeder’ De Jong) die indertijd
naar Canada was geëmigreerd, maar zijn verbondenheid met ‘de school der kerken’ (zo werd de
Theologische Hogeschool in Kampen in gereformeerde kring aangeduid) niet was krijtgeraakt, een
donatie aan de hogeschool had overgemaakt van 1500 gulden, die besteed moest worden aan een
student die dit als geen ander kon gebruiken, en wiens studieprestaties perspectief boden op een
goede afloop. “En nu hebben wij als college van hoogleraren na rijp beraad besloten dat u dat moest
zijn”.
Ik wist niet wat ik hoorde. Het klonk mij als muziek in de oren. Ik moest jaarlijks rondkomen van een
beperkte rijksstudietoelage en een kleine aanvulling van de kant van de Particuliere Synode van
1

Drenthe, de provincie van mijn afkomst, een bedrag dat ik in de ruime zomervakantie probeerde aan
te vullen met aardappels rooien en een paar weken militaire training in het kamp Golflinks van de
Nationale Reserve, waarbij ik mij zoals verschillende van mijn medestudenten had aangesloten; niet
omdat ik een overtuigende militairist was, maar omdat het mij financieel zeer van pas kwam én
omdat ik het eigenlijk niet terecht vond dat wij als theologiestudenten van militaire dienst waren
vrijgesteld. Welk argument voor mij het belangrijkste was laat ik maar in het midden. Het douceurtje
dat mij van de kant van de Canadese broeder ten deel viel spaarde mij in ieder geval een jaar
studietoelage (van 1200 gulden) uit, die ik dan later niet hoefde terug te betalen. Van die 1500
gulden kon ik nu ruimschoots mijn kostgeld aan mijn hospita betalen (helemaal 85 gulden per
maand, waarvoor ik volledig kost en inwoning genoot; in de vakantietijd kon ik met 20 gulden per
maand volstaan) en waarvoor ik me ook nog wat extra boeken en een borreltje op de sociëteit kon
permitteren, plus dat ik mijn moeder die van een schamel weduwepensioentje moest rondkomen, in
de vakantieperiode kostgeld kon geven. Professor Den Hartog verbond nog wel een soort
voorwaarde aan deze gift. De hoogleraren zouden graag zien dat ik, eenmaal in de pastorie, alsnog
mijn doctoraal zou doen. Wat ik graag toezegde. Ik wilde niets liever dan wat verder studeren.
Omdat ik, pecuniae causa, zo snel mogelijk moest proberen af te studeren - wat binnen 5 jaar ook
gelukt is - was ik tijdens mijn kandidaats, buiten het werken voor tentamens, te weinig aan een
bredere aanpak van de studie toegekomen.
Van dat studeren voor doctoraal kwam, eenmaal in de pastorie, niets terecht. Ik was te veel in beslag
genomen door het werk in mijn gemeente. Daarin kwam verandering tijdens mijn tweede gemeente.
Niet dat daar mijn tijd niet gevuld werd met gemeentewerk, maar het kon kennelijk efficiënter. Daar
wees mijn oud-hoogleraar, professor K. Dijk, die toen in Driebergen woonde, mij op. Hij was op een
avond spreker op een wijkavond in mijn gemeente over het onderwerp ‘De vrouw in het ambt’, waar
hij voorstander van was, iets wat ook in die tijd nog niet geheel vanzelfsprekend was in
gereformeerde kring. Na afloop vroeg hij mij hoe het stond met mijn doctoraalstudie. Ik moest hem
bekennen dat er niets van was gekomen, omdat het gemeentewerk mij geheel in beslag nam. Hij
vroeg hoe ik mijn werk dan indeelde en was daarop zo vrij mij te zeggen dat dit heel anders kon.
Volgens hem moest ik vier morgens in de week van 8 – 12 mij aan mijn doctoraalstudie wijden;
daarna bleef er nog tijd genoeg over voor het gemeentewerk. Wel vond hij dat ik dit plan moest
afstemmen met de kerkenraad en dat ik in het kerkblad mijn gemeenteleden hiervan op de hoogte
moest stellen, zodat zij hier rekening mee konden houden bij het doen van een beroep op mij. Ik heb
zijn advies opgevolgd. Zo gezegd, zo gedaan. Vrij kort daarna heb ik contact opgenomen met zijn
opvolger, professor Bakker, en mij aan de studie van de praktische theologie gezet. Na drie jaar heb
ik die afgesloten met een doctoraalexamen, 23 jaar later nog gevolgd door een promotie bij de
opvolger van professor Bakker, professor Schippers.
Mijn aandacht is de laatste tijd nogal eens getroffen door wat mentoren kunnen betekenen. En
onder een mentor versta ik dan, met Lilian Rubin in haar boek Het onverwoestbare kind, iemand die
een jong mens met talent maar met van huis uit minder startkansen, ziet en zich, mee dank zij de
invloed die hij of zij heeft, zich moeite gaat getroosten om hem of haar op een positief spoor te
zetten. Ik heb er meerdere van in mijn leven leren kennen. De hoogleraren behoorden in mijn tijd,
door hun directe betrokkenheid bij de studenten, tot dat soort mensen.
Hans Pasveer, student van 1952-1957
2