07 wednesday january 30th - International Film Festival Rotterdam

In het Wagneriaans getitelde programmaonderdeel
Rotterdämmerung, dat zich ophoudt in de
schemerzone van de internationale cinema, zitten
dit jaar opvallend veel films waarin de camera
zich in het verhaal bevindt. Dat is niet zo vreemd,
want sinds het ongekende succes van de studentenhorrorfilm
The Blair Witch Project in 1999 is
de schuddende hand-held camera een vast onderdeel
geworden van het horrorinstrumentarium.
Het is geen nieuw stijlmiddel: denk aan de horrorklassieker
Peeping Tom uit 1960, waarin de
hoofdpersoon een mes vastmaakt aan zijn camera
om zijn slachtoffers te filmen terwijl hij ze doodsteekt.
Maar het is nog nooit zo populair geweest
als nu, getuige ook de film Cloverfield, die momenteel
in de bioscopen draait en ook wel ‘The
Blair Witch Monster Movie’ wordt genoemd.
In The Blair Witch Project werd de suggestie gewekt
dat we een film zagen die afkomstig was uit
een camera die was aangetroffen in een bos (en
dat iedereen die in beeld verscheen dus al dood
was). In REC zien we de groeiende horreur in een
groot oud pand in Barcelona door de lens van de
reality-camera van een lokaal televisiestation. Het
televisieteam was op pad gegaan voor een reportage
over de plaatselijke brandweer, maar raakt
ingesloten in een monsterachtige situatie. Zoals
het een nieuwscameraman betaamt, blijft hij ondanks
opeenvolgende gruwelen filmen. Het beeld
schudt en zwiept, is out of focus en te laat, rent
mee de trap op en valt op de grond. Hij wordt uitgezet
en weer aangezet en wij vragen ons af waar
we inmiddels zitten. Vaak zien we niet helemaal
goed wat er eigenlijk gebeurt.
Dit helpt allemaal om de film enger te maken,
maar een belangrijker effect is dat niemand in de
film hoeft te doen alsof de camera er niet is. In
een normale film geldt het als een doodzonde om
UITGELICHT
RoTTERdämmERUnG
TUssEn dE monsTERs
REC
in de camera te kijken en daarmee wat in het theater
‘de vierde wand’ heet te doorbreken. Dat verstoort
de illusie van de filmwereld, die afwijkt van
de onze (bijvoorbeeld omdat er pratende biggen
in voorkomen) maar die we wel moeten geloven.
En hoe geloof je, bijvoorbeeld, een dramatische
zelfmoord op een onbewoond eiland als je wordt
herinnerd aan de filmcrew die ernaast staat?
REC en ook Diary of the Dead van horrorgrootheid
George A. Romero moet je echter niet bekij-
ken als een sprookje, maar als een nieuwsreportage.
Dat is in ieder geval wat de makers beogen.
Beide films kun je dan ook fake-reportages noemen.
Ze mikken met hun schijnwerkelijkheid
op twee dingen. Aan de ene kant hopen ze met
de geloofwaardigheid van de beelden de angst
– en vooral de schrikeffecten – te versterken.
Aan de andere kant is de camera in deze films
niet langer de neutrale, afstandelijke waarnemer
van iemands fantasie maar een concreet object,
waarvan het gebruik in de film zelf kan worden
bediscussieerd: ‘Zet dat ding nu eens uit en kom
helpen!’ De makers willen daarmee ook de kijker
zelf confronteren met de morele implicaties
van het kijken naar andermans bloederig leed.
Romero monteert er niet voor niets wat echte
nieuwsbeelden doorheen. Subtiel is anders, maar
als principe is het interessant.
In Diary of the Dead en REC zien we, net als bij
The Blair Witch Project, de hele film alsof we door
de ogen kijken van zo’n in het verhaal aanwezige
cameraman. Maar de reality-camera is inmiddels
zo’n bekend gegeven, zowel voor makers als voor
publiek, dat het ook als stijlmiddel tussendoor
gebruikt kan worden. Zoals dat gebeurt in Able
Danger en Dainipponjin, eveneens in Rotterdämmerung
geprogrammeerd. In Able Danger zien
we de avonturen van een linkse boekhandelaar,
op het spoor van een 9/11-samenzwering, deels
door de camera’s van een geheime dienst. En het
hilarische Dainipponjin – mogelijk de merkwaardigste
film van het festival – bestaat voor een deel
uit reportage-interviews met een onpopulaire superheld
en deels uit gevechtsscènes tussen hem en
zeer wonderlijke monsters, die weer gewoon met
‘Gods oog’ gefilmd zijn. De film bewijst hoe gemakkelijk
een geoefend film- en televisiepubliek
een filmmaker inmiddels kan volgen. We volgen
hem door het dankbaar aanvaarden van een paar
van de meest absurde monsters ooit bedacht en we
volgen hem zijn film in en weer uit, zo vaak hij
maar wil. (KD)
Dainipponjin: do 31-1 22:15 CI6
Able Danger: vr 1-2 19:15 PA7
Diary of the Dead: za 2-2 22:00 PA4
REC: za 2-2 19:00 PA4