Download uitgave als PDF - Zuiderlucht
02.09.2013 • Views
Share Embed Flag

Download uitgave als PDF - Zuiderlucht

Download uitgave als PDF - Zuiderlucht

Download uitgave als PDF - Zuiderlucht

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
zuiderlucht.eu

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

9 www.zuiderlucht.eu<br />

maandblad | jaargang 4 | september 2010<br />

z u i d e r l u c h t<br />

In dit nummer: De rusteloze ziel van Tom Barman | 21e eeuwse graphic novel | Op<br />

bedevaart naar Bruder Klaus | De hoorbare ruimte van Paul Devens | Ensemble 88:<br />

muzikanten op een schilderij van zaagsel | Hoe rebels was pastoor Ed Miedema?<br />

+ + + 2e katern: Opening C-mine Genk + + + 3e katern: Musica Sacra Maastricht 2010<br />

1 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

<strong>Zuiderlucht</strong> | september 2010<br />

genk c-mine<br />

Michel Bisceglia<br />

Glenn Magerman<br />

Optredens<br />

Wim Dries<br />

Peter de Graef<br />

Workshops<br />

Daan Stuyven<br />

Peter Swinnen<br />

Media happenings<br />

Koen De Preter<br />

Peter De Bie<br />

Kids weekend<br />

Clara van den Broek<br />

Jos Lycops<br />

Rondleidingen<br />

Expositie ‘Genk door<br />

schildersogen’<br />

Limburg All Star(t)s<br />

1 september 2010<br />

<strong>Zuiderlucht</strong> | september 2010<br />

devotie<br />

MuSICA SACRA<br />

MAASTRICHT 2010<br />

Interviews Michael Finnissy s Jacques Giesen Reportages De Zwarte Madonna van<br />

Częstochowa s Kathak in het Ruhrgebied Profielen Hildegard von Bingen s St. Lambertus<br />

Devotie volgens Hedy d’Ancona s Theo Derksen s Huub Ehlen s Hans Leenders s Gert de Weerd<br />

1 www.zuiderlucht.eu cultureel maandblad september 2010

ETIENNE FOUCHET<br />

De force et d’écume / Of force and sea foam<br />

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG OVERAL TE VINDEN!<br />

19 september –<br />

28 november 2010<br />

opening 19 september,<br />

15.00 - 17.00 uur<br />

Rijksweg Noord 71, Geleen<br />

Vrijdag, zaterdag en iedere<br />

tweede zondag van de maand<br />

14.00 - 17.00 uur<br />

www.bis71.nl<br />

WWW.HKLIMBURG.NL/LBM<br />

LIMBURGS BLAASMUZIEK FESTIVAL<br />

24 T/M 26 SEPTEMBER 2010<br />

DIVERSE BLAASMUZIEKACTIVITEITEN<br />

IN BORN, SITTARD EN GELEEN<br />

WWW.LIMBURGSBLAASMUZIEKFESTIVAL.NL<br />

2 www.zuiderlucht.eu september 2010

Genk door 21e eeuwse ogen<br />

De toren van de voormalige mijn Winterslag bij Genk vormen tegenwoordig het<br />

beeldmerk van C-mine. foto Perry Schrijvers<br />

De ambities van Maastricht om in 2018 culturele hoofdstad van Europa te<br />

worden, reiken tot over de landsgrenzen. Aken, Luik, Hasselt en zelfs Eupen<br />

spelen het spel mee. Opvallende afwezige in dat rijtje is Genk, voormalige stad<br />

van mijnbouw en metaalindustrie die de laatste jaren een gedaanteverwisseling<br />

ondergaat. Boegbeeld daarvan is de ingebruikneming van C-mine, verzamelplek en<br />

kruispunt van cultuur, educatie, creatieve bedrijvigheid en internet in en rond de<br />

majestueuze gebouwen van de voormalige mijn Winterslag.<br />

Dat Genk nog geen plekje in het Maastrichtse balboekje heeft, is volgens<br />

burgemeester Wim Dries (38) te wijten aan het verouderde imago van zijn stad.<br />

Kan zijn, maar C-mine is toch echt niet van gisteren. Op de mijnsite wordt al jaren<br />

gebouwd en verbouwd, dat kan geen enkele cultuurvolger zijn ontgaan, ook niet<br />

aan de Nederlandse kant van de grens. Onze 21 e eeuwse ogen zijn kennelijk niet<br />

overal even goed ontwikkeld.<br />

Ook vanwege de aanpak is C-mine een interessant project. Van de totale kosten<br />

(75 miljoen euro) is eenderde afkomstig van private partijen, een aandeel dat we<br />

in Nederland zelden tegenkomen. De stad Genk heeft voor het project slechts vijf<br />

miljoen hoeven lenen, “peanuts” volgens burgemeester Dries. Even opvallend is dat<br />

Genk in een vroeg stadium besloot niet met projectontwikkelaars in zee te gaan, de<br />

stad wil de regie in eigen hand houden.<br />

In <strong>Zuiderlucht</strong> hebben we de afgelopen jaren de ontwikkelingen in Genk op de<br />

voet gevolgd. Nu C-mine cultuurcentrum deze maand in gebruik wordt genomen,<br />

geven we daar een uitgebreid vervolg aan, met onder meer interviews met<br />

genoemde burgemeester Wim Dries, architect Peter Swinnen, pianist/componist<br />

Michel Bisceglia, theatermakers Clara van den Broek en Peter de Graef en niet te<br />

vergeten de beeldende beschouwing over het schildersdorp dat Genk ooit was.<br />

Aan deze kant van de grens besteden we, in het derde katern, ruim aandacht<br />

aan het jaarlijkse festival Musica Sacra, van 16 t/m 19 september in Maastricht.<br />

Gestuurd door het thema van dit jaar, Devotie, belandden we in het Zuid-Poolse<br />

Czestochowa waar op grote schaal de Zwarte Madonna wordt aanbeden. We<br />

interviewden de Britse componist Michael Finnissy die speciaal voor Musica Sacra<br />

een stuk schreef, en gingen op zoek naar de klassieke Indiase kathak–dans. “Kathak<br />

is een en al devotie”, zegt Durga Arya die haar jeugd opofferde om hem onder de<br />

knie te krijgen.<br />

Een greep uit het eerste katern, tenslotte: items over dEUS-voorganger Tom<br />

Barman, klankkunstenaar Paul Devens en een reportage over een bedevaart naar<br />

de kapel van Bruder Klaus, bij Keulen. In Landgraaf halen we herinneringen op<br />

aan Ed Miedema, de rebelse pastoor die daar in de jaren zeventig zijn eigenwijze<br />

katholieke koers uitstippelde. Om met de eerste aflevering van My Imaginary Lives,<br />

een eigentijdse graphic novel van Rowland Jones, terug te belanden in de 21 e eeuw.<br />

WIDO SMEETS<br />

hoofdredacteur<br />

3 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

Mode met stip<br />

Stokstraat 28-32<br />

6211 GD Maastricht<br />

T. 043.3216432<br />

www.kikiniesten.nl<br />

Prada, Prada Red Line, Miu Miu, Jil Sander, Marni, Dolce & Gabbana, Balenciaga,<br />

Etro, Orson + Bodil, Lanvin, Alaïa, Chloé, Viktor&Rolf, Burberry Prorsum, Dries van Noten,<br />

Bottega Veneta, Hogan, Sergio Rossi, Brunello Cucinelli, Tods<br />

Heukelom Verbeek<br />

landschapsarchitectuur<br />

No0rd-Limburg | Niederrhein | Zuid-Gelderland<br />

muziek<br />

biennale<br />

NIEDERRHEIN<br />

2010<br />

LEGENDEN<br />

...horen en zien<br />

28 augustus -<br />

31 oktober<br />

2010<br />

The Gents, Johannette Zomer, Storioni Trio, Armando,<br />

Ensemble 88, Haags Saxofoonkwartet, Frank Groothof,<br />

Camerata Trajectina e.a.

HET<br />

ONEINDIGE<br />

VERHAAL<br />

(THE NEVERENDING STORY)<br />

een theatervoorstelling van Inèz Derksen<br />

E E n f i l m i s c h E E r v a r i n g i n h E t t h E a t E r …<br />

25 sep t (première) 2 6 sep t, 1 a pril s ta d s s chou w burg sit ta r d - geleen, 17 ok t t he at er a / h<br />

V r ij t hof, 24 ok t t he at er k erkr a de , 14 no V de m a a spoor t en 21 noV mun t t he at er .<br />

Het Laagland wordt in het kader van de BIS gesubsidieerd door de Provincie Limburg en het Ministerie<br />

van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Het Oneindige Verhaal wordt mede mogelijk gemaakt door:<br />

Stadsschouwburg Sittard-Geleen, Gemeente Sittard-Geleen,SNS Reaalfonds, Janivo Stichting<br />

VOOR DE VOLLEDIGE SPEELLIJST: WWW.HETONEINDIGEVERHAAL.NL<br />

GENNEP<br />

02-03<br />

OKTOBER<br />

VENRAY<br />

09-10<br />

OKTOBER<br />

H O R S T<br />

A⁄DMAAS<br />

16-17<br />

OKTOBER<br />

P E E L<br />

&MAAS<br />

23-24<br />

OKTOBER<br />

V E N L O<br />

30-31<br />

OKTOBER<br />

LAATSTE KANS<br />

MET HUID<br />

EN HAAR<br />

ODAPARK centrum voor hedendaagse kunst venray | www.odapark.nl<br />

4 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

DIRK CLAESEN (BE)<br />

t/m 12 september 2010

De inhoud<br />

7<br />

Tom Barman.<br />

15<br />

Jos Kamp van Ensemble 88.<br />

17<br />

Paul Devens in NaiM / Bureau Europa.<br />

7<br />

9<br />

10<br />

11<br />

11<br />

12<br />

15<br />

16<br />

16<br />

17<br />

18<br />

20<br />

Cover: Geluidskunstenaar Paul Devens. foto Perry Schrijvers<br />

22<br />

De rusteloze ziel van<br />

Tom Barman (dEUS)<br />

Het dansen zit hier<br />

in de genen<br />

My Imaginary Lives,<br />

’n 21e eeuwse graphic novel<br />

TooM: Van Sinatra tot Johnny Rotten<br />

Perron Poezie met ACG Vianen<br />

Op bedevaart naar<br />

Bruder Klaus<br />

Ensemble 88: muzikanten op<br />

een schilderij van zaagsel<br />

Enkeltje Utopia: Omtrent de kip<br />

Inkijk met Jaap Min<br />

De hoorbare ruimte van<br />

Paul Devens<br />

Hoe rebels was pastoor<br />

Ed Miedema?<br />

Et cetera (agenda)<br />

Siciliaanse Notities<br />

2e katern:<br />

Mijnsite Genk wordt<br />

cultuurtempel C-mine<br />

3e katern:<br />

Musica Sacra op zoek<br />

naar devotie<br />

18<br />

5 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

9<br />

Peggy Olislaegers (Nederlandse Dansdagen).<br />

12<br />

Bruder Klaus Kapelle bij Wachendorf.<br />

foto Keke Keukelaar.<br />

Pastoor Ed Miedema (1912-1985) van ’t Eikske.

de la Horra_<strong>Zuiderlucht</strong>_HalfPage.qxd:Bonn 7/6/10 10:36 Page 1<br />

Bonnefantenmuseum<br />

Maastricht<br />

Sandra Vásquez<br />

de la Horra<br />

11.07.–24.10.2010<br />

www.bonnefanten.nl<br />

DE AANLOOP<br />

DER ANLAUF<br />

L’ÉLAN #3<br />

12 jULi T/m 17 sEPTEmbER 2010<br />

WERkEN vAN sTUDENTEN AAN DE AcADEmiE bEELDENDE<br />

kUNsTEN, mAAsTRichT, EN DE AcADÉmiE ROyALE DEs<br />

bEAUx-ARTs, LUik. DE kEUzE bij DE ENE AcADEmiE WERD<br />

gEmAAkT DOOR DOcENTEN vAN DE ANDERE AcADEmiE,<br />

EN OmgEkEERD.<br />

gOUvERNEmENT AAN DE mAAs, LimbURgLAAN 10, mAAsTRichT<br />

OPEN: WERkDAgEN 8-17.30 UUR<br />

6 www.zuiderlucht.eu september 2010

dEUS<br />

De rusteloze ziel<br />

van Tom Barman<br />

dEUS is de meest invloedrijke popgroep van Vlaanderen, maar adel verplicht.<br />

Op elk nieuw album moet de band zichzelf gedeeltelijk opnieuw uitvinden,<br />

vinden de fans, en hen tegelijkertijd behagen zonder behaagzuchtig te<br />

klinken. door Leon Verdonschot<br />

Begin volgend jaar verschijnt, met<br />

enige vertraging, het nieuwe album<br />

van dEUS. Stel. Stel: dat is een album<br />

met geen enkel zwak nummer, met<br />

twee erg goede singles en verder<br />

acht herkenbare dEUSnummers, die<br />

weliswaar nauwelijks iets nieuws<br />

bieden maar niettemin van een niveau<br />

zijn waar menige band alleen van kan<br />

dromen. Dan zou iedere dEUSfan<br />

enorm teleurgesteld zijn. Gorki-zanger<br />

Luc De Vos, die zijn eigen band altijd de<br />

op-een-na-beste van Vlaanderen noemt,<br />

zou uithuilen op de schouders van de<br />

volledige muziekredactie van Humo.<br />

Voor dEUS ligt de lat namelijk hoger<br />

dan voor veel andere bands, en eigenlijk<br />

hoger dan voor élke band in de Benelux.<br />

Een album van dEUS moet niet alleen<br />

heel goed zijn, de band moet ook<br />

zichzelf minstens gedeeltelijk opnieuw<br />

hebben uitgevonden en ons behagen<br />

zonder behaagzuchtig te klinken.<br />

Het is de prijs van het pionierschap.<br />

dEUS geldt niet alleen <strong>als</strong> de beste<br />

band van Vlaanderen, maar ook <strong>als</strong> de<br />

dEUS, met links Mauro Pawlowski en rechts Tom Barman. foto Charlie De Keersmaecker<br />

meest invloedrijke. Dat is adel, en dat<br />

verplicht.<br />

Frontman Tom Barman (1972,<br />

Antwerpen) van dEUS weet het <strong>als</strong><br />

geen ander. Bij het verschijnen van<br />

het voorlaatste album Pocket Revolution<br />

kreeg hij van een Duitse journalist een<br />

kritische opmerking over de eerste<br />

single. “Ik heb altijd van dEUS gehouden<br />

omdat jullie zo onvoorspelbaar waren<br />

en ineens komen jullie met een simpele<br />

rocksong,” zei de journalist. Barman<br />

vroeg hem of hij dat had verwacht.<br />

Nee, antwoordde de journalist. Voilá,<br />

concludeerde Barman: dan was dEUS<br />

dus nog onveranderd onvoorspelbaar.<br />

Tegelijk zal Barman <strong>als</strong> geen ander<br />

weten dat zijn muziek nooit meer de<br />

impact zal hebben van de albums Worst<br />

Case Scenario (1994), In a Bar, Under the Sea<br />

(1996) en The Ideal Crash (1999), alleen al<br />

om de reden dat er toen nog nauwelijks<br />

muziek in Vlaanderen werd gemaakt<br />

die tegelijk zo ambitieus, zo grillig en<br />

zo commercieel succesvol was. Dat<br />

was bijzonder: een band die net zoveel<br />

invloeden van de Smashing Pumpkins<br />

<strong>als</strong> van Tom Waits verraadde, en dat<br />

van eigen of (voor Nederlanders:) nabije<br />

bodem. Vlaamse muziekliefhebbers<br />

konden er elke discussie met hun<br />

noorderburen mee doodslaan: “Maar<br />

wíj hebben dEUS!”<br />

Inmiddels is een hele generatie bands<br />

ontstaan die door dEUS is beïnvloed.<br />

De band van oprichter Barman maakte<br />

duidelijk dat het kan: veel vrienden<br />

maken zonder altijd vriendelijk te zijn.<br />

Zelfs de ex-leden van de band werden<br />

beroemdheden. Ze verlieten de band en<br />

wilden in interviews nog wel eens laten<br />

doorschemeren dat het ego van Tom<br />

Barman zich moeizaam verhoudt tot<br />

andere ego’s, en begonnen hun eigen<br />

projecten.<br />

Stef Kamil Carlens van Zita Swoon?<br />

Ex-dEUS. Danny Mommens van Vive La<br />

Fête? Ex-dEUS. Tim Vanhamel, vroeger<br />

van Evil Superstars en Millionaire<br />

en nu solo? Ex-dEUS. Waren het<br />

serieuze aderlatingen, die vertrekkende<br />

bandleden? In het geval van Carlens<br />

wel, is het algemene oordeel. Met hem<br />

verdween een deel van de grilligheid uit<br />

7 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

de band, en de strijd. Weliswaar haalde<br />

Barman later Mauro Pawlowski binnen,<br />

een van de grootste muzikale talenten<br />

van Vlaanderen en op het podium nog<br />

charismatischer dan hijzelf, maar die<br />

kwam toen al lang was uitgemaakt wie<br />

de dienst uitmaakte bij dEUS.<br />

Er is een documentaire over Tom<br />

Barman gemaakt, in december te zien<br />

op Canvas. De titel: Tempo of a Restless<br />

Soul. Want rusteloos is hij, en serieus<br />

ook. Tom Barman belichaamt wat zijn<br />

grootste fan Luc De Vos ooit zei over<br />

Vlaamse popmuziek: “In Nederland<br />

moet popmuziek vooral gezellig zijn.<br />

Een hobby. Je gaat volleyballen en je<br />

gaat naar een bandje kijken. Vergeleken<br />

daarbij speelt de popmuziek zich bij ons<br />

af op het snijvlak van leven en dood.”<br />

“Als ik ergens aan begin, wil ik<br />

winnen,” zei Barman jaren geleden<br />

in een interview. Toen hij in het<br />

avondvullende VPRO-programma<br />

Zomergasten zat, toonde hij zich een<br />

enthousiaste kunstliefhebber, die met<br />

genoegen extreem lange fragmenten liet<br />

zien. Tegelijkertijd heeft hij in interviews<br />

ook laten merken dat zijn afkeuren net<br />

zo sterk zijn <strong>als</strong> z’n voorkeuren. “Zo’n<br />

kakband <strong>als</strong> de Fun Lovin’ Crimin<strong>als</strong>.<br />

De nummers die zij maken, schrijf<br />

ik in een middag.” Al bestrijdt hij<br />

een geëngageerde kunstenaar te zijn,<br />

engagement heeft hij wel degelijk.<br />

Zijn debuut <strong>als</strong> filmregisseur, Anyway<br />

the Winder Blows (2003), was een ode<br />

aan zijn Antwerpen, zijn stad, die hij<br />

in 2006 met enorme concerten tegen<br />

intolerantie probeerde te behoeden voor<br />

een Vlaams Belang-bestuur.<br />

De documentaire over Barman moest<br />

over de mens Barman gaan, maar<br />

behandelde vooral de bandleider. Want<br />

zo<strong>als</strong> dEUS vooral bestaat door Barman,<br />

zo lijkt Barman vooral te bestaan door<br />

dEUS. Hij is muzikant, en zijn leven<br />

heeft zich daar omheen gevouwen. Al<br />

nuanceerde hij het begrip ‘muzikant’<br />

vier jaar geleden in een interview:<br />

“Een muzikant drukt zich uit met zijn<br />

instrument. Ik druk me niet uit met<br />

mijn gitaar, maar met mijn stem. Maar<br />

dat ik zanger ben, krijg ik ook niet<br />

makkelijk over de lippen. Ik denk dat ik<br />

vooral songschrijver ben.”<br />

dEUS speelt 4 september tijdens<br />

Festival Bruis op de Markt Maastricht.

Podium Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu<br />

Maastricht<br />

AINSI september 2010<br />

Wo 1 en do 2 sept I theater I Alles Vrolijk 10+ I tekst en regie Tim Gladdines I 14.00 en<br />

19.30u I € 5,- I € 3,-<br />

Do 2 t/m zo 12 sept I expositie I Museum Het Domein in AINSI I Mythe Berlijn I<br />

openstelling do t I m zo 11.00 tot 17.00u<br />

Vr 3 en zo 5 sept I films en lezing I Mythe Berlijn I parallel programma ism Lumière en<br />

ABKM<br />

Za 18 sept I dans I Musica Sacra Maastricht I Karl-Heinz Stockhausen I Inori I 11.30u I<br />

gratis<br />

Za 20 sept I creatieve industrie I Pecha Kucha Maastricht I 20.20u I € 5,-<br />

Vr 24 sept I theater I Mug met de Gouden Tand I Verlichtinglight I 20.30u I € 14,-<br />

Za 25 sept I creatieve industrie I StyleSuite Maastricht I Modeshow I 20.30u<br />

Zo 26 sept I creatieve industrie I Sporting Maastricht I Nieuw! Sint-Pietersbergloop I<br />

Halve marathon en 10km I 12.00 en 12.30u I € 17,- en € 12,-<br />

CENTRE CERAMIQUE highlights september 2010<br />

t/m zo 12 sept I tentoonstelling I De Dorst van Maastricht<br />

Zo 12 sept I Het Parcours I Opening nieuwe culturele seizoen, bezoek één van de vele<br />

gratis activiteiten, ook in Centre Céramique.<br />

Do 23 sept I lezing I Première van unieke (theatrale) lezing: De Openbaring<br />

Za 26 sept I muziek I Accordeonorkest<br />

t/m zo 24 okt I tentoonstelling I Gisteren deed ik het nog… De jaren 70 door het oog<br />

van de reclame<br />

TIP: Ook voor het nieuwe culturele seizoen heeft Centre Céramique veel leuke,<br />

spannende, interessante en verrassende activiteiten, cursussen en tentoonstellingen in<br />

petto. Benieuwd? Het jaarprogramma is gratis af te halen bij Centre Céramique. Of<br />

bekijk het programma op www.centreceramique.nl<br />

KUMULUS<br />

Vr 10 sept | Start Body Combat | Brusselsestraat 10D | 18.00u<br />

Zo 12 sept | Open Dag Beeldende kunsten | Herbenusstraat 89 | 11.00 tot 15.00u<br />

Za 18 sept | Open Dag Theater, Dans & Musical | Herbenusstraat 89 | 11.00 tot 15.00u<br />

Vr 8 okt | Start Modeontwerp FashionClash | Herbenusstraat 89 | 19.30u<br />

Info & inschrijven op www.kumulus.nl<br />

LUMIERE highlights<br />

Vanaf do 2 sept | film | Vreemd Bloed | Eindelijk, weer een nieuwe film van scenarist<br />

Maria Goos<br />

Vanaf do 16 sept | film | The American | 2de speelfilm Anton Corbijn, met George<br />

Clooney<br />

Vanaf do 16 sept | film | Submarino | Thomas (Festen) Vinterberg opnieuw in vorm.<br />

Do 19 sept | film | Musica Sacra : Andrej Roebljov | Transcendentie volgens Tarkovsky<br />

Vanaf do 30 sept | film | Exit Through the Gift Shop | De ongrijpbare Banksy maakt een<br />

film<br />

Kijk voor het volledige programma op www.lumiere.nl<br />

THEMBI Thembi Music Lab Series<br />

Zo 19 sept | jazz | Jeroen van Vliet’s Sikeda Sextet | cd-presentatie | 15.00u<br />

Zo 26 sept | jazz | Tom Beek Quartet | 15.00u<br />

Zo 3 okt | jazz | Mike del Ferro Trio + Corrie van Binsbergen Trio | Dubbel Concert | 15.00u<br />

en om 17.00u<br />

Smull: Stichting Muziek Lab Limburg | 043 – 361 362 1 | www.thembi.nl<br />

Heerlen<br />

PARKSTAD LIMBURG THEATERS deze maand o.a.:<br />

Do 26 aug t/m zo 5 sept I eigentijds circus I Cirque Plume L’atelier du peintre I div.<br />

tijden Theater Heerlen<br />

Do 23 sept I muziektheater I M-Lab – Into the Woods I Theater Heerlen I 20.30u<br />

Za 25 sept I urban show I Discipolus do Ritmo ui Brazilië in het kader van het IBE I<br />

Theater Heerlen I 20.00u<br />

Woe 29 en do 30 sept I toneel I Toneelgroep Maastricht – Opgaande zon I Theater<br />

Heerlen I 20.00u<br />

Kijk voor het volledige theaterprogramma op www.parkstadlimburgtheaters.nl<br />

FILMHUIS DE SPIEGEL highlights<br />

Do 2 t/m za 4 sept | film | Nowhere Boy | 20.00u<br />

Do 9 t/m za 11 sept | film | Mères et Filles | 20.00u<br />

Do 23 t/m zo 26 sept | film | Agora | do t/m za om 20.00u, zo 26 sept om 14.00u<br />

Ma 27 sept | film | Los Viajes del Viento | 20.00u<br />

www.filmhuisdespiegel.nl<br />

Sittard<br />

HET LAAGLAND jeugdtheater<br />

Het Oneindige Verhaal (7+). ‘Een ode aan de fantasie voor jong en oud!’<br />

Naar het beroemde boek van Michael Ende en de filmhit ‘The Neverending Story’.<br />

Za 25 sept | PREMIÈRE | 19.00u<br />

Zo 26 sept | in Stadsschouwburg Sittard-Geleen | 14.30u<br />

Check de speellijst op www.hetoneindigeverhaal.nl om te zien wanneer deze magische<br />

voorstelling bij jou in de buurt speelt!<br />

Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl<br />

Tongeren<br />

de VELINX<br />

De VELINX trapt seizoen 10-11 af met een drie dagen durende culturele hoogmis!<br />

Vr 1 okt | theater | Zang en muziek, hoofse intriges en heksentoeren, sprankelend<br />

acteerwerk en actiescènes, het theatermeesterwerk ‘MACBETHbranding’ van<br />

Ensemble Leporello heeft het allemaal! | 20.30u<br />

Za 2 okt | muziek | The Crab Four speelt ‘The White Album’. Het witte album van The<br />

Beatles integraal gebracht door topmuzikanten! | 20.30u<br />

Zo 3 okt | familie |’Mister O’ (5+), de nieuwste voorstelling van Gilles Monnart, is een<br />

mix van dans, visuele humor, swingende muziek en originele goochelacts! | 15.00u<br />

dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. Meer info: www.develinx.be<br />

8 www.zuiderlucht.eu september 2010

Kick off<br />

‘Heus, dans zit<br />

hier in de genen’<br />

Nog meer dan nu gedijen in het Limburgse. Dat is een van de ambities die<br />

Peggy Olislaegers, de nieuwe directeur van de Nederlandse Dansdagen heeft<br />

voor het Maastrichtse festival. “Nederlanders zijn goed in het ontkennen<br />

ervan, maar dans is een onderdeel van onze cultuur.” door Meyke Houben<br />

Tijd is het sleutelwoord bij<br />

het verankeren van dans in de<br />

provincie, meent Peggy Olislaegers,<br />

de net aangetreden directeur van<br />

de Nederlandse Dansdagen. “Dans<br />

zit in de genen van de Limburgers.<br />

Dat blijkt <strong>als</strong> je kijkt naar het hoge<br />

percentage amateurdansers en<br />

naar de bezoekersaantallen bij<br />

dansvoorstellingen. Tegelijkertijd is<br />

Limburg een moeilijk te veroveren<br />

gebied. Het kost tijd om samen een<br />

geschiedenis op te bouwen. Alle<br />

commotie in 2007 rondom Maastricht<br />

<strong>als</strong> festiv<strong>als</strong>tad heeft er in elk geval toe<br />

geleid dat we samen met de provincie en<br />

de gemeente nog eens duidelijk hebben<br />

benoemd waarom de Dansdagen hier<br />

thuishoren. Het is gezond om je even los<br />

te weken van de Randstad. Als Brabantse<br />

ben ik zelf gewend om te reizen voor<br />

voorstellingen en dat heeft me geholpen<br />

om in te zien dat er meer dan één<br />

waarheid is.”<br />

Als dochter van een moeder die<br />

volksdansles gaf, stond Peggy Olislaegers<br />

(Baarle-Hertog, 1966) vanaf haar tweede<br />

Scène uit Wowwowwonders in me van choreografe Anouk van Dijk. foto Folkert van Dunné<br />

op het podium. Op de lagere school was<br />

ze bij de majorettes en na de middelbare<br />

school ging ze naar de Dansacademie in<br />

Tilburg. Als maker verdiepte ze zich niet<br />

alleen in dans, maar ook in theater en<br />

muziek. “Ik werk graag met verschillende<br />

disciplines en in verschillende segmenten:<br />

de professionele danswereld, het<br />

amateurcircuit of de cultuur-educatieve<br />

hoek. Daarnaast wil ik mijn kennis en<br />

ervaring graag delen en verbindingen<br />

creëren. Vooral dat laatste kleurt mij <strong>als</strong><br />

maker.”<br />

“Ook <strong>als</strong> ik met andere disciplines<br />

werk, is het bewegend lichaam voor mij<br />

het vertrekpunt”, vertelt Olislaegers.<br />

“Ik blijf het wonderlijk vinden hoe ik<br />

op verschillende manieren daardoor<br />

kan worden geraakt. Soms word ik<br />

getroost door de esthetiek, soms roept<br />

het dansdrift op bij mezelf, soms gaat het<br />

over de sterfelijkheid van het lichaam en<br />

soms laat het me juist helemaal nergens<br />

aan denken. Als professionele kijker wil<br />

ik die persoonlijke benadering blijven<br />

inzetten; ik wil durven huilen, schrikken<br />

of genieten bij een voorstelling. Juist zo<br />

kan ik oprecht kritisch zijn.”<br />

Hoewel de Dansdagen volgens<br />

Olislaegers niet te klagen hebben over<br />

publieke belangstelling, het festival is<br />

naar verluidt jaarlijks goed voor<br />

7000 à 8000 bezoekers, hoopt de<br />

nieuwe directeur in de toekomst nog<br />

meer bezoekers aan het festival te<br />

binden. “We moeten eerlijk zijn: niet<br />

alle dans is geschikt voor een breed<br />

publiek. Het leuke van de Nederlandse<br />

Dansdagen is dat je daar kunt proeven<br />

wat bij je past. Daarbij helpt het <strong>als</strong><br />

we concreter over dans schrijven en<br />

de dansers zichtbaarder maken voor<br />

het publiek. Dat is nu in gang gezet<br />

door onder meer het project 4x4<br />

Danskritiek, waarbij verschillende<br />

soorten schrijvers zich een jaar<br />

lang verdiepen in de kunst van het<br />

beschrijven van dans.” Het argument<br />

dat dans een ‘moeilijke’ discipline is,<br />

wuift Olislaegers resoluut weg. “Het<br />

publiek is zeker niet onnozel. Ik ben<br />

ervan overtuigd dat dans in een echte<br />

dialoog uiterst toegankelijk is. Nee, dat<br />

is niet naïef, maar ambitieus. Ik weiger<br />

9 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

met dédain over het publiek te praten.”<br />

Over de ontwikkelingen in de<br />

Nederlandse danswereld is de nieuwe<br />

NDD-directeur optimistisch. “Je<br />

ziet dat de dansprogrammering van<br />

theaters afneemt. Onder meer door de<br />

evenementencultuur wil een deel van het<br />

publiek van tevoren precies weten wat<br />

het gaat meemaken. Dansgezelschappen<br />

en theaters moeten moeite doen en<br />

investeren om publiek te vinden. Ook<br />

dat is een kwestie van tijd. En van een<br />

overheid die zich inzet voor een goed<br />

cultureel klimaat. Ik geloof oprecht dat<br />

het publiek de danskunst zal blijven<br />

opzoeken, maar zeker in deze tijd is het<br />

belangrijk dat de danswereld zich actief<br />

inzet om het publiek te laten blijven<br />

genieten van deze kunstvorm.”<br />

Naast de reguliere programmering,<br />

presenteert NDD ook enkele speciale<br />

projecten, gericht op verdieping en<br />

ontwikkeling. Olislaegers ziet deze<br />

projecten vooral <strong>als</strong> kick off voor een<br />

langer traject van samenwerking. “Met<br />

Kumulus, Crosstown Limburg en Huis<br />

voor de Kunsten Limburg hebben we<br />

bijvoorbeeld het project Urban Moves<br />

opgezet. Vanaf september worden twaalf<br />

urban dansers intensief gecoacht door<br />

choreograaf Alida Dors. Ze zijn te zien<br />

tijdens de Dansdagen, maar ook daarna<br />

willen we ze blijven ondersteunen.<br />

Het helpt daarbij dat een groot deel<br />

van dansend Nederland tijdens het<br />

festival aanwezig is in Maastricht. Dat<br />

vergemakkelijkt de potentiële contacten<br />

met het Limburgse dansveld.”<br />

In het NDD-programma heeft de<br />

urban dance een vaste plek veroverd, met<br />

voorstellingen van onder meer Solid<br />

Ground Movement & Jongerentheater<br />

020 en Lloyd Marengo. Een poging om<br />

jongeren meer te interesseren voor het<br />

festival? “De urban dance is een heel vitale<br />

tak van de danskunst. Maar urban is<br />

niet specifiek voor jongeren. Jongeren<br />

zijn <strong>als</strong> groep net zo heterogeen <strong>als</strong><br />

ouder publiek. Er is een dansstijl voor<br />

iedereen. Nederlanders zijn heel goed in<br />

het ontkennen ervan, maar dans is een<br />

onderdeel van onze cultuur. Al is het<br />

maar het hossen tijdens een bruiloft of<br />

carnaval.”<br />

De Nederlandse Dansdagen:<br />

9, 10 en 11 oktober.<br />

www.nederlandsedansdagen.nl

Ex-mediahoer<br />

My Imaginary Lives’ (mijn denkbeeldige levens) openbaart het<br />

leven van RJ, de hoofdpersoon in de fictieve autobiographic van multitalent<br />

Rowland Jones. Dit feuilleton in dagboekvorm behandelt<br />

actuele gebeurtenissen uit zijn loopbaan en verklaart welk een<br />

louterend effect ze hadden kunnen hebben op RJ’s reis door het<br />

leven. ‘Hadden kunnen’, want in werkelijkheid verliep dit leven langs<br />

heel andere lijnen. Trouwens, zo merkt Jones op, het Engelse woord<br />

voor loopbaan is career, dat volgens het klassieke Oxford English<br />

Dictionary <strong>als</strong> werkwoord zoveel betekent <strong>als</strong> “langdurig uit de hand<br />

gelopen”.<br />

Als fictieve reis door het leven van RJ bevat ‘My Imaginary Lives’<br />

een interessante cast met onder anderen de aartsbisschop van<br />

Een fictieve<br />

autobiographic<br />

In het klassieke Engels betekent ‘career’ <strong>als</strong> werkwoord zoveel <strong>als</strong> “langdurig uit de hand gelopen”,<br />

zegt Rowland Jones van wie <strong>Zuiderlucht</strong> vanaf dit nummer maandelijks een graphic novel in<br />

feuilletonvorm publiceert. Hieronder de eerste aflevering.<br />

Canterbury, actrice Joanna Lumley (De Wrekers, Absolutely Fabulous),<br />

Anaïs Nin, schijfster van dagboeken en erotische romans, en Arthur<br />

Schopenhauer, de pessimistische filosoof met Nederlandse wortels.<br />

Tegelijkertijd trekt dit grafisch dagboek door de uiteenlopende<br />

werelden van hoefsmeden, jazz, antieke vulpennen en tattoos.<br />

In dit nummer de eerste aflevering van dit nieuwe project van<br />

Rowland Jones, van wie <strong>Zuiderlucht</strong> de afgelopen jaren elke maand<br />

een cartoon plaatste. Jones (Swansea, 1951) was jarenlang werkzaam<br />

in de Britse reclamewereld, een periode waarvan hij zegt: “Ik was<br />

toen een all round mediahoer.” Hij doceerde communicatie (1976-<br />

1979) aan de Manchester Metropolitan University en, vanaf de late<br />

jaren negentig, fotografie en film aan de universiteiten van Liverpool,<br />

Stafford en Chester. Sinds 2007 woont en werkt hij in Paciano, Italië.<br />

10 www.zuiderlucht.eu september 2010

TIME OUT OF MIND 17<br />

Leon Verdonschot en Wido Smeets in debat over ontwikkelingen in de<br />

popmuziek. Over de illusie <strong>als</strong> kernwaarde van de popmuziek, eigenlijk<br />

van alle kunstuitingen. “De illusie maakt deel uit van de werkelijkheid.”<br />

Eerbied voor de illusie<br />

Laatst zag ik een meisje op TMF dat de finale<br />

had gehaald van een van die tv-talentenjachten met<br />

iemand op een stip voor een paar mensen achter een<br />

tafel. Ze had net haar eerste single uit. Hoe ze die<br />

vond, vroeg de presentator.<br />

Ze vond het wel een goed nummer.<br />

Jaren eerder zag ik Joe Cocker op tv, die in een<br />

programma zijn nieuwe single kwam playbacken.<br />

Cocker kreeg dezelfde vraag en zei eerlijk dat hij nog<br />

steeds aan het nummer moest wennen. Het nummer<br />

klonk namelijk nogal modern. Maar ja, de mensen<br />

die hem omringden hadden hem verzekerd dat zijn<br />

muziek nu zo hoorde te klinken. Ik had met Cocker<br />

te doen. Zo lang in het vak en dan nog steeds een<br />

speelbal van zijn omgeving. Tegelijk voelde ik nog<br />

iets anders: een lichte minachting voor het feit dat hij<br />

kennelijk niet het talent had om zijn eigen muziek te<br />

schrijven.<br />

Het meisje op TMF vertelde dat de mensen die haar<br />

begeleidden hadden gepraat over de<br />

richting die ze uit moest met haar muziek.<br />

Nederlandstalige pop was eigenlijk het<br />

idee, maar dat lag commercieel wat<br />

moeilijk, dus hadden ze er een volks<br />

tintje aan gegeven om aan te sluiten bij<br />

het succesvolle geluid uit Volendam.<br />

Schaamteloos deed ze zo de hele strategie<br />

achter haar prille carrière uit de doeken.<br />

Het feit dat die carrière überhaupt het<br />

resultaat van een vergadering was,<br />

bovendien niet een met zichzelf <strong>als</strong><br />

voorzitter, leidde tot geen enkele zichtbare gene. Ik<br />

voelde dezelfde minachting, maar dan veel sterker.<br />

Alleen omdat ze haar eigen muziek niet schreef?<br />

Dat deed Elvis ook niet. En Frank Sinatra evenmin,<br />

om maar twee van de grootste performers uit de<br />

muziekgeschiedenis te noemen. En die bewonder ik<br />

wel, al is die bewondering een wezenlijk andere dan<br />

die voor artiesten die meer zijn dan performer.<br />

Wat was het dan? Het feit dat alles wat ze deed,<br />

bedacht was? Alsof dat niet heel vaak zo is. Zelfs de<br />

Sex Pistols waren bedacht door hun manager.<br />

Het was, realiseerde ik me, haar ongenegeerde<br />

openhartigheid erover. Omdat ze daarmee blijk gaf<br />

van minachting voor de kernwaarde van popmuziek:<br />

de illusie.<br />

LEON VERDONSCHOT<br />

De illusie maakt deel uit van de werkelijkheid,<br />

zegt festivaldirecteur Jacques Giesen van festival<br />

Musica Sacra elders in dit nummer. Voor de<br />

popmuziek geldt dat even zeer <strong>als</strong> voor de sacrale<br />

muziek die tijdens Musica Sacra ten gehore<br />

wordt gebracht. Ook zonder te geloven kun je<br />

in vervoering worden gebracht door religieuze<br />

muziek. Omdat (de illusie van) de religie deel<br />

uitmaakt van de ons omringende werkelijkheid.<br />

Vraag maar aan de volbloed atheïst Geert Wilders.<br />

Het meisje uit de TMF-talentenjacht, zo vermoed<br />

ik, gelooft in een andere, particuliere illusie:<br />

beroemd worden. Muziek is in dat streven niet<br />

meer dan een vehikel; <strong>als</strong> het niet lukt, probeert ze<br />

het misschien via een andere weg. Ik zag laatst een<br />

ander kind-zangeresje in een andere talentenshow<br />

dat door de jury volledig werd afgebrand. Niet<br />

alleen omdat ze er niets van bakte, maar vooral<br />

omdat haar moeder – zo<strong>als</strong> zo vaak – de dwingende<br />

factor was achter haar ambitie.<br />

Exit: een huilend kind en een<br />

tierende moeder. Het was háár<br />

illusie die hier publiekelijk<br />

om zeep werd geholpen, haar<br />

dochter was het vehikel.<br />

Elvis, Sinatra en de Sex<br />

Pistols vormen samen een<br />

illuster rijtje performers die<br />

groot werden in een door hun<br />

omgeving geschapen wereld<br />

van illusies. Die alleen stand<br />

houdt <strong>als</strong> er een publiek is dat óók gelooft; die<br />

aanhang vertoont op gezette tijden religieuze<br />

trekjes. Alle drie veranderden ze op enig moment<br />

in hun carrière van muzikale richting, al dan niet op<br />

advies van hun managers en adviseurs. Hun muziek<br />

was een vehikel geworden om te kunnen blijven<br />

genieten van de verslaving die applaus heet.<br />

Johnny Rotten (Sex Pistols, zie foto) is de enige<br />

nog levende van de drie, en hij maakte onlangs een<br />

alom bejubelde come back tournee. Zo<strong>als</strong> Elvis en<br />

Sinatra dat in hun tijd ook deden. Als het publiek<br />

er nog steeds in gelooft, blijft de illusie van hun<br />

muzikale grootheid een werkelijkheid waar je niet<br />

omheen kunt. Omgekeerd: zonder aanhang geen<br />

illusie. Het is en blijft een keuze, geloven.<br />

WIDO SMEETS<br />

11 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

In de waarde van herkennen<br />

is <strong>als</strong> bijeen te nemen<br />

dit zien wordt gezet<br />

<strong>als</strong> diep te komen te liggen<br />

wat met een beide is<br />

werkt daardoor in een gelijk<br />

te zetten in beweging<br />

om te verkennen van behouden<br />

van volgend groeien, waarderend<br />

van je tekeningen te volgen<br />

sprekend luisterend <strong>als</strong> zijn<br />

dagen wij de jaren<br />

het rechtstreeks weten<br />

dat jij met mij bent.<br />

ACG VIANEN<br />

perron poëzie<br />

De Eindhovense dichter ACG Vianen (1972) noemt zichzelf<br />

een ‘taalend kunstenaar.’ Zes maal werd zijn poëzie<br />

uitgezonden naar het NK-slamkampioenschappen. In<br />

2009 verscheen zijn bundel Orgaannevel bij uitgeverij de<br />

Contrabas. Dit voorjaar verschenen gedichten van zijn hand<br />

in de bloemlezing Alles staat nog op zijn plaats.<br />

www.acgvianen.nl<br />

Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door<br />

Defauwes<br />

en

Plattegrond van de kapel.<br />

Op bedevaart naar<br />

De Bruder-Klaus-Feldkapelle bij Keulen oogt <strong>als</strong> een betonnen staaf die meekleurt met het landschap.<br />

Na jaren van uitstel bracht Wido Smeets een bezoek - zonder wandelschoenen. “Ik doe iets wat ik nooit<br />

eerder deed: ik steek een kaars op en zet die in een gietijzeren bak vol zilverzand.” door Wido Smeets<br />

Tijdens de terugweg bedenk ik hoe<br />

het kan zijn om zonder voorkennis<br />

op de Bruder-Klaus-Feldkapelle te<br />

stuiten. Loop je <strong>als</strong> argeloze wandelaar<br />

door het glooiende Eifel-landschap<br />

onder Keulen, ontdek je in de verte<br />

een betonnen staaf, een meter of<br />

twaalf hoog, die in de namiddagzon<br />

de kleur aanneemt van de omringende<br />

korenvelden. Hij lijkt dichterbij dan<br />

ie is, die goudgele staaf werkt <strong>als</strong> een<br />

magneet. Je ogen laten hem niet meer<br />

los – tot je de wigvormige metalen deur<br />

opentrekt en naar binnen gaat.<br />

Maar zo is het niet.<br />

Ik ben geen argeloze wandelaar. Het<br />

plan om deze kapel te bezoeken zit al<br />

twee jaar in mijn hoofd. Het ontwerp<br />

is van Peter Zumthor, een Zwitserse<br />

architect die tijdens het ontwerpen,<br />

waar hij acht jaar over deed, stopte met<br />

roken en katholiek werd. Voor zo’n<br />

combinatie rij ik graag een stukje om.<br />

In dit geval letterlijk. Achter de grens<br />

bij Aken laat het navigatiesysteem<br />

van mijn auto het afweten. Bij een<br />

Raststätte vraag ik de weg naar<br />

Mechernich-Wachendorf, in de buurt<br />

waarvan de veldkapel zou staan. En<br />

daarna nog eens, en nog eens. Zonder<br />

verbinding met de satellieten nader ik<br />

het doel, in de Eifel is de weg vragen<br />

nog heel gewoon.<br />

Wachendorf blijkt een gehucht<br />

De Bruder Klaus Feldkapelle bij Mechernich-Wachendorf kleurt mee met de omgeving. foto’s <strong>Zuiderlucht</strong><br />

vol wegwijzers met ‘Bruder-Klaus<br />

Feldkapelle’ en de bekende P. De P van<br />

pelgrim, bedenk ik, wanneer blijkt dat<br />

de laatste twee kilometer te voet gaan.<br />

Ik heb er geen probleem mee, Zumthor<br />

wekt nu eenmaal hoge verwachtingen.<br />

Wie ooit in zijn Therme was in V<strong>als</strong>,<br />

een gebouw zonder buitenkant in de<br />

Zwitserse bergen, weet wat ik bedoel.<br />

Wie er nooit was, geloof me op mijn<br />

woord.<br />

Wachendorf mag dan al lange tijd<br />

op mijn wensenlijst staan, op een<br />

verfrommeld krantenknipsel na weet<br />

ik niets van de kapel. Geen kennis<br />

vooraf; ik wil niet weten, maar geloven.<br />

Geloven zonder te begrijpen, zo<strong>als</strong><br />

christenen. Pas later lees ik over<br />

12 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

Bruder Klaus, de 15 e eeuwse Zwitserse<br />

kluizenaar die bij zijn heiligverklaring<br />

in 1947 de wereldvrede <strong>als</strong> werkterrein<br />

kreeg toebedeeld. Net <strong>als</strong> over de<br />

ontstaansgeschiedenis van deze aan<br />

hem gewijde kapel.<br />

Aan de rand van het dorp is voor<br />

bezoekers een parkeerplaats met twee<br />

mobiele ToiToi-toiletten en een oproep<br />

van de burgemeester: gelieve nu vast<br />

uw behoefte te doen, en niet onderweg,<br />

of bij de kapel. Die wacht verderop, aan<br />

de horizon, voor het eerst vang ik er<br />

een glimp van op. Ik laat de auto achter<br />

en ga op pad, een bewust onwetende<br />

wandelaar op denim slippers – de<br />

wandelschoenen ben ik vergeten.<br />

Het kiezelpad voert voorbij een

Bruder Klaus<br />

‘Tijdens het ontwerpen stopte architect Zumthor met roken en werd katholiek.’<br />

trainingsveld van de plaatselijke<br />

FC, een in de bosschages verborgen<br />

tennisparkje en een bank met een<br />

koperen plaatje: ‘Gestiftet von DEKRA<br />

Akademie.’ Daar worden vakkrachten<br />

opgeleid, legt Google me een dag<br />

later uit. Langs de bosrand kijken<br />

jagershutten uit over het te verschalken<br />

wild.<br />

Het pad maakt een haakse bocht naar<br />

links, even later een haakse bocht naar<br />

rechts. Bij een groene landbouwloods<br />

met zonnepanelen biedt de familie<br />

Schmitz een pluktuin aan met enkele<br />

rijen snijbloemen aan. Voorbijgangers<br />

kunnen ze zelf afsnijden, de mesjes<br />

liggen klaar. Het verschuldigde bedrag<br />

mag in een vierkante spaarpot. In een<br />

metalen plaat ernaast zijn drie ronde<br />

gaten uitgezaagd, ter grootte van een<br />

kinderpols, een damespols en een<br />

herenpols. In drie maten bloembossen<br />

kunnen bedevaartgangers hier hun<br />

genegenheid voor Bruder Klaus<br />

afmeten, ter waarde van 1,50 euro, 3<br />

euro dan wel 5 euro. De onzichtbare<br />

familie Schmitz laat in krullend<br />

handschrift een goedgeluimde<br />

verontschuldiging achter: “Auf Grund<br />

der extremen Trockenheit ist das<br />

Angebot leider nicht so ippig wie<br />

erwartet – bisher .”<br />

Het licht stijgende pad loopt in rechte<br />

lijnen door het landschap. Op het eind<br />

een asfaltweg, met plukjes vriendelijk<br />

groetende voetgangers. Bij al die<br />

geometrie lijkt de vijfhoekige kapel<br />

in de verte een tikje uit het lood te<br />

staan. Binnen wacht een nog grotere<br />

verrassing. Zelden een interieur gezien<br />

dat zó afwijkt van de buitenkant. “Man<br />

erwartet sich das hier nicht”, zegt<br />

een bezoekster tegen niemand in het<br />

bijzonder.<br />

Vooraf beloofde architect Zumthor<br />

zijn opdrachtgevers, een bemiddeld<br />

boerenechtpaar uit de buurt, een<br />

ontwerp naar de mores van de<br />

moderne architectuur. Je denkt dan<br />

aan zijn door politiek getrut nooit<br />

uitgevoerde ontwerp van de Topografie<br />

De wigvormige deur van binnenuit gezien.<br />

des Terrors, het nazi-monument in<br />

Berlijn. Of aan Kunsthaus Bregenz,<br />

die vierkante doos van glas die zich<br />

spiegelt in de Bodensee. Van buiten<br />

past de veldkapel bij Wachendorf nog<br />

in dat idioom, van binnen gaan alle<br />

architectonische huisregels overboord.<br />

Als constructie bedacht Zumthor een<br />

druppelvormige reuzenwigwam van<br />

boomstammen, met een gelijkvormige<br />

opening in de spits. Zo bouwde de<br />

oermens al, en ook het Pantheon in<br />

Rome, het begin van de Westerse<br />

architectuur, heeft een gat in de lucht.<br />

Rond de boomstammen stortte hij een<br />

vijfwandige kolom van beton, met een<br />

grid van 300 glazen knikkers, groot<br />

<strong>als</strong> koeienogen. Ze laten licht door,<br />

maar geen zicht. Vervolgens stookte<br />

hij twee weken lang een vuurtje in de<br />

kapel, waardoor de boomstammen,<br />

de oerconstructie, verasten. De<br />

wand is een negatief van een bos, een<br />

zwartgeblakerd stempel van de natuur<br />

in knoerhard beton. Bij zo’n schacht<br />

waar de as is verwaaid, hebben je<br />

gedachten geen wegwijzers nodig, dan<br />

denk je aan rook aan de hemel, aan een<br />

graf in de wolken waar je niet te krap<br />

ligt.<br />

Het interieur biedt ruimte aan<br />

hooguit tien mensen. Staand wel<br />

te verstaan. Er is geen meubilair,<br />

behalve een tweezits, dus 1,04 meter<br />

breed houten bankje met daarop<br />

het Getijdenboek. Morgen, zo lees<br />

ik vluchtig, is het de feestdag van de<br />

heilige Charbel Makhlouf, ook al een<br />

heremiet.<br />

Er staat een langwerpige sokkel met<br />

13 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

Het druppelvormige gat in het dak van de kapel.<br />

een afgietsel van het hoofd van Bruder<br />

Klaus. Op de vloer, een legering van<br />

tin en lood, ligt de regen van gisteren.<br />

Uit de wand steekt het koperen<br />

meditatiewiel, geestelijk houvast van<br />

de kluizenaar. Dan doe ik iets wat ik<br />

nooit eerder deed: ik steek een kaars<br />

op, zet die in de daartoe bestemde<br />

gietijzeren bak vol zilverzand en stop<br />

een 2euromunt in het offerblok. Als<br />

me te binnenschiet dat je daarvoor in<br />

de pluktuin van de familie Schmitz een<br />

stuk verderop slechts het kleinste bosje<br />

bloemen mag afsnijden, verdubbel<br />

ik de inzet. Een vrouw stuurt haar<br />

fotograferende vriendin naar buiten,<br />

ze wil bidden. De stilte die resteert<br />

bestaat uit een hoog piepend geluid en<br />

de wind die over de schacht scheert. De<br />

kapel ademt mee met de luimen van de<br />

natuur.<br />

Op de terugweg merk ik dat mijn<br />

tred hapert. Omkijken hoeft niet, het<br />

beeld van de goudgele staaf in het<br />

landschap zit in mijn hoofd verzonken,<br />

maar ik doe het toch. De kapel wordt<br />

kleiner, de zon glijdt langzaam weg,<br />

de schaduwen van de afgesneden<br />

koolzaadstengels trekken lange lijnen<br />

in de aarde. Monumentaliteit heeft<br />

niets met omvang te maken, hoorde ik<br />

laatst iemand zeggen.<br />

Met vertraging arriveer ik bij de<br />

parkeerplaats met de ToiToi-toiletten<br />

en de oproep van de burgemeester<br />

om sanitaire stops te vermijden. Ik<br />

verontschuldig me in stilte, stap in de<br />

auto en rij weg.<br />

www.feldkapelle.de

Kies voor snelheid en gemak,<br />

word abonnee van<br />

z u i d e r l u c h t<br />

en ontvang <strong>als</strong><br />

welkomstgeschenk<br />

het boek Enkeltje Utopia<br />

van Wido Smeets én<br />

de cd Who are you now<br />

van Jodymoon<br />

voor alle abonnees<br />

10 % korting op de wijnen<br />

van Vin Munnen 043 3110260<br />

www.vinmunnen.nl<br />

aanmelden kan via www.zuiderlucht.eu<br />

moderne kunst<br />

14 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.<br />

Arie Berkulin<br />

Pieter Defesche<br />

Theo Kuijpers<br />

Lei Molin<br />

Ger Lataster<br />

Toon Teeken<br />

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na<br />

een telefonische afspraak bent u van harte welkom.<br />

Leon Mommers<br />

Savelsbosch Bellefroidlunet 40, 12F, 6228 6221 SB KN Maastricht<br />

043 361 01 38<br />

Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

Muziek & beeld<br />

Muzikanten op een<br />

schilderij van zaagsel<br />

Ensemble 88 heeft naar eigen zeggen een mooie deal gesloten met de<br />

gemeente Heerlen en Schunck. Alle partijen investeren evenveel in een<br />

drietal concerten. “Hedendaagse muziek past beter in het modernistische<br />

Heerlen dan in het pluche van Maastricht.” door Emile Hollman<br />

“In de presentatie”, zegt Jos Kamp,<br />

cellist en voorman van Ensemble 88,<br />

“heeft de hedendaagse muziek een<br />

probleem. Het is geen eenvoudige<br />

muziek, je moet altijd verantwoording<br />

afleggen en moeite doen om publiek<br />

te bereiken. Daarom zijn we steeds op<br />

zoek naar een aantrekkelijke vorm van<br />

presenteren.”<br />

En die vorm heeft het acht man sterke<br />

Ensemble 88 bijvoorbeeld gevonden in<br />

cross overs met beeldende kunst, zo<strong>als</strong><br />

een samenwerking met kunstenaar<br />

Nieke Lemmens. De muziek zelf wordt<br />

de laatste jaren ook toegankelijker, zegt<br />

Kamp, zittend in de Heerlense tuin<br />

van Nieke Lemmens: “De intellectuele<br />

benadering uit de jaren zestig is<br />

losgelaten. Alles is weer mogelijk.<br />

Toonladders mogen weer. Je merkt dat<br />

ook aan componisten, ze zoeken naar<br />

een herkenbare taal.”<br />

Ensemble 88 bestaat ruim twintig jaar<br />

en speelt het liefst muziek waarvan de<br />

noten bij wijze van spreken nog nat<br />

Leden van Ensemble 88 doorkruisen een schilderij van zaagsel van Nieke Lemmens. foto Ensemble 88<br />

zijn. Kamp vroeg Lemmens om tijdens<br />

een concert schilderijen te exposeren<br />

in de zaal. Het werkte voor geen meter.<br />

Lemmens: “Ze kwamen voor de muziek<br />

en zagen mijn werk niet eens.” Kamp,<br />

tongue in cheek: ”Dat is de pijn van elke<br />

schilder hè, dat het schilderij boven<br />

de piano komt te hangen.” Lemmens<br />

kreeg een herkansing in het jubeljaar<br />

2008 waarin ook een cd verscheen met<br />

muziek van hedendaagse Limburgse<br />

componisten <strong>als</strong> Matty Niël, Frans<br />

Mulder, Willem Dragstra en Henri<br />

Delnooz. Lemmens: “Ik wilde meer<br />

betrokkenheid, wilde de musici <strong>als</strong> het<br />

ware ín de beeldende kunst trekken.”<br />

Ze voerde gesprekken met de vaste<br />

muzikanten van het ensemble en<br />

schilderde evenzoveel abstracte doeken<br />

geïnspireerd door de informatie die<br />

de musici hadden aangedragen. De<br />

doeken werden tijdens de pauze van<br />

het jubileumconcert afgetakeld en om<br />

de musici gedrapeerd <strong>als</strong> kubistische<br />

mantels.<br />

Bij een compositie van Willem<br />

Dragstra maakte Lemmens tot drie<br />

keer toe, in Venlo, Heerlen en Sittard,<br />

op de vloer een enorm schilderij<br />

van zaagsel en kleurpigmenten, een<br />

techniek uit de traditie van de Limburgse<br />

processieversieringen. Het ensemble<br />

speelde vanaf de rand en liep er na afloop<br />

van het concert dwars doorheen, het<br />

publiek in verbijstering achterlatend.<br />

Kamp: “Hier werkte de visuele<br />

toevoeging heel goed. Omdat we Nieke<br />

al in een vroegtijdig stadium bij onze<br />

plannen betrekken, kunnen wij op onze<br />

beurt goed inspelen op haar fantasie.”<br />

In de drie Heerlense projecten van<br />

Ensemble 88, ondersteund door<br />

gemeente en Schunck, zal Lemmens<br />

opnieuw haar rol hebben. Als uitvoerend<br />

muzikant voelt Kamp zich in Heerlen<br />

prima op zijn gemak. “Hedendaagse<br />

muziek past beter in het modernistische<br />

Heerlen dan in het pluche van<br />

Maastricht.” Als ik ergens in een klassiek<br />

bovenzaaltje moet spelen, heb ik toch het<br />

gevoel dat ik cultuur aan het plegen ben.<br />

En dat voelt niet goed.”<br />

In het eerste Heerlense project (op<br />

26 juni, de Dag van de Architectuur)<br />

15 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

ging Nieke Lemmens live aan de slag<br />

met de bouw van een maquette in een<br />

leegstaand Peutz-pand. Ze baseerde haar<br />

bouwsels op een partituur van Morton<br />

Feldman die door Jos Kamp op de cello<br />

werd gevolgd. Later dit jaar volgen in<br />

Schunck nog een literair project met<br />

de stem van Cees Nooteboom en een<br />

vertolking van John Cage. In september<br />

is Lemmens weer van de partij in Venray,<br />

dan staat in Odapark een concert op stel<br />

met muziek van twee jonge vrouwelijke<br />

componisten: Annelies van Parys (1975)<br />

en Mayke Nas (1975).<br />

Van Parys definieert componeren<br />

<strong>als</strong> schilderen met klankkleuren. Haar<br />

composities zijn sferisch te noemen. Nas<br />

is juist heel theatraal. Lemmens zegt met<br />

het werk van beiden goed uit de voeten te<br />

kunnen. Ze past ervoor om haar werk <strong>als</strong><br />

‘behang’ te laten fungeren en zoekt in een<br />

vroegtijdig stadium de componist van<br />

dienst op.<br />

Een van de composities van Mayke Nas<br />

betreft een stuk voor twaalf handen in<br />

een vleugel. Alle handen verdwijnen in<br />

de klankkast <strong>als</strong>of er een operatie wordt<br />

uitgevoerd. Met kleine hulpmiddelen<br />

wordt over de snaren geveegd waardoor<br />

er een theatraal gefriemel ontstaat<br />

dat niettemin een heel strikt ritme<br />

oplevert. Het is Nas te doen om muzikale<br />

verwachtingspatronen te doorbreken<br />

en daar kan Lemmens beeldend op<br />

inspelen. Zo knipte ze een Adam en een<br />

Eva uit het oeuvre van schilder Hans<br />

Memling, wekte het tweetal in een video<br />

tot leven en liet behalve Eva nóg twaalf<br />

vrouwen geboren worden uit de rib van<br />

Adam. Lemmens: “Ik maak aanspraak<br />

op ons collectieve geheugen door<br />

fragmenten uit de kunstgeschiedenis te<br />

halen. Die geef ik een nieuwe wending<br />

door aan te sluiten bij de compositie<br />

van Nas.” In de video treffen we Adam<br />

met een sinaasappel in de hand die door<br />

vrouwenhanden aan partjes wordt<br />

gesneden. Lemmens: “Waarmee het<br />

concert extra liefde en bloed krijgt.<br />

Maar je weet natuurlijk nooit van te<br />

voren of het zal werken. Dat blijkt pas<br />

tijdens het concert, <strong>als</strong> muziek en beeld<br />

samenkomen.”<br />

In Legendes is het altijd Nu. Ensemble 88<br />

en Nieke Lemmens. Op 26/9 (20.00 uur)<br />

in Odapark Venray / Muziekbiënnale<br />

Niederrhein. www.ensemble88.nl

INKIJK<br />

Eerlijk<br />

door Duncan Liefferink<br />

“In die zes jaar heeft hij alles gegeven – aan Limburg!”<br />

zegt Hélène Min. Ze heeft het over haar vader, de schilder<br />

Jaap Min (1914-1987). Ze maakt een grapje, maar niet<br />

helemaal. Jaap Min gaf van 1955 tot 1961 les aan de Jan<br />

van Eyck Academie in Maastricht. Het waren slopende<br />

jaren, niet alleen vanwege de afstand tot Bergen (Noord-<br />

Holland) waar hij geboren en geworteld was en waar zijn<br />

familie bleef wonen, maar ook omdat hij het lesgeven<br />

zeer serieus nam. “Hij kwam nauwelijks aan zijn eigen<br />

werk toe”, herinnert dochter Hélène zich. “Dat was de<br />

belangrijkste reden om er na zes jaar mee op te houden.<br />

En heimwee, heimwee naar het land achter de duinen.”<br />

Museum Land van Valkenburg geeft nu de gelegenheid<br />

Mins werk te zien in combinatie met dat van een aantal<br />

leerlingen, onder wie Pieke Dassen, Sjef Hutschemakers,<br />

Hans van Drumpt en Felix van de Beek.<br />

Toen Jaap Min werd geboren, was Bergen in opkomst <strong>als</strong><br />

kunstenaarskolonie. Schilders <strong>als</strong> Charley Toorop, Piet en<br />

Matthieu Wiegman, Leo Gestel en de dichterprins Adriaan<br />

Roland Holst streken neer in het idyllische dorp. Jaap Min<br />

was de eerste schilder die echt uit Bergen afkomstig was.<br />

Hij werd ‘ontdekt’ door Matthieu Wiegman. Zijn opleiding<br />

in Amsterdam, bij Heinrich Campendonck, werd mede<br />

gefinancierd door de in Bergen gevestigde kunstenaars.<br />

Het landschap was voor Min veel meer dan een leuk<br />

plaatje. Koeien waren voor hem op een bepaalde manier<br />

‘heilig’, zei hij in 1985 tegen Het Parool. “Een schilderij<br />

moet eerlijk zijn, niet mooi”, hield hij zijn leerlingen voor.<br />

Zo gezien is het niet verwonderlijk dat Min, die regelmatig<br />

kerkelijke opdrachten voor wandschilderingen en glas-inrood-ramen<br />

aannam, ook in zijn vrije werk soms religieuze<br />

thema’s koos.<br />

Zijn leven lang hield hij vast aan de kloeke,<br />

expressionistische stijl en de verzadigde kleuren<br />

van de Bergense School. Toch stonden de nieuwere<br />

ontwikkelingen in de kunst minder ver van hem af dan<br />

je zou denken. Dochter Hélène Min, zelf beeldend<br />

kunstenaar, had <strong>als</strong> kind wat moeite met het werk van<br />

die andere beroemde Bergenaar, Lucebert. Ze vroeg aan<br />

haar vader waarom er ook lelijke dingen worden gemaakt.<br />

Hij antwoordde: “In ieder mens schuilt een engel en een<br />

duivel. De één kan niet zonder de ander.” Die openheid<br />

is ook terug te vinden in Mins houding ten opzichte van<br />

zijn leerlingen. Boven alles wilde hij hen helpen hun eigen<br />

kracht te vinden. Waarvan akte in Valkenburg.<br />

Jaap Min en zijn leerlingen. Valkenburg, Museum Land van<br />

Valkenburg, 19/9 t/m 14/11. www.museumlandvanvalkenburg.nl<br />

enkeltje utopia<br />

Een bourgeois kip<br />

volgens Petrit Halilaj.<br />

Omtrent de kip<br />

Mijn hart maakte een sprongetje toen ik hoorde<br />

dat mijn neefje van tien op school een 9,5 had gescoord<br />

met een spreekbeurt over de intelligentie<br />

van de kip. Zelfs zijn ouders, vanuit hun jarenlange<br />

ervaring met – tussen tal van andere erfdieren - loslopende<br />

kippen, waren verbaasd bij wat hun zoon had<br />

weten te vergaren over het kippenbrein. Voor zijn 18 e<br />

verjaardag leg ik alvast de bundel Medereizigers opzij,<br />

het voorlaatste boek van Rudy Kousbroek waarin ik<br />

laatst een prachtige ode aan (de intelligentie van) de<br />

kip aantrof. Uit het stuk Broedzorg: “Het lijdt geen<br />

twijfel dat kippen een stuk intelligenter zijn dan algemeen<br />

wordt aangenomen.”<br />

Met mijn neefje en Rudy Kousbroek bevind ik me in<br />

goed gezelschap bij mijn particuliere ideeënvorming<br />

omtrent de kip. Een kenner ben ik niet, wel een<br />

bewonderaar. Van mijn jongste broer – inderdaad,<br />

de vader van - kreeg ik ooit met mijn verjaardag drie<br />

kuikens cadeau. Nadat de lachsalvo’s waren gedoofd,<br />

bouwde ik voor het pluizige trio een royaal hok met<br />

nachtverblijf. Een lang leven was hen niet vergund,<br />

helaas. Tijdens een koude voorjaarsnacht bracht een<br />

steenmarter een dodelijk bezoek aan de kippenflat.<br />

Ik maakte het onderkomen marterproof, en kocht<br />

een nieuwe familie, inclusief haan, die Bush werd<br />

gedoopt.<br />

De enige nog levende nakomeling, een blauwzwarte<br />

hen die er in haar voorname eentje nog steeds<br />

resideert, had enige tijd het gewaardeerde gezelschap<br />

van een aangelopen konijn. Ik doopte hem rabbit<br />

without a cause. De twee konden het zo goed met<br />

elkaar vinden dat kip ’s avonds niet meer op stok<br />

ging, maar in een hoek van het dagverblijf neerstreek,<br />

waarna konijn tegen haar aan kwam liggen. De twee<br />

hadden ook seks. Met grote regelmaat kroop konijn<br />

op kip, en ging dan duchtig te keer. Kip deed daar niet<br />

moeilijk over, geen klacht kwam over haar snavel.<br />

Binnen de microkosmos van een kippenren is dat<br />

een opstelling die getuigt van ruimhartigheid én<br />

intelligentie.<br />

In Broedzorg beschrijft Rudy Kousbroek dat kippen<br />

graag liefkozen en geliefkoosd worden. Of in dat<br />

minnespel ook konijnen een rol is toegedicht, laat<br />

hij in het midden. Wel ziet Kousbroek in de door<br />

hem geraadpleegde literatuur zijn idee bevestigd<br />

dat kippen emotioneel sterk ontwikkelde dieren<br />

zijn die, net <strong>als</strong> honden, mensen van elkaar kunnen<br />

onderscheiden. Van alle boerderijdieren is de kip het<br />

16 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

slimst en het meest onafhankelijk.<br />

Hoewel ik niet van de boerderij kom, vermoed<br />

ik dat Kousbroek gelijk heeft. Behalve kip en<br />

konijn hoorde ook een hond een tijdlang tot<br />

onze huishouding. Een bijzonder dier. Als ze een<br />

plas moest doen, ging ze niet, zo<strong>als</strong> vrouwen<br />

gewoon zijn, sereen door de achterste knieën,<br />

maar produceerde een soort handstand op haar<br />

voorpoten. Waarna het overtollige lichaamsvocht<br />

met een sierlijke boog terug in de natuur werd<br />

gebracht. Hoe atletisch ook, op andere fronten<br />

was deze hond (roepnaam Van Puffelen) minder<br />

ontwikkeld dan haar erfgenoten. Zo was, anders<br />

dan bij konijn, haar driftleven vrijwel nul. En qua<br />

persoonlijkheid bleef ze ver achter bij kip, die haar<br />

regelmatig de tuin uitjoeg, terug het huis in.<br />

Een van Kousbroeks stellingen in Medereizigers<br />

is dat dieren in onze samenleving eeuwenlang op<br />

weinig bijval konden rekenen, maar dat dit beeld de<br />

laatste jaren verandert. Dat klopt. Het fokproject<br />

naar de ultieme bastaard-superkip leverde de<br />

Zutenda<strong>als</strong>e kunstenaar Koen Vanmechelen<br />

onlangs een eredoctoraat op. Op de Berlin Biennale<br />

introduceerde de Kosovaarse kunstenaar Petrit<br />

Halilaj afgelopen zomer de bourgeois kip, terwijl<br />

volgende maand tijdens de Noord-Limburgse<br />

manifestatie Menu 2010 een Trojaanse kip wordt<br />

rondgereden. In de literatuur was het dierenwelzijn<br />

al eerder doorgedrongen, zie de boeken van J.M.<br />

Coetzee, Maarten ’t Hart en Koos van Zomeren.<br />

In klassieke culturen was het respect voor<br />

(sommige) dieren vanzelfsprekend: ze werden<br />

beschouwd <strong>als</strong> gezant van de goden. Ik maak deze<br />

sprong omdat ik Medereizigers las in het Italiaanse<br />

Chiusi, een oude Etruskische stad waarvan de<br />

legendarische koning Porsenna in de zesde eeuw<br />

voor Christus zelfs Rome wist te veroveren. Na<br />

zijn dood kreeg deze Porsenna een gigantisch<br />

mausoleum waarin zijn lichaam werd opgebaard<br />

in een door een gouden megakip voortgetrokken<br />

strijdwagen, gesecondeerd door nog eens honderd<br />

vergulde kippen.<br />

Het verhaal is apocrief, het mausoleum is nooit<br />

gevonden. Maar een graf vol gouden kippen is<br />

een beeld dat Rudy Kousbroek zeker zou hebben<br />

aangesproken.<br />

WIDO SMEETS

Lawaaimachines<br />

De hoorbare<br />

ruimte van<br />

Paul Devens<br />

Bij geslaagde geluidskunst geschiedt een klein wonder: gebrom, gepiep en<br />

gebonk maken de ruimte hoorbaar. Een ontmoeting met geluidskunstenaar<br />

Paul Devens naar aanleiding van een nieuwe installatie en een symposium<br />

in Maastricht. “Het zijn juist de onzuivere tonen die het beste werken.”<br />

door Duncan Liefferink<br />

Zoek naar Paul Devens op Youtube,<br />

bekijk een filmpje en je waant je in een<br />

lasserij of op een bouwplaats. Neem<br />

Testing Ground. In een duister zaaltje<br />

scharrelen wat mensen door elkaar.<br />

Er klinkt een brom en een hoge piep<br />

die eerst nauwelijks opvalt, maar niet<br />

meer weggaat <strong>als</strong> je hem eenmaal<br />

hebt gehoord. Dat gaat een tijdje zo<br />

door. Is dit muziek? Nauwelijks. Pas<br />

<strong>als</strong> je langer kijkt – of stiekem een<br />

paar minuten doorspoelt – zie je dat<br />

er heel geleidelijk iets verandert. Het<br />

plafond, dat zich eerst op normale<br />

zaaltjeshoogte bevindt, zakt langzaam<br />

tot vlak boven de hoofden van de<br />

mensen. Wat daardoor gebeurt, is op<br />

het filmpje niet goed te horen, maar<br />

Paul Devens kan het wel vertellen.<br />

“De luidsprekers in het zaaltje staan<br />

naar boven gericht. Als het plafond<br />

hoog is, vermengt het geluid zich<br />

in de ruimte. Als het daalt, wordt<br />

het geluid uit de verschillende<br />

bronnen steeds meer akoestisch<br />

gescheiden en verandert het patroon<br />

dat de bezoekers horen. Het wordt<br />

ook steeds meer afhankelijk van<br />

de plek waar de mensen zich in<br />

de ruimte bevinden.” Paul Devens<br />

kan meevoelen met bijvoorbeeld<br />

componist/geluidskunstenaar John<br />

Cage, die een gloeiende hekel had aan<br />

opnames van zijn werk omdat ze het<br />

‘live’-element misten. “Maar je moet<br />

toch ook zichtbaar blijven, je werk<br />

openstellen”, zegt Devens. Het neemt<br />

niet weg dat je geluidskunst het beste<br />

ter plekke kunt beleven.<br />

De geluidskunst heeft een roerige<br />

geschiedenis. Toen de futuristische<br />

schilder en componist Luigi<br />

Russolo rond 1910 zijn intonarumori,<br />

‘lawaaimachines’, aan het publiek<br />

presenteerde, was dat volgens<br />

futuristenvoorman Filippo Marinetti<br />

zoiets <strong>als</strong> “het tonen van de eerste<br />

stoommachine aan een kudde koeien”.<br />

Geluidkunstenaar Paul Devens op de bovenste verdieping van NAiM / Bureau Europa in Maastricht.<br />

foto Perry Schrijvers<br />

Een mijlpaal was het Philips-paviljoen<br />

op de Wereldtentoonstelling van 1958<br />

in Brussel, een opzienbarend gebouw<br />

van Le Corbusier en Iannis Xenakis<br />

met licht, film en een elektronische<br />

compositie van Edgard Varèse. Het<br />

geluid zwenkte door middel van<br />

honderden luidsprekers door de<br />

ruimte. Een technisch hoogstandje,<br />

maar na afloop van de Expo werd<br />

het revolutionaire Gesamtkunstwerk<br />

meedogenloos met de grond gelijk<br />

gemaakt. Pogingen tot reconstructie<br />

zijn tot nu toe op niets uitgelopen.<br />

Techniek was belangrijk in die<br />

jaren. De Nederlandse geluidspionier<br />

Dick Raaijmakers was een tijdlang<br />

verbonden aan het Philips NatLab.<br />

Hermann Simon in het televisie-epos<br />

Heimat van Edgar Reitz voerde zijn<br />

experimenten uit in de geluidsstudio<br />

van een Duits bedrijf. Aan de andere<br />

kant waren de anarchistische,<br />

absurdistische happenings van John<br />

Cage en de Fluxus-beweging van grote<br />

invloed op de ontwikkeling van de<br />

geluidskunst.<br />

“Natuurlijk kun je niet zonder<br />

techniek”, zegt Paul Devens. Geboren<br />

in Maastricht in 1965 maakt hij<br />

deel uit van een nieuwe generatie<br />

geluidskunstenaars. “Bij sommige van<br />

die oudere stukken speelt de techniek<br />

een overheersende rol, maar bij andere<br />

zijn ook de beeldende kwaliteiten<br />

nog steeds heel sterk. Ik kan uren<br />

praten over opnametechnieken en<br />

filters, maar daar gaat het niet om.<br />

Uiteindelijk is de techniek een middel.”<br />

Een nieuwe installatie van Paul<br />

17 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

Devens is vanaf begin september te<br />

zien bij NAiM / Bureau Europa en<br />

Intro in situ in de Wiebengahal schuin<br />

tegenover het Bonnefantenmuseum<br />

in Maastricht. Wie daar wel eens is<br />

geweest, weet dat op de bovenste<br />

verdieping een merkwaardige<br />

akoestiek is. Als je aan het ene uiteinde<br />

van de ruimte iets fluistert, kun je het<br />

aan het andere uiteinde verstaan, maar<br />

het geluid van een video verdrinkt<br />

in de galm. Devens brengt tegen<br />

de bogen van de dakconstructie<br />

panelen van akoestisch schuim aan<br />

die de galm dempen. Die panelen<br />

bewegen in een langzaam ritme langs<br />

en over elkaar heen. “Als een soort<br />

kamerscherm verhullen en onthullen<br />

ze de akoestiek van de ruimte”, aldus<br />

Devens. Dit effect wordt vervolgens<br />

hoorbaar gemaakt door een serie<br />

luidsprekers en microfoons die in<br />

een feedback loop hun eigen geluid<br />

en het omgevingsgeluid versterken.<br />

Als er een zuivere toon dreigt te<br />

ontstaan, wordt die onderdrukt.<br />

“Het zijn juist de onzuivere tonen<br />

die het beste werken”, lacht Devens<br />

verontschuldigend.<br />

Devens’ schuivende panelen vormen<br />

ook het podium voor een symposium<br />

op 29 en 30 oktober in NaiM / Bureau<br />

Europa in Maastricht. Kopstukken uit<br />

de wereld van de geluidskunst geven<br />

lezingen en performances. Devens zelf<br />

is opgeleid <strong>als</strong> beeldend kunstenaar,<br />

maar er komen ook sonologen,<br />

componisten en architecten. De<br />

meesten van hen zijn duizendpoten<br />

die moeiteloos de ene met de andere<br />

discipline combineren.<br />

Goede kunst, zo wil het cliché,<br />

verandert je blik op de wereld, al is het<br />

maar een heel klein beetje. Misschien<br />

moet je je <strong>als</strong> bezoeker even ergens<br />

overheen zetten – aan gebrom, gepiep<br />

en gebonk valt bijna niet te ontkomen<br />

– maar dan heb je ook wat: een ruimte<br />

die je kunt horen.<br />

Panels – veiled and revealed.<br />

A study to the sonic, the spatial and<br />

the public. NAiM / Bureau Europa<br />

Maastricht, van 12/9 tot 16/1/2011.<br />

Symposium en performances op 29 en<br />

30 oktober. www.bureau-europa.nl,<br />

www.pauldevens.com en YouTube

Plekken der herinnering<br />

Mariet Geraeds (79) weet het nog goed,<br />

het was 23 februari 1968. De rebelse pastoor Ed<br />

Miedema lag al lang overhoop met bisschop<br />

Moors van Roermond, de landelijke media<br />

volgden de kwestie op de voet. De gelovigen in<br />

de Michaëlparochie in Schaesberg wisten dat de<br />

bom elk moment kon barsten. Geraeds: “Op een<br />

zaterdagavond liep de pastoor met zijn misdienaars<br />

vanuit de sacristie door het middenpad richting<br />

altaar. Het duurde even voordat we door hadden<br />

dat deze pastoor van achteren hooguit op Miedema<br />

léék. De meeste aanwezigen stonden op en<br />

verlieten zonder een woord te zeggen de kerk.”<br />

Geraeds, trouw volgelinge van Miedema, was een<br />

van hen. “We kregen heel wat naar ons hoofd<br />

geslingerd door de andere kerkgangers, maar daar<br />

trokken we ons niks van aan.”<br />

Daarmee was een schisma binnen de<br />

18 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

Jullie met je<br />

Volgelingen van Ed Miedema komen op zondagochtend bijeen in het Schaesbergse gemeenschapshuis Naeberhoes. Achter het spreekgestoelte Gijs den Boer. foto Chris Keulen<br />

Nog steeds komen elke zondag in de Landgraafse<br />

parochie ´t Eikske tien voormalige volgelingen van de<br />

rebelse pastoor Ed Miedema (1912-1985) bijeen. Om te<br />

reflecteren op het geloof, en herinneringen op te halen.<br />

“Hij ging zelf de deuren langs. Niet om over God te<br />

praten, maar voor de mensen en wat hen bezigheid, al<br />

ging het over de kanariepiet.” door Emile Hollman<br />

mijnwerkersparochie op de grens van het<br />

huidige Landgraaf en Heerlen een feit. Pastoor Ed<br />

Miedema mocht dan door Moors uit zijn functie<br />

zijn ontheven, hij maakte een onmiddellijke<br />

doorstart met een eigen parochie in dezelfde wijk:<br />

streekparochie ‘t Eikske.<br />

De bewoners moesten kiezen: met of zonder<br />

Miedema. Met andere woorden: voor of tegen de<br />

regels van de kerk van Rome, of zo<strong>als</strong> Ed Miedema<br />

(1912-1985) het formuleerde: tegen de mandarijnen<br />

die de kerkelijke wet altijd boven het individu<br />

stelden. Families raakten verdeeld, op verjaardagen<br />

en in cafés werden verhitte discussies gevoerd.<br />

Voormalig parochie-voorzitter Ton Vermeulen:<br />

“Ik ben in het café wel eens gemaand mijn mond<br />

te houden over Miedema op straffe van twee<br />

blauwe ogen.” Kortom, er waren dreigingen,<br />

spanningen. Miedema-aanhangers die een baan in<br />

het katholieke onderwijs ambieerden, hadden een<br />

serieus probleem.<br />

Al voor hij pastoor van ’t Eikske werd, liep Ed<br />

Miedema al voor de muziek uit van het beroemde<br />

Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) waarin<br />

opgeroepen werd tot modernisering en meer

Miedema!<br />

‘In de catechismus geloofde hij niet, wel in de Bergrede’<br />

openheid binnen de kerk. Na zijn priesterwijding<br />

werkte hij twee jaar in het Noord-Limburgse<br />

Ottersum en verhuisde vervolgens naar Gennep.<br />

Het was 1940 en Miedema dacht dat hij door de<br />

aanschaf van een telefoon veel efficiënter zou<br />

kunnen werken. En misschien had hij het apparaat<br />

ook wel nodig voor zijn verzetswerk waarvoor<br />

hij na de oorlog meerma<strong>als</strong> is gedecoreerd. De<br />

deken van Gennep vond het grote onzin, hij had<br />

zelf immers ook geen telefoon. Als Miedema zo<br />

nodig moest bellen, kon hij gebruik maken van het<br />

toestel in het plaatselijke klooster. Toen Miedema<br />

vervolgens een telefoontoestel uit eigen zak<br />

betaalde, werd hij door de deken per ommegaande<br />

op het matje geroepen. Tussen die twee kwam<br />

het nooit meer goed. Uiteindelijk werd hij voor<br />

straf overgeplaatst. De kwestie met de telefoon<br />

verwerkte hij in een preek waarin hij probeerde aan<br />

te geven waar je <strong>als</strong> gelovige het gezag dan wel je<br />

gevoel moet volgen.<br />

Tijdens de viering van tien jaar Streekparochie<br />

’t Eikske in 1978 probeerde Miedema in de<br />

plaatselijke krant uit te leggen waarom hij<br />

voortdurend overhoop lag met de kerkelijke<br />

autoriteiten. “Het evangelie is eenvoud, armoede,<br />

dienstbaarheid. De officiële kerk is macht,<br />

autoriteit, pretentie, sanctie en verdoemenis.” Zelf<br />

beoordeelde hij zijn overplaatsing naar Schaesberg<br />

<strong>als</strong> een straf. “Er was daar geen geld, er was een<br />

hoge schuld, de parochie bestond voornamelijk uit<br />

handarbeiders en er was geen orgel.”<br />

In de Michaëlparochie ving Miedema snel<br />

aandacht door het afschaffen van de knielbanken<br />

en de voorbede. Er kwam een democratisch<br />

gekozen parochieraad, de boekhouding werd<br />

openbaar en hij verruilde de privé-biecht voor<br />

een gemeenschappelijke boeteviering. Naar<br />

voorbeeld van Jezus, die de geldwisselaars uit de<br />

tempel in Jeruzalem verjoeg, verving hij de collecte<br />

door een gezinsbijdrage, inclusief bruiloften en<br />

begrafenissen. Door die ingrepen groeide zijn<br />

aanhang gestaag. Ook vrije geesten uit naburige<br />

plaatsen voelden zich aangetrokken. Er waren<br />

praktische voordelen: bij Miedema duurde de mis<br />

korter en hoefde je voor een biecht niet in een lange<br />

rij te staan. Bovendien behandelde hij in zijn preken<br />

thema’s die er in die tijd niet om logen: euthanasie,<br />

homoseksualiteit, bevrijdingstheologie. En dan was<br />

er nog het charisma van de pastoor zelf.<br />

Het is 2010. In Schaesberg zijn drie volgelingen<br />

van Miedema samen gekomen ten huize van Ton<br />

Vermeulen, een Utrechtenaar die ooit naar het<br />

zuiden kwam om in de Philips-fabriek in Heerlen<br />

te werken. Kersenvlaai en herinneringen. Nog elke<br />

zondag schuiven ze met gemiddeld een man of tien<br />

aan tafel om te zingen en te reflecteren op teksten<br />

Ed Miedema (links) verlaat het noodgebouw waar hij jarenlang<br />

kerkdiensten hield. Het gebouw is inmiddels gesloopt. Rechts graficus<br />

Jan Vonk, in het midden toenmalig parochievoorzitter Jan Vroomans.<br />

van met name Ed Miedema. Het noodgebouw dat<br />

Miedema indertijd met zijn streekparochie betrok,<br />

is afgebroken en de club leidt al jaren een min of<br />

meer zwervend bestaan. Nu hebben ze een plekje<br />

in gemeenschapshuis het Naeberhoes. ’t Eikse<br />

is een aangename, rustige wijk die hooguit één<br />

keer per jaar uit zijn slaap wordt gehaald door het<br />

Pinkpopfestival nabij. Niets herinnert nog aan de<br />

roerige tijden van weleer.<br />

Eigenlijk is een fresco die kunstenaar Aad de Haas<br />

voor de streekparochie maakte het enige tastbare<br />

overblijfsel van de inboedel van ’t Eikske. Het<br />

kunstwerk hangt inmiddels bij een particulier aan<br />

de muur. Mocht de streekparochie ooit opnieuw<br />

tot wasdom komen, dan zal het kunstwerk in ere<br />

worden hersteld. Maar die kans is nihil, weten ze<br />

alle drie en dat maakt volgens Gijs den Boer ook<br />

niet uit. “Elke tijd vult zijn eigen vormen in. Je leeft<br />

in verbondenheid, daar reflecteren we op en that´s<br />

it. We hebben nooit enige zendingsbehoefte gehad.”<br />

Ton Vermeulen: “Wij zijn een uitstervend ras.”<br />

Gijs den Boer is met zijn 59 jaar een jonkie<br />

hier. Hij kwam op het pad van Miedema via zijn<br />

buurman, de Voerenda<strong>als</strong>e graficus Jan Vonk.<br />

“In de catechismus geloofde Ed niet, wel in de<br />

Bergrede <strong>als</strong> wegwijzer in het leven”, zegt Den<br />

Boer over Miedema. Daarin nam Jezus het op voor<br />

de armen en de zwakkeren. “Hij was slim, kon<br />

mensen goed inpakken”, zegt Vermeulen die ooit<br />

bij een viering binnenliep en zich meteen aansloot.<br />

“Hij had inhoud”, weet Mariet Geraeds. “Jullie<br />

met je Miedema!”, kreeg ze vaak toegesnauwd.<br />

“Ik werkte in die tijd in de bejaardenzorg en dan<br />

krijg je wel wat te horen. Ik was constant in de<br />

verdediging.” Steeds opnieuw werd ze uitgedaagd<br />

om de handschoen op te nemen en de discussie aan<br />

19 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

te gaan. “Tot Ed kwam ging het altijd over geld in<br />

de kerk. Ik weet nog dat ik de deuren langs moest<br />

voor ‘de voortplanting des geloofs’. We belden aan<br />

en kregen dan geld voor de kerk. Ed ging zelf langs<br />

de deuren. Niet om geld op te halen, zelfs niet om<br />

over God te praten, hij kwam voor de mensen en<br />

wat hen bezigheid, al ging het over de kanariepiet.”<br />

Vermeulen: “Zijn preken waren zeer toegankelijk.<br />

Hij vroeg aan zijn latere vrouw Gonnie die<br />

onderwijzers was, om zijn preken van moeilijke<br />

woorden te ontdoen.” Geraeds: “Die preken waren<br />

weloverwogen. Hij was er wel een week mee bezig.”<br />

Vermeulen: “Je kreeg echt wat mee om over na te<br />

denken. Hij was beminnelijk, zachtaardig, soepel<br />

met de regels, barmhartig, niet arrogant, wel slim.”<br />

Gijs: “Ik denk dat hij ook gevormd is door zijn<br />

verzet in de Tweede Wereldoorlog. Hij moet zich<br />

toen bewust zijn geworden wat tirannie is, ook<br />

binnen het instituut waaraan hij verbonden was.”<br />

Opmerkelijk genoeg werd Miedema in zijn<br />

alternatieve parochie aanvankelijk met rust gelaten<br />

door de conservatieve bisschop Gijsen, die in<br />

1972 bisschop Moors had opgevolgd. Tot Gijsen<br />

in februari 1978 liet weten dat de 250 kerkelijke<br />

huwelijken die Ed Miedema in ’t Eikske had<br />

gesloten ongeldig waren. Miedema reageerde in<br />

een mengelmoes van boosheid en cynisme. Hij<br />

sprak van ‘intimidatie en geestelijke terreur’. “De<br />

consequentie van deze bisschoppelijk banvloek<br />

zou betekenen dat er 250 echtparen ‘in zonde en<br />

concubinaat’ leven en de daaruit voortgekomen<br />

kinderen onwettig zijn. Met het recht op de hemel<br />

en dergelijke dus een heel kwalijke zaak”, tekende<br />

het Limburgs Dagblad op. “Wat telt is dat partners<br />

echt getrouwd zijn met elkaar, want dan kan je<br />

pas van een huwelijk spreken.” Voor zover bekend<br />

werd de opmerking van Gijsen voor kennisgeving<br />

aangenomen. In ’t Eikske waren ze wel wat gewend.<br />

Ergens begin jaren tachtig hoorde Mariet Geraeds<br />

in Heerlen dat de inmiddels naar Haelen verhuisde<br />

Miedema getrouwd zou zijn. “Het is niet waar. Het<br />

zijn allemaal leugens”, verweerde ze zich. Om thuis<br />

te vernemen dat de krant het nieuws had gebracht<br />

dat Miedema inderdaad getrouwd was met zijn<br />

trouwe huishoudster. “Eigenlijk had niemand er<br />

iets mee te maken maar het kwam <strong>als</strong> een complete<br />

verrassing.” De reacties waren voorspelbaar: “Zie<br />

je wel, die Miedema van je is er met een vrouw<br />

vandoor.”<br />

Niet lang daarna werd onder de parochianen van<br />

’t Eikske een enquête gehouden of men bezwaar had<br />

wanneer de opvolger van Ed Miedema niet celibatair<br />

zou leven. Negentig procent van de kerkgangers<br />

vond het prima.<br />

Dit is het dertiende artikel in een reeks van<br />

twintig in het kader van de Culturele Biografie,<br />

een project van de BV Limburg.

Et cetera (agenda)<br />

Items voor de agenda<br />

digitaal opsturen vóór de<br />

15e van de maand naar:<br />

agenda@zuiderlucht.eu<br />

Architectuur, mode en<br />

vormgeving<br />

> Aken - West Arch. A new generation<br />

in architecture, blik op het werk van<br />

jonge, experimentele architectuurscene<br />

in Duitsland, Nederland en België.<br />

Van 11/9 t/m 14/11. Ludwig Forum<br />

für Internationale Kunst.<br />

www.ludwigforum.de<br />

> Amersfoort – Herman Scholtenruimte<br />

voor textiel. Van 8/6 t/m 26/9.<br />

Geboortehuis Piet Mondriaan.<br />

www.mondriaanhuis.nl<br />

> Brussel - Toegepast: Fit to boost!<br />

Van 9/9 t/m 13/11. Design Vlaanderen<br />

Galerie. www.designvlaanderen.be<br />

> Düsseldorf - Stephen Shore und die<br />

Neue Dsseldorfer Fotografie. Van 11/9<br />

t/m 16/1/11. NRW Forum.<br />

www.nrw-forum.de<br />

> Gent – Werk van Genke ontwerper<br />

Piet(er) Stockmans. Van 2/7 t/m 24/10.<br />

Design Museum.<br />

www.design.museum.gent.be<br />

> Heerlen – Roots. Competitie van<br />

jong architectuur talent in de Euregio.<br />

Tentoonstelling (en prijsuitreiking,<br />

vanaf 11/9, 17.00 uur), lezingen (15/9<br />

en 22/9 , aanvang 19.30 uur) en debat<br />

(6/10, 19.30 uur). Schunck Glaspaleis.<br />

www.schunck.nl<br />

> Hornu – In Progress. Van 18/6 t/m<br />

12/9. Plastic is chic, Daniel von Weinberger.<br />

Van 18/6 t/m 26/9. Mac’s.<br />

www.mac-s.be<br />

> Maastricht – Clip/Stamp/Fold, The<br />

Radical Architecture of Little Magazines<br />

196X – 197X. Van 27/6 t/m 26/9.<br />

NAiM/Bureau Europa.<br />

www.bureaueuropa.nl<br />

> Sittard – Neogotiek. Op 8/9 om 19.30<br />

uur. BiblioNova.<br />

www.biblionova.nl<br />

Beeldende kunst<br />

> Aken – Bijeenkomst van schrijvers,<br />

elke eerste woensdag van de maand.<br />

Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben<br />

22. www.literaturbuero-emr.de<br />

> Aken - Atelier le balto. Les pieds sur<br />

terre. Van 9/5 t/m 19/9. Ludwig Forum<br />

für Internationale Kunst.<br />

www.ludwigforum.de<br />

> Aken - 100 Künstler – 100 Kacheln<br />

2010, Een ontmoeting van hedendaagse<br />

kunstkachels met de historische<br />

tegelkachels uit de Collectie Ludwig.<br />

Van 25/9 t/m 24/10. Couven-Museum.<br />

www.couven-museum.de<br />

> Aken – Karl Larsson: Form/Force.<br />

Van 15/8 t/m 12/9. Neue Aachener<br />

Kunstverein.<br />

www.neueraachenerkunstverein.de<br />

> Beek – Henri Schoonbrood. Van 27/8<br />

t/m 21/9. Gemeentehuis.<br />

www.gemeentebeek.nl<br />

> Bergen - Monique Lipsch en Nicole<br />

Sijstermans. Van 5/8 t/m 27/9. Kunsthuis<br />

de Bakkerij.<br />

www.bakkerijbergen.nl<br />

> Bergen – Goed Doel Expositie. Van<br />

5/9 t/m 3/10. Galerie Pictura.<br />

www.galeriepictura.nl<br />

> Berg en Terblijt – Paintings & Sculptures,<br />

Joseph C<strong>als</strong>. Van 19/9 t/m 31/12.<br />

Giardino Galerie & Beeldentuin.<br />

www.giardinobeeldentuin.nl<br />

> Berlijn-Kreuzberg – Hannah Dougherty.<br />

Van 11/9 t/m 30/10. Galerie Klara<br />

Wallner. www.klarawallner.de<br />

> Bonn – Der Westen leuchtet. Van<br />

10/7 t/m 24/10. Mitch Epstein. Van 11/11<br />

t/m 23/1/11. Bonner Kunstpreis 2009.<br />

Van 18/11 t/m 9/1/11. Joel Sternfeld. Van<br />

11/11 t/m 23/1/11. Alexander Braun. Van<br />

18/11 t/m 9/1/11. Dorothea von Stetten.<br />

Van 9/11 t/m 6/3/11. Noble Gäste. T/m<br />

31/12. Kunstmuseum Bonn.<br />

www.kunstmuseum-bonn.de<br />

> Bonn - Afghanistan. Gerettete<br />

Schätze, Die Sammlung des Nationalmuseums<br />

in Kabul. T/m 3/10. Thomas<br />

Schütte, Big Buildings – Modelle und<br />

Ansichten. T/m 1/11. Kunst- und Ausstellungshalle.<br />

www.bundeskunsthalle.de<br />

> Bonn - August Macke – ganz privat.<br />

Van 9/10 t/m 9/1/11. August Macke<br />

Haus. www.mackehaus.de<br />

> Brühl – Wrapped! Christo en Jeanne-<br />

Claude. Van 22/5 t/m 26/9. Im Garten<br />

der Nymphe Ancolie, das größte<br />

Wandbild des Künstlers: Spektakulär!<br />

‘Plattenbau’ van Anneke Eussen, t/m 12/09 te zien bij de expositie Mythe Berlijn in AINSI Maastricht<br />

Van 12/3 t/m 27/2/11. Max Ernst Museum<br />

Brühl.<br />

www.maxernstmuseum.lvr.de<br />

> Boxmeer – Kunst van het geloven.<br />

Van 4/9 t/m 59. 5 Oude kapellen/<br />

kerkje.<br />

> Duisburg - Walter Stöhrer Kraftfelder.<br />

Van 17/9 t/m 5/12. Museum<br />

Küppersmühle. www.museum-kueppersmuehle.de<br />

> Düsseldorf - Monika Sosnowska -<br />

Ohne Titel, 2010. Van 24/4 t/m 15/4/12.<br />

Intensif Station. Van 10/7 t/m 4/9/11.<br />

Auswertung der Flugdaten. Van 11/9<br />

t/m 30/1/11. K21 STĎDEHAUS.<br />

www.kunstsammlung.de<br />

> Düsseldorf - Joseph Beuys. Parallelprozesse.<br />

Van 11/9 t/m 16/1/11. K20<br />

GRABBEPLATZ.<br />

www.kunstsammlung.de<br />

> Düsseldorf – Quadriennale 2010:<br />

Symposion: Objekte für Alle und Keinen.<br />

Van 8/9 t/m 9/9.<br />

www.quadriennale-duesseldorf.de<br />

> Düsseldorf – Nam June Paik. Retrospectief<br />

van de Koreaanse grondlegger<br />

van de videokunst Nam June Paik<br />

(1932-2006). Van 11/9 t/m 21/11 in<br />

Museum Kunstpalast.<br />

www.quadriennale-duesseldorf.de<br />

> Eindhoven – Lissitzky. T/m 5/9. Play<br />

Van Abbe. Van 28/11/09 t/m 1/6/11.<br />

Tijdmachines. Van 10/4 t/m 1/9. Museummodules.<br />

Van 10/4 t/m 12/9. Tussen<br />

minimalismen. Van 10/4 t/m 12/9. De<br />

principes van het verzamelen, het verzamelen<br />

van principes. Van 25/9 t/m<br />

31/12. Het oog, Antonis Pittas. Van 20/1<br />

t/m 5/10. Het oog, Ahmet Ogut. Van<br />

4/7 t/m 31/12. Dutch Design Week. Van<br />

23/10 t/m 31/10. Van Abbemusuem.<br />

www.vanabbemuseum.nl<br />

> Geleen - Installatie van Etienne Fouchet<br />

‘Of force and sea foam’. Van 19/9<br />

t/m 28/11. BIS71, ruimte voor kunst.<br />

www.bis71.nl<br />

> Hasselt – Philip Metten, Innercoma.<br />

T/m 10/10. www.z33.be<br />

> Heerlen – The sound of energy in<br />

space, the space of energy in life. Van<br />

21/5 t/m 15/8. The Anarchy of silence.<br />

20 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

Van 10/9 t/m 28/11. Schunck.<br />

www.schunck.nl<br />

> Heerlen – Voor niks. Project over<br />

weggeefkunst. Van 27/8 t/m 5/9 in<br />

KuS. www.kunstencentrumsigne.nl<br />

> Heerlen – De vier jaargetijden. Van<br />

20/8 t/m 15/9. Victor 4art.<br />

www.victor.nl<br />

> Helmond – All those people-<br />

Maureen Bachaus. Van 17/10 t/m 19/11.<br />

De Nederlandse Cacaofabriek.<br />

www.galeriewansink.com<br />

> Horn – Typisch HAK. Jubiluemexpositie<br />

Horner kunstcollectief Hak 2000,<br />

op 2/10 en 3/10 vanaf 13.00 uur in<br />

binnenplaats en ridderzaal kasteel van<br />

Horn. www.hak2000.nl<br />

> Hornu – Aan alle doden, gelijk en<br />

verborgen in de nacht, Laurent Busine.<br />

Van 20/6 t/m 10/10. Mac’s.<br />

www.mac-s.be<br />

> Horst – Zomerexpositie A muse &<br />

Pascal Smelik. Van 2/7 t/m 7/9. Galerie<br />

Judy Straten.<br />

www.galeriejudystraten.nl<br />

> Jabeek – Scambio d’Arte Finale met<br />

werk van 6 Italiaanse kunstenaars. Van<br />

22/8 t/m 12/9. Galerie Rem.<br />

www.galerierem.nl<br />

> Kalkriese - Tentoonstelling Colossal<br />

met oa Hans Lemmen, Yves Maes,<br />

Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro<br />

Vabrita Reis en Yue Minjun. T/m<br />

31/12/11. Museum & park Kalkriese bij<br />

Osnabruck.<br />

> Kleef – Ulrich Erben, Siria. Verschijning<br />

en beweging. Van 4/7 t/m 24/10.<br />

Götz, Hoehme, Sonderborg. Werken<br />

op papier. De schenking Bongartz. Van<br />

4/7 t/m 24/10. Museum Kurhaus Kleef.<br />

www.museumkurhaus.de<br />

Köln – Roy Lichtenstein. Van 2/7 t/m<br />

3/10. Museum Ludwig.<br />

www.museum-ludwig.de<br />

> Köln - Noli me tangere! Berühre mich<br />

nicht / Halte mich nicht fest. Van 15/9<br />

t/m 31/7/2011. Kolumba.<br />

www.kolumba.de<br />

> Leverkusen – And How and Where<br />

and Who. Werk van Bernhard Frize, van<br />

5/9 t/m 7/11 in Museum Morsbroich

Leverkusen.<br />

www.museum-morsbroich.de<br />

> Linne – Nico Namara en Guus de<br />

Wit. Van 1//10 t/m 31/10. Galerie de<br />

Verbeelding.<br />

www.galeriedeverbeelding.nl<br />

> Linnich – Hebert Spierling. Van<br />

25/9 t/m 23/1/11. Malerei und Glasmalerei.<br />

Glasmalerei museum.<br />

www.glasmalerei-museum.de<br />

> Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse<br />

kunst in Nederland (1900-<br />

1940). T/m 31/12/12. Bonnefantenmuseum.<br />

www.bonnefanten.nl<br />

> Maastricht, Aken, Luik – Move!<br />

The middlemost city. Van 1/10 t/m<br />

29/10. Rijdam Maastricht, Atelierhouse<br />

Aachen, MAMAC Luik.<br />

www.nonexistinggroup.eu,<br />

www.atelierhouseaachen.de,<br />

www.mamac.be<br />

> Maastricht – Co Westerik., Fred Polack.<br />

Van 29/8 t/m 2/10. Marian Plug.<br />

Van 24/10 t/m 28/10. Lucassen. Van<br />

12/12 t/m 22/1/11. Galerie Wansink.<br />

www.galeriewansink.com<br />

> Maastricht – De Aanloop. Van<br />

12/7 t/m 17/9. Gouvernement aan de<br />

Maas.<br />

> Maastricht – Panels. Van 12/9 t/m<br />

16/1/11. NAiM/Bureau Europa.<br />

www.bureau-europa.nl<br />

> Maastricht – Schaal 1 op 1. Van 5/9<br />

t/m 26/9. ’t Brandweer.<br />

www.exposchaal1op1.nl<br />

> Maastricht – Een explosie van<br />

kleur, Johanna Heß. Van 11/9 t/m<br />

8/1/11. Toonzaal Maastricht.<br />

www.kunsthandelgalerie.com<br />

> Maastricht – Mosarte, voor de 25e<br />

keer, kunstbeurs op diverse locaties.<br />

Op 4 en 5 september.<br />

www.maastrichtartpromotion.net<br />

> Maastricht – Mythe Berlijn, Limburgse<br />

kunstenaars in Berlijn. Van<br />

26/8 t/m 12/9. AINSI.<br />

www.hetdomein.nl<br />

> Marl - Ausstellung zum 14. Marler<br />

Video-Kunst-Preis. Van 20/6 t/m<br />

8/10. Ausstellung Deutscher Klangkunst-Preis<br />

2010. Van 22/8 t/m 3/10.<br />

Ausstellung V.A. Wölfl „Neuer Tanz“.<br />

Van 24/10 t/m 1/1/11. Skulpturenmuseum<br />

Glaskasten. www.marl.de<br />

> Molenhoek/Ottersum – Atelierroute<br />

kunstgroep Kolonie Plasmolen.<br />

Van 11/9 t/m 12/9. Op 18 verschil-<br />

lende locaties.<br />

www.kunstgroepkolonieplasmolen.nl<br />

> Mönchengladbach – Mircea Cantor,<br />

Klug wie die Schlangen und einfältig wie<br />

die Tauben. Van 4/7 t/m 24/10. Gregor<br />

Schneider. Van 12/12/09 t/m 31/12<br />

Museum Abteiberg. www.museumabteiberg.de<br />

> Nijmegen - Expeditie Steentijd. Van<br />

11/9 t/m 31/10. Mikhael Marasik.Van13/11<br />

t/m 23/1/11. Museum het Valkhof.<br />

www.museumhetvalkhof.nl<br />

> Oberhausen – Zu(m) Tisch! Van 13/6<br />

t/m 12/9. Die Sammlung. Van 27/6 t/m<br />

9/1/11. Ludwig Galerie.<br />

www.ludwiggalerie.de<br />

> Roerdalen – Kunststroom Roerdalen.<br />

Van 11/9 t/m 12/9. In en bij historische<br />

monumenten in Roerdalen.<br />

www.kunststroomroerdalen.eu<br />

> Roermond – Marcel Roncken, Vrijveldkunst.<br />

Vanaf 14/5. Galerie Vrijveldkunst.<br />

www.vrijveldkunst.nl<br />

> Tegelen – Passie in Tegelen. Werk<br />

van Sjer Jacobs bij gelegenheid van de<br />

Passiespelen 2010. Van 25/4 t/m 12/9 in<br />

Tiendschuur, Botanische Tuin Jochumhof<br />

(Steyl) en Openluchttheater De<br />

Doolhof. www.tiendschuur.net<br />

> Thorn - Harry van de Boel. Van 28/5 t/m<br />

19/9 Gemeentemuseum Het land van<br />

Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl<br />

Schaal 1 op 1. ‘t Brandweer Maastricht.<br />

Urmond - ‘Contrasten in balans’ met<br />

werk van Marlies Lebesque en Marianne<br />

de Jong. Vernissage en inleidende lezing<br />

door Cyrille Offermans. Terpkerkje,<br />

vrijdag 1/10, 20.00 uur.<br />

> Valkenburg aan de Geul – Jaap Min<br />

en zijn leerlingen. Van 19/9 t/m 14/11. 125<br />

jaar Kunst & Toerisme in Valkenburg.<br />

T/m 12/9. Charles Eyck ziet Zuid-<br />

Limburg. T/m 10/10. 125 jaar VVV in<br />

Valkenburg. T/m 10/10. Museum Land<br />

van Valkenburg.<br />

www.museumlandvanvalkenburg.nl<br />

> Venlo - Uit de verzameling, collectieverhalen.<br />

Van 7/2 t/m 5/9. Na aan<br />

het hart, Ger Lataster. Van 6/6 t/m<br />

5/9. Bep Scheeren, Van de haat en<br />

de liefde 2000-2010. Van 19/9 t/m<br />

9/1/11. May Rooijakkers, een nummer<br />

mijn naam. Op 5/9. Museum van<br />

Bommel van Dam.<br />

www.vanbommelvandam.nl<br />

> Venlo – Martijn Engelbregt. T/m<br />

30/9. Stadhuis Venlo. www.egbg.nl<br />

> Venlo – Duo expositie Maria Smits<br />

en Jeroen Vrijsen. Van 27/6 t/m 12/9.<br />

Galerie new Untitled.<br />

www.galerienewuntitled.nl<br />

> Venray – Dirk Claessen. Van 13/6<br />

t/m 12/9. Haïdee Henry. Van 26/9<br />

t/m 28/11. NL70 / Limburgse fotografen.<br />

Van 12/12 t/m 9/1/11. Odapark<br />

www.odapark.nl<br />

Fotografie en film<br />

> Cadier en Keer – Things that matter.<br />

Van 22/5 t/m 9/1/11. Het Afrikacentrum,<br />

museum voor West-Afrika.<br />

www.afrikacentrum.nl<br />

> Den Haag – Photo Academy<br />

Award, tentoonstelling met foto’s,<br />

films en boeken van de 66 genomineerden,<br />

van 28/8 t/m 26/9 in<br />

Fotomuseum Den Haag.<br />

www.fotomuseumdenhaag.nl<br />

> Echt – Foto’s van Peter Cox, van<br />

29/8 t/m 27/10 bij Galerie Graus<br />

Ursulinenhof), Wijnstraat 42.<br />

www.pmgcox.nl<br />

> Essen – A star is born. Photography<br />

and Rock since Elvis. Van 2/7 t/m<br />

10/10 in Museum Folkwang.<br />

www.museum-folkwang.de<br />

> Hasselt – Smile. Hasselt <strong>als</strong><br />

canvas voor het werk van talentvolle<br />

fotografen. Grote foto’s door de<br />

hele stad. Routes verkrijgbaar bij<br />

Toerisme Hasselt.<br />

www.smilehasselt.be<br />

> Köln – Fotografien des 19. Jahrhunderts<br />

aus Japan und ChinaMuseum.<br />

Van 11/6 t/m 9/12011. Ludwig.<br />

www.koelnischerkunstverein.de<br />

> Louvain-la-Neuve – Biennale7,<br />

een volmaakte wereld. Van 16/9<br />

t/m 17/10, over auteurfotografie en<br />

gevonden foto’s. Acht locaties, 20<br />

tentoonstellingen tussen Louvain-la-<br />

Neuve en Ottignies, te voet of met<br />

de fiets.<br />

Van 16/9 t/m 17/10, vanuit Forum<br />

des Halles in Louvain-la-Neuve.<br />

www.biennale7.be<br />

> Maastricht – Imagination 2010.<br />

Van 3/10 t/m 4/10.<br />

21 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

siciliaanse herinneringen<br />

Amandeloogst<br />

In september liggen op Sicilië de amandelen in de zon<br />

te drogen. Wij hebben dat in onze vier jaren op het eiland<br />

precies één keer meegemaakt. Het eerste jaar dat we<br />

er woonden, wisten we niet wat we met die amandelen<br />

aanmoesten. Het derde jaar had ik de bomen verkeerd<br />

gesnoeid en het vierde jaar (verleden jaar dus) hadden<br />

de amandelbomen op ons terrein een ziekte.<br />

Maar in ons tweede jaar Sicilië droegen onze zes<br />

amandelbomen vruchten in overvloed. Eind augustus<br />

heb ik ze geoogst en op grote zeilen in de zon te<br />

drogen gelegd. Ze moeten zó droog worden dat je de<br />

amandel in de noot hoort rammelen. Dat betekent<br />

dat de pit gekrompen is en aan zijn rijping begint. Na<br />

de buitendroging gaan de amandelen in juten zakken<br />

naar een donkere plek, vanaf Kerstmis zijn ze klaar voor<br />

consumptie. Ik had twee zakken met ongeveer veertig<br />

kilo in onze garage gelegd. Toen ik in januari eens<br />

ging kijken, was één zak helemaal verdwenen en in de<br />

andere zak zaten alleen harde stukjes schil. Geen enkele<br />

amandelpit te zien. Een raadsel? Voor de Sicilianen<br />

niet: “Dan heb je ratten.” Dus blokjes rattengif op<br />

verschillende plekken gelegd en die waren binnen een<br />

week weg, maar de ratten niet.<br />

Toen maar een rattenval van vriend Corrado geleend.<br />

Met succes. Al na twee dagen zat er een rat in. Ik heb de<br />

val in een teil water ondergedompeld en er een zware<br />

steen opgelegd. Het duurde een minuut of vijf voordat<br />

het beest de geest gaf.<br />

Diezelfde dag nog hoorden we opnieuw vreemde<br />

geluiden in de garage. We hebben die toen maar<br />

helemaal ontruimd: hout voor de open haard,<br />

tuinspullen, verfpotten, ladders, ligstoelen, zwembadjes.<br />

Ineens kabaal. Een volgevreten rat kwam achter een<br />

hoop stenen vandaan. Paniek bij de rat en bij mij. Met<br />

een bezem ben ik vervolgens rondjes door de garage<br />

gaan rennen om het dier te pakken te krijgen. Zonder<br />

resultaat natuurlijk. Wel vonden we een nest met zes<br />

pasgeboren ratjes. Met afgrijzen heb ik ze opgepakt en<br />

in een emmer gedaan die mijn vrouw vervolgens vol<br />

water liet lopen. Zo zijn die jonge beestjes aan hun einde<br />

gekomen. De rillingen lopen me nog over het lijf <strong>als</strong> ik<br />

eraan denk. De ontsnapte moederrat is door een van<br />

onze honden doodgebeten.<br />

In de krant La Sicilia stond een paar weken geleden<br />

een artikel over de kwaliteit van het Siciliaanse ijs. Over<br />

de bereiding van het amandelijs schreef de krant: “Het<br />

wordt bijna overal met een essence gemaakt. Alleen in<br />

Noto gebruiken ze voor dat ijs nog de echte amandelen<br />

uit de streek.” Helaas zijn onze amandelen in onze vier<br />

jaren Sicilië nooit voor de bereiding van ijs gebruikt.<br />

Maar de ratten hebben ze zich een paar maanden lang<br />

goed laten smaken. Ze hebben het met de dood moeten<br />

bekopen.<br />

PIETER BEEK

BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT<br />

OP AfSPRAAK 043 325 58 64<br />

ALLEEn VOOR MAnnEn<br />

BOSCHSTRAAT 46 zOnDER AfSPRAAK<br />

Colofon<br />

<strong>Zuiderlucht</strong> is een onafhankelijk<br />

maandblad (oplage 15.000) dat<br />

gratis wordt verspreid via 220<br />

distributiepunten in Nederlands<br />

en Belgisch Limburg.<br />

Uitgever: (in opdracht van de<br />

Stichting <strong>Zuiderlucht</strong>): Bodosz,<br />

Stationsplein 27,<br />

6221 BT Maastricht.<br />

Telefoon: 0031 43 3510029<br />

Fax: 0031 43 3500636<br />

Email: info@bodosz.nl<br />

Hoofdredactie: Wido Smeets<br />

Telefoon: 0031 43 3500591<br />

Mobiel: 0031 653 338905<br />

Email: w.smeets@zuiderlucht.eu<br />

Eindredactie: Emile Hollman<br />

Telefoon: 0031 43 3500592<br />

Mobiel: 0031 646 052505<br />

Email: e.hollman@zuiderlucht.eu<br />

Commercie en relatiebeheer:<br />

Loes Franck<br />

0031 648 188 400<br />

l.franck@zuiderlucht.eu<br />

Administratie: Roger Herben<br />

administratie@zuiderlucht.eu<br />

Bankrekening:<br />

(IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675<br />

Druk: Concentra, Hasselt (B.)<br />

Distributie: HabetsXpress<br />

ISSN: 1875-7146<br />

Et cetera (vervolg)<br />

Bonnefantenmuseum.<br />

www.imaginationconference.eu<br />

> Ottignies-Louvain-La-Neuve – 7e<br />

Biënnale; thema amateurfotografie en<br />

gevonden foto’s; 8 locaties en 20 tentoonstellingen.<br />

Van 16/9 t/m 17/10. Op<br />

21/9 250 foto’s uit Afrika in fotoshoot<br />

door magnum-fotograaf Guy le Querrec.<br />

www.biennale7.be<br />

> Sittard - Cursus digitale fotografie<br />

voor beginners en gevorderden door<br />

Karel Bingen en Tjeu de Heus. Sept/<br />

okt. BiblioNova.<br />

www.digitalefotografiecursus.nl<br />

Literatuur<br />

> Hasselt – Liefde voor het boek. Van<br />

14/8 t/m 5/9.<br />

Cultuurcentrumhasselt.be<br />

> Genk, Hasselt, Sint Truiden.<br />

www.zininzomer.be<br />

> Haelen – Dichter bij het water: Ruben<br />

van Gogh, Diana Ozon, Henk van Zuiden,<br />

Frank van Pamelen. Van 3/9 t/m<br />

5/9. Houtrustlaan 28.<br />

www.kunstencultuurleudal.nl<br />

> Oberhausen - Janosch – Panama und<br />

andere Welten. Van 26/9 t/m 29/1/11.<br />

Ludwig Galerie.<br />

www.ludwiggalerie.de<br />

> Reuver – Station Reuver, Dichters<br />

Dichterbij. Poëziemanifestatie mat <strong>als</strong><br />

gasten Hans Dekkers en Frits Criens.<br />

Presentatie Peter Winkels. In voormalig<br />

stationsgebouw. Aanmelden fons.<br />

verdonck@hetnet.nl<br />

> Sittard - Cursus Korte verhalen schrijven.<br />

Op 14/9, 28/9, 12/10, 26/10, 9/11,<br />

23/11. BiblioNova.<br />

www.biblionova.nl<br />

> Venlo – Presentatie nieuwe dichtbundel<br />

van Sasja Janssen, m.m.v. Daan<br />

Doesborgh, Willem Kurstjens en Ruud<br />

Linssen. Op 3/10, aanvang 13.30 uur in<br />

de Witte Zaal van Café Central, Markt.<br />

trudyvansoest@live.nl<br />

Muziek<br />

> Arcen - Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: Tribute to Tom Waits. Léon Tol.<br />

Op 12/9. Kasteeltuinen.<br />

www.muziekbiennale.eu<br />

> Baarlo – Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: The Gents, Johannette<br />

Zomer, Storioni Trio en Haags Saxofoonkwartet.<br />

Op 3/9. Sandton Château<br />

de Raay. www.muziekbiennale.eu<br />

> Eindhoven - Der Rosenkavalier. Op<br />

14/12. Barbe-Bleue. Op 9/4/11. Parktheater.<br />

www.operazuid.nl<br />

> Genk - Motives Festival wordt Cmine<br />

jazz Genk. Van 12/11 t/m 13/11. 3<br />

Podia. www.c-minejazz.com<br />

> Heerlen – John Cage. The anarchy of<br />

silence. Van 10/9 t/m 28/11. Schunck.<br />

www.schunck.nl<br />

> Heerlen - Componeren in Heerlen.<br />

Vierde tentoonstelling in de reeks over<br />

100 jaar Muziekschool in Heerlen, over<br />

componiste Andrée Bonhomme. Van<br />

3/9 t/m 28/11 in Schunck.<br />

www.schunck.nl<br />

> Heerlen – Intro in suto presenteert:<br />

Buch der K1? Van 31/8 t/m 2/9. Parkeergarage<br />

de Putgraaf.<br />

www.introinsuto.nl<br />

> Heusden-Zolder – Roni Ben-Hur<br />

& Nilson Matta New York/Brasilian<br />

Voyage Feat, John Snauwaert. Op 12/9.<br />

Cultuurcentrum Muze.<br />

www.muze.be<br />

> Horst - Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: Ensemble Agimont. Op 18/9.<br />

Parkhotel Horst.<br />

www.muziekbiennale.eu<br />

> Maastricht - Jazz at the Pesthuys<br />

2010: The Art of the Trio: Joep van<br />

Leeuwen (gu), Marc Frankinet (tr), Jean<br />

Borlee (bass) op 23/9. The Art of Solo:<br />

Joep van Leeuwen, solo jazz gitaar op<br />

14/10. The Art of the Trio (2): Joep van<br />

Leeuwen (guitar), Robert Jeanne (tenor<br />

sax), Jean Borlee (bass) op 28/10. The<br />

Art of the Duo (3): Joep van Leeuwen<br />

(guitar) & Rob van Bergen (reeds) op<br />

10/12. Pesthuispodium, Vijfkoppen 1,<br />

6211 JS Maastricht.<br />

www.joepvanleeuwen.nl<br />

> Maastricht - Bruis festival met o.a.<br />

dEUS, Absynthe Minded. Op 4/9. Bruis<br />

festival met o.a. Mdungu, Cucaracha<br />

en Okan Cuba. Op 5/9. Isbells + Skinnie.<br />

Op 17/9. Play festival met o.a The<br />

Experimental Tropic Blues Band. Op<br />

IBE Heerlen. International Break Dance Event. van 24/9 t/m 26/9, op diverse locaties.<br />

22 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

1/10. Tim Knol. Op 6/10. Red Snapper.<br />

Op 28/10. Vollanalog festival met o.a.<br />

Sheetah et les Weissmuller en Dead<br />

Elvis & his one man Grave. Op 29/10.<br />

Vollanalog festival met o.a. Sheetah et<br />

les Weissmuller en Dead Elvis & his one<br />

man Grave. Op 30/10. Muziekgieterij.<br />

www.muziekgieterij.nl<br />

www.vollanalog.nl<br />

> Maastricht - Der Rosenkavalier. Op<br />

19/11 en 21/11. Barbe-Bleue. Op 18/3/11<br />

en 20/3/11. Theater aan het Vrijthof.<br />

www.operazuid.nl<br />

> Maastricht - Liedteksten van Frans<br />

Budé op muziek van Maastrichtse<br />

componisten, door Blazers Ensemble<br />

Helicon o.l.v. Bjorn Bus - mmv<br />

sopraan Fenna Ograjensek Op 29/9.<br />

Conservatorium.<br />

> Maastricht - Membra Jesu Nostri<br />

Dietrich Buxtehude. Door Barokensemble<br />

Collegium AD MOSAM. Op<br />

18/9 om 15.00 uur. Kapel Zusters onder<br />

de Bogen.<br />

www.musicasacramaastricht.nl<br />

> Margraten – Openluchtconcert Margraten<br />

Requiem 2010. Het LSO o.l.v Ed<br />

Spanjaard, met Jochen Kupfer (bariton)<br />

en Simone Riksma (sopraan) en het<br />

Brabant Koor o.l.v. Wouter Padberg<br />

spelen het Requiem van Fauré en de<br />

Totenfeier van Mahler. Zondag 12/9,<br />

aanvang 15.00 uur op de Amerikaanse<br />

Begraafplaats. Entree gratis.<br />

www.margrateneerbetoon.nl<br />

> Neerpelt – Good Vibrations. Van<br />

25/6 t/m 4/9. Verschillende locaties.<br />

www.musica.be<br />

> Ottersum – Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: Schneemann & Co. Op 3/10.<br />

Frank Groothof. Op 31/10. Cultureel<br />

Podium Maria Roepaen.<br />

www.muziekbiennale.eu<br />

> Venlo - Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: De Gouden Eeuw, Camerata<br />

Trajectina. Op 11/9. Limburgs museum.<br />

www.muziekbiennale.eu<br />

> Venlo – Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: De Beer & Co. Op 2/10. Cultureel<br />

podium Domani.<br />

www.muziekbiennale.eu<br />

> Venray - Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: Ton van Reen, Peter Petrov<br />

en David van Reen. Op 25/9. De Witte<br />

Hoeve. www.muziekbiennale.eu<br />

> Venray - Muziek Biennale Niederrhein<br />

2010: Ensemble 88. Op 26/9.<br />

Odapark. www.muziekbiennale.eu<br />

www.muziekbiennale.eu<br />

> Sittard - Der Rosenkavalier. Op 30/11.<br />

Barbe-Bleue. Op 3/4/11. Stadsschouwburg.<br />

www.operazuid.nl<br />

> Sittard - Van Oorlog en Liefde.<br />

Monteverdi-avond met Il Ballo delle<br />

Ingrate en Il Combattimento di Tancredi<br />

e Clorinda. Twee mini-opera’s<br />

uit de Madrigali guerrieri e amorosi in<br />

een multimediaal regieconcept. Door<br />

Barokensemble Collegium AD MOSAM<br />

olv Huub Ehlen. Op 1/10 om 20.00<br />

uur. Stadsschouwburg Sittard-Geleen.<br />

www.uitbalie.nl<br />

> Tussen Neuss en Arnhem, Krefeld

en Nijmegen, Venlo en Xanten.<br />

Muziek Biennale Niederrhein 2010.<br />

Sept en okt. Op bijzondere locaties<br />

in Limburg, Gelderland en Duitsland.<br />

www.muziekbiennale.eu<br />

> Thorn – Grachtenfestival aan de<br />

Maas. Van 4/9 t/m 5/9. Verschillende<br />

locaties in Thorn.<br />

www.grachtenfestivalaandemaas.nl<br />

> Venlo - Der Rosenkavalier. Op 27/11.<br />

Barbe-Bleue. Op 26/3/11. Theater de<br />

Maaspoort. www.operazuid.nl<br />

> Venlo - Van Oorlog en Liefde.<br />

Monteverdi-avond met Il Ballo delle<br />

Ingrate en Il Combattimento di Tancredi<br />

e Clorinda. Twee mini-opera’s<br />

uit de Madrigali guerrieri e amorosi in<br />

een multimediaal regieconcept. Door<br />

Barokensemble Collegium AD MOSAM<br />

olv Huub Ehlen. Op 3/10 om 15.00 uur.<br />

Theater de Maaspoort.<br />

www.theaterdemaaspoort.nl<br />

> Venray – In Legendes is het altijd<br />

Nu. Concert in kader Muziek Biënnale<br />

Niederrhein. Ensemble 88 met videobeelden<br />

van Nieke Lemmens. Op 26/9.<br />

Odapark. www.odapark.nl<br />

> Weert - Van Oorlog en Liefde.<br />

Monteverdi-avond met Il Ballo delle<br />

Ingrate en Il Combattimento di Tancredi<br />

e Clorinda. Twee mini-opera’s<br />

uit de Madrigali guerrieri e amorosi in<br />

een multimediaal regieconcept. Door<br />

Barokensemble Collegium AD MOSAM<br />

olv Huub Ehlen. Op 2/10 om 20.30 uur.<br />

Paterskerk.<br />

Theater<br />

> Heerlen – Cultura Nova, met o.a.<br />

Groupe F, Joueurs de Lumières / Light<br />

Players. Van 27/8 t/m 5/9. Op verschillende<br />

locaties.<br />

www.culturanova.nl<br />

> Tegelen – 19e Passiespelen, van 16/5<br />

t/m 12/9 in De Doolhof.<br />

www.passiespelen.nl<br />

Diversen<br />

> Arcen - Gompa Ling, heilige plaats in<br />

de Himalaya. Van 29/8 t/m 10/10. Franz<br />

Pfanner Huis. www.franzpfannerhuis<br />

Uitgelicht<br />

• De aanloop, Der Anlauf, L’Èlan<br />

#3. T/m 17/9 in het Gouvernement<br />

aan de Maas in Maastricht.<br />

• Dirk Claesen, met huid en haar.<br />

T/m 12/9 in Odapark in Venray.<br />

www.odapark.nl<br />

• Opera en ballet in de bioscoop.<br />

Vanuit de beste theaters van de<br />

wereld op het grote doek in de Royal<br />

in Heerlen. Kijk voor het programma<br />

op www.royaltheaters.nl<br />

> Beesel – Literaire Matinee. Op 31/10.<br />

Herberg de Bongerd.<br />

> Echt - Annie Schreuders geeft een<br />

lezing over volksdevotie bij BiblioNova.<br />

Op 16/9. Plats. www.biblionova.nl<br />

> Eindhoven - Flux/S – Drafts Establishing<br />

Future. Van 9/9 t/m 12/9.<br />

Strijp-S. www.flux-s.nl<br />

> Essen – Hacking the city. Van 17/7<br />

t/m 26/9. Museum Folkwang.<br />

www.hackingthecity.org<br />

> Genk - Liedelkoort, Gabriel Rios, John<br />

Cleese en Alain Plater openen C-Mine.<br />

Van 8/9 t/m 12/9. C-Mine.<br />

www.c-mine.be<br />

> Hasselt – Limburg feest! Van 6/3 t/m<br />

25/9. Provinciale Bibliotheek Limburg.<br />

www.limburg.be<br />

> Heerlen - 10e International Break<br />

Dance Event. Voor de derde keer in<br />

Heerlen, van 24/9 t/m 26/9, op diverse<br />

locaties in en rond Schunck.<br />

www.thenotoriousibe.com<br />

> Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke<br />

eerste maandag vd maand.<br />

www.cultuurbrouwerij.nl<br />

> Heerlen – Cultura Nova, zomerfestival.<br />

Van 27/8 t/m 5/10.<br />

www.culturanova.nl<br />

> Heerlen - LEGO® In Thermenmuseum.<br />

Van 3/7 t/m 5/9. Thermenmuseum.<br />

www.thermenmuseum.nl<br />

> Landgraaf – Os Moddersproak. Op<br />

25/9. ’t Ströatje.<br />

www.osmoddersproak.com<br />

> Landgraaf – De verbeelding spreekt<br />

bUITenMARKT. Op 5/9. Theater Landgraaf.<br />

www.theaterlandgraaf.nl<br />

> Leudal – Kunst en cultuurweekend<br />

Leudal 2010: Dichterbij het water. Van<br />

3/9 t/m 5/9. Haelen, Nunhem, Buggenum,<br />

Horn en Neer.<br />

www.kunstencultuurleudal.nl<br />

> Maastricht - De Wereld van René<br />

Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische<br />

Drukkerij. www.drukmuseum.nl<br />

> Maastricht – Parasieten! Van 19/7<br />

t/m 7/11. Natuurhistorisch Museum<br />

Maastricht. www.nhmmaastricht.nl<br />

> Maastricht – Het Parcours. Van 11/9<br />

t/m 12/09. Binnenstad.<br />

www.hetparcours.nl<br />

> Maastricht – Festival Jong. Theater,<br />

• Etienne Fouchet. Van 19/9 t/m<br />

28/11 in BIS 71 in Geleen. Opening op<br />

19/9 van 15 tot 17 uur. www.bis71.nl<br />

• Het oneindige verhaal. Première<br />

op 25/9, op 26/9 in Stadsschouwburg<br />

Sittard-Geleen, op 17/10 in Theater<br />

aan het Vrijthof, op 24/10 in Theater<br />

Kerkrade. Kijk voor de volledige<br />

speellijst op<br />

www.hetoneindigverhaal.nl<br />

• Mel Chin, winnaar van de Fritschy<br />

cultuurprijs Sittard Geleen. Van 9/10<br />

t/m 12/12 in Museum Het Domein in<br />

Sittard. www.hetdomein.nl<br />

workshops, film, muziek, tentoonstellingen<br />

in de binnenstad.<br />

Van 16/10 t/m 20/10.<br />

www.festivaljong.nl<br />

> Maastricht – Schuilen in<br />

Maastricht. Elke derde zondag<br />

in de maand. Museum Schuilen<br />

in Maastricht, Minister Goeman<br />

Borgesiusplantsoen.<br />

www.schuileninmaastricht.nl<br />

> Meerssen – Verhaalcafé, elke<br />

eerste donderdagmiddag van de<br />

maand vanaf 13.30 uur. Café L<br />

´Ambiance.<br />

> Mönchengladbach – Gregor<br />

Schneider Garage 2009. T/m 1/12.<br />

Museum Abteiberg.<br />

www.museumabteiberg.de<br />

> Reuver – Station Reuver,<br />

Dichters Dichterbij. Op 23/9.<br />

Voormalig stationsgebouw.<br />

> Va<strong>als</strong> – ZARVA herfst festival .<br />

Van 8/9 t/m 12/9. Centrum voor<br />

kunst en cultuur : de Kopermolen.<br />

www.vvvzuidlimburg.nl<br />

> Venlo – Jubileumexpositie<br />

Suske en Wiske. T/m 19/9.<br />

Limburgs Museum.<br />

www.limburgsmuseum.nl<br />

> Venlo – Het Venloos eenakterfestival.<br />

Op 26/9. Theater 17/19.<br />

> Venlo – Bikke! Een totaalkunstwerk<br />

van Ben Tan. Van 19/9 t/m<br />

14/11. Museum van Bommel van<br />

Dam.<br />

www.vanbommelvandam.nl<br />

> Venlo – Excusie naar Tate<br />

Modern in Londen op 7/10. Aanmelden<br />

bij<br />

jhm.brouwers@home.nl<br />

of 0623166620<br />

> Vijlen - Os Moddersproak. Op<br />

2/10. Bergzicht.<br />

www.osmoddersproak.com<br />

> Well – Jubileumexpositie 1995-<br />

2010. T/m 30/9. World Art House.<br />

www.worldarthouse.nl<br />

> Wittem – Kunstdagen Wittem<br />

2010, Goede muziek, goede doelen<br />

en verrassende expositie. Van<br />

10/9 t/m 4/10. Op verschillende<br />

locaties.<br />

www.kunstdagenwittem.nl<br />

Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in <strong>Zuiderlucht</strong>. Meer info via info@zuiderlucht.eu of 043 3500591.<br />

• Gavin Bryars’ - Jesus Blood never<br />

Failed me yet. Op 17/9 en 18/9 om 15 uur<br />

op het binnenplein van de Entre Deux in<br />

Maastricht. Gratis entree.<br />

www.introinsitu.nl<br />

• Sandra Vásquez de la Horra.<br />

T/m 24/10 in Bonnefantenmuseum<br />

Maastricht. www.bonnefanten.nl<br />

• Limburgs Blaasmuziek Festival. Van<br />

24/9 t/m 26/9 in Born, Geleen en Sittard.<br />

www.limburgsblaasmuziekfestival.nl<br />

• Roots. Jong architectuurtalent uit de<br />

regio. Van 12/9 t/m 31/10 in Schunck in<br />

23 www.zuiderlucht.eu september 2010<br />

Heerlen. www.schunck.nl<br />

• Open Dagen Kumulus. Op 12/9<br />

beeldende kunst en kunstverkenning en<br />

op 18/9 theaterschool, impulse, ballet<br />

en dans en music<strong>als</strong>chool. Kumulus,<br />

Herbenusstraat 89 in Maastricht.<br />

www.kumulus.nl<br />

• Typisch Toon. T/m 26/9 in Museum<br />

Het Domein in Sittard.<br />

www.hetdomein.nl<br />

• Menu 2010, een reizende<br />

cultuurfabriek. Van 1/10 t/m 31/10 in<br />

Noord Limburg. www.menu2010.nl

museum het domein sittard<br />

stedelijke historie<br />

Typisch Toon<br />

t/m 26.09.2010<br />

hedendaagse kunst<br />

Mel Chin<br />

Fritschy cultuurprijs<br />

Sittard-Geleen<br />

09.10.2010•12.12.2010<br />

De Salon<br />

Kunst uit Sittard-Geleen<br />

19.12.2010•09.01.2011<br />

Leon Golub<br />

Live & Die Like a Lion?<br />

22.01.2011•25.04.2011<br />

Roger Ballen<br />

07.05.2011•28.08.2011<br />

Mel Chin, Our Strange Flower of Democracy, 2005-2006<br />

Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 f +31 46 4529111<br />

info@hetdomein.nl www.hetdomein.nl Open: Tue–Sun 11.00–17.00 hrs<br />

24 www.zuiderlucht.eu september 2010

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!