Indische zendamateurs ontdekken de korte golf - Radio Kootwijk

Fragmentarisch Uit : Radio Malabar, Herinneringen aan een boeiende tijd 1914 – 1945
Door: Klaas Dijkstra (1894 -1976)
Indische radio-zendamateurs horen in 1927 te
Bandung de kortegolf telefoniezender van Philips
te Eindhoven.
.……Terwijl wij ons op Radio Malabar naarstig bezig hielden met het verbeteren van de seingeving van
de grote booglampzender, het opstellen van een tweede grote booglamp van hetzelfde vermogen en
het bouwen van een Lange Golf telefoniezender, werden wij plotseling ‘opgeschrikt’, door het
verrassend nieuws, dat een ons onbekende Bandungse radio-(zend)amateur, de heer A.C. de Groot,
PK1PK, (die later een volle neef van Dr. Ir. C.J. de Groot bleek) en de radioamateur S. van Viegen te
Koeningan (Cheribon), op 12 maart 1927 radiotelefonie hadden gehoord, welke afkomstig was van een
kortegolf proefzender PCJJ
van het natuurkundig
laboratorium van de
Philipsfabrieken te
Eindhoven, werkende op
een golflengte van 30,2
meter (± 10 MHz). Dit was
een nieuwtje van de
allereerste rang, waarvan
de draagwijdte voorlopig bij
lange na niet werd overzien.
Het gesproken woord was
van een ‘verbijsterende
duidelijkheid en het beste
van hetgeen zij tot dusver
op korte golf gebied hadden
gehoord. De muziek was
onberispelijk en van uitnemende kwaliteit heette het. Dat was me dus nog eens wat: telefonie van
Holland naar Indië en op de kortegolf, niet uitgezonden door Dr. Ir. N. Koomans (Kootwijk Radio), maar
door Philips Eindhoven en niet gehoord door het anders zo bij de pinken zijnde Rantja Ekek, maar door
amateurs! Wat een wonderlijke gang van zaken, en wij vroegen ons onwillekeurig af, waar onze
radiodiensten bleven. Deze radio(zend)-amateur, de heer Alexander Constant de Groot, PK1PK woonde -
naar al spoedig bekend werd - nog maar kort in Bandung. Hij was van beroep planter, doch deed al van
jongs af, aan radioamateurisme. Teneinde zich geheel en al aan zijn liefhebberij te kunnen geven, had hij
op een gegeven ogenblik de planterslier aan de wilgen gehangen en was naar de Preanger hoofdstad
getogen.

Overdag werkt hij con amore aan de bouw van een omroepzender (PMY) van de Bandungse
Radiovereniging en 's avonds en 's nachts besteedde hij vele uren aan het uitluisteren naar diverse
radiozenders. Ook bezat hij zelf een
zendertje voor telegrafie en telefonie,
waarmede hij verbinding onderhield met
vele radiocollega's, telegrafisch dan met
Morse, over de gehele wereld. Daar hij geen
andere bezigheden had, ging er geen avond
voorbij, of hij zat uit te luisteren en zo
gebeurde het, dat hij plotseling met
verbijsterende duidelijkheid hoorde: "Hier
Philips Radiolaboratorium Eindhoven Holland op 30,2 meter golflengte", hetgeen in het Engels werd
herhaald. Daarna volgde muziek van onberispelijke kwaliteit. Luchtstoringen, ofschoon sterk, konden
niet verhinderen, dat alles uitstekend door kwam. Het laat zich denken, dat PK1PK met dit buitenkansje
buitengewoon ingenomen moet zijn geweest en zoals ik hem naderhand heb leren kennen, zou het mij
niets verwonderd hebben, dat hij die nacht van louter enthousiasme en nervositeit geen oog dicht heeft
gedaan en de volgende ochtend vroeg, zodra het Telegraafkantoor open was, voor het loket heeft
gestaan om het heugelijke nieuws telegrafisch aan Philips mede te delen. Vele jaren later vertelde hij mij
iets heel merkwaardigs over hetgeen hierna volgde. Ook in Radio Expres had omtrent het verdere
verloop een onduidelijkheid gestaan, zonder dat hier later een nadere verklaring op volgde. Welnu, de
heer A.C. de Groot had na het verzenden van zijn telegram met spanning op antwoord zitten wachten.
Er verstreek één dag, twee dagen en meer en nog hoorde hij niets. Groot was A.C. de Groots
teleurstelling. Een dergelijke behandeling
had hij van Philips niet verwacht! Tot
hem op een gegeven moment ter ore
kwam, dat Philips wel degelijk antwoord
op zijn telegram had gezonden, maar
niet aan hem, maar - hoe kan het ook
anders - aan zijn naamgenoot, de
bekende radiopionier Dr. Ir. C.J. de
Groot. En deze laatste had net gedaan
alsof zijn neus bloedde en de
dankbetuiging eenvoudig opzij gelegd. Althans, hij had geen moeite gedaan, de werkelijke adressant op
te sporen. Zie hier, het wonderlijke van deze zaak. Weliswaar had Dr. de Groot niet kunnen weten, dat
zijn neef de gelukkige ontvanger van de Philips-zender was geweest, doch bij enig nadenken had hij dit
kunnen vermoeden, wetende, dat deze laatste een verwoed radioamateur was ! Hoe deze zonderlinge
vergissing was ontstaan, wist de heer de Groot A.C. aan mij niet te vertellen en deed verder ook weinig
ter zake. Hij (de Groot, A.C. ) is er wel bij gevaren want toen Philips de fout ontdekte, kreeg hij als
beloning een kortegolfontvanger ten geschenke, waarmee de zaak als afgedaan werd beschouwd.
Ongeveer een jaar later kreeg de heer A.C. de Groot* een betrekking bij het radiolaboratorium te
Bandung. Vermoedelijk was zijn succes als eerste de Philipszender PCJJ gehoord te hebben, hieraan niet
vreemd en zo dit inderdaad het geval geweest is, heeft die bewuste avond hem geen windeieren
gelegd………
*Alexander Constant de Groot, geboren op 6 augustus 1896 in Buitenzorg, is op 23 april 1973 op 76jarige
leeftijd te Den Haag overleden.
Bewerkt 8 oktober 2012 door PA0JWU, Radio Kootwijk