JAARVERSLAG 2003 - Wakker Dier

AMSTERDAM, AUGUSTUS 2004
JAARVERSLAG 2003

INHOUDSOPGAVE
1 Stichting Wakker Dier
2 Campagnes van Wakker Dier in 2003
2.1 De Legbatterijcampagne
2.2 De restaurantcampagne ‘foie gras’
2.3 De diervriendelijke-restaurantscampagne
2.4 De biologische campagne
2.5 De publieksvoorlichtingcampagne
2.6 De educatieve campagne
2.7 De juridische campagne
2.8 Losse campagnes en acties
2.9 campagnes ten opzichte van beleidsplan
3 Organisatie
4 Financieel jaarverslag
4.1 Balans per 31-12-2003
4.2 Staat van baten en lasten
4.3 Toelichting op de uitvoeringskosten
4.4 Begroting 2004
4.5 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
4.6 Accountantsverklaring
2

1 STICHTING WAKKER DIER
1.1 Stichting Wakker Dier
Stichting Wakker Dier is een actieve campagneorganisatie, met als doel “het bevorderen van het welzijn en de
rechtspositie van landbouwhuisdieren, het bestrijden van de bio-industrie en het stimuleren van een mens-,
dier- en milieuvriendelijke veeteelt.”. Uiteraard gaat daarbij veel aandacht uit naar de grote diergroepen in de
bio-industrie, varkens, kippen en koeien maar Wakker Dier vraagt ook aandacht voor onbekender dierenleed
zoals van konijnen, eenden, ganzen en kalkoenen. Wakker Dier probeert mede door samenwerking een zo
sterk mogelijke vuist te maken tegen de bio-industrie. Door onder meer een vergaande samenwerking met
Lekker Dier en met Animal Peace is Wakker Dier ondertussen de grootste dierenbeschermingsorganisatie
geworden die zich exclusief inzet voor het welzijn van de landbouwhuisdieren in de bio-industrie.
Ieder jaar leven en sterven meer dan 500 miljoen dieren in de bio-industrie in Nederland. Elke seconde worden
er 16 dieren geslacht. Nederland is het meest vee-dichte land ter wereld. Nederland was na de Tweede Wereldoorlog
één van de eerste landen die de bio-industrie hielp ontwikkelen. En nog steeds exporteert Nederland
veel bio-industrie naar andere landen, zoals het Nederlandse onderzoekscentrum Cidac in China waar Wakker
Dier actie voerde tegen de verkoop van legbatterijen aan Chinese boeren. Het is de sector met het meeste
dierenleed en Nederland heeft door haar geschiedenis en veedichtheid dan ook een extra verantwoordelijkheid
om in de omslag naar een diervriendelijkere veehouderij voorop te lopen. Het is van groot belang dat een
organisatie zich exclusief inzet om de belangen van deze dieren te behartigen. Wakker Dier doet dit
voornamelijk door publieksvoorlichting te geven over de bio-industrie en het publiek te motiveren om
diervriendelijk in te kopen. Bijvoorbeeld door het promoten van scharrel-, biologische en vegetarische
producten. Voorlichting van het publiek is de basis voor de verandering naar een diervriendelijkere
maatschappij. Uit onze legbatterijcampagne blijkt dat als je consumenten voorlicht over het gebruik van
bijvoorbeeld legbatterij-eieren door bepaalde fabrikanten, deze bedrijven snel geneigd zijn hun leven te beteren
met scharreleieren. Daarnaast wordt, waar mogelijk, druk uitgeoefend op de overheid en het bedrijfsleven met
als doel de positie van dieren in de bio-industrie te verbeteren.
In 2003 stonden bij Wakker Dier zeven grote campagnes centraal. Vier ervan zijn prolongaties van opgestarte
campagnes in 2001, te weten de publieksvoorlichtingcampagne, de juridische campagne, de educatieve
campagne en de biologische campagne. Opgestart in 2002 zijn de legbatterijcampagne, de
restaurantcampagne ‘foie gras’ en de diervriendelijke-restaurantscampagne.
Stichting Wakker Dier
Postbus 92024
1090 AA Amsterdam
Tel.: (020) 463 89 24
Fax: (020) 362 32 16
E-mail: info@wakkerdier.nl
Internet: www.wakkerdier.nl
Giro 4868 te Amsterdam
COLOFON
Teksten & foto’s: stichting Wakker Dier
Uitgave: stichting Wakker Dier
3

1.2 DE BIO-INDUSTRIE
In de laatste vijftig jaar is de veehouderij van een kleinschalige (ambachtelijke) bedrijfstak veranderd in een
grootschalige industrie. Niet omdat de boer dat persé wilde, maar omdat de spiraal naar groter en meer -
aangestuurd door overheid en banken - het vrijwel onmogelijk maakte kleinschalig te blijven werken. En de
schaalvergroting zet zich nog steeds door. In de melkveehouderij is de schaalvergroting nog volop in gang en
ook hier zijn de dieren weer de klos: vooral de grote bedrijven houden de koeien het hele jaar binnen. Maar ook
de kippenhouderijen en varkensbedrijven worden nog steeds groter. Zo is onlangs illegaal de grootste
legbatterijstal van Nederland opgericht met 300.000 kippen. Varkensbedrijven worden steeds vaker in meerdere
verdiepingen gebouwd waardoor de ‘varkensflat’ angstvallig dichtbij komt. De grootschaligheid van zoveel
dieren in een klein land waardoor ook dagelijks miljoenen dieren worden versleept van het opfokbedrijf naar
afmestbedrijf of slachterij, maakt Nederland extreem kwetsbaar voor besmettelijke dierziektes. Niet vreemd dan
ook dat juist Nederland als enige land ter wereld in een paar jaar tijd met varkenspest (1997), MKZ (2001) en
vogelpest (2003) te maken kreeg. Deze ziektes worden bestreden door het doden van miljoenen dieren,
waarvan het overgrote deel niet eens ziek is maar (zo wordt dat genoemd in de bio-industrie) ‘preventief wordt
geruimd’.
Het totaal aantal dieren dat jaarlijks wordt geslacht in de bio-industrie in Nederland bedraagt meer dan 500
miljoen. Zij worden op brute wijze gehouden op ca. 45.000 bedrijven. Op één bedrijf leven vaak duizenden of
zelfs honderdduizenden dieren. Zij worden eerder gezien als een product dan als levend wezen met gevoel en
emoties – ze leiden een dieronwaardig bestaan. Ze worden behandeld als tussenproduct van het eindproduct
vlees (of eieren of zuivel). Zo worden jaarlijks meer dan 30 miljoen eendagskuikens doorgedraaid als
afvalproduct van de eierproductie. Bij biggen worden de staart, hoektandjes en balletjes onverdoofd afgeknipt
omdat dit makkelijker is.
Een dierenleven heeft slechts economische waarde voor de bio-industrie. Bij kippen wordt vaak een groot deel
van de snavel afgeknipt of gebrand zodat je ze dicht op elkaar kunt houden zonder dat ze elkaar doodpikken.
Ook worden groeibevorderende middelen in het voer toegevoegd waardoor veel dieren hun gewicht amper
meer kunnen dragen. Een kuiken groeit in zes weken uit tot een vleesklomp van twee kilo en wordt op die
leeftijd al geslacht. Dat dieren daaronder lijden mag voor iedereen logisch zijn, maar het is ook
wetenschappelijk bewezen. Het welzijn van dieren is goed te meten, bijvoorbeeld aan (stress)stoffen in het
bloed of specifiek gedrag. Uit deze onderzoeken van bijvoorbeeld de Landbouwuniversiteit in Wageningen blijkt
steeds dat dieren ernstig lijden in de bio-industrie. Uiteraard zijn het knippen van staarten, castreren en andere
ingrepen heel pijnlijk. Maar ook de onmogelijkheid om natuurlijk gedrag te tonen, bijvoorbeeld het scharrelen
van kippen en varkens in stro of modder, veroorzaakt stress bij dieren. Daarnaast raken dieren gefrustreerd
doordat ze in kale, vaak betonnen hokken zitten zonder afleiding. Deze frustratie leidt weer tot stress en vaak
ook tot agressie. Bij varkens die bijvoorbeeld een handje stro per dag krijgen in het hok zie je geen
kannibalisme meer, terwijl dat in de kale betonnen hokken in de bio-industrie een groot probleem is. Helaas
voor de dieren heeft de stress en pijn in de bio-industrie meestal geen effect op de productie. Ook in de
legbatterij blijft een kip eieren leggen en in betonnen hokken groeien varkens ook, ondanks alle stress.
Steeds meer kritiek op de bio-industrie van dierenbeschermingsorganisaties als Wakker Dier en haar
medestanders heeft ertoe geleid dat er steeds vaker ook in de politiek om verandering wordt geroepen. Wetten
voor varkens, kalveren en kippen moeten enige bescherming bieden. En er zijn subsidies voor de
diervriendelijkere biologische sector gekomen. De wetten stellen helaas echter weinig voor. Zo moet een kip
sinds 2003 ruimer worden gehuisvest op 550 cm2/kip, dat is nog niet eens een A4’tje (600 cm2)! De wetten die
er zijn worden slecht gecontroleerd en door veel boeren niet nageleefd. Voor de meeste dieren, bijvoorbeeld
vleeskippen of konijnen, zijn zelfs in het geheel geen welzijnseisen. Deze dieren zijn dus eigenlijk vogelvrij in de
bio-industrie.
4

5
2 CAMPAGNES VAN WAKKER DIER IN 2003
2.1 De legbatterijcampagne, een historische doorbraak
Als onderdeel van haar publieksvoorlichtingscampagne startte Wakker
Dier in 2002 de legbatterijcampagne. Dit bleek de succesvolste
campagne in haar bestaan met een historische doorbraak in 2003: alle
supermarkten zegden Wakker Dier schriftelijk toe uiterlijk in 2004 over
te schakelen op een volledig scharrelschap! Dat is een vermindering
van meer dan één miljard batterij-eieren per jaar! Wakker Dier wist
door deze campagne jaarlijks meer dan 4 miljoen kippen een ellendig
leven in de legbatterij te besparen. Na 30 jaar actievoeren lijkt dan
eindelijk de legbatterij haar langste tijd te hebben gehad. Al in 2000 kwamen de Europese
ministers overeen dat het houden van kippen in legbatterijen vanaf 2012 in heel Europa
verboden wordt. Vanaf 2003 mochten geen nieuwe schuren met batterijsystemen meer
gebouwd worden. Ondanks dit verbod bleven veel supermarkten deze dieronvriendelijke
eieren massaal verkopen. Hierover was wettelijk niets geregeld en dus ontstond de
mogelijkheid dat supermarkten gewoon deze kooieieren bleven verkopen, ook na 2012. Dit
was een belangrijke reden voor Wakker Dier om deze campagne te starten. Gelukkig heeft
de campagne ertoe geleid dat alle supermarkten in 2003 toezegden nog in 2004 over te
schakelen op een volledig scharrelschap.
Voor de legbatterijcampagne is een speciale actiewebsite gemaakt: www.legbatterij.nl. Via deze site werden
reeds tienduizenden protestmails gestuurd naar de klantenservices van C1000, Super de Boer, Aldi, Edah en
de Konmar. Ook werden er speciale actiekaarten ontwikkeld om supermarktdirecties te laten zien dat veel
mensen tegen (de verkoop van) legbatterijeieren zijn. Daarnaast adverteerde Wakker Dier in tientallen kranten.
Toen Wakker Dier de kunstenaar, tv- en radiomaker Wim T. Schippers
inlichtte over de campagne, wilde deze van harte meewerken aan het
initiatief. Hij maakte een radiospot en deed een interview bij AVRO’s Alle
Dieren Tellen Mee. In deze uitzending riep hij consumenten op om de
legbatterijeieren te boycotten en vooral een protestmail te sturen via de
site. Door de campagne stopten vele supermarkten met de verkoop van
legbatterijeitjes en steeg de vraag naar scharreleieren flink. Op een
gegeven moment ontstond zelfs een tekort aan scharreleieren en een
overschot aan batterijeieren, waardoor boeren makkelijker konden
omschakelen!
Boomerang steunt de campagne
Boomerang Media B.V., de bekende leverancier van zogenaamde freecards in
cafés en restaurants, steunde de legbatterijcampagne van harte. Tienduizenden
kaarten werden gratis gedrukt en vervolgens gratis verspreid onder talloze horecagelegenheden
door het hele land.

Wakker Dier voert actie: doorbraak bij supermarkten
In maart 2002 stond Wakker Dier op de stoep bij het hoofdkantoor van
C1000, toen de grootste verkoper van legbatterij-eieren in Nederland.
Met 20 actievoerders en grote foto’s van kippen in de legbatterij werd
de directie opgeroepen de verkoop van de marteleieren te stoppen.
Deze actie had al direct resultaat: de directie van Schuitema (de
eigenaar van de C1000-keten) kwam Wakker Dier met zes
maatregelen tegemoet:
• Het assortiment batterijeieren werd gehalveerd;
• De batterijeieren werden naar het onderste schap verplaatst;
• Scharrel- en biologische eieren kregen extra schapkaarten;
• Teksten op de doosjes werden veranderd in “kooieieren”;
• Een verbod op prijsacties met batterijeieren;
• In folders, advertenties en recepten wordt expliciet en exclusief gebruik gemaakt van scharrel- of
biologische eieren.
Door deze maatregelen kelderde het aantal verkochte batterij-eieren al van 42% naar minder dan 18%. Wakker
Dier richtte haar aandacht vervolgens op de supermarkten die toen de grootste verkopers van deze eieren
werden: de Laurus-supermarkten Super de Boer, Konmar en Edah. Ook zij namen na actiedruk van Wakker
Dier direct dezelfde maatregelen als C1000, waardoor Wakker Dier haar aandacht ging verleggen naar Aldi en
LIDL. Ondertussen waren supermarkten als Dirk van de Broek, Bas van der Heijden, Plus, Garantmarkt en de
supermarkten van Landal Greenparks al om; zij stopten geheel met de verkoop. Toen Aldi begin 2003 besloot
geheel te stoppen met de verkoop van batterij-eieren bleek dit een domino-effect te hebben. Ook LIDL, Super
de Boer, Edah, Konmar en C1000 zegden snel toe over te schakelen op een volledig scharrelschap. Uiterlijk
eind 2004 zullen alle supermarkten legbatterij-vrij zijn. Hierdoor namen de Nederlandse supermarkten hun
maatschappelijke verantwoordelijkheid en werd deze campagne het grootste succesverhaal van
maatschappelijk verantwoord ondernemen. De successen zijn geweldig nieuws want elk legbatterij-eitje minder
is een kip een dag minder in een kooi (op één A4’tje ruimte per kip).
Hotels ook actieobject
In juli volgden de hotelketens. Zij ontvingen ook een brief van stichting Wakker Dier met daarin het verzoek om
geen gebruik (meer) te maken van legbatterijeieren. Indien nodig zullen hier in 2004 acties gaan volgen.
Groothandel en bedrijfscateraars: ook succes
In augustus zegden grote horecagroothandels Makro, Sligro en Lucas Klamer toe te stoppen met de verkoop
van legbatterij-eieren. De grootste bedrijfscateraar van Nederland, Sodexho, heeft Wakker Dier in december
laten weten vanaf 2004 de kooieieren eruit te gooien. Sodexho verzorgt dagelijks meer dan een half miljoen
maaltijden per dag.
Albert Heijn tot de orde geroepen; kwartel-ei uit legbatterij uit de verkoop
Albert Heijn verkoopt al jaren geen batterij-eieren meer in haar supermarkten en was hierdoor geen actie-object
van Wakker Dier. Althans, totdat Wakker Dier in maart ontdekte dat kwartel-eieren werden verkocht die wel uit
legbatterijen kwamen. Onmiddellijk ondernam Wakker Dier actie en binnen een maand zegde Albert Heijn toe
dat deze eieren uit de schappen werden gehaald.
Start ei-productcampagne
Wakker Dier zal zich in 2004 met volle kracht storten op de batterij-ei-verwerkers; koekjes, snoep, mayonaise
en pastafabrikanten. In 2003 zijn de belangrijkste bedrijven al aangeschreven en verzocht zo snel mogelijk op
de scharreltoer te gaan. Uiteraard zullen we fabrikanten die toch doorgaan met het batterij-ei publiekelijk
confronteren met het dierenleed dat zij veroorzaken. Er is al succes geboekt: Green Planet, een bedrijf dat
vegetarische produkten maakt, gaf direct aan het batterij-ei uit hun vegetarische smeerworst te halen toen
Wakker Dier hierom verzocht. Ook zal Wakker Dier de druk gaan opvoeren op horecagroothandels Hanos en
ISPC die gewoon door willen gaan met de verkoop van batterij-eieren.
6

2.2 De restaurantcampagne ‘foie gras’
In 2003 werd de succesvolle ‘foie gras’ campagne op volle kracht
doorgezet. Wakker Dier wist de discussie over dit product in
Nederland flink aan te wakkeren en bereikte een miljoenenpubliek via
honderden krantenartikelen, een discussie in Barend & Witteman op
tv en alle vakbladen van de horeca. Het doel van de campagne is om
de verkoop van foie gras te stoppen. Foie gras is de vervette lever
van een eend of gans. Dit product komt tot stand door middel van
ernstige dierenmishandeling. De eenden of ganzen (in totaal ruim 25
mln. per jaar) worden twee tot drie weken lang gedwangvoederd via
een trechter die met geweld door de keel rechtstreeks in de maag
geduwd wordt. Vervolgens wordt er dagelijks ongeveer een kilo maïs
doorheen gepropt. Deze zogenaamde ‘gavage’ vindt twee- tot
driemaal daags plaats en levert een zieke lever op die vijf tot tien keer groter is dan normaal.
Vanaf 400 gram mag zo’n gele, vervette ganzenlever ‘foie gras’ heten. Een normaal, rood
doorbloed levertje weegt ca. 80 gram. Met regionale acties bij restaurants werden vele
successen bereikt. Tientallen restaurants haalden de foie gras van de kaart. Rond kerstmis
werd een groot foie-gras offensief ingezet richting restaurants en Hanos, een
grootleverancier.
Al in 2002 bereikte Wakker Dier dat de Makro en Lucas Klamer stopten met de verkoop van foie gras. Ook het
samenwerkingsverband van de 175 toprestaurants ‘G7’ adviseerde haar restaurants de foie gras van de kaart
te halen. De Rabobank besloot de financiering aan foie gras bedrijven stop te zetten.
7
Honderden restaurants werden aangeschreven
Door intensief speurwerk bij duizenden restaurants en na tips van donateurs en
andere restaurantbezoekers waren in 2003 honderden restaurants met foie gras
op het menu in kaart gebracht. Zij ontvingen van Wakker Dier inhoudelijke
informatie, actiemateriaal en een brief met het dringende verzoek het product van
de kaart te halen. Vele restaurants besloten dit direct te doen en ontvingen van
Wakker Dier een bos bloemen. Andere restaurants kregen actievoerders voor de
deur die op een ludieke wijze de gasten duidelijk maakten waarom zij de foie gras
gerechten links moesten laten liggen. Honderden gasten lieten hun protest ook
horen bij de restauranteigenaars. De acties werden in vrijwel alle provincies
uitgevoerd en behaalden steeds veel publiciteit. Ook na de acties besloten veel
restaurants de menukaart aan te passen en de foie gras te schrappen. Tijdens de
acties merkten vrijwilligers van Wakker Dier dat het herhaaldelijk actievoeren
ervoor had gezorgd dat de meeste mensen op de hoogte waren geraakt van de
gruwelijke productiewijze van foie gras.
In december werd bij foie-gras-grootleverancier Hanos actie gevoerd voor de deur van de hoofdvestiging in
Amsterdam. Honderden restaurateurs en andere klanten werden voorgelicht over de dierenmishandeling achter
dit product. Tegelijkertijd werd die week op 40 verschillende plaatsen bij restaurants actie gevoerd.

Hooggerechtshof in Israël verbiedt de productie van foie gras
Israël is de vierde grootste producent van foie gras ter wereld. Het Hooggerechtshof vond de dwangvoedering
pure dierenmishandeling en gaf de ganzenboeren tot maart 2005 de tijd om ander werk te vinden. Wakker Dier
heeft in een brief direct de andere grootproducenten (Frankrijk, Hongarije en Bulgarije) opgeroepen het besluit
van Israël over te nemen. In veel landen als Nederland is de dwangvoedering verboden maar de import is
vanwege WTO-regels over vrije handel toch overal toegestaan.
8
2.3 De diervriendelijke-restaurantcampagne
In 2002 startte Wakker Dier haar diervriendelijke-restaurantcampagne.
In 2003 werd deze campagne intensief vervolgd en werd een mijlpaal
bereikt: het 100 e diervriendelijke restaurant werd opgericht. Het doel
van deze campagne is enerzijds mensen te stimuleren om
diervriendelijk te consumeren en anderzijds restaurants te stimuleren
om te schakelen naar biologisch vlees, eieren en zuivel. Wakker Dier
wil dit bereiken door deze restaurants onder de aandacht te brengen.
Hiervoor zijn een certificaat met het aantal toegekende sterren door
Wakker Dier, een kunstwerk en diverse actiematerialen ontwikkeld.
Restaurants in kaart gebracht en start campagne
In 2002 startte Wakker Dier in aanwezigheid van de pers (waaronder
Ontbijt-TV en Jeugdjournaal) haar nieuwe campagne "Diervriendelijke
Restaurants". De eerste 85 diervriendelijke restaurants ontvingen een
certificaat met bijbehorend promotiemateriaal van Stichting Wakker Dier.
Hoe diervriendelijker het restaurant hoe meer sterren er op het certificaat
prijken.
Promotie via site, folders, kaarten en advertenties
Voor consumenten die diervriendelijk uit eten willen en op zoek zijn naar
een restaurant werd een nieuwe internetsite gelanceerd:
diervriendelijkuiteten.nl. Op de site staan beschrijvingen, foto’s en
routebeschrijvingen van de diervriendelijke restaurants per provincie op een rij. Van het overzicht met
diervriendelijke restaurants is tevens een speciale folder gemaakt, die werd verstrekt aan alle restaurants in
kwestie en uitvoerig werd verspreid. Ook werd door Wakker Dier volop geadverteerd o.a. in de Volkskrant, de
VPRO-gids, Trouw, Parool, consumentengids en tientallen andere kranten.
Certificaat en website
Wakker Dier blijft nieuwe restaurants zoeken en overtuigen om over te schakelen en regelmatig worden nieuwe
diervriendelijke restaurants gevonden. Zij krijgen een certificaat uitgereikt waarop staat hoeveel sterren ze
hebben en waarom. Bij dit certificaat hoort een kunstwerk, gemaakt en gesigneerd door kunstenaar Len
Munnik. Verder ontvangen de restaurants kleurplaten, folders en kaarten. Tevens worden de restaurants
toegevoegd aan de website www.diervriendelijkuiteten.nl.
Diverse restaurants hebben Wakker Dier al laten weten dat er
regelmatig bezoekers langskomen die via de website, advertenties
of de folder van de restaurants hebben gehoord! In november 2003
staan er al 100 restaurants bij Wakker Dier bekend als
diervriendelijk en gecertificeerd. Het 100 e certificaat werd door de
wethouder van Gouda uitgereikt aan de trotse eigenaars van het
restaurant. De restaurants staan ook in de prachtige gids ‘Natuurlijk
uit eten’, die door Wakker Dier in samenwerking met stichting
Aarde-Werk is ontwikkeld.

Kunstenaars exposeren in diervriendelijke restaurants
Een expositie van de bekende diervriendelijke tekenaar Len Munnik startte in 2003 in diervriendelijk restaurant
het rentmeesterke in Geesteren. Wakker Dier nodigde donateurs uit de expositie te bezoeken. Len Munnik heeft
speciaal voor Wakker Dier een aantal kunstwerken ter beschikking gesteld die ook met de expositie
meetrekken. Len Munnik steunt Wakker Dier al sinds de oprichting, zo is het logo van Wakker Dier door hem
ontworpen en maakt hij tekeningen voor campagnes, acties en het nieuwsblad van Wakker Dier. Ook ontwierp
hij het logo voor diervriendelijke restaurants dat nu als kunstwerk in alle restaurants hangt. De expositie heeft in
2003 in diverse restaurants gestaan.
Ook kunstenaar Alphons Riesthuis exposeerde in diervriendelijk restaurants. Deze expositie was ter
ondersteuning van de actie koe in de wei. Wakker Dier coördineerde de exposities.
2.4 De biologische campagne
Onder het motto ‘Laat ons weer de beest uithangen’
startte Wakker Dier in 2001 haar nieuwe biologische
campagne, ondersteund met een speciaal ontwikkelde
televisiespot, nieuwe inhoudelijke folder, kaarten en
actiemateriaal. Acties tegen de bio-industrie en ter
promotie van het biologisch houden van vee of
omschakeling hiernaar maken deel uit van deze
campagne. Biologische boeren worden in het zonnetje
gezet en hun producten gepromoot. De biologische
landbouw wordt ook gepromoot in de campagne over
het behoud van de koe in de wei. In 2003 werd de biologische TV-spot opnieuw ingezet en
veelvuldig uitgezonden door regionale en nationale televisie.
Koe in de Wei campagne
Het hele jaar door heeft Wakker Dier brieven geschreven aan tientallen gemeenten met daarin het verzoek om
in hun nieuwe bestemmingsplan weidegang voor koeien te verplichten. Iedere gemeente die het
bestemmingsplan buitengebied gaat herzien, zal een verzoek van Wakker Dier ontvangen. Hiermee wil Wakker
Dier de trend doorbreken dat steeds meer koeien het hele jaar in de stal staan. Nu al komt 15% van de koeien
nooit meer in de wei. Zonder maatregelen verwacht ook landbouworganisatie LTO dat over enkele jaren 60%
tot 80% van de koeien voorgoed op stal zal blijven. Wakker Dier wil niet dat koeien de bio-industrie in
verdwijnen en adviseert consumenten juist nu biologische melk te kopen. In de biologische landbouw is het
verplicht om de koeien in de wei te houden. Enkele gemeenten hebben ondertussen in het bestemmingsplan
opgenomen dat er geen ruimte is voor melkveebedrijven die de koeien niet buiten laten. Wakker Dier werd in
haar campagne ondersteund door wetenschappers die ontdekten dat melk van koeien die in de wei hadden
gelopen meer gezonde stoffen bevatte dan melk van koeien die nooit buiten kwamen.
9
Wakker Dier huldigt diervriendelijke veehouders
Naast verzet tegen de bio-industrie, huldigt Wakker Dier ook boeren die
hun dieren juist op een diervriendelijke wijze houden, zoals in de
biologische landbouw.
In juni 2003 huldigde Wakker Dier varkensboerin Diana Saaman uit Wehl
vanwege haar inzet voor het welzijn van haar varkens. Bij Diana hebben
de varkens allemaal lekker veel stro in de hokken en kunnen ze buiten
heuse modderbaden nemen. Wakker Dier blijft met deze campagne de
diervriendelijkste boeren in het zonnetje zetten!

Biologische boer Jan Wieringa uit Doorwerth kreeg eerder van Wakker Dier een oorkonde vanwege zijn
diervriendelijke bedrijf. Zijn runderen lopen het hele jaar door buiten, midden in de natuur. De biologische boer
liet in 2003 weten dat de verkoop van zijn producten door de oorkonde van Wakker Dier flink was gestegen. Zijn
dieren staan volgens de regels van de biologische landbouw buiten in een natuurgebeid en krijgen beperkt
krachtvoer. "Het gaat erom de situatie zo natuurlijk mogelijk te houden. Een beest hoort buiten, daar is hij op
zijn best. De koeien houden hun horens, die zaag ik er niet af." De 120 runderen die hij heeft - Blaarkoppen en
Lakenvelders - lopen op terreinen van verschillende natuurorganisaties, onder meer op de Doorwerthse en de
Wolfhezer Heide. Op zijn bedrijf ‘Veld en Beek’ ontving hij de oorkonde en een T-shirt vanwege al zijn inzet voor
het welzijn van zijn dieren. Wakker Dier trakteerde de koeien op hun favoriete snoep: likstenen.
10
Open dagen biologische boeren
Op zaterdag 20 en zondag 21 september 2003 vonden de landelijke
open dagen bij de biologische boer plaats. Het was een leuk dagje uit
voor dierenliefhebbers en mensen met interesse voor gezonde
voeding. Wakker Dier was er ook en stond op vier verschillende
plaatsen met een informatiestand. Informatie werd verstrekt over de
biologische landbouw en er werd voorlichting gegeven over de bioindustrie.
Kinderen werden geschminkt als kip of varken.
TV-spot
Wakker Dier ontwikkelde een nieuwe TV-spot waarin de biologische
landbouw wordt gepromoot. Te zien zijn een varken, kip en kalf die
ontwaken in een stal met stro en die vervolgens lekker de ochtendzon inwandelen. De spot wordt op alle
regionale zenders ingezet. Ook diverse landelijke TV-zenders zenden de spot gratis uit.

2.5 De publieksvoorlichtingcampagne
In 2003 heeft Wakker Dier ook veel aan publieksvoorlichting gedaan. Het doel van deze
campagne is om het publiek met ludieke acties en informatieve stands attent te maken op de
misstanden in de bio-industrie en te stimuleren om voor
diervriendelijke producten te kiezen. Zo had Wakker Dier in
tientallen bibliotheken een informatiestand en werd in verband met
de verkiezingen ook veel voorlichting gegeven over politiek.
Wakker Dier in de bibliotheken
Een onderdeel van de publieksvoorlichtingcampagne is de bibliotheekcampagne.
In het hele land waren vrijwilligers van Wakker Dier actief om in plaatselijke
bibliotheken informatieve stands in te richten. Die werden uitgerust met een
groot spandoek, een videopresentatie, enkele posters en stapels voorlichtingsmateriaal
van Wakker Dier. Daarnaast werd de stand aangevuld met materiaal uit de bibliotheek: boeken over
huisvesting van dieren in de bio-industrie, de biologische landbouw en diervriendelijk eten werden getoond. Ook
konden mensen hun handtekening zetten tegen de bio-industrie. Via bibliotheken werden zo duizenden mensen
bereikt en voorgelicht.
Onderzoek stemgedrag Tweede Kamer
Vlak voor de verkiezingen op 23 januari 2003 presenteerde Wakker Dier haar onderzoek naar het stemgedrag
van politieke partijen op de momenten wanneer het welzijn van dieren in de bio-industrie in de Tweede Kamer
aan de orde kwam. Naar aanleiding van deze stemmingen in de Kamer over de afgelopen vier jaar kon een
aantal punten worden 'verdiend'. Op basis hiervan werd een rapportcijfer vastgesteld. Hiermee liet Wakker Dier
zien welke politieke partijen het meest consequent (het beste dus) voor de dieren opkwamen, zodat
dierenvrienden daar met de verkiezingen rekening mee konden houden. Dit gaf een veel realistischer beeld dan
de verkiezingsprogramma’s waarin alle partijen repten over diervriendelijke veehouderij maar in de praktijk deze
beloften niet waarmaken. Deze onderzoeksmethode is bij de afgelopen Europese verkiezingen in juni 2004 door
veel andere organisaties gekopieerd.
Het diervriendelijke manifest
Op initiatief van Wakker Dier ontvingen alle politieke partijen vlak voor de verkiezingen van januari 2003 een
'Diervriendelijk Manifest' met 20 concrete dierenwelzijnseisen namens 11 dierenbeschermingsorganisaties (met
een gezamenlijke achterban van meer dan een half miljoen dierenvrienden). Samen riepen zij de politieke
partijen op tot een diervriendelijker beleid, door het aanbieden van een manifest met 20 concrete
welzijnsverbeteringen voor dieren. Het manifest was een initiatief van Wakker Dier. De 11 meest actieve dierenbeschermingsorganisaties
in Nederland sloegen de handen ineen vanwege het dieronvriendelijke beleid van het
(demissionaire) kabinet, dat eerdere welzijnsmaatregelen tegen o.a. legbatterijen en nertsenfokkerijen weer
introk. In januari 2003 gaven Groen Links, SP, PvdA, Christen Unie, Partij voor de Dieren en het CDA aan de
eisen van het manifest grotendeels te steunen.
Actie op het strand
Zomer 2003 voert Wakker Dier actie op het strand en geeft informatie over de
massale sterfte van kippen en varkens in de bio-industrie deze zomer. Op de
stranden van o.a. Zandvoort en Bloemendaal hebben actievoerders bij
badgasten een quiz afgenomen om te testen wat men weet over de (hitte in de)
bio-industriestallen. Als prijs ontving men een waaier ter verkoeling en informatie
over de bio-industrie. Naar aanleiding van de actie stelde de SP kamervragen
aan de minister over de ventilatie op varkensbedrijven. In de varkenshouderij
ontbreekt bij één op de drie bedrijven het wettelijke verplichte alarm en de
noodvoorziening bij ventilatoren.
11

Informatiestands Wakker Dier
Wakker Dier is in 2003 op tientallen plekken met een stand aanwezig, zoals bijvoorbeeld op het Vara’s vroege
vogels festival en geeft voorlichting over de bio-industrie en biologische alternatieven. Duizenden kritische
consumenten worden voorgelicht. In november 2003 staat de voorlichtingsstand op de Margrietbeurs en worden
tienduizend bezoekers voorgelicht. Ook op de Huishoudbeurs wordt voorlichting gegeven en worden
handtekeningen verzameld.
Biologisch vlees in de supermarkt
Samen met Milieudefensie voert Wakker Dier actie in supermarkten van C1000. Deze grootste slager van
Nederland heeft vrijwel nergens biologisch vlees in het assortiment. Wakker Dier plakt met Milieudefensie in
tientallen supermarkten goed/fout-stickers op vleesverpakkingen zodat consumenten kunnen zien of het vlees
diervriendelijk geproduceerd is of rechtstreeks uit de bio-industrie komt.
2.6 De educatieve campagne
Het doel van deze campagne is dat op alle scholen in Nederland discussies plaatsvinden
over veeteelt, bio-industrie en de alternatieven. Samen met het Britse Compassion In World
Farming (CIWF) en met hulp van Loretta Schrijver heeft Wakker Dier een speciale
voorlichtingsvideo ontwikkeld. Wakker Dier heeft bij de video ook nog eens twee complete
lespakketten samengesteld. Inmiddels is aan 1800 scholen het lespakket uitgereikt die daar
het hele jaar door worden ingezet in verschillende klassen. Op dierendag is met jongerenidolen
als Georgina Verbaan (al jarenlang vegetariër) massaal aandacht gevraagd voor de
leefsituatie van landbouwdieren. Onjuiste informatie van de vleessector werd met een
procedure bij de Reclame Code Commissie uit de handel genomen. Zelfs onderwijsminister
Van der Hoeven waarschuwde op aandringen van Wakker Dier scholen voor dit lespakket
van de vleessector.
Het pakket bestaat uit een voorlichtingsvideo, een docentenhandleiding,
voorbeeldlessen en werkbladen over de bio-industrie en de alternatieven.
Bij de presentatie van het lespakket in een voorgaand jaar hebben
vrijwilligers van Wakker Dier lesgegeven. Onder hen waren Anita Witzier
(KRO), Loretta Schrijver (RTL-nieuws en tevens uitleggende stem op de
video), Marijke Vos (kamerlid van Groen Links) en Harm Evert Waalkens
(Kamerlid van PvdA).
Veel scholen bereikt
De lespaketten werden in 2003 ook weer volop aangevraagd en
enthousiast ontvangen. In oktober 2003 stonden bekende
Nederlanders als Georgina Verbaan, Jort Kelder, Marianne Thieme,
en tweede kamerleden Jan Marijnissen, Diederik Samson, Krista van
Velzen, Boris van der Ham, en Arie van den Brand voor de klas en
gaven les over de bio-industrie met het lespakket van Wakker Dier.
Het jeugdjournaal deed uitgebreid verslag van de les van Georgina
Verbaan die veel indruk maakte op de leerlingen.
Misleidend lespakket van vleessector
Onderwijsminister Van der Hoeven heeft op verzoek van Wakker Dier per brief gewaarschuwd voor de
lespakketten van de vleessector. Zij wees de scholen daarbij op de uitspraak van de Reclame Code Commissie
van 31 juli waarin de lespakketten als misleidende reclame werden bestempeld.
Het pakket schetst een veel rooskleuriger beeld over de dieren in de bio-industrie dan in werkelijkheid achter
gesloten staldeuren het geval is. Zo worden dieren afgebeeld in dikke pakken stro en lopen jonge dieren bij hun
12

moeder, terwijl ze in werkelijkheid vrijwel meteen na de geboorte bij de moeder worden weggehaald. Wakker
Dier had de zaak aangespannen bij de Reclame Code Commissie die Wakker Dier in het gelijk stelde.
2.7 De juridische campagne
Het doel van deze campagne is om dierenleed tegen te gaan door juridische stappen te
ondernemen. Er zijn namelijk voor slechts een handjevol diersoorten minimale rechten en/of
welzijnseisen vastgelegd. Voor bijvoorbeeld konijnen, struisvogels, kalkoenen, eenden, etc.
is nauwelijks iets geregeld. Daarnaast controleert Wakker Dier de naleving van de wettelijke
eisen voor de dieren waarvoor wél iets is vastgelegd. Ter illustratie: onderzoek van de
Algemene Inspectie Dienst (AID) wees uit dat 57% van de varkenshouders zelfs de minimale
eisen van het varkensbesluit aan de laars lapt. Voor de uitvoering van juridische procedures
kan Wakker Dier een beroep doen op maar liefst 31 vrijwillige advocaten en
advocatenkantoren.
Konijnenhouderij in strijd met de wet
In maart 2003 bracht Wakker Dier de konijnen in de bio-industrie onder de
aandacht. Uit onderzoek in opdracht van Wakker Dier – uitgevoerd door de
Wetenschapswinkel Utrecht – bleek dat bijna één op de vijf konijnen vroegtijdig
doodgaat in (vlees)konijnenfokkerijen. De konijnen zitten in draadgazen kooien
die vaak zo laag zijn dat hun ruggenwervels vergroeien. Het draadgaas
veroorzaakt pootontstekingen. De wetenschapswinkel oordeelde dat het zo
slecht is gesteld met het welzijn, dat het in strijd is met artikel 36 van de Gezondheids- en Welzijnswet voor
Dieren. Deze wet verbiedt dierenmishandeling zonder redelijk doel. De onderzoeksresultaten boden voldoende
argumenten voor een rechtszaak tegen drie konijnenhouderijen. In maart 2003 deed Wakker Dier bij het
openbaar ministerie en de AID aangifte van dierenmishandeling door deze konijnenfokkerijen.
13
Kuikenvangmachine niet diervriendelijk
Wakker Dier stapte naar de Reclame Code Commissie vanwege een reclame voor
een kuikenveegmachine. Het bedrijf Log Tech bracht een volautomatische
kippenvanger op de markt. In de reclame noemde het bedrijf haar machine
‘diervriendelijk’. Door de machine worden echter ongeveer 1000 kippen per uur ernstig
verwond! In februari 2003 wordt Wakker Dier in het gelijk gesteld en wint zo dus deze
zaak.
Wakker Dier wint rechtszaak tegen ministerie van LNV
Al jaren overtreedt meer dan de helft van alle varkensboeren de minimale welzijnsregels. In plaats van één op
de tien bedrijven te controleren werd slechts één op de 40 bedrijven bezocht, wat erop neerkomt dat een
varkensbedrijf gemiddeld één keer in de 40 jaar wordt gecontroleerd!
Minister Brinkhorst zegde toe harder op te gaan treden. Wakker Dier eiste daarom bij de rechter inzage in het
huidige beleid. De AID weigerde echter de meeste informatie te overleggen. De rechtbank moest er uiteindelijk
aan te pas komen om de AID te dwingen inzage aan Wakker Dier te geven. De rechtbank oordeelde dat
Wakker Dier ten onrechte openbare informatie is onthouden door het ministerie.
Onderzoek: controle dierenwelzijnswetgeving rammelt aan alle kanten
Uit onderzoek van de Wetenschapswinkel rechten in Utrecht blijkt dat de
dierenwelzijnswetgeving zeer slecht wordt gecontroleerd en nageleefd. Er zijn zelfs
wetten die in het geheel niet worden gecontroleerd omdat de wet zo is opgesteld dat
controle onmogelijk is. Daarnaast blijkt dat zo weinig wordt gecontroleerd dat boeren
financieel beter af zijn als ze de boete betalen in plaats van de wet naleven. Eerder
bleek al dat varkensboeren massaal de wet overtreden. Het onderzoek was in opdracht
van Wakker Dier uitgevoerd en werd in juni overhandigd aan de kamerleden van de

kamercommissie landbouw. Veel landelijke kranten besteedden aandacht aan de slechte naleving van de
welzijnswet.
Andere juridische procedures
Naast bovengenoemde juridische procedures werden diverse procedures gestart tegen uitbreidingen van bioindustriebedrijven.
Wakker Dier wint gemiddeld acht van de tien zaken. Zo stelde in september 2003 de Raad
van State Wakker Dier in het gelijk tegen de uitbreiding van een legbatterij in de gemeente Houten.
Met deze procedures weet Wakker Dier concreet tienduizenden dieren uit de bio-industrie te houden.
2.8 Losse campagnes en acties
14
Vogelpest
Als in maart 2003 de vogelpest uitbreekt is Wakker Dier dagelijks druk
bezig met protesteren tegen het walgelijke overheidsbeleid dat
uiteindelijk aan meer dan 25 miljoen kippen, kalkoenen en eenden het
leven kost. Dagenlange acties met spandoeken bij spoorwegen en
viaducten (tegen de massale ruimingen van gezonde dieren), radio,
kranten en tv-interviews, een protest-internetsite, acties met
hobbykippenhouders, een duinenmars met dierenvrienden tegen de
vogelpest, ingezonden brieven en opinieartikelen over de crisis en
vaccinatie alsmede spoedbrieven aan de minister (met ons
eisenpakket) waren onze dagelijkse bezigheden.
Na een spoedoproep van Wakker Dier aan minister Veerman worden tijdens het vervoersverbod de
broedmachines stilgelegd. Wakker Dier had namelijk ontdekt dat dagelijks meer dan één miljoen kuikens
werden uitgebroed maar dat deze kuikens vanwege het vervoersverbod niet naar kippenfokkerijen mochten
worden vervoerd. Deze miljoen kuikens per dag eindigden in de verhakselaar! Wakker Dier was woedend en
eiste van de minister een onmiddellijk stilleggen van het broedproces. Een dag later willigde de minister onze
eis in.
In april 2003 startten Wakker Dier, Varkens in Nood, Sophia-Vereeniging en bekende Nederlanders op
paaszondag een dierenrequiem ter nagedachtenis van de miljoenen dieren die het slachtoffer werden van de
vogelpest.
Dezelfde maand geeft Wakker Dier voorlichting aan de 15.000 bezoekers van de Duinenmars over het
kippenleed. Tientallen vrijwilligers delen honderden folders uit.
In mei voert Wakker Dier bij snelwegen een luid protest. Op diverse plaatsen in het land worden bij snelwegen
grote spandoeken opgehangen tegen de massale ruimingen bij de vogelpest. Duizenden mensen worden zo
voorgelicht.
Wakker Dier biedt in juli 2003 samen met SP, Varkens in Nood, Sophia-vereeniging en de hobbydierhouders
een zwartboek aan Minister Veerman aan over het dieren- mensenleed tijdens de vogelpest.
Vijf dierenbeschermingsorganisaties waaronder Wakker Dier vragen de Tweede Kamer een onderzoek in te
stellen naar het preventief ruimen van hobbypluimvee tijdens de vogelpestcrisis..
Adopteer een kip
Wakker Dier start in september 2003 samen met Biologica en Triodosbank de
succesvolle campagne ‘adopteer een kip’. Door middel van deze campagne kan
iedereen een kip adopteren en zo de biologische landbouw stimuleren. De kippen
kunnen via een web-cam bekeken worden en elke maand ontvangt de
‘adoptieouder’ zes heerlijke diervriendelijk eitjes!
Ook is er de mogelijkheid een kip cadeau te doen.
Voor meer informatie kan de website: www.adopteereenkip.nl bekeken worden.
Meer dan 20.000 mensen adopteerden tot nu toe een kip waardoor de verkoop

laten staan van vlees.
15
van biologische eieren sterk is gestegen.
Eet geen dierenleed
Vanaf 13 december is de campagne ‘eet geen dierenleed’ gelanceerd, een initiatief
van Jort Kelder en Varkens in Nood samen met onder meer Wakker Dier. Bekende
Nederlanders roepen hierin het publiek op diervriendelijker te eten. Met een
positieve boodschap wordt elk stapje in de goede richting toegejuicht: van het
boycotten van foie gras of het overschakelen op biologisch vlees tot het geheel
Wakker Dier werkt samen
Wakker Dier wil een zo sterk mogelijke vuist maken tegen de bio-industrie en werkt daarom vaak samen met
andere organisaties. Zo werd eerder voor een vergaande samenwerking gekozen met Stichting Lekker Dier en
Animal Peace. Daarnaast worden bij campagnes samenwerkingsverbanden gevormd zoals bij de campagne
‘Adopteer een Kip’ en ‘Eet geen Dierenleed’.
Bijzondere vrijwilligersactiviteiten
Vrijwilligers van Wakker Dier verspreiden tijdens de wandelvierdaagse in Nijmegen informatie over het zeer
dieronvriendelijke ‘foie gras’.
Drie regiogroepen zijn gevormd, in Utrecht, Nijmegen/Arnhem en Den Bosch. Met regionale foie gras acties
worden restaurants onder druk gezet over te schakelen op een menukaart zonder foie gras. Daarnaast
organiseert regiogroep Utrecht onder leiding van Jitka van Bruchem een grote legbatterij-actie. Met alle
supermarkten wordt contact opgenomen om het batterij-ei uit de schappen te halen. Uiteindelijk zeggen
tientallen supermarkten toe en dit vormt uiteindelijk het eerste begin van de grote omslag naar een batterij-ei-vrij
schap in heel Nederland.
Wakker Dier ontvangt keurmerk CBF
Wakker Dier ontving in december 2002 het CBF Keur voor goede doelen. Instellingen
die hieraan voldoen hebben een strenge toetsing doorstaan. De criteria hebben
betrekking op vijf gebieden: bestuur, beleid, fondsenwerving, besteding en
verslaggeving. Een belangrijk criterium is dat de kosten voor fondsenwerving niet meer
dan 25% van de opbrengsten mogen bedragen. Voor Wakker Dier kwam dit percentage
op slechts 13% over 2003. Het keurmerk is belangrijk voor Wakker Dier omdat voor de
donateurs nu nog duidelijker is dat hun geld goed besteed wordt.
Webwinkel
In 2003 is de webwinkel van Wakker Dier de lucht in gegaan die via onze website
www.wakkerdier.nl bereikbaar is. Via deze winkel kunnen veel verschillende materialen tegen de bio-industrie
worden besteld. Het gaat om T-shirts, buttons, pennen, ansichtkaarten en dergelijke.
2.9 Campagnes ten opzichte van beleidsplan
De campagnes in 2003 hebben veel succes bereikt. Publicitair heeft wakker Dier veel aandacht voor de bioindustrie
gekregen en concrete successen zoals in de legbatterijcampagne betekende direct een beter leven
voor miljoenen dieren. Wakker Dier had tot doel in 2003 een landelijke hype te veroorzaken rondom de bioindustrie.
De successen in de legbatterijcampagne zijn deze hype geworden, het was echt een historische
doorbraak na meer dan 30 jaar actievoeren, verdwijnt het batterij-ei uit het straatbeeld. Met name door de
legbatterijcampagne (meerdere keren in de landelijke kranten) en ook door de dierendag actie met de bekende
Nederlanders (bv op het jeugdjournaal) heeft Wakker Dier de landelijke pers tientallen malen bereikt. Met
regioacties als in de foie gras campagne werd altijd regionale publiciteit gezocht en vrijwel altijd gevonden.
Opinie-artikelen zijn meerdere keren in landelijke bladen verschenen, veelal rondom de vogelpest die het leed
van de landbouwdieren weer bij iedereen in de huiskamer bracht. Speciale krantenstoppers zijn breed geplaatst
en blijven maanden geplaatst worden. Ook de Nieuwe Tv-stopper is door vrijwel elke provinciale TV
uitgezonden. Eigen onderzoek is gedaan naar het stemgedrag van Tweede Kamerfracties en naar de controle
op de welzijnsregels in de varkenshouderij. Enkele malen heeft ook landelijke TV de spot (gratis) uitgezonden.

Rechtszaken zijn vooral bij de Reclame Code Commissie gevoerd (met succes). De klacht over de lespakketten
werd zelfs ondersteund door onderwijsminister van der Hoeven. De grote rechtszaak over de konijnenhouderij
heeft niet geleid tot direct juridisch succes. Wel is de konijnensector daarna begonnen met het opstellen van
eigen welzijnsregels welke in de loop van 2004 naar verwachting gepubliceerd zullen worden. Voorlichting is
gegeven vele stand op landelijke manifesaties zoals de Magrietbeurs, Parkpop, Huishoudbeurs waarop
duizenden mensen zijn voorgelicht. De vrijwilligers op deze stands hadden veelal van tevoren een eendaagse
cursus van Wakker Dier gekregen zodat zij zo professioneel mogelijk en inhoudelijk goed onderbouwd
voorlichting konden geven.
16

3 ORGANISATIE
Stichting Wakker Dier
In 2001 ging Wakker Dier vergaand samenwerken met Stichting Lekker Dier en werd hiermee de grootste
dierenbeschermingsorganisatie tegen de bio-industrie. Het fonds ‘stichting Vrienden van Lekker Dier’ bestaat uit
hetzelfde bestuur en financiert projecten en campagnes. Het bestuur beslist over de aanwending van dit fonds
in de vergadering. De cijfers van Stichting Lekker Dier, Vrienden van Lekker Dier en Wakker Dier zijn
geconsolideerd. Bestuur, vestigingsplaats, directeur, rechtsvorm en doelstelling zijn voor alle drie gelijk. Het
kantoor van Wakker Dier wordt gerund door vijf betaalde professionele (parttime) krachten, aangevuld met
projectmedewerkers, stagiaires en vrijwilligers. De belangrijkste financieringsbronnen voor de stichting zijn
bijdragen van donateurs en externe fondsen. Veel dank gaat hierbij uit naar de Stichting Moyra Stava-Morena,
Wilhelmina Davyt Keuchenius Stichting, Stichting Hans van Eck en het Triodosfonds.
Bestuur
Het bestuur van Wakker Dier bestond in 2003 uit de volgende personen: H. Albeda, voorzitter; P. van
Bokhoven, penningmeester en E. Boshart, secretaris. De algemene bestuursleden waren J. van Dieren, L.
Grobben, J. Schreur, K. Boering en C. van Schaik.
Personeel
De vaste kantoormedewerkers van stichting Wakker Dier waren in 2003:
De heer M. Bleijenberg, campagnecoördinator en directeur. Hij is vier dagen per week werkzaam, 90% van die
tijd wordt besteed aan het organiseren van campagnes en het voorbereiden van acties. Tevens voert hij het
woord bij de pers, verzorgt hij het inhoudelijke deel van de website en schrijft hij de teksten voor
voorlichtingsmateriaal. 10% van zijn tijd wordt besteed aan het aansturen van het kantoor: het aansturen van de
vaste medewerkers en begeleiden van stagiaires. Betalingen tot 2500 euro kunnen door hem zelfstandig
worden verricht, bedragen boven dit bedrag worden gedaan na goedkeuring van de penningmeester.
De heer S. van de Wouw, beleidsmedewerker. Hij werkt vier dagen per week. Voornamelijk houdt hij zich bezig
met de inhoudelijke voorbereiding van campagnes, voorlichtingsmateriaal en internetsite.
Mevrouw H. Blijleven, bureaumedewerkster. Zij werkt vier dagen per week en is ondersteunend
campagnecoördinator en beleidsmedewerker. Zij bereidt campagnes, acties en voorlichtingsstands voor,
beantwoordt de publieksvragen, zet vrijwilligers in bij campagnes. 10% van haar tijd wordt besteed aan het
ondersteunen van de kantoorvrijwilligers bij het doen van de administratie.
De heer M. Scheutjens, administratief medewerker. Hij werkt één dag per week en verzorgt de
donateursadministratie en de financiële administratie.
Mevrouw L. van Omme is in dienst getreden per één augustus als campaigner. Zij werkt vier dagen in de week
en houdt zich bezig met de organisatie van acties en campagnes en het beheer van de website.
Twee vaste kantoorvrijwilligers verzorgen het grootste deel van de administratie.
Vier stagiaires waren in 2003 betrokken bij diverse projecten. Zij werkten aan diverse concrete projecten als de
diervriendelijk-uit-eten campagne en het vrijwilligersbeleid. Daarnaast verzorgden ze ongeveer de helft van de
tijd allerhande kantoorwerk. De meeste stagiaires zijn afkomstig van het Van Hall Instituut te Leeuwarden.
Vrijwilligers
Wakker Dier heeft een bestand van ongeveer 500 vrijwilligers. Deze vrijwilligers zetten zich in door het
deelnemen aan onder andere publieksvoorlichtingacties en het bemannen van stands. Op vrijwilligersgebied
werkt Wakker Dier samen met stichting Bont voor Dieren en de stichting ProefdierVrij. Dit gebeurt om kosten te
besparen en om vrijwilligers meer te kunnen bieden.
17

Samenwerking
Stichting Bont voor Dieren is hoofdhuurder van de huisvesting van Wakker Dier. Bont voor Dieren en Wakker
Dier besparen kosten door faciliteiten zoals de kopieermachine en diverse abonnementen te delen. Het idee om
binnen een aantal stichtingen vrijwilligers uit te wisselen (inzake stands, werkzaamheden, gezamenlijke
nieuwsbrief) komt van Wakker Dier en Bont voor Dieren. Dit leverde in 2001 een nominatie op voor de
vrijwilligersprijs.
In samenwerking met stichting Compassion in World Farming is de educatieve campagne gerealiseerd.
Op initiatief van Wakker Dier werd bij het aanbieden van het diervriendelijk manifest samengewerkt door WSPA,
Kerk en Dier, Faunabescherming, Varkens in Nood, Nederlandse Vegetariërsbond, Vissenbescherming, Bont
voor Dieren, Rechten Voor Al Wat Leeft, IFAW, CIWF.
In de campagne ‘Eet Geen Dierenleed’ werkt Wakker Dier samen met organisaties als Varkens in Nood,
Stichting Natuur en Milieu, de Dierenbescherming en de Sophiavereeniging.
Vrij besteedbaar vermogen
Het bestuur van Wakker Dier heeft besloten een algemene reserve van één jaaruitgave te houden. Dit komt
neer op ca. € 400.000. Hiermee kan een moeilijk jaar altijd opgevangen worden.
Toekomstige activiteiten
De campagnes van 2003 zullen worden doorgezet. Er zal echter nog grotere nadruk worden gelegd op de
publieksvoorlichting. De consument moet goed voorgelicht worden over hoe dieren in de bio-industrie leven en
over wat de alternatieven voor de bio-industrie zijn. Films en beeldmateriaal zijn daarbij een belangrijk middel.
18

4 FINANCIEEL JAARVERSLAG
De jaarrekeningen van stichting Wakker Dier zijn ingericht en opgesteld conform de richtlijn
Fondsenwervende Instellingen. Een niet-verkorte versie is opvraagbaar bij Wakker Dier.
4.1 Balans per 31 december 2003
ACTIVA
vaste activa
vastgelegde middelen
19
31-12-2003 31-12-2002
€ € €
bedrijfsmiddelen, direct in gebruik voor doelstelling 2.397 5.751
beleggingen
obligatielening 90.756 181.512
vlottende activa
vorderingen
borgsom 3.900 -
bedrijfsvereniging 100 172
overig 10.790 6.300
liquide middelen
14.790 6.472
banken 429.577 276.146
totaal activa 537.520 469.881

PASSIVA
eigen vermogen
20
31-12-2003 31-12-2002
€ € €
vrij besteedbaar vermogen
algemene reserve 429.009 378.422
vastgelegd vermogen
bestemmingsfonds 61.250 50.000
fonds activa bedrijfsvoering 2.397 5.751
schulden op korte termijn
63.647 55.751
loonbelasting 5.175 4.531
crediteuren 15.049 22.969
salarissen 7.268 3.564
overig 17.372 4.644
44.864 35.708
totaal passiva 537.520 469.881

4.2 Staat van baten en lasten
BATEN
baten uit eigen fondsenwerving
21
werkelijk 2003
begroting
2003
€ € € €
werkelijk
2002
schenking 600 - -
nalatenschappen 15.000 - 9.001
donaties/giften 362.385 415.000 332.246
bestemmingsgiften 28.750 - -
opbrengsten 24.022 - -
directe wervingskosten
430.757 415.000 341.247
uitvoeringskosten 54.434 57.900 50.901
in % van baten uit eigen fondswerving 13% 14% 15%
totaal uit eigen fondswerving 376.323 357.100 290.346
resultaat beleggingen 19.304 - 16.917
totaal beschikbaar voor doelstelling 395.627 357.100 307.263
besteed aan doelstelling
voorlichting/bewustmaking 175.838 153.550 178.182
campagnes 161.306 203.550 153.323
337.144 357.100 331.505
overschot 58.483 - ( 24.242)

4.3 Toelichting op de uitvoeringskosten
uitvoeringskosten
22
%
voorlichten
/ bewustmaken
%
campagnes
%
fondsenwerving
werkelijk
2003
begroot
2003
€ € € € € €
werkelijk
2002
salarissen/sociale
lasten
45 45.692 45 45.692 10 10.154 101.538 145.000 93.479
overige
personeelslasten
45 5.147 45 5.147 10 1.145 11.439 5.000 6.558
facilitaire
dienstverlening
47½ 7.911 47½ 7.911 5 832 16.654 30.000 29.727
reisverblijfkosten
en
40 155 40 155 20 78 388 - 258
kantoorkosten
operationeel
40 22.532 40 22.532 20 11.266 56.329 42.000 27.898
drukwerk
nieuwsorgaan
25 13.428 25 13.428 50 26.856 53.712 60.000 43.442
bestuurskosten - - - - 100 600 600 - 356
fondsenwerving - - - - 100 388 388 - 4.026
afschrijvingen - - - - 100 3.115 3.115 3.000 3.219
totaal
uitvoeringskosten
directe
campagnekosten
94.865 94.865 54.434 244.163 285.000 208.963
80.973 66.441 - 147.414 72.100 173.443
175.838 161.306 54.434 391.577 357.100 382.406
Bij de stichtingen waren in het jaar 2003 gemiddeld vijf personeelsleden in dienst. De bestuursleden ontvingen
geen bezoldiging. Tevens zijn er geen leningen verstrekt aan of door bestuursleden. De doorbelasting van
personeelskosten is op basis van tijdschrijven gebeurd.

4.4 Begroting 2004
23
begroting
2004
inkomsten € €
donateurs/giften 330.000
fondsenwerving 50.000
legaten 40.000
verkoop promotiemateriaal 30.000
overige inkomsten 15.000
totaal inkomsten 465.000
uitgaven
personeelskosten 135.000
campagne- en actiekosten: publieksvoorlichting incl. website 80.000
campagne- en actiekosten: educatief 15.000
campagne- en actiekosten niet gespecificeerd 100.000
drukwerk nieuwsbrief/promotie/advertenties 50.000
algemene kosten incl. verzendkosten 60.000
inkoop materialen 15.000
overige kosten 10.000
totaal uitgaven 465.000
resultaat -
4.5 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
Afschrijving vindt plaats naar tijdsgelang tegen een vast percentage van de aanschaffingsprijs totdat de
restwaarde wordt bereikt. De overige activa en passiva worden nominaal gewaardeerd.
De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. Baten
worden verantwoord in het jaar waarin de donaties zijn verricht. Nalatenschappen worden verantwoord in het
jaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden in aanmerking genomen in het jaar
waarin deze voorzienbaar zijn.
4.6 Accountantsverklaring
Het financiële rapport 2003 van Stichting Wakker Dier, Stichting Lekker Dier en Stichting Vrienden van Lekker
Dier te Amsterdam is gecontroleerd en goedgekeurd door de accountant. Op aanvraag is een exemplaar van de
volledige accountantsverklaring in kopie beschikbaar via Stichting Wakker Dier.