Zolarium 37 - Ziekenhuis Oost-Limburg

Ivan Pavlov in 1935, geschilderd door Mikhail Nesterov.
gie van de spijsvertering. Tijdens de voor-
dracht over het pancreassap staat naast
hem, op een bijzettafel, een van zijn
geprepareerde honden. Als voorbereiding
op de lezing heeft hij er een pancreasfistel
in aangelegd en tevens een tak van de
nervus vagus onderhuids omgepoold. Dit
laatste om die zenuw vlot te kunnen prikkelen
zonder al te bloederige interventies
tijdens de uiteenzetting. Om te bewijzen
dat het pancreassap geproduceerd wordt
door de nervus vagus prikkelt hij de
onderhuids aangelegde tak met een inductiestroom.
Twee minuten lang gebeurt er
niets terwijl de spanning in de zaal stijgt
en op alle gezichten af te lezen valt. En op
de derde minuut gebeurt het wonder: het
eerste beetje pancreassap druppelt uit de
fistel.
Bayliss en Starling
Maar niet iedereen is wild enthousiast over
dat circusnummer. In de zaal zitten scepti-
ci die zich afvragen waarom het effect van
een zenuwstimulus zolang duurt? Bij
andere zenuwprikkels gaat het toch om
milliseconden? Twee ervan, William Bayliss
en Ernest Starling vermoeden dat de prikkeling
van de nervus vagus niet het hele
verhaal is. Om erachter te komen of er
nog andere factoren in het spel zijn doen
ze een eigen experiment. Op 18 januari
1902 verdoven ze een biggetje van 6 kilo
met een flinke dosis morfine. Net zoals
Pavlov isoleren ze de nervus vagus maar
knippen die rats door. Nu de pancreas van
elke bezenuwing gespeend is brengen ze
maagsap in de twaalfvingerige darm en
kijken wat er gebeurt. Uit het pancreas
druppelt sap. Dus zonder prikkeling van de
nervus vagus. Uit dit experiment besluiten
Bayliss en Starling dat er nog andere prikkels
moeten bestaan. Welke weten ze niet
maar na een reeks nieuwe experimenten
vermoeden ze dat het een chemisch agens
moet zijn. Een chemische substantie die
via nog onbegrepen wegen de pancreas
de opdracht geeft om haar sappen te
secreteren. Ze geven het nog mysterieuze
agens de naam: ‘secretine’.
Omdat Pavlov de proeven van Bayliss en
Starling niet zomaar gelooft zet hij zijn
meest bekwame onderzoeker, V. V. Savich
aan het werk om het experiment te herhalen.
Hij kijkt aandachtig toe en moet na
afloop toegeven dat het inderdaad lukt om
zonder enige bezenuwing sappen uit het
pancreas te produceren. Beetje ontgoocheld
trekt hij zich terug in zijn studeerkamer
en komt er na een half uur weer uit.
‘Natuurlijk hebben ze gelijk. Het is duidelijk
dat wij niet het exclusieve patent op
de waarheid hebben.’ Pavlov houdt echter
nog een tijdje vast aan zijn neurale theorie,
en Bayliss en Starling aan hun humorale.
Maar mettertijd komen beide partijen
tot een soort hybride theorie. Zowel
zenuwimpulsen als scheikundige substanties
spelen een rol.
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
15