Richtlijn mestverwerkingsinstallaties - Mestverwerken

LA01 LANDBOUW 

Richtlijn 

Mestverwerkingsinstallaties

Mestverwerkingsinstallaties

Richtlijn mestverwerkingsinstallaties InfoMil, februari 2001 

Voorwoord 

Mestverwerking wordt reeds lange tijd gezien als één van de oplossingsrichtingen voor de mestproblematiek. 

Begin jaren ’90 werd met name grootschalige mestverwerking als dé oplossing voor het 

mestprobleem gezien. In dat kader werd in 1991 het toetsingskader voor de vergunningverlening voor 

grootschalige mestverwerkingsinstallaties ontwikkeld (Voorlopige inspectierichtlijn). De ontwikkeling van 

deze grootschalige installaties is nooit goed van de grond gekomen. Mestverwerking staat momenteel 

echter weer volop in de maatschappelijke belangstelling doordat de Nederlandse regering vanwege 

Europese verplichtingen gekozen heeft voor het grondgebonden maken van de hele Nederlandse 

veestapel. Deze beleidswijziging (bij brief van 10 september 1999) heeft vergaande gevolgen voor het 

aantal dieren in Nederland. Mestverwerking kan, mits deze milieukundig verantwoord wordt 

uitgevoerd, deze gevolgen voor de landbouw beperken. 

Er is zodoende vanuit het landbouwbedrijfsleven een sterke impuls voor mestverwerking. Dit blijkt al uit 

de vele initiatieven die zowel op boerderijniveau als op regionaal niveau worden genomen. Mestverwerking 

valt onder de Wet milieubeheer en is een vergunningplichtige activiteit, hetgeen impliceert dat 

er ook een toetsingskader voor de vergunningverlening voorhanden moet zijn. In onderhavige herziene 

richtlijn is met name voor kleinschalige centrale mestverwerkingsinstallaties en installaties op 

boerderijniveau het toetsingskader ontwikkeld. 

Qua juridische status is voor een richtlijn is gekozen. Dit hangt samen met: 

a het (bijna volledig) ontbreken van emissiegegevens naar water en lucht; 

b het in ontwikkeling zijnde lucht- (met name op het gebied van ammoniak en geur) en ruimtelijke 

ordeningsbeleid; 

c de wens van het landbouwbedrijfsleven, provincies en gemeenten om op korte termijn tot 

vergunningverlening te kunnen overgaan. 

Ik adviseer het bevoegd gezag deze richtlijn te gebruiken bij de vergunningverlening van mestverwerkingsinstallaties. 

Voor wat betreft mestverwerking op boerderijniveau wordt voor de aspecten ammoniak en geur bezien 

of deze t.b.v. de vergunningverlening alsnog kunnen worden opgenomen in de in voorbereiding zijnde 

Wet ammoniak en veehouderij en Wet stankemissie veehouderijen in ontwikkelingsgebieden. De ruimtelijke 

aspecten zullen in de Vijfde Nota ruimtelijke Ordening worden vastgelegd. 

Tegen een door het bevoegd gezag conform de richtlijn verleende vergunning kan middels de geldende 

procedure uit de Wet Milieubeheer bezwaar en beroep worden aangetekend. 

Het is duidelijk dat met name wegens het ontbreken van emissiegegevens het ontwikkelde toetsingskader 

als een groeimodel moet worden gezien. Wanneer meer emissiegegevens bekend zijn zal een 

actualisering plaatsvinden. 

Tot slot spreek ik de hoop uit dat met de onderhavige richtlijn gemeenten en provincies (het bevoegd 

gezag) maar ook het landbouwbedrijfsleven voor de korte termijn de gewenste duidelijkheid wordt 

gegeven, zodat een adequate vergunningverlening kan plaatsvinden. 

De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, 

Drs. J. Pronk

Een uitgave van InfoMil, februari 2001. 

InfoMil 

Grote Marktstraat 43 

2511 BH Den Haag 

Postbus 30732 

2500 GS Den Haag 

Telefoon (070) 361 05 75 

Fax (070) 363 33 33 

E-mail mail@infomil.nl 

Website www.infomil.nl 

Vormgeving 

Conefrey/Koedam BNO, Almere 

Druk 

PlantijnCasparie (ISO14001), Den Haag 

Papier en productie 

Deze folder is gedrukt op 100% kringlooppapier. 

Bij de productie is gebruik gemaakt van 

Computer To Plate (CTP). 

Ondanks het feit dat bij de samenstelling van 

deze publicatie grote zorgvuldigheid in acht is 

genomen, kunnen er geen rechten aan worden 

ontleend. 

© InfoMil, Den Haag 2001.

Vergunningverlening mestbewerking en -verwerking InfoMil, februari 2001 

Inhoud 

Voorwoord 

1 Inleiding 7 

2 Juridisch kader 9 

3 Procesbeschrijving en milieuaspecten 13 

4 Toetsingskader lucht 18 

5 Toetsingskader water 23 

6 Toetsingskader ruimtelijke ordening 27 

7 Toetsingskader overig 29 

8 Technische en organisatorische voorzieningen 30 

Bijlagen 

1 Begrippen 33 

2 Stroomschema mestverwerking of afvalstoffenverwerking 35 

3 Stroomschema afvalwaterlozingen 36 

4 Samenvatting besluiten en bijzondere regelingen 37 

5 Factsheets luchtemissiebeperkende technieken voor 

mestverwerkingsinstallaties 39

7 


1 Inleiding 

1.1 Achtergrond 

In 1991 is de Voorlopige Inspectierichtlijn Mestverwerkingsinstallaties 

vastgesteld. Deze richtlijn was destijds 

primair bedoeld voor grootschalige mestverwerkingsinitiatieven 

zoals die op dat moment actueel waren. 

Destijds werd gedacht tientallen miljoenen tonnen 

mest in een beperkt aantal installaties met een capaciteit 

van tenminste 250.000 ton te verwerken. Deze 

grootschalige mestverwerking is om verschillende redenen 

niet van de grond gekomen. In de (nabije) 

toekomst worden ook geen mestverwerkingsinstallaties 

van een dergelijke omvang voorzien. In de loop van de 

jaren ’90 ontstonden er wel initiatieven voor mestverwerking 

op kleinere schaal (regionaal en lokaal niveau). 

De recente en komende aanscherpingen van de mestwetgeving 

verkleinen de mogelijkheden van aanwending 

van mest op landbouwgronden, waardoor de 

belangstelling voor mestbewerking en mestverwerking 

sterk toeneemt. 

In de praktijk doen zich echter knelpunten voor bij de 

beoordeling van vergunningaanvragen voor met name 

kleinschalige mestverwerkingsinstallaties. Gebleken is 

dat behoefte bestaat aan een geactualiseerd en in de 

praktijk bruikbaar toetsingskader voor de vergunningverlening 

van installaties waarin mest en organische 

reststromen kunnen worden verwerkt. Het gaat hierbij 

met name om het toetsingskader voor de milieucompartimenten 

lucht en water en om de ruimtelijke 

ordeningsaspecten. 

De herziene richtlijn beoogt in deze behoefte te 

voorzien. 

1.2 Reikwijdte van de richtlijn 

In deze richtlijn zijn de lozingseisen voor (kleinere) 

mestverwerkingsinstallaties opgenomen die door de 

betrokken waterschappen bestuurlijk zijn vastgesteld. 

Tevens zijn emissie-eisen naar lucht opgenomen waarin 

onder meer is ingegaan op emissies van ammoniak, 

stikstofoxiden en geur. 

Ook is aangegeven op welke wijze mestverwerkingsinstallaties 

in het kader van de ruimtelijke ordening 

kunnen worden beoordeeld. 

Tenslotte wordt in beknopte zin ingegaan op de toetsingskaders 

voor bodem, afvalstoffen, geluid, energie 

en externe veiligheid. 

De richtlijn is niet van toepassing op vormen van mestverwerking 

die geïntegreerd in de stal plaatsvinden. 

Dergelijke systemen worden momenteel in hoofdzaak 

in de pluimveehouderij toegepast; in de uitvoeringsregeling 

ammoniak en veehouderij (uav) zijn hiervoor 

emissiefactoren opgenomen. 

De richtlijn is eveneens afgebakend tot de gangbare 

mestsoorten en tot de organische reststromen die als 

grondstof kunnen worden verwerkt in mestverwerkingsinstallaties 

(zie paragraaf 3.1.2). 

Tenslotte is de richtlijn niet van toepassing op bewerking 

van mest (zie definities mestbewerking en mestverwerking 

in paragraaf 2.1). 

De richtlijn is gebaseerd op de kennis die op het 

moment van publicatie beschikbaar is. Deze kennis is 

momenteel met name op het gebied van emissies 

beperkt. 

1.3 De richtlijn in relatie tot 

het in ontwikkeling zijnde 

ammoniak- en stankbeleid 

In deze richtlijn is ten aanzien van het toetsingskader 

voor de Wm-vergunningverlening met betrekking tot 

de aspecten ammoniak en stank aansluiting gezocht bij 

het nog in ontwikkeling zijnde ammoniak- en stankbeleid. 

Indien het huidige beleid op basis van de Interimwet 

Ammoniak en Veehouderij (iav) als uitgangspunt zou 

worden gekozen dan zou dat tot gevolg kunnen hebben 

dat mestverwerkingsinstallaties op ongewenste locaties 

kunnen worden gebouwd en dat bovendien hieraan 

geen verdere technische eisen kunnen worden gesteld. 

Discussiepunt bij het in ontwikkeling zijnde ammoniakbeleid 

vormen de omvang van de zonering en het 

aantal zeer kwetsbare en kwetsbare natuurgebieden. 

De emissie van stank t.g.v. mestverwerking op boerderijniveau 

en bij kleinschalig centrale installaties moet 

vanuit het maatschappelijke belang dat aan geurhinder 

wordt toegekend worden opgeteld bij de geuremissie 

vanuit het totale bedrijf en dient getoetst te worden aan 

de afstandstabel uit de Richtlijn veehouderij en stankhinder 

(1996). 

Zodra het nieuwe ammoniak- en stankbeleid vorm 

heeft gekregen zal de toetsing van de activiteit mestverwerking 

hieraan worden gekoppeld.

8 


1.4 Mestverwerking in relatie 

tot duurzame landbouw 

Een duurzame landbouw kenmerkt zich door evenwicht 

tussen het economisch rendement (van bedrijven 

en de keten), het beheer van onvervangbare voorraden 

(ruimte, water, lucht, bodem, energie en biodiversiteit) 

en het maatschappelijk rendement (welzijn, zorg). 

De volgende uitgangspunten zijn daarbij van belang: 

• efficiency van grondstoffengebruik 

• sluiten van stofkringlopen; 

• in stand houden en vergroten van de biodiversiteit; 

• afstemming lekverliezen mineralen op ecologische 

draagkracht ecosysteem; 

• voorkomen van onomkeerbare invloeden op het 

milieu; 

• beheersing van risico’s voor en vermijden van hinder 

naar omgeving. 

Er zal in de (nabije) toekomst een herschikking op de 

mestmarkt plaatsvinden. Niet alleen de maximale 

afzetruimte vermindert, ook het marktaandeel van 

dierlijke meststoffen zal moeilijk overeind blijven. 

Dit geldt in het bijzonder voor onbewerkte drijfmest, 

vanwege de geringe werkzaamheid van mineralen en de 

verliezen naar het milieu. 

Mestverwerking heeft belangrijke potenties voor het 

realiseren van een duurzame landbouw, omdat het 

mogelijk kan: 

• bijdragen aan de verbetering van de benutbaarheid 

van nutriënten in dierlijke mest; 

• leiden tot een verminderde uitstoot van ammoniak 

en minder stank; 

• bijdragen aan het hergebruik van water en energie; 

• leiden tot reductie van de hoeveelheid te transporteren 

mest of mestproducten; 

• leiden tot vermindering van het risico op verspreiding 

van pathogenen en onkruidzaden; 

• een product opleveren met een gegarandeerde 

samenstelling, dat geleverd kan worden aan markten 

die voor onbewerkte mest gesloten zijn (consumenten, 

substraat); 

• leiden tot een toenemend aandeel in de totale 

bemesting via kwalitatief hoogwaardige dierlijke 

meststoffen. 

1.5 Monitoring en evaluatie 

Door de verandering van het mest- en ammoniakbeleid 

krijgt mestverwerking een sterke impuls. De mestverwerking 

zal echter milieuverantwoord moeten plaatsvinden. 

Omdat de emissies naar lucht en water van met name 

kleinschalige installaties niet bekend zijn is een 

adequate monitoring noodzakelijk. 

Voor een juiste invulling van de monitoring is een 

monitoringsprogramma vereist. Dit programma zal 

nader onder regie van het ipo en in nauw overleg met 

het ministerie van vrom, het ministerie van lnv, vng, 

Unie van Waterschappen en landbouwbedrijfsleven 

spoedig worden opgesteld en ondersteund. Dit betekent 

dat bij het toetsingskader de monitoring verder 

onbesproken blijft. 

Indien er meer emissiegegevens voorhanden zijn zal 

een evaluatie rondom het onderhavige toetsingskader 

plaatsvinden. Naar verwachting zullen deze gegevens 

binnen enkele jaren ter beschikking komen en zal de 

richtlijn worden herzien. 

1.6 Samenhang met andere 

informatiebronnen 

In de studies die ten grondslag aan deze richtlijn liggen 

is geconstateerd dat vooralsnog weinig praktijkgegevens 

over procesinstallaties en emissies beschikbaar 

zijn. Tevens is geconstateerd dat op basis van de mogelijke 

basistechnieken een zeer groot aantal variaties in 

mestverwerkingstechnieken mogelijk zijn. Omdat de 

informatie over al deze gegevens naar verwachting de 

komende jaren aanzienlijk zal toenemen, zal in overleg 

met de betrokken overheden en het betrokken bedrijfsleven, 

een informatieplatform worden gerealiseerd waar 

deze informatie voor alle partijen beschikbaar komt. 

Ook de gegevens uit de reeds beschikbare studies zullen 

hier worden gepresenteerd.

2 Juridisch 

9 


kader 

In dit hoofdstuk wordt op beknopte wijze het wettelijk 

kader behandeld dat bij de vergunningverlening van 

een mestverwerkingsinstallatie van belang kan zijn. In 

bijlage 1 zijn alle in dit hoofdstuk gebruikte begrippen 

gedefinieerd. 

Alle juridische aspecten met betrekking tot de huidige 

milieuhygiënische wet- en regelgeving worden uitgebreid 

behandeld in de ‘Handreiking vergunningverlening 

mestbewerking en -verwerking’, InfoMil. 

2.1 Definities mestverwerking 

en mestbewerking 

Mestverwerking wordt in deze richtlijn gedefinieerd als 

de ‘toepassing van basistechnieken of combinaties daarvan 

met als doel de aard, samenstelling of hoedanigheid 

van dierlijke mest te wijzigen’. Op grond van deze 

definitie kunnen de volgende voorbeelden van mestverwerking 

worden genoemd: scheiding, bezinking, 

toevoeging van additieven, vergisting, beluchting, 

droging, compostering, indamping, vergassing en 

verbranding. 

Mestbewerking wordt gedefinieerd als ‘behandeling van 

dierlijke mest zonder noemenswaardige veranderingen 

aan het product teweeg te brengen’. Bijvoorbeeld: 

mengen, roeren, homogeniseren en verwijderen van 

vreemde objecten zoals plastic folie en hoeven. 

Mestbewerking wordt in deze richtlijn niet behandeld. 

2.2 Mestverwerking binnen 

het Inrichtingen- en 

vergunningenbesluit Wm 

In het Inrichtingen- en vergunningenbesluit (Ivb) 

wordt in categorie 7.1 onder a het bewerken, verwerken, 

opslaan of overslaan van dierlijke of overige organische 

meststoffen als categorie van inrichtingen 

genoemd. Voor het verwerken is geen ondergrens van 

toepassing. 

Indien er hierbij sprake is van het bewerken of verwerken 

van buiten de inrichting afkomstige dierlijke meststoffen 

met een capaciteit ten aanzien daarvan van 

25.000 m³ per jaar of meer valt de activiteit onder categorie 

7.4 van het Ivb en zijn gedeputeerde staten het 

bevoegd gezag. 

Daarnaast is er in bepaalde gevallen sprake van afvalstoffenverwerking 

waarop het hoofdstuk 28 van de Ivb 

van toepassing is. Consequenties hiervan zijn onder 

meer dat door het bevoegd gezag een doelmatigheidstoets 

moet worden uitgevoerd en dat een vergunning 

voor een periode van ten hoogste 10 jaar mag worden 

verleend (tijdelijke vergunning). 

In het in bijlage 2 opgenomen stroomschema is 

beknopt samengevat in welke gevallen sprake is van 

mestverwerking en in welke gevallen er sprake is van 

afvalstoffenverwerking in de zin van het Ivb. Hierbij is 

tevens vermeld wie het bevoegd gezag in het 

betreffende geval is. 

2.3 M.e.r.-plicht of m.e.r.beoordelingsplicht 

Het oprichten van een inrichting bestemd voor het 

bewerken, verwerken of vernietigen van dierlijke of 

overige organische meststoffen met een capaciteit van 

100 ton per dag of meer, is een activiteit zoals omschreven 

in categorie 18.2 van onderdeel d van de bijlage van 

het in 1999 gewijzigde Besluit m.e.r. 1994. 

Ten aanzien van dit onderdeel d is de procedure als 

bedoeld in de artikelen 7.8a tot en met 7.8 d van de 

Wet milieubeheer van toepassing. Het betreft hier de 

procedurevoorschriften bij het ondernemen van activiteiten, 

aangewezen krachtens artikel 7.4 (m.e.r.-beoordelingsplicht). 

Op grond van dit artikel moet het 

bevoegd gezag bij deze activiteiten bepalen of voor de 

activiteit, vanwege de bijzondere omstandigheden 

waarin zij wordt ondernomen, een milieu-effectrapport 

moet worden gemaakt. 

Indien er overigens sprake is van het oprichten van een 

inrichting bestemd voor de verbranding van niet 

gevaarlijke afvalstoffen, of de chemische behandeling 

van niet- gevaarlijke afvalstoffen met een capaciteit van 

meer dan 50 ton per dag en minder dan 100 ton per 

dag, dan is de m.e.r.-beoordelingsplicht van toepassing 

(cat. d18.1). Indien die capaciteit 100 ton per dag of 

meer betreft is er sprake van een m.e.r.-plicht 

(cat. c.18.4). 

Op grond van artikel 7.6 hebben Provinciale Staten de 

mogelijkheid om bij provinciale milieuverordeningen 

activiteiten die belangrijke gevolgen voor het milieu 

kunnen hebben als m.e.r.-plichtig aan te wijzen. Dit 

kunnen nieuwe activiteiten zijn, maar ook activiteiten 

van onderdeel c of d met een lagere drempel, mits de 

omschrijving van de activiteiten niet wordt gewijzigd. 

Bij de voorbereiding van besluiten van die activiteiten 

die zijn aangewezen in de milieuverordening, moet een 

milieueffectrapportage (artikel 7.2, tweede en derde 

lid) worden gemaakt.

10 


2.4 Mestverwerking binnen 

de 8.40-besluiten Wm 

Volgens artikel 1 eerste lid onder b van het Besluit 

mestbassins milieubeheer is het besluit alleen van 

toepassing voor zover er sprake is van het bewaren van 

dunne mest in één of meer bassins indien: 

1° de bassins een gezamenlijk oppervlakte hebben van 

niet meer dan 750 m²; 

2° de gezamenlijke inhoud niet meer bedraagt dan 

2.500 m³; 

3° er in de bassins geen beluchting, geforceerde vergisting 

of andere be- of verwerking van dunne mest 

plaatsvindt, behoudens mengen of roeren. 

Deze formulering is ook in de besluiten melkrundveehouderijen 

milieubeheer en akkerbouwbedrijven 

milieubeheer opgenomen. 

Het Besluit mestbassins milieubeheer, het Besluit 

melkrundveehouderijen milieubeheer en het Besluit 

akkerbouwbedrijven milieubeheer zijn dus niet van 

toepassing op de verwerking van mest. 

2.5 Mestverwerking 

en afvalwater 

In bijlage 3 zijn de juridische kaders van afvalwaterlozingen 

vanuit een mestverwerkingsinstallatie in een 

stroomschema weergegeven. In paragraaf 2.5.1 en 2.5.2 

is het onderscheid tussen directe en indirecte lozingen 

uiteengezet. 

2.5.1 Directe lozing binnen de Wvo 

‘Directe of rechtstreekse lozingen’, zijn lozingen die 

rechtstreeks op het oppervlaktewater plaatsvinden. 

Deze lozingen worden geregeld in de Wet verontreiniging 

oppervlaktewateren (Wvo), de waterkwaliteitsbeheerder 

is bevoegd gezag. 

Er kan hierbij een onderscheid gemaakt worden tussen 

lozingen met behulp van een werk (artikel 1 eerste lid 

van de Wvo) en lozingen die op een andere wijze 

plaatsvinden dan met behulp van een werk (artikel 1, 

derde lid van de Wvo). Afhankelijk van de wijze van 

lozing is een Wvo-vergunning vereist, dan wel kan de 

lozing plaatsvinden op grond van het Wvo-lozingenbesluit 

open teelt en veehouderij. 

2.5.2 Indirecte lozing binnen de Wm-vergunning 

Indirecte lozingen zijn lozingen op het openbaar riool 

of een andere voorziening voor inzameling en transport 

van afvalwater. 

Een indirecte lozing die ontstaat bij mestverwerking 

niet zijnde afvalstoffenverwerking wordt sinds maart 

1996 geregeld op grond van de Wet milieubeheer. 

Het bevoegd gezag is hierbij verplicht eisen aan de 

vergunning te verbinden die nodig zijn ter bescherming 

van de doelmatige werking van het riool, 

de zuiveringstechnische werken en de kwaliteit van het 

oppervlaktewater. De instructie-regeling lozingsvoorschriften 

milieubeheer is hierop van toepassing. Op 

grond van deze regeling dienen naast een vangnetbepaling 

in de vergunning concrete, op het specifieke geval 

toegesneden voorschriften te worden opgenomen 

(bijvoorbeeld het voorschrijven van een slibvangput of 

het opnemen van emissiegrenswaarden). 

In het Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer en het 

Besluit melkveehouderijen milieubeheer is een voorschrift 

opgenomen dat lozing van mest of gier op riolering 

is verboden (niet doelmatige verwerking). In de 

vergunningenpraktijk wordt een dergelijk verbod ook 

als voorschrift opgenomen. 

Afvalwater dat ontstaat bij mestverwerking, wordt 

doorgaans gekenmerkt door relatief grote hoeveelheden. 

Het is daarom nodig dat door de gemeente (de 

rioolbeheerder) getoetst wordt of het rioolstelsel 

voldoende capaciteit heeft. 

Door waterkwaliteitsbeheerders wordt lozing op riolering 

doorgaans als een geschikte tussenoplossing 

beschouwd tijdens een optimalisatie- en testperiode 

van een experimentele installatie, waarbij het uiteindelijk 

de bedoeling is gezuiverd afvalwater direct op 

oppervlaktewater te gaan lozen. 

Indien het geproduceerde afvalwater doelmatig op de 

ontvangende zuiveringsinstallatie kan worden verwerkt 

en er geen onaanvaardbare schade optreed voor het 

achterliggende ontvangende oppervlaktewater, 

beschouwd de waterkwaliteitsbeheerder lozing soms als 

een goede eindoplossing. 

Wegens de verschillende locale omstandigheden 

(karakteristiek lozing in relatie tot de bedrijfsvoering 

van de rioolwaterzuivering en typering ontvangende 

oppervlaktewater) kan alleen de waterkwaliteitsbeheerder 

genoemde beoordelingen maken. Hiertoe zijn 

‘grote lozers’ aangewezen als Wvo-vergunningsplichtig. 

Indien de mestverwerking moet worden beschouwd als 

afvalverwerking (zie paragraaf 2.2 of het stroomschema 

in bijlage 2) of indien meer dan 500 m³ per dag danwel 

2500 inwonerequivalenten wordt geloosd, dan is er 

sprake van een indirecte lozing waar de Wvo op toeziet: 

de waterkwaliteitsbeheerder is het bevoegd gezag ten 

aanzien van de doelmatige werking van de awzi, en de 

bescherming van de kwaliteit van het oppervlaktewater, 

terwijl de doelmatige werking van de riolering geregeld 

moet worden in de Wm-vergunning. 

Omdat meerdere kleinschalige verwerkingsinstallaties 

met door de Wm gereguleerde lozing op een rioolstelsel 

potentieel ook een grote impact op de rwzi of ontvangende 

oppervlaktewater hebben, is het zaak waterkwaliteitsbeheerders 

sturing te laten geven aan lozingen op 

riolering. Advies is dat het Wm-bevoegd gezag bij 

iedere aanvraag de waterkwaliteitsbeheerder 

consulteert.

11 

2 Juridisch kader InfoMil, februari 2001 

2.6 Mobiele installaties in relatie 

tot vergunningplicht 

Het kenmerk van een mobiele mestverwerkingsinstallatie 

is dat de installatie weliswaar op het terrein van de 

inrichting wordt gebruikt maar niet locatie- of plaatsgebonden 

zijn. Van de mobiele installatie zullen de 

pomp en de slangen waarschijnlijk op de inrichting 

aanwezig blijven. De installatie zelf zal telkens worden 

verplaatst en door verschillende bedrijven worden 

gebruikt. Het mestverwerkingsproces zal, afhankelijk 

van de hoeveelheid opgeslagen mest en de capaciteit 

van de installatie, enkele dagen tot enkele weken 

kunnen duren en met een zekere regelmaat terugkeren. 

Aangezien de installatie met een zekere continuïteit één 

onderdeel vormt met de inrichting, is hier sprake van 

een vergunningplichtige activiteit in de zin van de Wm. 

Elk bedrijf dat periodiek gebruik maakt van de mobiele 

installatie zal daar dus een vergunning voor aan moeten 

vragen. 

Ook voor de afvalwaterlozingen van een mobiele 

installatie is het juridische kader zoals in paragraaf 2.5 is 

geschetst van toepassing. 

2.7 Mestverwerking en de 

Wet Ruimtelijke Ordening 

(Wro) 

2.7.1 Inleiding 

De Wro regelt dat in streek- en bestemmingsplannen 

wordt aangegeven welke functies in welke gebiedscategorieën 

zijn toegestaan dan wel zich kunnen ontwikkelen. 

Het bestemmingsplan is juridisch bindend. Bij het 

oprichten van gebouwen of het inrichten van processen 

vindt de juridische verankering van hetgeen in een 

bestemmingsplan is vastgelegd plaats bij het al of niet 

verlenen van een bouwvergunning 

Het voorzien in bepaalde maatschappelijke behoeften 

dient vanwege het samenspel tussen provincies en 

gemeenten tevens verankerd te zijn in het Streekplan. 

De planologische kernbeslissing ‘Nationaal ruimtelijk 

beleid’ bevat de hoofdlijnen en belangrijkste maatregelen 

op rijksniveau, die weer moeten doorwerken in de 

streek- en bestemmingsplannen. Thans vormt de 

Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (Vinex), het 

geldende beleid, van de Vijfde Nota Ruimtelijke 

Ordening is op 31 januari 2001 deel 1 (Beleidsvoornemens) 

gepubliceerd. 

2.7.2 Algemene beleidslijnen 

De Vierde Nota Extra Ruimtelijke Ordening (Vinex) 

omschrijft in deel 4, par. ii, punt 4.9 dat grootschalige 

(industriële) mestverwerkingsinstallaties in beginsel 

gevestigd moeten worden op een industrieterrein dan 

wel in aansluiting bij bestaande verwerkingsinstallaties 

van vergelijkbare omvang, zoals bijvoorbeeld afvalverwerking, 

rioolwaterzuivering, en composteerinrichtingen. 

Dit beleid is nader uitgewerkt in de vng-uitgave 

‘bedrijven en milieuzonering’, Den Haag, 1999. 

Volgens deze uitgave moet (grootschalige) mestverwerking 

plaats vinden op categorie 5-industrieterreinen 

(zwaarste categorie, alleen voor zware industrie), terwijl 

bijvoorbeeld composteringsinstallaties al op categorie 

3-terreinen kunnen worden opgericht. 

De Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening voegt bijzondere 

accenten toe aan het Vinex-beleid voor mestverwerking 

en de zorg voor het buitengebied. In die 5e 

Nota geldt als uitgangspunt voor het buitengebied dat 

zowel het voorkomen van verdere aantasting als het 

herstellen van de kwaliteit van het landelijk gebied aan 

de orde zijn. Om de diversiteit in het buitengebied te 

behouden en te vergroten wordt in sterke mate aangesloten 

bij landschappelijke, cultuurhistorische en 

ecologische kenmerken. Veelal worden deze kenmerken 

aangetast door een toenemende ‘verstening’. 

In de Vijfde Nota en op provinciaal niveau worden 

gebiedscategorieën onderscheiden met het oog op de 

zwaarte van bescherming van bijzondere waarden. In 

de Vijfde nota gaat het om het onderscheid tussen 

gebieden met groene contouren en het overig landelijk 

gebied, ook wel balansgebieden genoemd. De gebieden 

binnen de groene contouren worden op provinciaal 

niveau veelal aangeduid als gebieden met (grote) waarden 

van natuur, landschap en cultuurhistorie. 

In het licht van de Vijfde Nota moet de oprichting van 

een mestverwerkingsinstallatie niet alleen worden 

beoordeeld op basis van de bedrijfsmatige noodzaak 

van agrarische bedrijven en de technologische ontwikkeling 

van verwerking in allerlei producten. Oprichting 

van mestverwerkingsinstallaties en het daartoe bouwen 

van hallen en loodsen en het graven van bassins etc. 

tasten de openheid van het buitengebied verder aan en 

vergroten de verstening. Waar in het buitengebied de 

landschappelijke, cultuurhistorische of ecologische 

waarden minder prominent zijn en waar bestaande 

verstening geen probleem vormt, stuit vestiging van 

nieuwe installaties zonder enigerlei toevoeging aan de 

verstening op minder problemen. 

2.7.3 De Wro en de Reconstructiewet 

In de Reconstructiewet concentratiegebieden is op 

verzoek van de Tweede Kamer een onderscheid 

gemaakt in landbouwontwikkelingsgebieden, verwevingsgebieden 

en extensiveringsgebieden. 

In de landbouwontwikkelingsgebieden is uitbreiding, 

hervestiging of nieuwvestiging van de intensieve 

veehouderij mogelijk; in de verwevingsgebieden alleen 

als de ruimtelijke kwaliteit of andere functies die het 

gebied moet vervullen zich daar niet tegen verzetten. In 

de extensiveringsgebieden is uitbreiding, hervestiging 

of nieuwvestiging onmogelijk of zal in het kader van de 

reconstructie onmogelijk worden gemaakt. De landbouwontwikkelingsgebieden 

liggen in de balansgebieden 

van de Vijfde nota, dus buiten de groene contourgebieden. 

Sommige provincies overwegen in deze

12 


ontwikkelingsgebieden ook ‘verdichtingsgebieden 

(voor intensieve veehouderij)’ of agro-bedrijventerreinen 

aan te duiden. 

Ook duiden sommige provincies locaties die gunstig 

zijn gelegen (d.w.z. locaties die landschap, cultuurhistorie 

en natuur niet verstoren) en waar een intensieve 

veehouderij stopt of vertrekt aan als ‘sterlocatie’. 

De ontwikkeling van de veehouderij en de wijze van 

zonering vanwege de Reconstructiewet bepalen hoe 

initiatieven tot oprichting van mestverwerkingsinstallaties 

kunnen worden beoordeeld.

3 Procesbeschrijving 

13 


en milieuaspecten 

van mestverwerkingsinstallaties 

3.1 Inleiding 

Voordat processen en milieu-aspecten van mestverwerkingsinstallaties 

worden beschreven wordt in 

deze inleiding ingegaan op een aantal algemene 

aspecten met betrekking tot mest en mestverwerkingsinstallaties. 

3.1.1 Inkaderen van het begrip 

mestverwerkingsinstallaties 

Mestverwerkinginstallaties kunnen onderling onder 

meer verschillen in: 

• toegepaste technieken, uitvoeringsvormen van de 

technieken, en de wijze waarop de technieken onderling 

zijn gekoppeld of verweven; 

• de schaalgrootte, variërend van kleine installaties op 

boerderijniveau tot centrale installaties met verwerkingscapaciteiten 

van 100.000 m³/jaar en meer. Een 

hierbij te benoemen afzonderlijke categorie betreft 

mobiele installaties; 

• de samenstelling van de inputstromen. Hierbij kan 

grofweg onderscheid worden gemaakt tussen dierlijke 

mest en andere organische residuen. Binnen 

deze beide hoofdstromen is een brede variëteit aan 

deelstromen te onderscheiden, met verschillende 

karakteristieken. 

Bovengenoemde verschillen geven vele mogelijke 

combinaties aan van technieken, schaalgroottes en 

inputstromen, die onderling alle in emissies en risico’s 

zullen verschillen. 

Om toch een zekere inperking te kunnen maken is 

uitgegaan van tien basistechnieken waarmee naar 

verwachting tenminste 90% van de in de komende 

jaren te realiseren verwerkingsinstallaties kan worden 

beschreven. Deze verwachting is gebaseerd op een 

vergelijking met technieken die worden toegepast voor 

de behandeling van andere organische of waterige stromen, 

en waarbij de technologische ontwikkelingen 

voorlopen op mestverwerking. 

3.1.2 Mestsoorten en organische reststromen 

De richtlijn wordt in de eerste plaats afgebakend tot de 

gangbare mestsoorten en tot de organische reststromen 

die, zowel in technisch als in juridisch opzicht, als 

grondstof in mestverwerkingsinstallaties kunnen 

worden verwerkt tot bruikbare eindproducten. 

Deze mestsoorten en organische reststromen zijn in 

tabel 1 opgesomd. 

Het is van belang op te merken dat nagenoeg alle 

genoemde reststromen als afvalstof worden beschouwd. 

Wat dit betekent voor de Wm-vergunning is in paragraaf 

2.2 geschetst. 

Daarnaast kan alles wat op de mestvaalt terecht komt 

worden verwerkt. Hierbij kan gedacht worden aan 

veevoerresten etc. 

Tabel 1 Mestsoorten en organische reststromen 

(KWIN, 1999) 

Mestsoorten 

Gier 

• Rundvee 

• Vleesvarkens 

• Zeugen, inclusief biggen 

tot circa 10 kg 

Dunne mest (drijfmest) 

• Rundveedrijfmest 

• Vleesvarkensdrijfmest 

• Zeugenmest 

• Vleeskalverenmest 

• Dunne kippenmest 

Vaste mest (vezelrijke mest) 

• Kippen-droge mest 

• Kippenmest (strooisel) 

• Vleeskuikenmest 

• Vleeskuikenmest van ouderdieren 

• Rundveemest (grupstalen 

potstalmest) 

• Vleesvarkens (stromest) 

• Kalkoenen 

• Zeugen 

Organische reststromen 

Reststromen uit de (voedingsen 

genotmiddelen-) industrie 

• Groente- en fruitafval 

(incl. doordraai) 

• Sorteerafval 

• Slurrie uienolie 

• Cacao afval 

• Wasserijafval zetmeelindustrie 

• Koffiedik cichorei 

• Vetafval 

• Bleekaarde 

• Witlofafval 

• Visafval 

• Reststromen die in de destructiewet 

tot de Laag Risico Afvallen 

worden gerekend: o.a. flotatieslib 

en ongeboren mest 

• Vethoudende reststoffen uit 

farmaceutische industrie 

• Swill 

• Opgiet 

• Spoeling (bij ethanolproductie) 

Onbewerkte plantaardige 

reststromen 

• Oogstresten: blad- en loofresten, 

stengelresten, wortelresten en 

knolresten 

• Groenbeheerresten: bermgras, 

bladresten, snoeiresten, maairesten, 

slootmaaisel 

Organisch afval uit huishoudens 

en kantoren, winkels en diensten 

• GFT-afval 

• Analoog GFT-afval 

• Swill

14 


3.1.3 Categorie-indeling mestverwerkingsinstallaties 

In deze richtlijn wordt uitgegaan van de volgende categorieën 

mestverwerkingsinstallaties: 

• kleinschalige verwerking op boerderijniveau van op 

het eigen bedrijf geproduceerde mest; 

• centrale kleinschalige mestverwerking op regionale 

schaal met een verwerkingscapaciteit kleiner dan 

25.000 ton mest (inclusief eventueel organisch afval) 

per jaar; 

• centrale grootschalige mestverwerking op 

regionale/industriële schaal met een verwerkingscapaciteit 

groter dan 25.000 ton mest (inclusief eventueel 

organisch afval) per jaar; 

• mobiele installaties: de niet locatiegebonden verwerkingsinstallaties. 

Deze categorie is niet verder onderverdeeld 

naar capaciteit, deze installaties zullen naar 

verwachting een capaciteit hebben die kleiner is dan 

25.000 ton mest (inclusief eventueel organisch afval) 

per jaar. 

3.1.4 Samenstelling mest 

Bij de beschrijving van mestverwerkingstechnieken is 

inzicht in de samenstelling van de mest relevant. Tabel 

2 geeft daarvoor een indicatie. De waarden in een partij 

mest kunnen sterk afwijken van die in de tabel; de 

samenstelling van het voer, leeftijd van de dieren, het 

systeem van huisvesting hebben onder andere invloed 

op de mest. Gedurende de opslag van mest verandert 

de samenstelling door biologische processen en bezinking. 

Al deze invloeden leiden ertoe dat binnen een 

diercategorie waarden voorkomen die een factor drie 

(naar boven en naar beneden) kunnen afwijken. Zelfs 

in de mest van één bedrijf blijken forse variaties mogelijk 

te zijn. 

Koper en zink worden bij enkele diersoorten bewust 

aan het voer toegevoegd. Daarnaast kan voer zware 

metalen bevatten doordat de gewassen zijn geteeld op 

licht vervuilde grond (bijvoorbeeld door zware metalen 

uit de kunstmest). Mestmonsters voldoen vrijwel altijd 

aan de eisen voor schone compost voor wat betreft 

cadmium, kwik, chroom en andere zware metalen. 

Deze metalen blijven dan ook in deze notitie verder 

buiten beschouwing. 

Mest kan verontreinigd zijn met onkruidzaden, eitjes 

van vliegen of dierlijke parasieten, diergeneesmiddelen 

en dergelijke. Systemen met biologische of chemische 

afbraak verwijderen doorgaans deze verontreinigingen 

Tabel 2 Indicatie samenstelling mest (IKC 1996) 

volledig. Bij scheidingssystemen zal relatief weinig van 

deze verontreiniging worden verwijderd. 

3.2 Basistechnieken 

3.2.1 Algemeen 

De beschikbare technieken voor mestverwerking zijn 

divers en kunnen uiteenlopen van het eenvoudig scheiden 

van de mest in een vaste en vloeibare fractie met 

inzet van één techniek, tot bijvoorbeeld vergisten en 

verbranden van mest met complexe combinaties van 

technieken. De gebruikte techniek is sterk bepalend 

voor de producten en afvalstromen die ontstaan en de 

mogelijkheden om deze af te zetten. 

Lang niet alle technieken zijn voor iedere mestsoort 

toepasbaar. Niettemin moge duidelijk zijn, dat zeer 

veel verschillende constellaties mogelijk zijn, mede 

afhankelijk van de mestsamenstelling. 

Er kunnen vier hoofdfasen bij mestverwerking worden 

onderscheiden. Deze indeling in vier hoofdfasen is 

enerzijds gebaseerd op de logistieke positie van een 

deelproces in een integrale verwerkingsketen en anderzijds 

op de soort grondstof of tussenproduct dat in een 

dergelijk deelproces wordt behandeld: 

• opslag en voorbehandeling; 

• behandeling van dunne mest (productstromen met 

5–30% droge stof); 

• (na)behandeling van vaste fracties en vaste of steekvaste 

mest (productstromen met een droge stofgehalte 

groter dan 30%); 

• (na)behandeling van dunne fracties (productstromen 

met een droge stofgehalte kleiner dan 5%). 

Naast deze hoofdfasen zijn luchtbehandeling en de 

behandeling van was- en ontsmettingswater relevante 

procesonderdelen. 

Bij luchtbehandeling wordt een substantieel deel van 

de stofstromen door de proceslucht getransporteerd. 

Ook qua investeringen en processturing kan luchtbehandeling 

een relevant onderdeel zijn van de installatie. 

Zeker bij centrale mestverwerking zal veel transport 

plaatsvinden. Vanwege hygiëneregels (dierziekten) is 

reiniging en soms ook ontsmetting nodig. In de waterhuishouding 

van sommige mestverwerkingsinstallaties 

vormt het hierbij vrijkomende was- en ontsmettingswater 

soms een substantiële hoeveelheid. 

Droge stof N-totaal P 2 O 5 Koper Zink 

(g/kg mest) (g/kg mest) (g/kg mest) (mg/kg mest) (mg/kg mest) 

Rundvee, dunne mest 100 4,9 1,8 3 5 

Vleeskalveren 80 3,0 1,5 28 21 

Vleeskuikens 500 30,5 17,0 68 218 

Fokzeugen met biggen 80 4,2 3,0 25 27 

Vleesvarkens dunne mest 50 7,2 4,2 22 38

15 

3 Procesbeschrijving en milieuaspecten InfoMil, februari 2001 

Voor elk van de vier hoofdfasen geldt dat er meerdere 

in elke fase verschillende be- en verwerkingstechnieken 

als basistechniek inzetbaar zijn. Deze basistechnieken 

zijn in paragraaf 3.2.3 t/m 3.2.11 kort behandeld. Tevens 

is de hoofdfase ‘voorbehandeling’ in paragraaf 3.2.2 

beschreven, omdat voorbehandeling bij nagenoeg alle 

mestverwerkingsinstallaties zal voorkomen. 

3.2.2 Opslag en voorbehandeling 

De voorbehandeling van aangevoerde en te verwerken 

grondstoffen (mest, organische reststromen) kunnen de 

volgende stappen worden onderscheiden: 

• inname (registratie, weging en bemonstering); 

• overslag in een opslagvoorziening; 

• verwijdering van grove delen (roostergoedafscheiding); 

• verkleining of versnijding; 

• menging van grondstoffen. 

Doel van het opslaan is ervoor zorgen dat de installatie 

voldoende grondstoffen heeft om de capaciteit volledig 

te benutten en het opvangen van fluctuaties bij aanvoer 

en afvoer. Belangrijk voor de manier van opslag is of er 

sprake is van vloeibare mest (gier, dunne mest) of 

stapelbare mest (vaste mest). Er zijn verschillende 

manieren om mest op te slaan zijn (silo’s, tanks, 

bunkers, tussen keerwanden, in containers etc). Verder 

is de soort van opslag afhankelijk van de noodzaak om 

binnen installaties meerdere producten te maken, met 

als gevolg dat er meerdere verschillende opslagvormen 

aanwezig dienen te zijn. De wijze van opslag dient 

zodanig te zijn dat beginproduct, eventuele tussenproducten 

en eindproducten niet met elkaar in aanraking 

komen in verband met contaminatie. 

Verwijdering van grove delen, verkleining/versnijding 

en menging van de grondstoffen hebben alle tot doel 

om verstoppingen in het verwerkingsproces te voorkomen 

en het product voor eventuele verdere verwerking 

geschikt te maken. 

3.2.3 Scheiden 

Mest 

Scheidingsunit 

Dunne fractie 

Dikke fractie 

In veel gevallen is het noodzakelijk om de mest eerst 

voor te bewerken door middel van scheiding. Het doel 

van het scheidingsproces is het scheiden van de mest in 

een dunne en een dikke fractie. Kenmerkend voor 

scheiding is dat met name de organische stof en fosfaat 

zich ophopen in de dikke fractie. De verschillende 

scheidingsprocessen zijn grofweg in twee soorten onder 

te verdelen: mechanische (op deeltjesniveau) en 

fysisch-chemische scheidingsprocessen. Bij mechanische 

scheidingsprocessen moet worden gedacht aan 

mestschuiven, (zeef)banden, vijzelpersen en trilzeven, 

decanters etc., terwijl bij fysisch-chemische scheidingsprocessen 

gebruik wordt gemaakt van effecten en 

eigenschappen op veelal colloïdaal niveau en oppervlakte-eigenschappen 

van deeltjes. Technieken waarbij 

in dit geval gebruik gemaakt wordt zijn strofilters, 

microfilters, decanteercentrifuges en bezinkinstallaties. 

3.2.4 Composteren 

Mest 

Vochtige warme 

damp 

Composteer- 

installatie 

Lucht 

Compost 

Het doel van composteren is het uitdrijven van vocht 

uit de mest (massa- en volumevermindering) ofwel 

concentratie van mineralen met behulp van microorganismen 

van een deel van de organische stof tot 

water, CO ² en energie. Door de vrijkomende energie 

tijdens het composteren stijgt de temperatuur van de 

compost. Hierdoor worden eventueel in de mest 

aanwezige ziektekiemen gedecimeerd. Gedurende de 

compostering wordt lucht door de mest geleid om te 

zorgen voor de aanvoer van voldoende zuurstof en 

afvoer van vocht, hiervoor moet de mest voldoende 

structuur bezitten (porositeit). Tijdens het proces komt 

warmte vrij die ervoor zorgt dat de mest indroogt. Een 

bijkomend effect is dat emissie van ammoniak plaats 

vindt. Een gedeelte van de warmte wordt uitgestraald 

naar de omgeving. Voor het composteren zijn meerdere 

systemen mogelijk, die onder te verdelen zijn in intensieve 

en extensieve compostering en aërobe en anaërobe 

compostering. Compostering kan in de open lucht 

plaatsvinden maar ook in hallen of tunnels. Hierbij is 

extensieve compostering de meest eenvoudige, en het 

composteren in tunnels de meest gecontroleerde 

manier. 

Alle soorten mest kunnen worden gecomposteerd, met 

toeslagstoffen wordt het droge stof-gehalte bijgestuurd. 

Dunne mest zal eerst moeten worden voorbehandeld 

(scheiden of mengen met structuurmateriaal). Ook 

kunnen toeslagstoffen aan de dunne mest worden 

toegevoegd. 

Vergeleken met vergisten (3.2.7) wordt een iets groter 

deel van de organische stof afgebroken. Ook wordt een 

iets groter deel van de aanwezige minerale stikstof 

(10–30%) omgezet in stikstofgas (N2). Bij vergisting 

bedraagt dit omzettingspercentage 5–15%.

16 


3.2.5 Beluchting 

Beluchting is gericht op het afbreken van organische 

componenten en het verwijderen van stikstof uit de 

mest. Bijkomend voordeel van beluchten is dat de 

geuremissie van de beluchte mest lager is dan van 

onbehandelde mest en dat een deel van de organische 

stof (bzv) wordt omgezet. Om dit te bereiken wordt de 

vloeibare mest in een tank gestort waarin belucht 

wordt. Bacteriën zetten dan organische componenten 

om in CO ² en water. Verder treedt er ook nitrificatie 

op, waarbij ammonium wordt omgezet in nitraat. 

Door dit afvalwater ook te behandelen in anaëroob 

milieu zetten andere bacteriën onder afbraak van organische 

stof het nitraat weer om in luchtstikstof. Deze 

methode kan vergeleken worden met het proces dat 

plaatsvindt bij rioolwaterzuiveringsinstallaties. Om 

overbelasting van dit bacteriële proces te voorkomen en 

niet op een zeer hoog energieverbruik uit te komen is 

dit proces pas uitvoerbaar bij lagere concentraties 

(< 3%) organische stof. 

3.2.6 Membraanscheiding 

Dunne mest 

Membraanscheidings 

Permeaat 

Retentaat (dikke fractie) 

Het doel van de verwerking met behulp van membranen 

is het concentreren van gesuspendeerde en eventueel 

opgeloste stoffen in de ingaande stroom. Het water 

wordt doorgelaten en het grootste deel van de opgeloste 

en gesuspendeerde stoffen worden tegenhouden. 

Het resultaat is een vrij schone waterstroom en een 

dikke fractie. In tegenstelling tot de eerder genoemde 

scheidingsprocessen, is het scheiden met behulp van 

membranen alleen mogelijk voor dunne meststromen. 

Onder membraanscheiding worden processen zoals 

microfiltratie, ultrafiltratie en omgekeerde osmose 

verstaan. De verschillen tussen de membraanprocessen 

worden bepaald door de grootte van de filterporiën, die 

bij omgekeerde osmose het kleinst zijn en bij microfiltratie 

het grootst. 

3.2.7 Vergisting 

Mest 

Vergisten heeft tot doel organische stof met behulp van 

micro-organismen om te zetten in biogas. Een andere 

term die gebruikt wordt voor vergisten is fermenteren. 

Geschikt voor vergisting zijn in het algemeen alle soorten 

mest en organische reststoffen. Het proces vindt 

plaats in afwezigheid van zuurstof (anaëroob). Het 

biogas bestaat uit een mengsel van voornamelijk 

methaan (CH ⁴ ), kooldioxide (CO ² ) en waterdamp. 

Het gevormde gas heeft een relatief hoge energieinhoud 

en wordt dan ook doorgaans verstookt in een 

warmtekrachtinstallatie, waarbij elektriciteit en warm 

water worden geproduceerd. Bij vergisting worden 

alleen makkelijk afbreekbare organische stoffen afgebroken. 

De moeilijk afbreekbare organische stof zoals 

ligninecomponenten, blijven in de mest aanwezig. 

3.2.8 Toevoegen/binden 

Dunne mest Toevoegen 

Biogas 

Vergistings- 

installatie 

Scheiden 

Verontreinigingen 

Vergiste mest 

Binden 

Geconcentreerde 

meststof 

Waterstroom 

Doel van het toevoegen/binden is het verkrijgen van 

een geconcentreerde meststof. Hiertoe worden eerst 

bepaalde stoffen toegevoegd aan de dunne mest waardoor 

bezinkbare en zwevende stoffen neerslaan. Nadat 

deze neerslag wordt afgescheiden, worden andere stoffen 

zoals magnesium en fosfaat toegevoegd waardoor 

een geconcentreerde meststof afgescheiden kan 

worden.

17 

3 Procesbeschrijving en milieuaspecten InfoMil, februari 2001 

3.2.9 Indampen 

Mest 

Dit proces heeft als doel het concentreren van dunne 

mest en het te ontdoen van biologische verontreinigingen 

(vliegeneitjes, ziektekiemen). Het principe van 

deze vorm van scheiding is het verwarmen van de 

gehele meststroom, waardoor het in de mest aanwezige 

water verdampt. De verdamping geschiedt bij onderdruk, 

zodat veel minder energie nodig is voor de 

verdamping dan bij normale atmosferische druk. De 

stoom bevat water en ook stikstof en organische stof 

(vluchtige vetzuren). Deze stoom wordt gecondenseerd 

door het door een condensator te leiden. Het onderscheid 

tussen indampen en thermisch drogen (3.2.10) 

zit vooral in het temperatuurtraject waarbij het droogproces 

plaatsvindt, waardoor bij indampen de dikke 

fractie nog steeds verpompbaar is. Bij droging is dit 

niet het geval. 

Het indampen wordt bereikt met behulp van extern 

aangevoerd energie. Het energieverbruik kan worden 

verminderd door gebruik te maken van warmte uit 

stallucht, damprecompressie, etc. 

3.2.10 Drogen 

Mest 

Droog- 

installatie 

Energie 

Droog- 

installatie 

Energie 

Koelen 

Koelen 

Condensaat 

Gedroogde mest 

Condensaat 

Gedroogde mest 

Het drogen van mest kan plaatsvinden met behulp van 

‘afvalenergie’. 

Het direct drogen van mest met behulp van stallucht 

wordt momenteel veel toegepast in pluimveestallen. 

Door gebruik te maken van de lichaamswarmte van het 

vee in de stal en het vochtopnemend vermogen van de 

stallucht kan de mest fors worden ingedampt. Via recycling 

van warme stallucht, of opgewarmde buitenlucht, 

langs de vochtige mestmassa kan deze worden 

gedroogd tot droge stof gehaltes tot 70%. Tot op heden 

wordt deze techniek voornamelijk toegepast in de 

pluimveesector, in de varkenshouderij wordt het nog 

nauwelijks toegepast. Wel zijn er in de laatste sector 

goede perspectieven voor drogen met behulp van 

stallucht. 

Een andere vorm van droging is die met de restwarmte 

van de verbranding van vergistingsgas of de restwarmte 

van mestvergassing of mestverbranding. Droging kan 

plaatsvinden door warme lucht over de mest te geleiden 

(directe droging) of door warme lucht of water 

door slangen of buizen te laten lopen, die in contact 

staan met de mest. 

3.2.11 Thermische verwerkingsprocessen 

Mest 

Mest 

Vochtige warme 

damp 

Thermische- 

installatie 

As (+ char i.g.v. pyrolyse) 

Olie (pyrolyse) 

Het doel van deze verwerkingsprocessen is het benutten 

van de energie-inhoud van de mest. Onder thermische 

verwerkingsprocessen vallen onder andere 

verbranden, vergassen en pyrolyse. Bij al deze processen 

wordt uit de organische componenten energie gewonnen. 

Bij de in deze paragraaf vermelde verwerkingsprocessen 

(omzetting tot circa 80%) wordt alle aanwezige 

organische materialen omgezet in koolzuur en water 

terwijl de aanwezige stikstofverbindingen vrijwel 

geheel worden omgezet naar stikstofgas (N2). Vergassen 

geschiedt onder lage druk.

4 Toetsingskader 

18 


lucht 

4.1 Inleiding 

In dit hoofdstuk zijn de hoofdlijnen van het in ontwikkeling 

zijnde beleid t.a.v. emissies naar de lucht ten 

gevolge van mestverwerkingsactiviteiten uiteengezet. 

Het is mogelijk dat door de in ontwikkeling zijnde 

mestwetgeving en het meer beschikbaar komen van 

emissiegegevens dit beleid op onderdelen zal moeten 

worden aangepast. 

Er wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende 

vormen van mestverwerking: 

• grootschalige centrale installaties met een verwerkingscapaciteit 

groter dan 25.000 ton mest per jaar; 

• kleinschalige centrale installaties met een verwerkingscapaciteit 

tot 25.000 ton mest per jaar; 

• installaties op boerderijniveau, waarin alleen de eigen 

mest van het bedrijf wordt verwerkt. 

Mobiele installaties worden identiek beoordeeld en 

getoetst als installaties op boerderijniveau. 

Een mestverwerkingsinitiatief moet in het kader van de 

Wm-vergunningverlening worden getoetst op: 

• de aanvaardbaarheid van de locatie in relatie tot de te 

verwachten milieubelasting; 

• de mogelijkheden om op basis van het alara-beginsel 

nadelige gevolgen voor het milieu te beperken of 

te voorkomen. 

In de paragrafen 4.2 en 4.3 zijn voor de verschillende 

schaalgroottes van mestverwerking criteria voor de 

aanvaardbaarheid van een locatie opgesomd en zijn 

handvaten gegeven hoe op basis van het alara-beginsel 

normstelling in de vergunning kan worden toegepast. 

In paragraaf 4.4 is ingegaan op monitoring en 

evaluatie. 

In paragraaf 4.5 is het toetsingskader lucht samengevat 

in enkele schema’s. 

4.2 Centrale mestverwerking 

In paragraaf 4.2 wordt het toetsingskader voor centrale 

mestverwerking uiteengezet. Dit toetsingskader is voor 

kleinschalige en grootschalige centrale mestverwerking 

identiek met uitzondering van de normstelling voor 

geur. 

4.2.1 Aanvaardbaarheid locatie 

Naast het in hoofdstuk 6 behandelde toetsingskader 

ruimtelijke ordening bepalen de volgende milieuaspecten 

de aanvaardbaarheid van een locatie. 

Ammoniak 

Binnen de zones rondom kwetsbare gebieden zoals bepaald 

op basis van de toekomstige Wav of voor verzuring gevoelige 

gebieden overeenkomstig de huidige IAV mogen geen 

nieuwe ammoniakbronnen worden opgericht. 

Toelichting 

Er van uitgaande dat centrale mestverwerking altijd 

met ammoniakemissies gepaard gaat, mag in de zones 

rondom deze gebieden dus geen centrale mestverwerking 

(zowel kleinschalig als grootschalig) plaatsvinden. 

Geur 

De locatie waar centrale mestverwerking is gepland, moet op 

zodanige afstand tot gevoelige objecten zijn gelegen dat kan 

worden voldaan aan het onder 4.2.2 behandelde toetsingskader 

voor geur. 

4.2.2 Normstelling op basis van 

het ALARA-beginsel 

Normstelling algemeen 

Voor centrale mestverwerking is, afhankelijk van de toegepaste 

technieken, een of meerdere van onderstaande bijzondere 

regelingen of besluiten van toepassing: 

• de Bijzondere Regeling Mestverwerkende bedrijven 

(A1, voorheen 3.5/18); 

• het Besluit Luchtemissies Afvalverbrandingsinstallaties (Bla) 

en de voorgestelde eisen volgens de concept circulaire 

‘emissiebeleid voor energiewinning uit biomassa en afval’; 

• de Bijzondere Regeling Pyrolyse installaties (F4, voorheen 

3.5/98.1); 

• de Bijzondere Regelingen Compostering van groenafval 

(G2, voorheen 3.5/98.7) en GFT-compostering (G4, voorheen 

3.5/98.9); 

• Besluit Emissie Eisen Stookinstallaties (BEES-B). 

Toelichting 

Voor centrale mestverwerking is al geruime tijd een 

toetsingskader voor emissies naar lucht beschikbaar. 

In bijlage 4 zijn bovenstaande regelingen en besluiten 

samengevat weergegeven. 

Indien een emissiereductie op basis van de normstelling 

in bovengenoemde regelingen of besluiten wordt 

gerealiseerd, is in voldoende mate invulling gegeven 

aan het alara-beginsel. 

Voor nadere informatie over eisen aan de emissies naar 

de lucht wordt verwezen naar de Nederlandse emissierichtlijn 

lucht (ner) (Infomil, september 2000). In het 

onderdeel ‘toepassing van de ner: ner in 8 stappen’ 

wordt ingegaan op aspecten als wanneer de ner van

19 

4 Toetsingskader lucht InfoMil, februari 2001 

toepassing is, of ander beleid voor gaat voor de ner, of 

er sprake is van een bijzondere regeling en hoe het zit 

het alara. 

In paragraaf 2.3 is aangegeven in welke gevallen 

bovendien sprake is van een m.e.r-plicht of m.e.r.beoordelingsplicht. 

Normstelling ammoniak 

De ammoniakemissie moet voldoen aan de emissie-eis uit de 

Bijzondere Regeling Mestverwerkende bedrijven (A1, voorheen 

3.5/18). 

Toelichting 

De emissie-eis voor ammoniak uit de Bijzondere 

Regeling mestverwerkende bedrijven werd als moeilijk 

haalbaar beschouwd voor kleinschalige vormen van 

centrale mestverwerking. Inmiddels is echter onder 

meer uit jurisprudentie gebleken dat ook kleinschalige 

vormen van centrale mestverwerking aan deze strenge 

emissie-eis kunnen voldoen. Daarom is in deze richtlijn 

als beleidsuitgangspunt gehanteerd dat ook kleinschalige 

centrale mestverwerking aan het bestaande 

toetsingskader voor ammoniak moet voldoen. 

Normstelling geur grootschalige centrale 

mestverwerking 

In de vergunningaanvraag moet worden aangetoond dat de 

mestverwerkingsinstallatie op de betreffende locatie in 

werking kan zijn met een acceptabel niveau van geurhinder, 

en met toepassing van maatregelen ter bestrijding van geuroverlast 

in overeenstemming met het ALARA-beginsel. 

Toelichting 

In paragraaf 3.6 van de ner is de systematiek aangegeven 

waarmee het acceptabele geurhinderniveau kan 

worden bepaald. 

Normstelling geur kleinschalige centrale 


De geuremissie van een kleinschalige centrale mestverwerkingsinstallatie 

moet voor wat betreft de afstand tot stankgevoelige 

objecten voldoen aan de richtlijn Veehouderij en 

stankhinder 1996 (inclusief de daarover gevormde 

jurisprudentie). 

Toelichting 

Door de geuremissie te toetsen aan de richtlijn Veehouderij 

en stankhinder kan snel inzicht ontstaan (met 

beperkte kosten) in de aanvaardbaarheid van een locatie. 

Bovendien is het bevoegd gezag (de gemeente) 

vertrouwd met toetsing aan de richtlijn Veehouderij en 

stankhinder. Hiertoe moet de te vergunnen mestverwerkingscapaciteit 

van de mestverwerkingsinstallatie 

worden omgerekend naar mestvarkeneenheden. 

Vanwege de toepassing van emissiebeperkende maatregelen 

moet 10% van dit aantal mestvarkeneenheden 

worden getoetst aan de richtlijn. 

Dit wordt verduidelijkt aan de hand van een rekenvoorbeeld. 

Stel een mestverwerker doet een aanvraag voor de 

verwerking van 25.000 ton varkensmest per jaar. Meetgegevens 

ontbreken. Welke afstand moet minimaal tot 

een stankgevoeligobject worden aangehouden? 

Een vleesvarken produceert gemiddeld 1,2 ton mest per 

jaar. De verwerkingsinstallatie komt dus overeen met 

alsof het een veehouderijbedrijf is van 20.000 vleesvarkens. 

Volgens de Richtlijn Veehouder en stankhinder 

(1996) emitteert 1 vleesvarken 1 mve geur. Het gaat hier 

dus om 20.000 mve’s. De geschatte geuremissie met 

emissiebeperkende technieken bedraagt 10% van de 

emissie vanuit de stallen, zijnde 2000 mve’s. Op basis 

van de afstandsgrafiek uit eerdergenoemde richtlijn 

moet de volgende minimale afstand tot de verschillende 

stankgevoelige objecten worden aangehouden: 

• categorie 1: een afstand van 350 meter 




In afwijking van deze pragmatische toetsing kan de 

houder van de inrichting ook het acceptabel geurhinderniveau 

aan de hand van de ner vaststellen, overeenkomstig 

de normstelling geur voor grootschalige 

centrale mestverwerking. 

Normstelling NOx 

Het uitgangspunt voor NOx-emissies is dat de emissie zo laag 

mogelijk moet zijn (ALARA). De NOx-emissie moet in ieder 

geval aan de algemene emissie-eis uit de NeR van 200 

mg/m3 voldoen, tenzij sprake is van het verstoken van 

biogas of het verbranden van mest. In dergelijke gevallen 

gelden de NOx-eisen uit BEES B, het Bla en de concept circulaire 

Emissiebeleid voor energiewinning uit biomassa en 

afval (zie bijlage 4). 

Toelichting 

Bij bepaalde mestverwerkingstechnieken (bijvoorbeeld 

omgekeerde osmose) is het mogelijk dat NO x vrijkomt. 

Mestverwerkingstechnieken waarbij de in mest aanwezige 

stikstofverbindingen grotendeels worden omgezet 

in NO x zijn niet wenselijk aangezien dit leidt tot 

afwenteling van het probleem op andere milieuthema’s. 

Indien dit het geval is, moet de vergunning voor de 

betreffende installatie worden geweigerd.

20 


4.3 Mestverwerking 

op boerderijniveau 

4.3.1 Aanvaardbaarheid locatie 

Naast het in paragraaf 6.2 behandelde toetsingskader 

ruimtelijke ordening bepalen de volgende milieuaspecten 

de aanvaardbaarheid van een locatie. 

Ammoniak 

Binnen de zones rondom kwetsbare gebieden zoals bepaald 

op basis van de toekomstige Wav of voor verzuring gevoelige 

gebieden overeenkomstig de huidige IAV mag de mestverwerkingsactiviteit 

niet tot een verhoging van de op basis 

van die wetten vastgestelde emissieplafonds leiden. 

Toelichting 

Voor mestverwerkingsinstallaties op boerderijniveau is 

als beleidsuitgangspunt gehanteerd dat de vergunningaanvraag 

moet worden getoetst aan de regelgeving 

voor ammoniak zoals die momenteel voor veehouderijbedrijven 

in ontwikkeling is. 

Mestverwerking binnen deze zones of gebieden is dus 

alleen mogelijk indien: 

• de mestverwerkingsactiviteit zonder ammoniakemissies 

plaatsvindt; 

• een aantal dierplaatsen wordt ingeleverd t.b.v. de 

mestverwerkingsactiviteit; 

• stalemissies verder worden teruggedrongen dan op 

basis van de toekomstige amvb Huisvesting noodzakelijk 

is, waardoor ruimte voor ammoniakemissies 

t.g.v. mestverwerking ontstaat. 

Indien t.g.v. de mestverwerkingsactiviteit een vastgesteld 

emissieplafond wordt overschreden, moet de 

vergunning worden geweigerd. 

Geur 

De som van de emissies van mestverwerking en de emissie uit 

de stallen moet voor wat betreft de afstand tot stankgevoelige 

objecten voldoen aan de richtlijn Veehouderij en stankhinder 

1996 (inclusief de daarover gevormde jurisprudentie). 

Toelichting 

Indien niet aan de richtlijn kan worden voldaan, moet 

de vergunning worden geweigerd. 

4.3.2 Normstelling op basis 

van het ALARA-beginsel 

Normstelling ammoniak 

De ammoniakemissie ten gevolge van mestverwerking mag 

ten hoogste 5% bedragen van de ammoniakemissie uit de bij 

de boerderij behorende dierenverblijven, gebaseerd op de 

drempelwaarden van Groen Label-stallen. 

Toelichting 

Voor mestverwerking op bedrijfsniveau (waarbij alleen 

de mest van het eigen bedrijf wordt verwerkt) is de ner 

en de bijzondere regeling ner3.5/18 niet van toepassing. 

Reden hiervoor is dat destijds in 1992 alleen 

grootschalige mestverwerkingsinitiatieven (‘mestverwerkende 

bedrijven’) bekend waren en dat de emissieeisen 

van deze bijzondere regeling op een dergelijke 

schaalgrootte was toegespitst. 

Volgens de systematiek van de ner (‘algemene emissieeisen 

zijn van toepassing, tenzij een bijzondere regeling 

geldt’) zouden dus voor mestverwerkingsinstallaties op 

boerderijniveau de algemene emissie-eisen van de ner 

van toepassing zijn. 

De algemene emissie-eis uit de ner voor ammoniak is 

200 mg/m³ (bij een ongereinigde massastroom van ten 

minste 5 kg per uur). Gezien de relatief grote bijdrage 

van de veehouderijsector aan de totale ammoniakemissie 

en de daaraan gekoppelde verzuringsdoelstellingen 

voor deze sector, wordt in deze richtlijn op basis van 

het alara-beginsel een verdergaande emissiereductie 

verlangd. 

De emissie-eis uit de bijzondere regeling ner3.5/18 

voor ammoniak (5 mg/m³) is voorlopig eveneens niet 

geschikt vanwege het nagenoeg ontbreken van emissiegegevens 

waardoor onvoldoende kan worden beoordeeld 

of een dergelijke prestatie redelijkerwijs kan 

worden geëist. Het opleggen van deze emissie-eis zou er 

in de praktijk toe kunnen leiden dat mestverwerking 

op boerderijniveau onmogelijk wordt gemaakt. 

Het uitgangspunt voor ammoniakemissies t.g.v. mestverwerking 

op boerderijniveau is dat nagenoeg geen 

toename van de ammoniakemissies t.g.v. het houden 

van dieren (emissies uit de stallen) mag ontstaan. Om 

invulling te geven aan het begrip ‘nagenoeg’ is nagegaan 

welke restemissie te realiseren is op basis van 

geschikte luchtemissiebeperkende technieken (zie 

bijlage 5, ‘factsheets luchtemissiebeperkende technieken 

voor mestverwerkingsinstallaties’). 

Hiertoe zijn de weliswaar beperkte emissiegegevens van 

kleinschalige mestverwerkingsinstallaties en het rendement 

van geschikte luchtemissiebeperkende technieken 

vergeleken met gegevens over stalemissies op basis van 

de uav. 

Op basis van deze vergelijking is geconcludeerd dat een 

ammoniakemissie t.g.v. mestverwerking die maximaal 

5% bedraagt van de ammoniakemissie uit de bij de boerderij 

behorende stallen een realistische invulling van het 

ALARA-beginsel vertegenwoordigt. 

De ammoniakemissie uit de stallen moet hierbij zijn gebaseerd 

op de drempelwaarden van Groen Labelstallen. 

Het is mogelijk dat een mestverwerkingsinstallatie 

wordt opgericht bij een boerderij met stallen die nog 

een relatief hoge ammoniakemissie veroorzaken. Om te 

voorkomen dat voor de mestverwerkingsinstallatie 

eveneens een hoge ammoniakemissie wordt vergund, 

moet bij de vergunningverlening van de mestverwerkingsinstallatie 

uit worden gegaan van de (reeds vastgestelde) 

drempelwaarden van Groen Labelstallen. 

Hierdoor worden ‘achterblijvers’ op gebied van stalaanpassingen 

niet beloond. Zodra de amvb Huisvesting

21 

4 Toetsingskader lucht InfoMil, februari 2001 

van kracht wordt moeten die emissiefactoren als 

uitgangspunt worden gehanteerd voor de toegestane 

emissie vanuit de verwerkingsinstallatie. Gebleken is 

dat een dergelijke geringe toename van de emissie van 

ammoniak gerealiseerd kan worden door gebruik te 

maken van emissiebeperkende technieken, door gesloten 

uitvoering van procesinstallaties of door mestverwerkingstechnieken 

te kiezen waarbij geen of nauwelijks 

ammoniak ontstaat. 

Een uitzondering hierop vormt de verwerking van mest 

die afkomstig is uit de intensieve pluimveehouderij 

waarbij gebruik wordt gemaakt van kooisystemen. In 

de uav zijn voor dit soort systemen emissiefactoren 

opgenomen. Dit betekent dat bij de vergunningverlening 

al rekening is gehouden met mestverwerking: het 

aantal vergunde dieren is mede gebaseerd op de emissie 

t.g.v. mestverwerking. Deze richtlijn is daarom niet van 

toepassing op dergelijke systemen (zie ook paragraaf 

1.2). 

Voor het beperken van de ammoniakemissie naar lucht 

uit een mestverwerkingsinstallatie bedragen de jaarlijkse 

kosten per kg ammoniak tussen 5,5 en 7 euro. 

Deze kosten komen overeen met die van het verwijderen 

van 1 kg ammoniak uit stallen en ook binnen de 

procesindustrie zijn dit gebruikelijke kosten voor het 

verwijderen van 1 kg ammoniak. 

Er zijn allerlei factoren van invloed op de verhouding 

tussen de emissies uit de stallen en de emissies t.g.v. 

mestverwerking. 

Dergelijke factoren zijn onder meer: 

• soort mestverwerkingstechniek, capaciteit (emissies 

variëren sterk per techniek, een lage capaciteit leidt 

tot een relatief geringe emissie); 

• diertype en type huisvesting (ammoniakgehaltes 

variëren sterk per soort mest); 

• droge stofgehalte van de te verwerken mest (ook 

bepalend voor de te kiezen techniek); 

• zuiveringsrendement van de luchtemissiebeperkende 

techniek (in de onderbouwing van de normstelling is 

uitgegaan van een techniek die primair geschikt is 

voor ammoniakemissiereductie). 

Het bevoegd gezag moet op basis van deze factoren de 

vergunningaanvraag beoordelen. De drempelwaarde 

van 5% toename van de ammoniakemissie vanuit 

Groen Labelstallen geldt als toetsingscriterium t.b.v. 

het bevoegd gezag voor de toelaatbaarheid van de mestverwerkingsactiviteit. 

De in de aanvraag opgenomen 

emissiegegevens zijn bepalend voor de toegestane emissies. 

Het is niet de bedoeling dat de drempelwaarde als 

voorschrift in een vergunning wordt opgenomen. 

In de vergunningaanvraag zal dus duidelijkheid 

moeten worden gegeven over de factoren die rol spelen 

bij de emissies. 

Normstelling geur 

De som van de emissies van mestverwerking en de emissies 

uit de stallen moet voor wat betreft de afstand tot stankgevoelige 

objecten voldoen aan de richtlijn Veehouderij en stankhinder 

1996 (inclusief de daarover gevormde jurisprudentie). 

Toelichting 

In de landbouwsector wordt (van oudsher: zie bijvoorbeeld 

de brochure ‘veehouderij en Hinderwet’ uit 1985) 

voor geur een van de NeR afwijkende systematiek 

gehanteerd. Voor geuremissies in de veehouderijsector 

is in 1996 de richtlijn Veehouderij en stankhinder 1996 

ontwikkeld. Bij de normstelling voor geuremissies van 

mestverwerkingsinstallaties op boerderijniveau is 

aansluiting gezocht bij deze richtlijn inclusief de daarover 

inmiddels ontstane jurisprudentie. 

Indien geen gegevens bekend zijn over de geuremissie 

van de mestverwerkingsactiviteit dan kan, bij toepassing 

van de maatregelen op basis van het Alara-beginsel 

om geuremissies terug te dringen, uitgegaan worden 

van een toename van 10% t.o.v. de stalemissies door de 

verwerking van mest. 

Deze percentages zijn ontleend aan de vergelijking 

tussen emissiegegevens van kleinschalige mestverwerkingsinstallaties 

in combinatie met luchtemissiebeperkende 

technieken en gegevens over stalemissies. Bij 

deze vergelijking is uitgegaan van luchtemissiebeperkende 

technieken die een optimaal rendement hebben 

voor het terugdringen van geuremissies. 

Normstelling NOx Het uitgangspunt voor NOx-emissies is dat de emissie zo laag 

mogelijk moet zijn (ALARA). De NOx-emissie moet in ieder 

geval aan de algemene emissie-eis uit de NeR van 

200 mg/m3 voldoen, tenzij sprake is van het verstoken van 

biogas of het verbranden van mest. In dergelijke gevallen 

gelden de NOx-eisen uit BEES B, het Bla en de concept circulaire 

Emissiebeleid voor energiewinning uit biomassa en 

afval (zie bijlage 4). 

Toelichting 

Bij bepaalde mestverwerkingstechnieken (bijvoorbeeld 

omgekeerde osmose) is het mogelijk dat NO x vrijkomt. 

Mestverwerkingstechnieken waarbij de in mest aanwezige 

stikstofverbindingen grotendeels worden omgezet 

in NO x zijn niet wenselijk aangezien dit leidt tot 

afwenteling van het probleem op andere milieuthema’s. 

Indien dit het geval is, moet de vergunning voor de 

betreffende installatie worden geweigerd.

22 


4.4 Samenvatting 

toetsingskader lucht 

In onderstaande schema’s is het toetsingskader voor 

ammoniak en geur samengevat weergegeven. 

Ammoniak Geur 

Mestverwerking 


bij veehouderij 

nee 

Binnen zone 

Alara 

nee 

ja 

ja 

Binnen zone 

Alara 

nee 

Niet toegestaan 

ja 

Gezamelijke emissie 

binnen vergunde 

emissie (geen 

toename) + ALARA 



bij veehouderij 

nee 

Centrale mestverwerking 

groter dan 

25.000 ton/jaar 

nee 

Emissie mestverwerking 

omrekenen in 

mestvarkeneenheden 

en toetsen aan richtlijn 

Veehouderij en 

stankhinder inclusief 

jurisprudentie 

ja 

ja 

Gezamelijke emissie 


toetsen aan richtlijn 

Veehouderij en stankhinder 

Acceptabel niveau 

van geurhinder 

volgens NeR 

(paragraaf 3.6)


¹ nw4, als meest recente 

nota, sluit aan bij de Derde 

Nota Waterhuishouding en 

het Indicatieve Meerjarenprogramma 

Water 

1985–1989. 

² Zie o.m.: Handboek Wvovergunningverlening. 

ciw, 

oktober 1995. 

23 


water 

5.1 Uitgangspunten 

in het waterbeleid 

Voor het beoordelen van afvalwaterlozingen grijpt de 

waterkwaliteitsbeheerder terug op het beleid uit de 

Vierde Nota Waterhuishouding¹ (nw4). Bij ‘vermindering 

van de verontreiniging’ als hoofduitgangspunt van 

beleid staat voor vrijwel alle verontreinigingen de emissie-aanpak 

voorop² (zie tabel 3). De emissie-aanpak 

houdt in dat onafhankelijk van de te bereiken waterkwaliteitsdoelen, 

een inspanning moeten worden geleverd 

om verontreiniging van het oppervlaktewater te 

voorkomen. Voor zwarte-lijststoffen (zoals bestrijdingsmiddelen, 

kwik, cadmium e.d.) bestaat de emissieaanpak 

uit toepassing van de best bestaande technieken 

(bbt); voor de overige stoffen waarvoor de emissieaanpak 

geldt, is een saneringsinspanning vereist 

volgens de best uitvoerbare technieken (but). Onder de 

best uitvoerbare technieken wordt verstaan: ‘die technieken 

waarmee, rekening houdend met economische 

aspecten, dat wil zeggen uit kostenoogpunt aanvaardbaar 

te achten voor een normaal renderend bedrijf, de grootste 

reductie in de verontreiniging wordt verkregen’. Bij best 

bestaande technieken kunnen tegen hogere kosten nog 

grotere reducties van de verontreiniging worden 

verkregen. 

Tabel 3 Emissiebeleid waterkwaliteitsbeheerders 

Vermindering van de verontreiniging 

1 preventie, schone technologie, hergebruik en kringloopsluiting 

stofsoort zwarte lijststoffen overige verontreinigingen 

Bij het beoordelen van emissies volgt na toepassing van 

but/bbt de zogenaamde immissietoets. Het niet bereiken 

van waterkwaliteitsdoelen na het toepassen van de 

but kan aanleiding geven tot het eisen van verdergaande 

maatregelen. In het geval van een Wvo-plichtige 

lozing op de riolering, omvat de immissietoets ook 

de bescherming van de doelmatige werking van de 

zuiveringstechnische werken. 

Bij nieuwe lozingen kunnen op grond van het ‘standstill-beginsel’ 

aanvullende eisen (bovenop de emissieaanpak) 

noodzakelijk zijn. Binnen het stand-stillbeginsel 

wordt onderscheid gemaakt tussen 

zwarte-lijststoffen en de overige stoffen. Voor zover 

bekend zijn zwarte-lijststofffen niet aan de orde bij 

mestverwerking. Voor de overige stoffen geldt dat de 

waterkwaliteit niet significant mag verslechteren. 

Waterkwaliteitsdoelen mogen dus in beginsel niet 

worden opgevuld. 

Een aanpak die uitsluitend is gebaseerd op waterkwaliteit 

wordt slechts gevolgd voor een beperkt aantal, relatief 

onschadelijke, van nature in het oppervlakwater 

voorkomende stoffen met een geringe mate van toxiciteit 

(zoals sulfaat, chloride en warmte). De mate waarin 

maatregelen ter beperking van de lozing moeten 

worden genomen is primair afhankelijk van de voor het 

ontvangende oppervlaktewater geldende waterkwaliteitsdoelen. 

In tabel 3 is het emissiebeleid samengevat. 

voorbeelden bestrijdingsmiddelen, kwik, zware metalen, zuurstofbindende sulfaat, chloride, warmte 

cadmium, etc. stoffen, fosfaat, stikstof, etc. 

2 sanering op basis van emissie-aanpak emissie-aanpak waterkwaliteits-aanpak 

2a primair inspanningsbeginsel best bestaande technieken best uitvoerbare technieken toelaatbaarheid van lozingen en 

te nemen maatregelen afhankelijk 

van nagestreefde waterkwaliteitsdoelstellingen* 

2b eventuele verdere eisen 

op grond van 

(immissietoets) 

waterkwaliteitsdoelstellingen* waterkwaliteitsdoelstellingen* 

Stand-still-beginsel 

3 bij nieuwe lozingen of toename emissies in een beheersgebied de waterkwaliteit mag niet de waterkwaliteit mag niet 

van bestaande lozingen mogen niet toenemen significant verslechteren significant verslechteren 

*Bij Wvo-plichtige lozingen op de riolering omvat de immissietoets ook de bescherming van de doelmatige werking van zuiveringstechnische werken.

³ ciw-rapportage ‘Emissieimmissie; 

prioritering van 

bronnen en de immissietoets’. 

Juni 2000. 

24 


5.2 Best uitvoerbare techniek 

voor mestverwerking? 

Uit een mestverwerkingsinstallatie zijn emissies te 

verwachten van ‘overige verontreinigingen’ (zuurstofbindende 

stoffen, stikstof, fosfaat, zware metalen, 

bacteriën, en zouten als chloride, kalium, natrium en 

sulfaat). Dit betekent dat de best uitvoerbare techniek 

moet worden toegepast, en dat de waterkwaliteitsbeheerder 

vervolgens de restlozing toetst op gevolgen 

voor het oppervlaktewater. 

Op basis van de huidige stand van zaken rondom mestverwerkingsinstallaties 

is het echter nog niet mogelijk 

om uitspraken te doen over best uitvoerbare technieken. 

De meeste installaties verkeren nog in de ontwerpfase 

of in de experimentele fase. Aangezien zich dus 

nog geen best uitvoerbare techniek heeft bewezen, zal 

de waterkwaliteitstoets bepalend zijn voor de te stellen 

lozingseisen. 

5.3 Immissietoets voor 


Door het ontbreken van goed inzicht in de technieken 

voor mestverwerking, is de immissietoets bepalend bij 

de beoordeling van een lozing. 

Als eerste zal de waterkwaliteitsbeheerder daarbij kijken 

naar het mtr; het maximaal toelaatbaar risiconiveau 

(zie tabel 4). Dit is het minimum-beschermingsniveau 

dat voor alle Nederlandse oppervlaktewateren bereikt 

moet worden. Op de langere termijn is de streefwaarde 

richtinggevend. De streefwaarde is gerelateerd aan het 

verwaarloosbare risiconiveau. Daarom mag voor stoffen 

in concentraties lager dan het mtr, geen normopvulling 

plaatsvinden. 

mtr- en streefwaarden zijn bij regeringsbesluit vastgestelde 

normen (nw4). In plaats van landelijk vastgestelde 

mtr- of vr-waarden kunnen ook de door de 

waterkwaliteitsbeheerder voor die wateren vastgestelde 

regionale normen worden ingevuld. Regionale normen 

zijn vooral zinvol bij van nature voorkomende stoffen 

en bij kwetsbare watersystemen. 

Naast de landelijke normen is de functietoekenning 

van het oppervlaktewater belangrijk (in bijvoorbeeld 

het provinciaal waterhuishoudingsplan). Een waterbeheerder 

zal niet snel een lozing toestaan op water dat 

uitmondt in een gebied met een kwetsbare functie (b.v. 

drinkwaterwinning, grondwaterbeschermingsgebied of 

waternatuur). Ook op wateren die zelf moeten voldoen 

aan (strengere) ecologische doelstellingen is het 

toestaan van lozingen niet waarschijnlijk. 

Zoals al in 5.1 is aangegeven, mag volgens het standstill-beginsel 

de waterkwaliteit niet significant verslechteren 

door een nieuwe lozing. Dat geldt dus voor alle 

nog te bouwen mestverwerkingsinstallaties! 

De Commissie Integraal Waterbeheer heeft het standstill-beginsel 

toepasbaar gemaakt voor de praktijk door 

het opstellen van een immissietoets³. Met behulp van 

de toets kan worden nagegaan of voor nieuwe lozingen 

(of voor uitbreiding van bestaande lozingen) de waterkwaliteit 

significant verslechtert (zie tabel 4). In de ciw 

is afgesproken dat de immissietoets over drie jaar zal 

worden geëvalueerd. Dan kan ook worden bezien of er 

behoefte is aan een soort ‘emissieplafond’; in theorie is 

het mogelijk dat meerdere lozingen gezamenlijk het 

effect hebben dat de waterkwaliteit significant verslechtert, 

indien ze lozen op oppervlaktewater van beperkte 

omvang. 

Tabel 4 Immissietoets in vier stappen 

1 Voldoet de concentratie in de lozing aan de streefwaarde? 

• Zo ja, dan wordt verondersteld dat er geen significante verslechtering 

is van de waterkwaliteit. 

• Zo nee, ga door naar 2. 

2 Is de concentratieverhoging in het oppervlaktewater na menging* 

gelijk of meer dan 10% van het MTR? 

• Zo ja, dan leidt dat tot aanvullende eisen. Er is dan sprake van een 

significante verslechtering. 

• Zo nee, ga naar stap 3. Voor stap 3 is het noodzakelijk om de huidige 

concentratie van de relevante stoffen in het ontvangend oppervlaktewater 

te kennen. 

3 Is de relatieve bijdrage van de lozing groter of gelijk dan 10% van de 

huidige achtergrondwaarde? 

• Zo ja, dan is er sprake van een significante verslechtering, en zijn 

aanvullende eisen nodig. Eventueel kan doorgegaan worden naar 

stap 4. 

• Zo nee, dan wordt er verondersteld dat er geen sprake is van een 

significante overschrijding van het stand-still-beginsel. Overigens is 

stap 3 alleen onderscheidend t.o.v. 2, als de huidige waterkwaliteit 

voldoet aan MTR. 

4 Eventueel meer gedetailleerde berekeningen 

• Indien hiervoor duidelijke redenen zijn, kunnen meer complexe 

berekeningen worden uitgevoerd. 

*In ‘Emissie-immissie’ worden criteria gegeven voor het bepalen van de 

mengzone, zoals ‘10 maal de breedte van het oppervlaktewater’, 

of ‘G van de straal van een meer’. Zie hiervoor de CIW rapportage. 

5.4 Lozingeisen aan 

mestverwerkingsinstallaties 

Lozingen op oppervlaktewater 

In tabel 5 zijn eisen voor lozingen van mestverwerkingsinstallaties 

op oppervlaktewater weergegeven. De 

lozingseisen in tabel 5 zijn voor een groot deel gebaseerd 

op de (landelijke) eisen vanuit de waterkwaliteit. 

Daarnaast zijn de waarden meegewogen die in regionaal 

oppervlaktewater worden gevonden (o.a. Hoogheemraadschap 

van West-Brabant). Tot slot zijn alleen 

die stoffen in beschouwing genomen, waarvan 

verwacht wordt dat ze bij mestverwerking vrij zullen 

komen. 

De waarden in de tabel kunnen niet klakkeloos in een 

vergunning worden overgenomen. Elke aanvraag voor 

de lozing vanuit een mestverwerkingsinstallatie zal 

individueel beoordeeld moeten worden, met aandacht

25 

5 Toetsingskader water InfoMil, februari 2001 

voor de eigenschappen van de installatie, de bedrijfszekerheid 

ervan en de specifieke eisen die het ontvangende 

water stelt. Indien vanuit een installatie bijvoorbeeld 

een warmtelozing plaatsvindt, zullen hieraan ook 

eisen worden gesteld. Waar een installatie beter presteert 

dan de gegeven normen, kunnen de strengere 

waarden in de vergunning komen te staan. Omdat het 

beleid is gericht op verbetering van de waterkwaliteit 

Tabel 5 Lozingseisen mestverwerking bij lozing op oppervlaktewater 1 

kan de immissietoets periodiek worden herhaald, wat 

gevolgen kan hebben voor de vergunningvoorwaarden. 

In kolom i van de tabel zijn de eisen opgenomen voor 

lozingen op oppervlaktewater waarvoor de minimale 

kwaliteitseisen gelden. Kolom ii bevat de eisen aan 

lozingen op water met hogere doelstellingen. Ter illustratie 

zijn in kolom iii en iv de kwaliteitsdoelstellingen 

voor oppervlaktewater gegeven. 

I II III IV 

Lozing op water met Lozing op water vrijwel Maximaal Toelaatbaar Verwaarloosbaar 

enige verdunning en zonder verdunning of Risico-niveau Risico-niveau 

zonder bijzondere met kwetsbare functies 

Parameter functie 

PH 6,5–9,0 6,5–9,0 6,5–9,0 – 

CZV (mg/l) 2 50 30–50 – – 

BZV 5 (mg/l) 3 10 5 – – 

Zuurstof (mg/l) > 5 > 5 > 5 4 – 

NH 4 -N (mg/l) 5 0,2–1 0,2–1 – – 

N-totaal (som NO 3 , NO 2 , N-Kj) (mg/l) 6 10 5 2,2 1 

P-totaal (mg/l) 7 0,5 0,2 0,15 0,05 

Onopgeloste delen < 5(m (mg/l) 8 20 15 – – 

Chloride (mg/l) 9 200 50–100 200 – 

Sulfaat (mg/l) 10 100 100 100 – 

Koper (µg/l) 11 10 5 3,8 1,1 

Zink (µg/l) 12 100 50 40 12 

Thermotolerante e-coli’s (NPM/ml) 13 20 20 20 – 

Enterovirussen, fagen Afwezig Afwezig Afwezig – 

– Geen mtr resp. vr geformuleerd. 

¹ Lozingseisen waaraan enig steekmonster 

dient te voldoen. De getallen zijn maximale 

waarden, met uitzondering van pH 

(range) en zuurstof (minimum). 

² Er is geen mtr voor czv, daarom is gekeken 

naar de huidige waarden in oppervlaktewater. 

In regionale wateren zonder specifieke 

functie worden waarden gevonden 

met een bovengrens van 50 mg/l. Weinig 

verontreinigde wateren laten vaak lagere 

waarden zien, hoewel humuszuren soms 

enige verhoging veroorzaken; afhankelijk 

van de locale omstandigheden wordt de eis 

in kolom ii aangepast. 

³ Ook voor bzv bestaat geen mtr. In oppervlaktewater 

worden waarden tussen de 5 en 

10 mg/l gevonden. 

⁴ Meting in de ochtend. 

⁵ Deze norm is opgenomen met het oog op 

de giftigheid van opgelost ammoniakgas 

voor vissen (mtr NH ³ -N: 0,02 mg/l). Het 

evenwicht tussen NH ⁴ en NH ³ wordt 

bepaald door de temperatuur en de pH. 

Afhankelijk van de locale omstandigheden 

wordt de lozingseis aangepast. 

Overigens zijn er redenen om hier een 

zomernorm van te maken: in de winter 

zijn vissen minder gevoelig voor ammoniak, 

zijn de natuurlijke concentraties van 

deze stoffen hoger, en zullen systemen met 

biologische stikstofverwijdering minder 

effectief verwijderen door de lagere 

temperatuur. 

⁶ In regionale wateren zonder specifieke 

functie vindt men momenteel 

8 mg/l. Ook hier is seizoensdifferentiatie te 

overwegen (zie 5). 

⁷ De concentratie die in regionaal wordt 

aangetroffen ligt vaak al lager dan 0,2 

mg/l. 

⁸ De huidige regionale waarden liggen 

meestal rond de 10 mg/l, in kwetsbare 

wateren zelfs lager. 

⁹ Voor zoutgevoelige waternatuur, drinkwaterbereiding 

en gietwater in de glastuinbouw 

zijn lagere chloridegehalten gewenst. 

In dergelijke gevallen kan een eis onder de 

mtr-waarde worden gesteld. Sommige 

waterbeheerders overwegen ook natrium 

(b.v. van belang bij gietwater voor de glastuinbouw) 

en kalium (kan in overmaat 

zoutschade geven) te normeren. In tegenstelling 

tot natrium en chloride worden 

gewassen bewust met kalium bemest, 

zodat het ook in overmaat in het effluent 

van mestverwerking aanwezig zal zijn. Als 

indicatie voor natrium geldt een norm van 

50mg/l voor natrium en 400 mg/l voor 

kalium. 

Overigens is deze eis niet relevant bij 

lozing op brak of zout water. 

¹⁰ Sulfaat normeren lijkt alleen zinvol indien 

er zwavelzuur wordt gebruikt in het mestverwerkingsproces 

(bijvoorbeeld bij het 

aanzuren van de mest, het reinigen van 

membranen of bij chemische gaswassing). 

Bij gaswassing zijn waarden gevonden tot 

400 g/l. In oppervlaktewateren zijn waarden 

rond mtr-niveau redelijk algemeen. 

Overigens is deze eis niet relevant bij 

lozing op brak of zout water. 

¹¹ In regionaal oppervlaktewater worden 

waarden tot 4–5 µg/l aangetroffen. 

¹² Ook zink wordt regionaal aangetroffen in 

waarden die het mtr naderen (40–50 µg/l). 

¹³ Gezien de problemen met veedrenking 

mogen er geen faecale bacteriën geloosd 

worden.

26 


Lozingen op riolering 

Lozingen op de riolering kunnen aan de orde zijn: 

• als tijdelijke oplossing, als achtervang, bij een experimentele 

installatie die in de toekomst bedoeld is om 

te gaan lozen op oppervlaktewater; 

• als definitieve oplossing, waarbij de rioolwaterzuivering 

(rwzi) als nazuivering dient. 

De rwzi is een biologisch werkend systeem dat primair 

is gericht op de verwijdering van zuurstofbindende 

stoffen (bzv, czv en Kjeldahl-stikstof). Onder zuurstofloze 

omstandigheden wordt ook nitraat omgezet in 

lucht-stikstof. Fosfaat wordt biologisch gebonden aan 

de bacteriemassa en wordt zo als slib afgescheiden. Bij 

de meeste rwzi’s vindt ook chemische fosfaatverwijdering 

plaats met gedoseerde ijzer- of aluminiumzouten. 

Andere stoffen hechten grotendeels aan het zuiveringsslib, 

zoals zware metalen, of verlaten met het gezuiverde 

water de rwzi, zoals kalium en chloride. 

Het biologisch systeem van de rwzi kan alleen binnen 

bepaalde grenzen functioneren. Wanneer bijvoorbeeld 

de verhouding tussen de hoeveelheden aangevoerde 

zuurstofbindende stoffen en stikstof te veel verandert, 

raakt de rwzi ontregeld. Ook de vuillast in het water is 

begrensd: bij een teveel wordt de installatie overbelast 

en kan het aangevoerde water niet meer voldoende 

vergaand worden gezuiverd. Maar ook te ‘dun’ water is 

ongewenst vanwege een sterk afnemend zuiveringsrendement. 

De riolering en de achterliggende zuivering 

zijn ontworpen voor een bepaalde hoeveelheid water 

(de hydraulische capaciteit) wat eveneens beperkingen 

oplegt. 

Dit betekent dat een lozing op de rwzi slechts in overleg 

met de beheerder van de zuivering plaats kan 

vinden. De eisen aan lozing op de riolering die in tabel 

6 worden genoemd, zijn dan ook indicatief; in overleg 

met de beheerder en afhankelijk van de concrete situatie 

worden ze aangepast. Net als bij lozing op oppervlaktewater 

geldt dat elke lozing individueel wordt 

beoordeeld. 

5.5 Vergunningvoorschriften 

m.b.t. meten, bemonsteren 

en analyseren 

Voor iedere stof, waarvoor een doelvoorschrift is 

gesteld, dient ook een meetverplichting te worden 

opgelegd. Daarnaast is het mogelijk, dat niet-genormeerde 

stoffen toch dienen te worden gemeten; dit om 

inzicht in de lozing en saneringsmogelijkheden ervan te 

vergroten. Bovendien zal altijd een registratieverplichting 

nodig zijn van de geloosde hoeveelheden afvalwater 

(m³/s), meestal in te vullen in de vorm van een 

meetverplichting. 

Tabel 6 Lozingseisen mestverwerkingsinstallaties 

bij lozing op de riolering 

• Ongezuiverde mest- of gierlozingen zijn niet toegestaan. 

• De hydraulische capaciteit van de riolering is toereikend om de lozing te 

verwerken. De beoordeling vindt plaats door de beheerder van de riolering, 

meestal de gemeente. 

• De capaciteit van de rioolwaterzuivering is zowel hydraulisch als qua 

organische belasting toereikend om de lozing te verwerken. Dit kan betekenen 

dat de lozing van slechts een beperkt aantal mestverwerkingsinstallaties 

is toegestaan. 

• Er wordt geen ‘dun’ water op de riolering geloosd. In praktijk betekent 

dat dat er niet meer dan 350 liter per vervuilingseenheid mag worden 

geloosd, ofwel dat CZV + 4,57 N-Kj > 400 mg/l. 

• Als gevolg van de lozing komt de verhouding tussen CZV/Ntotaal in het 

influent van de rwzi niet onder de 10 en voor CZV/Ptotaal niet onder de 

50. Biologische zuiveringen kunnen bij overaanbod de nutriënten onvoldoende 

verwijderen. Ook deze eis kan betekenen dat na het toestaan van 

de lozingen van een aantal mestverwerkingsinstallaties de capaciteit van 

de rwzi opgevuld is en de lozing vanuit nog meer installaties wordt 

verboden. 

Voor grotere lozingen (b.v. > 10% van de aanvoer op de rwzi) zijn ook 

concentratie-eisen aan P en N te overwegen (Ptotaal 30 mg/l, Ntotaal 150 mg/l). Voor kleine lozingen zijn concentratie-eisen weinig zinvol. 

• Sulfaat < 300 mg/l. De verwijdering van sulfaat op de rwzi is beperkt. 

Hoge sulfaatgehalten kunnen ook leiden tot aantasting van de riolering. 

Deze eis zal afhankelijk van de locale situatie kunnen worden aangepast. 

• Koper < 200 microgram/l, zink < 400 microgram/l. Deze eisen zijn 

gerelateerd aan de huidige influentkwaliteit van rwzi’s, het zuiveringsrendement 

op de rwzi en de MTR-waarden voor het ontvangende 

oppervlaktewater. 

• Chloride 100–200 mg/l, waarbij een hogere waarde kan worden 

bepaald indien de mate van verdunning in het rioolstelsel of bij de rwzi 

aanzienlijk is, of indien de rwzi loost op zeewater. 

De mate waarin een meetverplichting wordt opgelegd 

hangt af van de volgende aspecten: 

• omvang van de lozing (concentratie, vracht); 

• de gevoeligheid van het ontvangende oppervlaktewater 

(verdunnend vermogen, functie met daaraan 

gekoppeld na te streven kwaliteitsdoel, grondsoort, 

natuurlijke concentraties in water) of gevoeligheid 

van de doelmatige werking van de rioolwaterzuivering); 

• soort proces / lozing (batch of continu); 

• veiligheidsvoorzieningen; 

• of de betreffende techniek wordt gezien als een 

bewezen techniek. 

• of vanuit de procesvoering bekend is (of te verwachten 

valt), dat aangetroffen concentraties fors kunnen 

verschillen per steekmonster. De hiervoor genoemde 

eisen gelden niet voor pieken. 

Deze aspecten bepalen ook, of met steekmonsters kan 

worden volstaan, of dat tijds- of volumeproportionele 

monsters nodig zijn. 

Van de hiervoor genoemde parameters zijn czv, 

Kjeldahl-stikstof, nitraat, totaal-fosfaat, onopgeloste 

bestanddelen en chloride de kernparameters. Afhankelijk 

van de aspecten zoals hierboven genoemd kunnen 

meetverplichtingen voor de overige parameters noodzakelijk 

zijn. Van de zware metalen kan zelfs onderverdeling 

naar ‘opgelost’ en ‘aan zwevende stof geadsorbeerd’ 

nodig zijn.

6 Toetsingkader 

27 


ruimtelijke ordening 

6.1 Algemeen 

De algemene lijn van r.o.-beleid is, dat, zij het met 

gradaties naargelang er bijzondere te beschermen waarden 

in het geding zijn, er heel zuinig moet worden 

omgaan met elke toevoeging aan de verstening van het 

buitengebied. Om die reden worden onderscheiden: 

• het oprichten van mestverwerking binnen bestaande 

gebouwen; 

• het nieuw oprichten van gebouwen, loodsen en stallen 

etc. voor mestverwerking waar de veehouderij 

nieuwe kansen van ontwikkeling krijgt; 

• verwerking van mest afkomstig van het eigen bedrijf; 

• verwerking van mest afkomstig van derden. 

6.2 Mestverwerking op 

het eigen agrarisch bedrijf 

Verwerking van mest van het eigen bedrijf, te vestigen 

op bestaande agrarische bedrijven en binnen de grenzen 

van vergunde of in plannen geregelde bouwblokken, 

is op grond van ruimtelijk beleid een vrijheid van 

bedrijfsinrichting van agrarische bedrijven zoals die 

past in artikel 10 van de Wro. 

Een dergelijke vorm van mestverwerking kan 

beschouwd worden als onderdeel van een normale 

agrarische bedrijfsvoering en zou vanwege de bedrijfsfunctie 

geen zelfstandige toets aan een bestemmingsplan 

meer vergen. In artikel 10 Wro is geregeld dat 

bepalingen over de structuur van agrarische bedrijven 

in een bestemmingsplan niet kunnen worden opgenomen, 

wel bepalingen van oppervlakken, bouwhoogten 

en bouwtechnische vereisten. 

6.3 Centrale mestverwerking 

Zodra een bedrijf ook een functie vervult voor de mestverwerking 

van derden, stijgt dit uit boven de agrarische 

bedrijfsvoering en is er aanleiding om ook vanuit 

de ruimtelijke ordening nadere eisen aan de locatie te 

stellen. Bij de beoordeling van een locatie voor centrale 

mestverwerking in het buitengebied wordt getoetst op 

schaalaspecten, landschappelijke en cultuurhistorische 

waarde, milieubelasting naar de omgeving, infrastructuur/verkeersbelasting 

en (indien enigszins mogelijk) 

benutting van bestaande dan wel vrijkomende agrarische 

bebouwing. 

De beoordeling van de toelaatbaarheid van centrale 

mestverwerking kan nu aan de soorten gebieden uit de 

Vijfde Nota en uit de Reconstructiewet worden gekoppeld. 

De hoofdlijnen zijn: 

• Installaties voor centrale mestverwerking worden 

gevestigd op bedrijventerreinen: de provincies geven 

in het streekplan, een Reconstructieplan of een 

uitwerking van deze plannen, locaties voor mestverwerking 

aan. De provincie bepaalt in het Streekplan 

of in het Reconstructieplan, in welke kernen 

bestaande bedrijfsterreinen voor de vestiging van 

centrale mestverwerking kunnen worden benut, c.q. 

in welke kernen een bedrijfsterrein wordt bestemd; 

• In de landbouwontwikkelingsgebieden zoals aangegeven 

in de Reconstructiewet (of daarmee vergelijkbare 

gebiedscategorieën) is vestiging in vrijkomende 

agrarische bebouwing (vab) toegestaan, als er 

aantoonbaar onvoldoende mogelijkheden zijn tot 

vestiging op een bedrijventerrein. Bij vestiging in een 

vab mag de kwaliteit van de ruimte er niet op achteruit 

gaan, d.w.z. er komen geen gebouwen buiten het 

bouwblok bij en de gemeenten hebben bij het verlenen 

van een bouwvergunning zowel op technische 

als op welstandseisen als op erfbeplanting te letten. 

Voorts kunnen installaties voor centrale mestverwerking 

worden toegestaan in deze gebieden, indien ook 

buiten een vab geen mogelijkheden tot vestiging van 

een installatie bestaat. Procedurele waarborgen 

inzake vergunningverlening en inhoudelijke borging 

van ruimtelijke kwaliteit spelen hier zo mogelijk nog 

zwaarder mee dan bij vestiging in een vab; 

• In de verwevingsgebieden zoals aangegeven in de 

Reconstructiewet (of daarmee vergelijkbare gebiedscategorieën) 

is alleen vestiging van centrale mestverwerkinginstallaties 

toegestaan in een vab op een 

zogenaamde sterlocatie onder de voorwaarden van 

procedurele zorgvuldigheid en inhoudelijke borging 

van de ruimtelijke kwaliteit zoals hiervoor aangegeven; 

• Vestiging van centrale mestverwerkingsinstallaties 

binnen de in het kader van de Vijfde nota ruimtelijke 

ordening aan te duiden groene contourgebieden 

en binnen de (provinciale) extensiveringgebieden 

(of daarmee vergelijkbare gebieden) is niet toegestaan. 

Voor een bedrijfsterrein dat onderdeel uitmaakt van 

een landbouwontwikkelingsgebied of een verwevingsgebied 

blijven de vestigingsmogelijkheden van kracht 

zoals die bij het eerste punt zijn aangegeven.

28 


6.4 Nadere beleidsvorming 

door andere besturen 

Provincies en gemeenten moeten zorgen voor een 

goede verankering van inhoud en wijze van besluitvorming 

in streek- en bestemmingsplannen. Daarnaast is 

het bekend dat provincies, soms in gestructureerd overleg 

met agrariërs, zorgvuldig de ontwikkelingen rond 

mestverwerking volgen. Sommige provincies willen 

verder gaan dan de toepassing van de algemene beleidslijnen. 

Het is van belang, dat provincies en gemeenten 

hun verantwoordelijkheid nemen en daarover naar 

direct betrokkenen alle openheid verschaffen. Dat 

wordt beschouwd als een aanvulling op en praktisch 

werken met de algemene beleidslijnen.


29 


overig 

7.1 Bodempreventie 

Een mestverwerkingsinstallatie moet conform de zorgplicht 

voor de bodem zoals bepaald in de Wbb worden 

beheerd. 

In de milieuvergunning moeten maatregelen met 

betrekking tot bodempreventie zijn vastgelegd. Mestverwerkingsinstallaties 

moeten zijn voorzien van vloeistofdichte 

verhardingen overeenkomstig de nrb, van 

waaruit een gecontroleerde afvoer van vloeibare stromen 

mogelijk is (via molgoten, putten, riool etc.) en 

waardoor emissies naar de bodem worden voorkomen. 

In de nrb zijn aspecten met betrekking tot monitoring 

en controle van voorzieningen beschreven. 

In beschermingsgebieden kunnen Provincies of 

Gemeenten aanvullende eisen stellen aan voorzieningen 

ter bescherming van bodem en grondwater. 

7.2 Geluidhinder 

De geluidemissie die t.g.v. de mestverwerkingsactiviteit 

ontstaat moet worden getoetst aan de Handreiking 

industrielawaai en vergunningverlening (publicatie 

vrom/dgm, mbg 98065226), of aan het op basis van 

deze handreiking door de bevoegde gezag vastgestelde 

lokale geluidbeleid. 

Indien de mestverwerkingsinstallatie op een industrieterrein 

wordt gesitueerd, zal tevens toetsing en boordeling 

van de geluidniveaus moeten plaatsvinden in relatie 

tot de geluidruimte in de zone van het 

industrieterrein. 

7.3 Afvalstoffen 

De afvalstoffen die bij een mestverwerkingsactiviteit 

ontstaan, moeten worden opgeslagen en afgevoerd 

overeenkomstig de eigenschappen van de afvalstof. 

Voor wat betreft afvalpreventie en afvalscheiding kan 

worden aangesloten bij de voorschriften zoals die in de 

huidige besluiten op grond van art. 8.40 Wet milieubeheer 

worden gebruikt. 

7.4 Externe veiligheid 

Indien sprake is van grootschalige mestverwerking 

moet worden getoetst of deze activiteit onder de 

werkingssfeer van het Besluit risico’s zware ongevallen 

milieubeheer 1999 (brzo ’99) zal vallen. 

Aangenomen mag worden dat dit bij kleinschalige 

centrale mestverwerking of mestverwerking op boerderijniveau 

niet het geval is. Wel is het denkbaar dat zich 

bij een mestverwerkingsinstallatie incidenten kunnen 

voordoen die mogelijk externe effecten veroorzaken. 

Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn indien biogas wordt 

geproduceerd of indien productie of opslag plaatsvindt 

van brandbare, droge of poedervormige mestproducten. 

Met betrekking tot het aspect externe veiligheid zal 

daarom door het rivm een risico-analyse van algemene 

aard worden uitgevoerd. De resultaten zullen in de 

loop van 2001 bekend worden gemaakt. Het is denkbaar 

dat het noodzakelijk is dat een (beperkte) zone tot 

kwetsbare objecten moet worden gewaarborgd om aan 

de normstelling op het gebied van externe veiligheid te 

kunnen voldoen. 

7.5 Energie 

In de circulaire ‘Energie in de milieuvergunning’ 

(ministerie van ez en ministerie van vrom, oktober 

1999) is een advies gegeven over de wijze waarop het 

bevoegd gezag met het onderwerp energie in het kader 

van de Wet milieubeheer kan omgaan. Daarnaast is de 

circulaire bedoeld om meer eenheid te brengen in de 

wijze waarop de vergunningverlener met het onderwerp 

energie omgaat. 

Bovendien zijn voorbeeldvoorschriften opgenomen. 

Deze circulaire geeft voldoende richting aan de wijze 

waarop het aspect energie in de milieuvergunning voor 

een mestverwerkingsinstallatie kan worden beoordeeld. 

Bij de te doorlopen stappen kan de vergunningverlener 

er van uit gaan dat een mestverwerkingsinstallatie geen 

mja-bedrijf is.

8 Technische 

30 


en organisatorische 

voorzieningen 

8.1 Technische voorzieningen 

In de paragrafen 8.1.1 en 8.1.2 wordt ingegaan op de 

maatregelen en voorzieningen die mogelijk zijn toe te 

passen om emissies te reduceren. De feitelijke toepasbaarheid 

is afhankelijk van specifieke omstandigheden. 

8.1.1 Lucht 

Voorkomen, beperken en beheersen van (diffuse) emissies 

Als uitgangspunt kan gehanteerd worden dat apparatuur 

en opslagvoorzieningen zoveel mogelijk gesloten 

uitgevoerd dienen te worden ter beperking van met 

name emissies van geur, ammoniak en NO x . 

Emissies naar de lucht vanuit bedrijfsruimten zoals de 

innamehal, procesruimte, energiegebouw, opslagruimten 

kunnen voorkomen c.q. beperkt worden door die 

ruimten te voorzien van geschikte afzuig- en ventilatievoorzieningen. 

De afgezogen lucht kan bijvoorbeeld: 

• als beluchtingslucht worden gebruikt; 

• als verbrandingslucht voor een (bio)gasbenuttingsinstallatie 

worden aangewend of; 

• door een geschikt biofilter of compostfilter worden 

geleid. 

Emissiereductie door afgasbehandeling 

Procesafgassen en eventueel geconcentreerde andere 

afgezogen luchtstromen zullen veelal een zodanig hoge 

concentratie aan luchtverontreinigende componenten 

bevatten dat nageschakelde emissiebeperkende voorzieningen 

noodzakelijk en (kosten-)effectief zijn. De voor 

mestverwerkingsinstallaties meest gangbare nageschakelde 

voorzieningen zijn: 

• zure gaswasser; 

• biotrickling; 

• biowassing. 

Technische beschrijvingen, voor- en nadelen, randvoorwaarden 

en rendementen, investerings- en 

bedrijfskosten en dergelijke zijn in bijlage 5 

opgenomen. 

8.1.2 Water 

Hieronder wordt een beknopte beschrijving gegeven 

van een aantal technieken waarmee de emissies naar de 

waterfase kunnen worden beperkt. Een aantal van de 

onderstaand genoemde technieken is tevens als basistechniek 

voor mestverwerking beschreven in hoofdstuk 

3, omdat het onderscheid tussen vloeibare fracties uit 

(verwerkte) mest en afvalwaterfracties uit mestverwerking 

niet scherp te maken is. 

Technieken die het vrijkomende water (verder) kunnen 

zuiveren, zijn: 

Bezinking 

Het doel van bezinking is het afscheiden van zwevende 

deeltjes onder invloed van de zwaartekracht. De vloeistof, 

inclusief zwevende deeltjes wordt langzaam in een 

bezinkvijver of -bassin gepompt, zodat er geen turbulentie 

optreedt. Afhankelijk van de verblijftijd in deze 

bassins zal er een hoeveelheid zwevende stof bezinken. 

Met behulp van een overflow kan water worden afgetapt 

met een lager gehalte aan vaste zwevende deeltjes 

dan de ingaande stroom. Deze bassins zijn in principe 

niet ontworpen voor bacteriële activiteit, hoewel er wel 

anaërobe activiteit kan plaatsvinden. 

Filtratie met diverse filtermaterialen 

Het doel van filtratie is het verwijderen van vaste deeltjes 

uit de vloeistoffractie. Filtratie kan plaatsvinden 

door een veelvoud aan technieken. Afhankelijk van het 

te bereiken resultaat kan de vloeistof door middel van 

vacuüm door het filter worden gezogen, de vloeistof 

door de filter worden geperst, of de vloeistof door 

zwaartekracht door het filter worden getransporteerd. 

Bij de eerste twee is toevoeging van energie noodzakelijk, 

maar heeft als gevolg dat er meer vloeistof door de 

filter wordt getransporteerd. Toepassing van actieve 

kool is geschikt voor het verwijderen van kleur-, reuken 

smaakstoffen en verwijdering van een eventueel 

surplus aan chloor. 

Biologische zuiveringstechnieken 

Het doel van biologische zuiveringstechnieken is het 

verwijderen van biologisch afbreekbare verontreinigingen 

(czv/bzv en nutriënten) door microbiologische 

omzettingsprocessen. Componenten zoals kalium en 

chloride worden niet verwijderd. In hoofdlijnen zijn de 

volgende typen biologische processen te onderscheiden: 

anaërobe voorzuivering, aërobe zuivering en nitrificatie/denitrificatie-processen. 

Anaërobe zuivering 

wordt vaak gebruikt als voorbewerking voor afvalwater 

met veel zwevende stof, er vindt nauwelijks oxidatie 

plaats. Bij aërobe zuivering is het voornaamste doel de 

verwijdering van pathogenen en nutriënten, niet de 

verwijdering van organisch materiaal. Bij 

nitrificatie/denitrificatie wordt de in de vloeistof 

aanwezige stikstof omgezet tot N 2 .

31 

8 Technische en organisatorische voorzieningen InfoMil, februari 2001 

Strippen 

Het doel van stripprocessen is het verwijderen van 

vluchtige opgeloste verontreinigingen in de waterstroom. 

Om dit te bereiken wordt gas door de vloeistoffase 

geblazen, waardoor transport plaatsvindt van 

opgeloste stoffen uit de vloeistoffase naar de gasfase. 

Hierdoor neemt de concentratie van deze stof in de 

vloeistof af en vindt er dus zuivering plaats. Met dit 

proces kan bijv. NH 3 worden verwijderd. De gasfase 

kan daarna worden behandeld waardoor de verwijderde 

stof weer teruggewonnen kan worden. In combinatie 

met vlokkingsmiddelen en coagulatie kunnen 

ook geurstoffen worden verwijderd; 

Ionenwisseling 

Het doel van ionenwisseling is het verwijderen van 

specifieke, ongewenste geladen deeltjes (ionen) uit de 

afvalwaterstroom. Ionenwisseling is op te vatten als een 

soort adsorptie proces dat plaatsvindt onder invloed 

van ladingsverschillen tussen gebonden ion-groepen in 

de ionenuitwisselaar en vrije ionen in de oplossing. De 

afvalwaterstroom wordt langs de ionenwisselaar geleid. 

De ionen op de wisselaar worden verdrongen door de 

ionen in de afvalstroom, doordat de laatste een betere 

binding aangaan met de wisselaar. Op deze manier 

worden de ionen uit de waterstroom vervangen door 

een ander type ionen en wordt de afvalwaterstroom 

gezuiverd. Ionen die kunnen worden verwijderd met 

behulp van deze methode zijn nitraat, metaalionen, 

ammoniak etc. 

Indampen 

Het doel van indampen is het concentreren van verontreinigingen 

door verdamping van de vloeistof. Bij 

indampen wordt de afvalwaterstroom verwarmd waardoor 

het water verdampt en de verontreinigingen 

achterblijven. De ontstane damp kan dan weer worden 

gecondenseerd, waardoor een zuivere waterstroom 

wordt verkregen. De achtergebleven ingedikte stroom 

bestaat uit een relatief klein volume met hoge concentraties 

verontreiniging. 

Membraantechnologie en omgekeerde osmose 

Het doel van membraanprocessen is het verwijderen 

van zeer fijne verontreinigingen (e.e.a. afhankelijk van 

de membraanstructuur) waardoor er een, in het geval 

van omgekeerde osmose, schone waterstroom ontstaat. 

Er is uitsluitend sprake van concentrering, niet van 

omzetting. 

Bij membraanscheiding bestaat indirect contact tussen 

twee vloeistoffasen die van elkaar gescheiden worden 

door middel van een membraan. Deze manier van 

scheiding is gebaseerd op moleculaire diffusie. Het 

membraan wordt zo gekozen dat deze niet permeabel is 

voor de bulk van de te reinigen stroom, maar wel voor 

de verontreinigingen. Deze verontreinigingen diffunderen 

naar de vloeistof met de lage concentratie waardoor 

de concentratie in de te zuiveren stroom afneemt. 

Specifieke flocculatie/coagulatietechnieken 

Specifieke flocculatie/coagulatietechnieken kunnen 

worden toegepast voor de verwijdering van zware 

metalen. Door toevoeging van geschikte chemicaliën 

kunnen zware metalen neerslaan. De nu ontstane twee 

fasen kunnen van elkaar worden gescheiden met 

behulp van bijvoorbeeld filtratie of bezinking. Het 

resultaat is een waterstroom die weinig of geen zware 

metalen meer bevat. 

Chemische, biologische, magnetische of fysische 

scheidingstechnieken 

Voor verwijdering van fosfaten kunnen chemische, 

biologische, magnetische of fysische scheidingstechnieken 

worden toegepast, evenals een aantal van de hierboven 

beschreven technieken voor stikstofverwijdering. 

Hoewel de additieven alsook de bacteriën en membranen 

voor fosfaatverwijdering anders zijn, blijven de 

principes van de verschillende technieken hetzelfde. 

Bij chemische fosfaatverwijdering komt de concentratie 

fosfor in het algemeen niet beneden de 1–2 mg 

totaal-P/l. Bij andere verwijderingstechnieken (vlokfiltratie, 

korrelreactor, magnetische separatie) is het 

mogelijk om de effluentconcentratie omlaag te brengen 

tot 0,5 mg totaal-P/l. Biologische verwijdering kan 

zorgen voor een vermindering in de concentratie tot 

3 mg totaal-P/l. 

8.2 Organisatorische 

voorzieningen 

In algemene zin kunnen voorzieningen zowel technisch 

als praktisch van aard zijn. ‘Good-housekeeping’ en 

naleven van de specifieke voorschriften vormen een 

belangrijke stap om emissies te reduceren of te voorkomen. 

Bij het ontwerpen van installaties moet het minimaliseren 

van emissies een belangrijke rol spelen. 

8.2.1 Lucht 

Ter voorkoming van ongecontroleerde emissies dan wel 

tijdelijk verhoogde emissies, zijn de volgende aspecten 

van belang: 

• adequate processturing: het is algemeen bekend dat 

indien de procescontrole niet adequaat is, er veelal 

sprake zal zijn van verhoogde emissies ten opzichte 

van de situatie waarbij de processen wel goed 

gestuurd en gecontroleerd kunnen worden. Dit geldt 

zowel voor de processen zelf als voor controle van de 

emissiebeperkende voorzieningen; 

• met name ter voorkoming van geurhinder in de 

directe nabijheid van een inrichting is het voorkomen 

van diffuse geuremissies uit gebouwen, opslagen 

e.d. door adequate afdekking, gesloten houden 

van deuren en ramen, en het creëren van voldoende 

onderdruk in gebouwen van belang. Deze maatregelen 

zijn deels afhankelijk van de lay-out van de 

inrichting en deels afhankelijk van de bedrijfsvoering. 

Apparatuur dient zoveel mogelijk omkast en

32 


gesloten te worden uitgevoerd ter voorkoming van 

ongecontroleerde emissies; 

• adequate bedrijfsvoering ter voorkoming van 

verhoogde (geur-)emissies, zodat de aanwezige mest 

en/of tussen- en eindproducten niet de kans krijgen 

om onder invloed van de omgevingstemperatuur tot 

verhoogde geuremissie aanleiding te geven. Hierbij is 

een goede bedrijfslogistiek en het treffen van eventuele 

noodvoorzieningen (zoals inpandige opslag) van 

belang. 

8.2.2 Water 

In organisatorische zin kunnen de volgende maatregelen 

genomen worden om de emissie naar water te voorkomen 

dan wel tot een minimum te beperken: 

• lekkage en mors zo veel mogelijk voorkomen dan 

wel opheffen door ‘Good-housekeeping’ en uitvoering 

van het reguliere onderhoud aan installatieonderdelen; 

• zo mogelijk bedrijfsterrein en bedrijfsruimten droog 

(voor)reinigen (vegen e.d.); 

• hergebruik van gereinigd afvalwater voor spoeling 

e.d.; 

• toevoegen van het afvalwater van reinigingsactiviteiten 

en van luchtbehandeling aan te behandelen 

dunne fracties/afvalwater.

33 


Bijlage 1 

Begrippen 

Acceptabel geurhinderniveau 

De mate van geurhinder die door 

het bevoegd gezag als acceptabel 

wordt beschouwd, als resultante 

van de emissies, een afwegingsproces 

van de aard en waardering van 

de geur, het klachten-/hinderpatroon, 

de historie van het bedrijf in 

zijn omgeving, technische en financiële 

consequenties van mogelijke 

maatregelen voor het bedrijf en de 

lokale sociaal-economische context. 

Additieven 

Stoffen die ter verrijking en/of ter 

verhoging van de gebruikswaarde 

aan eindproducten van mestbewerking 

of mestverwerking worden 

toegevoegd (bv. mineralen, microorganismen). 

ALARA (As Low as Reasonably 

Achievable) 

Criterium op basis waarvan kan 

worden beoordeeld welke milieuen 

kwaliteitsprestaties van installaties 

redelijkerwijs kunnen worden 

geëist in relatie tot de financieeleconomische 

kosten van de 

benodigde voorzorgs- en beheersmaatregelen. 

Basistechnieken 

Alle elementaire technieken, die 

geschikt zijn voor bewerking of 

verwerking van (mengsels van) 

dierlijke mest al dan niet tezamen 

met andere organische reststromen. 

BEES-B 

Besluit Emissie Eisen Stookinstallaties. 

Bla 

Besluit Luchtemissies Afvalverbrandingsinstallaties 

Biomassa 

De totale hoeveelheid of gewicht 

van de levende stof van een 

bepaalde groep organismen. 

BRM 

Bouwtechnische richtlijnen 

mestbassins. 

BZV 

Biologisch zuurstof verbruik. 

Centrale installatie 

Installatie waar mest van meerdere 

bedrijven of locaties wordt 

verwerkt. 

CIW 

Commissie integraal waterbeheer. 

CZV 

Chemisch zuurstof verbruik. 

Dierlijke mest 

Excreten, uitscheidingsproducten 

van landbouwhuisdieren. Zie: ikclijst 

(zeugenmest, vleesvarkensmest, 

vleeskuikenmest, leghennenmest, 

rundveedrijfmest, etc.) 

Dierlijke meststoffen 

Dierlijke meststoffen zijn organische 

meststoffen waarop het Besluit 

Gebruik Dierlijke Meststoffen 

(bgdm) van toepassing is. 

Geurconcentratie 

Het aantal geureenheden per 

kubieke meter van een 

gasvormig(e) stof, of mengsel van 

stoffen (ge/m³). Ook: het aantal 

keren dat een luchtmonster moet 

worden verdund om door 50% van 

de waarnemers te worden onderscheiden 

van schone lucht. 

Geureenheid (ge) 

Een dusdanige hoeveelheid van een 

gasvormig(e) stof of mengsel van 

stoffen dat, na opmenging van deze 

hoeveelheid met schone lucht tot 

een volume van één m³, de helft 

van een groep van getrainde proefpersonen 

dit mengsel onderscheidt 

van schone lucht. 

Grensmassastroom 

Per stofklasse verschillende toetsingswaarde 

( m,Ttot in [kg/h]) 

voor de massastroom van een 

gehele logistieke eenheid. 

IAV 

Interimwet ammoniak en 

veehouderij 

IVB 

Inrichtingen- en vergunningenbesluit 

Mestbewerking 

Behandeling van dierlijke mest 

zonder noemenswaardige veranderingen 

aan het product teweeg te 

brengen. Bij voorbeeld: mengen, 

roeren, homogeniseren, verwijderen 

van vreemde objecten zoals 

plastic folie en hoeven. 


Toepassing van basistechnieken of 

combinaties daarvan met als doel 

de aard, samenstelling en/of hoedanigheid 

van dierlijke mest te wijzigen. 

Bij voorbeeld: scheiding, 

bezinken, toevoeging van additieven, 

vergisting, beluchting, 

droging, compostering, indamping, 

vergassing, verbranding. 

Minas 

Mineralenaangiftesysteem. 

Mineralen 

Anorganische nutriënten: o.a. stikstof-, 

fosfor-, kalium-, calcium-, 

magnesium- en zwavelverbindingen 

zonder koolstof (N-, P-, K-, 

Ca-, Mg- en S-verbindingen zonder 

C) en sporenelementen (bv. koper 

(Cu), zink (Zn), jodium (I), cobalt 

(Co), mangaan (Mn) en seleen 

(Se).

34 


Mobiele installatie 

Verwerkingsinstallatie die gedurende 

een bepaalde periode ergens 

geplaatst wordt en daar in bedrijf 

wordt gesteld en na deze periode 

weer naar elders wordt verplaatst. 

MTR 

Maximaal toelaatbaar risico. 

NRB 

Nederlandse Richtlijn Bodembescherming 

bedrijfsmatige 

activiteiten. 

Nutriënten 

Noodzakelijke, organische en 

anorganische voedingsstoffen die 

niet door een organisme (planten, 

dieren, mensen) zelf kunnen 

worden aangemaakt. 

Nutriëntenverwijdering 

Verwijdering van nutriënten uit 

organische reststromen met behulp 

van basistechnieken. 

Organische Meststoffen 

Meststoffen waarvoor een algemene 

of bijzondere ontheffing is verleend 

op basis van het Meststoffenbesluit 

1977. Deze meststoffen staan 

vermeld op de Lijst van Meststoffen 

behorende bij de Meststoffenbeschikking 

1997. 

Ongereinigde massastroom 

De massastroom van een activiteit 

vóór een eventuele reiniging door 

middel van nageschakelde technieken. 

m,brn Ongereinigde vracht van 

een bron in (kg/h). 

m,tot Ongereinigde vracht van 

de logistieke eenheid 

(kg/h). 

Organische reststromen 

Biomassastromen die als bijproduct 

of afval vrijkomen tijdens economische 

processen van productie en 

consumptie. Het betreft hier met 

name bijproducten uit landbouw 

en bosbouw – o.a. mest en 

oogstresten – en organische afvalstromen 

uit huishoudens, kwd 

(Kantoren-, Winkel- en Dienstenafval) 

en de industrie. 

VR 

Verwaarloosbaar risico. 

Waterige fractie 

Waterige fracties zijn dierlijke 

meststoffen met een droge stofpercentage 

van minder dan 5% 

ontstaan door een systeem van 

gescheiden bewaring van dierlijke 

meststoffen, of door een systeem 

waarbij dierlijke meststoffen 

worden gescheiden. 

Wav 

Wet ammoniak en veehouderij. 

Wbb 

Wet bodembescherming. 

Wm 

Wet milieubeheer. 

Wro 

Wet ruimtelijke ordening. 

Wvo 

Wet verontreiniging oppervlaktewater.

35 Richtlijn mestverwerkingsinstallaties InfoMil, februari 2001 

Bijlage 2 

Stroomschema mestverwerking of afvalstoffenverwerking 

in de zin van het Inrichtingen- en 

vergunningenbesluit Wm 

Verwerking van 

dierlijke of overige organische 

meststoffen 

Worden afvalstoffen toegevoegd 

tijdens het verwerken van dierlijk of 

overige organische meststoffen? 

Er is een Wmvergunning 

nodig op basis 

van 28.4.c Ivb 

bij GS 

ja 

Is er uitsluitend sprake van mengen 

of roeren van dierlijke of overige 

organische meststoffen? 

nee 

ja 

Worden de tijdens het verwerken van 

dierlijke of overige organische meststoffen 

toegevoegde afvalstoffen van 

buiten de inrichting aangevoerd? 

ja nee 

Er is een Wmvergunning 


van 28.1b Ivb 

bij de 

gemeente 

ja 

nee 

Er is een Wm-vergunning 


van 28.4 Ivb bij GS 



van 28.1b/ 28.2 Ivb 

bij de gemeente 



van 7.4 Ivb bij GS 

Er is sprake van mestbewerking 

en niet van mestverwerking 

Is er sprake van het verbranden, of van het storten 

van ≥ 50 m3 van buiten de inrichting afkomstige dierlijke 

of overige organische meststoffen? 

ja nee 

ja 

ja 

Is er sprake van het 

verbranden of storten 

van ≥ 50 m 3 van 

binnen de inrichting 

afkomstige dierlijke of 

overige organische 

meststoffen? 

nee 

Is er sprake van het 

verwerken van meer 

dan 25.000 m 3 van 

buiten de inrichting 

afkomstige dierlijke 

meststoffen? 

nee 



van 7.1 Ivb bij de 

gemeente

36 Richtlijn mestverwerkingsinstallaties InfoMil, februari 2001 

Bijlage 3 

Stroomschema afvalwaterlozingen afkomstig 

van mestverwerking 

Is er sprake van een 

direkte lozing 

(op het oppervlaktewater)? 

nee 

Is er sprake van een 

indirecte lozing 

(op het riool)? 

nee 

Is er sprake van uitrijden van 

dierlijke mest op de bodem? 

nee 

Is er sprake van lozen 

op de bodem? 

ja 

ja 

ja 

ja 

nee 

Wm vergunning 

(zie instructieregeling 

lozingsvoorschriften 

milieubeheer) of de 

algemene regels 

Is er sprake van een agrarische activiteit 

of een activiteit die daarmee verband houdt? 

ja 

Wvo Amvb Lozingenbesluit 

open teelt en 

veehouderij 

Is er sprake van een lozing, die bij AMvB 

o.g.v. art. 1, lid 2 Wvo is aangewezen tot de Wvo? 

(o.a. afvalstoffenverwerking) 

BGDM is 

van toepassing 

Wbb: Ontheffing op 

grond van art. 25 van 

het Lozingenbesluit 

bodembescherming 

is vereist (zie criteria 

in de circulaire 

agrarische afvalwaterlozingen) 

ja 

Wvo vergunning regelt 

de doelmatige werking 

van de RWZI en 

de bescherming van 

de kwaliteit van het 

oppervlaktewater. 

Wm vergunning of 

de algemene regels 

regelen de doelmatige 

werking van de 

riolering. 

nee 

Wvo vergunning

37 


Bijlage 4 

Samenvatting van toepassing zijnde besluiten 

en bijzondere regelingen (NeR) voor 

(grootschalige) mestverwerking 

Emissie-eisen volgens Bijzondere regeling 

Mestverwerkende bedrijven (A1, voorheen 3.5/18) 

De bijzondere regeling mestverwerkende bedrijven is 

totstandgekomen en oorspronkelijk bedoeld voor 

afzonderlijke, grootschalige mestverwerkende 

bedrijven. 

Deze bijzondere regeling geeft de volgende emissieconcentraties 

aan: 

• ammoniak: maximale emissieconcentratie 

van 5 mg/Nm³; 

• zwaveloxiden: maximale emissieconcentratie 

van 35 mg/Nm³ indien de installatie op aardgas 

gestookt wordt; 

• koolmonoxide: maximale emissieconcentratie 

van 50 mg/Nm³; 

• stof: de emissie moet worden tegengegaan door 

toepassen van een doeken- of lamellenfilter, of een 

andere techniek waarmee een emissieconcentratie 

kleiner dan 10 mg/Nm³ kan worden bereikt. 

Het betreft hier componenten die geëmitteerd worden 

door (onderdelen van) een mestverwerkingsinstallatie 

waarin geen mestverbrandingsproces is opgenomen. 

De emissie-eisen zijn met name voor NH ³ aanzienlijk 

scherper dan de algemene eisen van de ner. In de 

bijzondere regeling zijn geen grensmassastromen 

aangegeven, daar ten tijde van de totstandkoming van 

deze emissie eisen uitgegaan werd van uitsluitend 

grootschalige mestverwerking (> 500.000 ton/jaar), 

waarbij altijd sprake zou zijn van ongereinigde massastromen 

die groter waren dan de grensmassastroom. 

Emissie-eisen volgens Besluit Luchtemissies 

Afvalverbrandingsinstallaties (Bla). 

Het Besluit Luchtemissies Afvalverbrandingsinstallaties 

(Bla) heeft betrekking op bestaande, grootschalige 

verbranding van huishoudelijk afval en vergelijkbaar 

(niet-chemisch) afval. 

Verbranding van mest(fracties) zal, gezien het karakter 

van een daartoe geëigende installatie, alleen op grote 

schaal en zeker niet op bedrijfsniveau (boerderijschaal, 

kleinschalig centraal of mobiel) plaatsvinden. 

Op de geëmitteerde rookgassen van dergelijke grootschalige 

mestverbrandingsinstallaties kunnen de Blaeisen 

tijdelijk nog worden toegepast, zoals ook opgenomen 

in de milieu-effectrapportage voor de 

pluimveemestverbrandingsinstallatie dep te Moerdijk 

uit december 1999. Deze Bla-eisen staan vermeld in 

tabel 4.1. 

Tabel 4.1 Emissie-eisen volgens Besluit Luchtemissies 

Afvalverbrandingsinstallaties 

Component Emissie-eis (mg/Nm 3 ) 

Totaal stof 5 

Waterstofchloride (HCl) 10 

Fluoriden 1 

Koolmonoxide 50 

Organische stoffen (als C) 10 

Stikstofoxiden (als NO 2 ) 70 

Zwaveldioxiden (als SO 2 ) 40 

Metalen Sb+Pb+Cr+Cu+Mn+V+ 

Sn+As+Co+Ni+Se+Te 

1,0 

Cadmium 0,05 

Kwik 0,05 

Polychloordibenzodioxinen 

en -dibenzofuranen in ng TEQ/Nm 

0,1 

3 

Deze getallen zijn betrokken op droog afgas onder normaalcondities bij een 

zuurstofgehalte van 11%. 

In tabel 4.1 ontbreken de karakteristieke mestcomponenten 

NH ³ en geur. In de mest aanwezige ammoniak 

wordt tijdens het verbrandingsproces kwantitatief 

geoxideerd tot stikstofoxiden, terwijl voor geur alleen 

immissie-eisen kunnen worden opgelegd. 

Emissie-eisen volgens Besluit Emissie Eisen 

Stookinstallaties (BEES-B) 

Bij diverse mestverwerkende installaties (o.a. vergisting, 

vergassing) komt hoogcalorisch gas vrij dat 

vervolgens nuttig aangewend zal worden voor energieopwekking. 

Voor deze stookinstallaties zullen veelal 

(afhankelijk van het type en de capaciteit van de stookinstallatie) 

de emissie-eisen voor NO x van bees b van 

toepassing zijn. Voor de uitgebreide lijst met emissieeisen 

voor NO x bij stookinstallaties wordt naar het 

besluit verwezen.

38 


(concept) Circulaire emissiebeleid voor 

energiewinning uit biomassa en afval 

Binnen afzienbare tijd na het uitbrengen van deze 

richtlijn zal het Ministerie van vrom een circulaire 

uitbrengen waarin het emissiebeleid voor energiewinning 

uit biomassa en afval is opgenomen voor nieuwe 

installaties. De circulaire heeft tot doel de verschillende 

nationale en Europese emissienormen voor afval- en 

biomassastook te harmoniseren en actualiseren. 

Voor toekomstige mestverwerkingsinstallaties waarbij 

een thermische behandeling plaatsvindt van de mest of 

het product van de vergisting, ligt het voor de hand om 

rekening te houden met de in de komende circulaire 

voorgestelde emissienormen. De circulaire is geldig 

totdat het Besluit Luchtemissies Afvalverbrandingsinstallaties 

(bla) en het Besluit Emissie Eisen Stookinstallaties 

(bees) zijn gewijzigd. 

Onderstaand volgen enkele hoofdpunten uit de 

(concept)circulaire. 

Onderscheid wordt gemaakt tussen een emissieregiem 

dat geldt voor als schoon gekwalificeerde stromen en 

een emissieregiem voor stromen die níet als schoon 

worden aangemerkt. De ordening van schone en 

vervuilde stromen is vastgelegd in de zogenoemde witte 

en gele lijst. De witte lijst omvat de stromen die als 

schoon worden aangemerkt, de gele lijst omvat de 

vervuilde stromen. Mest valt in de categorie vervuilde 

stroom. 

Het emissiebeleid is gericht op de thermische behandeling 

van schone en vervuilde stromen: 

a als alternatieve brandstof in nieuwe stand-alone 

installaties, en 

b als secundaire brandstof, naast de primaire brandstof, 

via het meestoken en/of bijstoken in bestaande 

stookinstallaties, voorzover die onder de werkingssfeer 

van de concept lcp-richtlijn vallen. 

Onder thermische behandeling wordt verstaan: 

de verbranding door oxydatie alsmede andere thermische 

behandelingsprocessen zoals vergassing of pyrolyse, 

voor zover de producten van de behandeling 

vervolgens worden verbrand. Ook de verbranding van 

gasvormige producten van andere vormen van behandeling 

zoals vergisting valt onder het emissiebeleid. 

Voor toepassing van het emissieregiem is geen vermogensondergrens 

gesteld aan installaties, met uitzondering 

van houtkachels. 

Voor de diverse overzichten met emissienormen wordt 

verwezen naar de binnenkort uit te brengen 

(concept)circulaire. 

Emissie-eisen volgens Bijzondere Regeling Pyrolyse 

installaties (F4, voorheen 3.5/98.1) 

Voor mestverwerking met een pyrolyse-installatie 

bestaat er een afzonderlijke, bijzondere regeling waarin 

is bepaald dat: 

• voor installaties waarin materialen thermisch worden 

ontleed onder condities met ondermaat zuurstof, 

worden de emissie-eisen van het Bla (voormalige 

Richtlijn Verbranden v’89) overgenomen, waarbij de 

massastroomgrenswaarden van de ner van toepassing 

zijn; 

• de emissie-eisen zijn gerelateerd aan een zuurstofpercentage 

van 3 vol.%; 

• de installaties moeten worden uitgerust met meetinrichtingen 

die de massaconcentratie aan zwaveldioxiden 

of gasvormige anorganische chloorverbindingen 

continu bepalen, tenzij is gewaarborgd dat de te 

verwerken componenten slechts in geringe hoeveelheden 

zwavel- of chloorhoudende stoffen bevatten. 

Emissie-eisen volgens Bijzondere Regeling 

Groencompostering (G2, voorheen 3.5/98.7) 

en GFT-compostering (G4, voorheen 3.5/98.9) 

In deze bijzondere regelingen zijn bepalingen m.b.t. 

geurhinder (op immissieniveau) vastgelegd. Tevens zijn 

technische matregelen m.b.t. de bedrijfsvoering 

opgenomen.

39 

Gaswasser (zuur) 


Bijlage 5 

Factsheets luchtemissiebeperkende technieken 

voor mestverwerkingsinstallaties 

Principeschema Procesnamen 

Acid scrubber, zure wasser, 

absorber, kruisstroomwasser, 

packed tower. 

Druppelafscheider 

Wasvloeistof 

Toepassingen 

Bij de fabricage van kunstmest 

amrnoniumnitraat kan 

worden gewassen met salpeterzuur: 

NH3 + HN03 ⇒ 

NH4N03 

Branche Verwijderde Aantal Validatie 

componenten geïnstalleerd kental 

Compostering 

(GFT, mest, slib) 

ammoniak, amines > 10 3 

Intensieve veehouderij ammoniak > 10 3 

Gieterijen amines (TEA, DEA) > 10 3 

Ammoniakfabricage 

(kunstmest) 

ammoniak >10 3 

Farmacie, fijnchemie esters 1–5 1 

Principebeschrijving 

Voor de algemene procesbeschrijving van de gaswasser wordt 

verwezen naar de factsheets van de gaswasser. De zure wasser 

wordt gekenmerkt door het feit dat de pH van het waswater 

laag, dus zuur is. Hierdoor kunnen de basische componenten 

in het gas beter worden afgevangen. Door de neutralisatie 

ontstaat een geconcentreerde zoutoplossing (tot 15%) die 

door lozing op riool of awzi afgevoerd of als grondstof hergebruikt 

kan worden. De dosering van zuur geschiedt meestal 

op basis van een pH-regeling (typisch 3 < pH < 6); zwavelzuur 

(37–96 %) wordt het meest toegepast als neutralisatiemiddel. 

Specifieke voordelen 

• Zeer hoge rendementen mogelijk. Ook bij relatief hoge 

temperaturen (50–80°C) en concentraties (> 1.000 mg/m³) 

• Indirecte controle door stochiometrische dosering van zuur 

(mits pH-gestuurd) 

• Relatief compact 

Specifieke nadelen 

• Zuurverbruik (bij pH-gestuurde dosering wel direct 

gekoppeld aan de af te vangen concentraties) 

• Afvalwater (bij geleidbaarheids gestuurde spui wel beperkt 

in debiet; in een aantal gevallen is hergebruik mogelijk: 

bijv. ammoniak ⇒ zwavelzure ammoniak) 

Randvoorwaarden Reinigingsgraad 

Debiet 50–500.000 m 3 /uur 

Temperatuur 50–80°C 

Druk atmosferisch 

Stof < 10 mg/m 3 

Ammoniak 200–1.000 mg/m 3 > 99 %, restemissie < 1 (0) mg/m 3 

(soms 20.000) 

Amines 10, 50, 100, 1.000 mg/m 3 > 99%, restemissie < 1 (0) mg/m 3 

Esters > 100 mg/Nm 3 > 80% 

Afhankelijk van de zuurgraad van het waswater kunnen ammoniak en amines tot 

zelfs 1 mg/m3 verwijderd worden; vaak zelfs tot 0,1 mg/m3 . Amines en esters 

worden overwegend vanwege geur verwijderd; bij esters is pH-gestuurde dosering 

niet voldoende; er wordt gewerkt met verdund zoutzuur (bijv. 5–10% HCI). 

Economie 

Investering (EUR/1.000 Nm3 /uur) 5.000–20.000 

(sterk afhankelijk van toepassing 

en debiet) 

Drukval 4–8 mbar 

Energieverbruik (kWh/1.000 Nm 3 /u) 0,2–1 (excl. ventilator) 

Bedrijfskosten personeel: 0,5 mandag per week 

(EUR 11.000 Nm 3 /uur) nuts: elektriciteit: 0,02–0,10 

hulp- en reststoffen: evenredig met 

concentratie en debiet 

totaal: variabel 

Kostenbepalende parameters debiet en concentratie 

Baten geen 

bij ammoniak met zwavelzuurwassing: 

ammoniumsuifaat 

Hulpstoffen 

• Water 

Aangezien de ingestelde pH-correctie meestal 3 tot 5 pHeenheden 

lager ligt dan Kz-waarde van de geabsorbeerde 

alkalische componenten, neemt waterverbruik spectaculair 

af: een factor 1.000 tot 100.000 ten opzichte van gaswassers 

waarin uitsluitend met water wordt gewassen. Indien, 

bijvoorbeeld door een op geleidbaarheid gestuurde spui, de 

zoutconcentratie constant wordt gehouden, dan is het 

waterverbruik (excl. verdampingsverliezen) rechtevenredig 

met de vracht (g/uur) verwijderde alkalische componenten. 

• Zuur (zwavelzuur, zoutzuur, salpeterzuur) 

Bij pH-gestuurde dosering is er, op basis van stoïchiometrische 

gronden, meestal sprake van rechtevenredigheid 

tussen de verwijderde vracht alkalische componenten 

(g/uur) en het zuurverbruik. 

Reststoffen en omissies 

• Afvalwater 

Het water bevat overwegend een zoutoplossing die bestaat 

uit de geabsorbeerde component en het toegepaste zuur 

(bijv. ammoniak met zwavelzuur ammoniumsulfaat).

40 


De spui wordt overwegend gestuurd op basis van geleidbaarheid, 

hierdoor ontstaat spuiwater met een constante 

kwaliteit, waardoor hergebruik mogelijk is. Ammoniumsulfaat 

is toepasbaar als meststof (zg. ‘zwavelzure ammoniak’) 

en wordt o.a. bij de compostering van champignonmest 

beschouwd als waardevol bijproduct en volledig 

hergebruikt, mits geen andere verontreinigingen aanwezig 

zijn. 

• Druppeldoorslag 

(zie gaswassers) 

Installatie 

• Materiaalkeuze: overwegend kunststof 

Inhoud: (m³/1.000 Nrn³/uur) 0,5–1 

• Dimensionerings- grondslag: verblijftijd, deze is concentratie- 

en componentafhankelijk 

Gewicht: 0,5–2 ton per 1000 Nm³/uur 

Opmerkingen 

• De opslag en dosering van het zuur vergt bijzondere 

aandacht ten aanzien van veiligheid. 

• In wezen kent de toepassing van zure gaswassers vrijwel 

geen (technische) beperkingen voor de effectieve verwijdering 

van alkalische componenten, noch in debiet 

(1 tot 1.000.000 m³/uur), noch in concentratie (1 mg/m³ 

tot 100 g/m³). 

• Voor hoge debieten (vanaf ca. 50.000–100.000 m³/uur) 

worden zure gaswassers, vanuit constructief oogpunt, vaak 

parallel opgesteld. 

• Om sterk fluctuerende (hoge) ingangsconcentraties ammoniak 

(vanaf ca. 1.000–2.000 mg/m³) met lage restemissies 

(kleiner dan ca. 5 of 10 mg/m³) af te vangen, worden zure 

gaswassers vaak in serie (twee) opgesteld. 

• Zure gaswassers kunnen onderdeel uitmaken van een 

meertraps-wassysteem voor geurbestrijding. 

• Een nieuwe, nog niet in praktijk toegepaste, ontwikkeling 

is het opwerken van de zoutoplossing die ontstaat als spui 

door elektrodialyse (met terugwinning van zuur) of indamping; 

vooralsnog lijkt dit alleen interessant voor grote 

installaties met hoge debieten en hoge concentraties. 

Leveranciers 

aaf, acs, Aggelen & Berendonk, Askové, Dahiman, Dirkse 

Milieutechniek, Gea Polacel, Keramchemie, Milieupartners, 

Montair Andersen, Ralton Engineering, wtv Plastics.

Biotrickling 


lavafilter 

Toepassingen 

Geurbestrijding 



Rwzi’s en awzi’s H2S > 10 2 

Veehouderij ammoniak 1–5 


Een biotricklingfilter (btf) bestaat uit een gepakte absorptie 

kolom, die continu of discontinu door circulatie wordt 

bevochtigd. Na absorptie in de dunne waterfilm worden de 

verontreinigingen afgebroken door een op de pakking groeiende 

laag micro-organismen (zg. biofilm); de afbraakproducten 

worden door dezelfde waterfase afgevoerd. Dankzij 

de mobiele waterfase is de afvoer van verzurende 

afbraakproducten beter mogelijk dan bij biofilters met een 

stationaire waterfase: de zuurgraad van de circulatiestroom 

kan (licht) gecorrigeerd worden door dosering van loog. 


• Biodegratie van de geabsorbeerde componenten. Geschikt 

voor (middelhoge) concentraties zwavel-, chloor- en 

stikstofhoudende, verzurende, componenten; kleine 

pH-correcties mogelijk. 


• Fluctuaties conditie ingangsluchtstroom van grote invloed 

op werking. 

• Giftige en hoge concentraties verzurende stoffen dienen 

vermeden te worden. 

• Minder geschikt voor (zeer) slecht oplosbare 

componenten. 


Debiet 

41 



Bijlage 5 Factsheets luchtemissiebeperkende technieken InfoMil, februari 2001 

Wasvloeistof 

Pakkingmateriaal 

VOS 400–1.000 mg/m 3 80–95 % 

Geur > 20.000 ge/m 3 70–90 % 

H2S 50–200 mg/m 3 80–95% 

NH 3 100–400 mg/m 3 80–95 % 

Mercaptanen 5–100 mg/m 3 70–90 % 

Economie 

Investering (EUR 11 000 Nm 3 /uur) 5.000–20.000 


Energieverbruik(kWh/1000 Nm 3 /u) < 1 (excl. ventilator) 

Bedrijfskosten personeel: 1/2 dag per week 

(EUR 11000 Nm3 /uur) (sterk situatie afhankelijk) 

nuts: minimaal (variabel) 

Hulp en reststoffen minimaal (variabel) 

Totaal variabel 

Kostenbepalende parameters debiet 

Baten geen 

Hulpstoffen 

zie factsheet Biowasser 

Reststoffen en emissies 

zie factsheet Biowasser 

Installatie 

• Materiaal keuze: rvs, beton, kunststof 

• Inhoud: (m³/1000 Nm³/uur) variabel 

• Dimensionerings- grondslag: pilot-proef of praktijkcijfers 

van identieke toepassingen 

• Gewicht: variabel 

Opmerkingen 

• btf’s kunnen worden geënt met actief slib of entcultures 

(zie factsheet Biowasser). 

• De handhaving van de biofilm van de pakking is van essentieel 

belang: een te grote aanwas kan leiden tot (lokale) 

verstoppingen die uiteindelijk resulteren in voorkeurstromingen, 

waardoor het uitwisselingsoppervlak en dus de 

werking van het btf verminderd wordt. De aanwas en de 

dikte van de biofilm kan onder andere worden beheerst 

door de dikte van de biofilm om mechanische wijze te 

beïnvloeden (bv. variatie van het bevochtingsdebiet) of de 

groeisnelheid van de micro-organismen te beïnvloeden 

door de zuurgraad of het zoutgehalte te variëren. 

• Bij btf’s waaraan hoge zwavelconcentraties worden aangeboden, 

bestaat de kans op de vorming van elementair 

zwavel door onvolledige biologische oxidatie. Dit uit zich 

door duidelijk herkenbare gele korrelige structuren en kan 

uiteindelijk leiden tot verstoppingen en voorkeursstromen. 

• In btf’s die met hoge concentraties anorganische verbindingen 

(NH3 of H2S) verwerken, hebben meestal autotrofe 

micro-organismen, die CO ² uit de lucht gebruiken 

als koolstofbron. Gezien de relatief hoge concentraties 

CO ² in de lucht, dient extra rekening te worden gehouden 

met sterke aanwas van de biofilm. 

Leveranciers 

Bergschenhoek, Bioway, Clairtech, Comprimo, Gea-Polacel, 

Kok-Air.

Biowassing 


Biowasser, bioscrubber 

Toepassingen 

Geurbestrijding 



Mestverwerking geur, H2S 1 2 

Vetsmelterijen geur 1 2 

Veehouderij ammoniak 1 3 


Een biowasser bestaat in wezen uit een absorber (zie gaswasser) 

en een bioreactor. De verontreinigingen worden geabsorbeerd 

in het continu circulerende water en worden in een, in 

het recirculatiesysteem geplaatste, bioreactor afgebroken. De 

uitvoering van de bioreactor kan een actiefslib of een slib-opdrager 

systeem betreffen. In tegenstelling tot biofilters en, in 

mindere mate, biotricklingfilters is de waterfase in de absorptiesectie, 

net als bij gaswassers, volledig instationair. 


Biodegratie van de geabsorbeerde componenten. Door hoge 

microbiële conversie zijn ook hoge concentraties te verwijderen. 

Ook geschikt voor hoge concentraties zwavel-, chloor- en/of 

stikstofhoudende verbindingen dankzij beheersbare en 

controleerbare verzuring. 


Hoewel de relatief grote hoeveelheid water bufferende capaciteit 

voor het afvangen van piekemissie biedt, hebben stabiele 

emissies de voorkeur. Aangezien het proces volledig op 

absorptie in water is gericht, zijn (zeer) slecht oplosbare 

componenten lastiger af te vangen. 


Debiet 

42 




Druppelafscheider 

Wasvloeistof 

VOS 100–1.000 mglm 3 80–90 % 

Geur > 20.000 ge/m 3 70–80 % 

Ammoniak 50–200 mg/m 3 80–95% 

Economie 

Investering (EUR/1000 Nm 3 /uur) 5.000–15.000 


Energieverbruik (kWh/1000 Nm 3 /u) 0,2–0,5 (recirculatiepomp; 

exclusief ventilator en bioreactor) 

Bedrijfskosten personeel: 1/2 dag per week 

(EUR 11000 Nm3 /uur) (variabel) 

nuts: elektriciteit: 0.02–0,05 

hulp- en reststoffen: minimaal 

(variabel) 

totaal: 

Kostenbepalende parameters debiet 

Baten 

Hulpstoffen 

• Nutriënten 

De, overigens zeer minimale, dosering van nutriënten zoals 

fosfor, kalium en spoorelementen kan noodzakelijk zijn. 

• Water 

Als gevolg van spui en verdamping moet water worden 

toegevoegd. 

• Chemicaliën 

Indien zwavel, chloor of stikstofhoudende verbindingen 

worden verwijderd, dan resulteert dit in de vorming van 

zwavelzuur, zoutzuur of salpeterzuur. Indien deze verzuring 

ernstig is, wordt deze gecorrigeerd door (pH-gestuurde) 

dosering van natronloog; natronloogverbruik is vrijwel 

rechtevenredig met de gevormde zuurequivalenten 

(zie Gaswasser, Alkalisch). 

Reststoffen en emissies 

• Slib 

Met name bij bioreactoren op basis van actief -slibsystemen 

ontstaat een geringe hoeveelheid slib, die na indikking of 

ontwatering afgevoerd moet worden. Slib-op-drager systemen 

kennen een lagere slibproductie. De productie van 

slib kan onder andere worden beïnvloed door het zoutgehalte, 

de temperatuur en de zuurgraad. 

• Afvalwater 

Als gevolg van biologische activiteit, verdamping of neutralisatie 

van zuren zal de zoutconcentratie hoger worden. Ten 

einde ongewenste remming van de microbiële activiteit en 

scaling te voorkomen dient er een (minimale) hoeveelheid 

water gespuid te worden, meestal geschiedt dit op basis van 

geleidbaarheid. 

Installatie 

• Materiaal keuze: onbekend. 

• Inhoud: (m³/1.000 Nm³/uur) 

• Dimensionerings- grondslag: Henry-coëfficiënt, verblijftijd 

en biologische activiteit. 

• Gewicht: onbekend.

43 

Bijlage 5 Factsheets luchtemissiebeperkende technieken InfoMil, februari 2001 

Opmerkingen 

• Vaak worden biowassers geënt met actief slib uit 

bijvoorbeeld een biologische waterzuiveringsinstallatie, 

afhankelijk van de afgassamenstelling zal door 

adaptie en selectie van de micro-organismen de 

performance van de biowasser pas na enkele weken 

op het gewenste niveau raken. 

• Met name voor verbindingen die zwavel (o.a. 

mercaptanen, H2S, dimethylsulfides) of chloor 

(o.a. enkel-of meervoudig gechloreerde methanen en 

ethanen), wordt gebruik gemaakt van ent-cultures 

die onder labcondities in grote fermentatoren 

worden bereid. Veel toegepaste micro-organismen 

zijn thiobacillus en nyphomicrobium soorten. 

• Voor zwavel-, chloor- en stikstofhoudende componenten 

kan de juiste werking van de biowasser enigszins 

gecontroleerd worden op basis van de daling van 

de zuurgraad en de bij pH-correctie met natronloog 

aan het natronloogverbruik. 

• Het ontwerp van de bioreactor in termen van de 

conversie en conversiegraad van de geadsorbeerde 

componenten bepaald, in combinatie met de dimensionering 

van de adsorptiesectie, de werkingsgraad 

en de capaciteit van de installatie. 

Leveranciers 

Askové, Bionet, Clair-tech, Dirkse, Kok-Air.

Grote Marktstraat 43 

2511 BH Den Haag 

Postbus 30732 

2500 GS Den Haag 

Telefoon (070) 361 05 75 

Fax (070) 363 33 33 

E-mail info@infomil.nl 

Website www.infomil.nl

Richtlijn mestverwerkingsinstallaties - Mestverwerken

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?