Download de lesvoorbereiding - Wereldlesidee

Over dit lesidee
Voedsel onder de loep
Lesideeën > 2de graad > Voeding
Belgen zijn vleeseters, en wel van de grootste ter wereld. Maar professor Pachauri
komt ons waarschuwen voor al dat vlees: het is niet zo gezond als we denken, ook
niet voor de aarde. Die aarde moet nogal wat verdragen omdat wij veel én goedkoop
én lekker voedsel en vlees op ons bord willen: vervuiling, bemesting, giftige stoffen,
...
Kan het ook anders? En hoe dan? Hoe zwaar lijdt onze aarde wel? Dat gaat we in
deze les stevig omspitten. De leerlingen krijgen informatie om zelf een mening te
vormen. En wie weet willen ze die mening wel kwijt aan de rest van de school, de
wijk, hun ouders, ...?
Doelstellingen van deze les
• Leerlingen kunnen aangeven dat een krantenartikel ook fout kan zijn.
• Leerlingen kunnen aangeven dat voeding beslag legt op onze aarde.
• Leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat voeding van de
aarde kan vragen.
• Leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld uitleggen dat vlees een grotere
impact heeft op de aarde dan groenten.
• Leerlingen kunnen aan de hand van voorbeelden aangeven dat elk voedingsmiddel in
andere mate beslag legt op de aarde.
• Leerlingen kunnen de impact van voedsel op de aarde van verschillende
voedingsmiddelen met elkaar vergelijken.
• Leerlingen zijn bereid om minder vlees te eten.
• Leerlingen zijn bereid hun voedingsgewoonten onder de loep te nemen.
• Leerlingen zijn bereid onze voedingsgewoontes met hun ouders te bespreken.
• Leerlingen willen hun kennis doorgeven aan anderen.
Eindtermen
• Wereldoriëntatie: 1.6, 1.23, 1.24, 1.25, 1.26, 3.1, 3.3, 3.7, 5.9
• Leren leren: 1, 3, 4, 6
• Sociale vaardigheden: 1.2, 1.3, 1.5, 1.6, 2, 3
1

Overzicht van de opbouw van de wereldlesideeën
Elke les heeft een vast stramien:
Verwondering
De leerlingen krijgen een prikkel die het leerproces in gang steekt. We maken hen
nieuwsgierig.
Dit lesdeel eindigt steevast met een onderzoeksvraag of een aanmoediging om de les aan te
vatten.
Kennis
We gaan dieper in op het thema, op de inhoud van wat we gaan onderzoeken. De
leerlingen gaan samen op zoek naar het antwoord of de ontknoping van het lesdeel
Verwondering.
Aan het einde van dit lesdeel is je les mooi rond. Je kan hier dus eventueel eindigen. Wil je toch
wat verder gaan? Via de onderdelen 'filosoferen', 'actie' en 'reflectie' kunnen de leerlingen nog
dieper op het thema inzoomen.
Filosoferen
Wil je het thema met een ruimere blik benaderen? Filosofeer samen met je leerlingen aan
de hand van een vraag, verhaal, foto, ...
Dit lesdeel daagt de leerlingen uit het thema en de opgedane inzichten vanuit een ander
perspectief te bekijken.
Actie
Nu kriebelt het om met de opgedane kennis en inzichten aan de slag te gaan! We kiezen uit
enkele actie-suggesties of we stippelen met de leerlingen zelf een actieplan uit.
Inzichten omzetten in actie en gedragsverandering verankert het leerproces.
Reflectie
Nieuwe inzichten weken soms wat los. Tijd om alles nog even op een rijtje te zetten, een
rustige terugblik op het voorbije leerproces.
Een goed eindvaluatie legt de basis voor een volgend project.
De lessen zijn suggesties die je kunt gebruiken of aanpassen naar eigen goeddunken. Heb je
weinig tijd, werk dan enkel met lesdeel 1 en 2. Heb je meer tijd, laat dan lesdeel 3, 4 en/of 5 je
nog verder inspireren.
Bij elke les is aanvullend lesmateriaal voorzien. Het aanvullend lesmateriaal vind je via de link
Lesmateriaal (links in het menu bij elk lesidee) en kan je makkelijk afdrukken of opslaan. Je kan
het afgedrukte lesmateriaal duurzamer maken als je deze lamineert. Zo kan je het elk jaar
opnieuw gebruiken of doorgeven aan een collega.
Heb je zelf een lesidee dat je via onze site met anderen wil delen? Laat het ons weten!
Suggesties of opmerkingen? Laat het ons weten, druk op de knop Geef je mening.
2

Lesvoorbereiding
Voor je begint
• Print het krantenartikel 'Voeding kan de aarde redden' uit.
• Print de aardekaartjes uit (1x alle kaartjes per groepje van 4 leerlingen).
• Print de verhalen van voeding 1 maal uit.
Lesmateriaal
Hier vind je het nodige lesmateriaal voor deze les. Om te weten welk lesmateriaal je
wanneer nodig hebt, lees je best eerst de rubriek 'voor je begint' bij de
lesvoorbereiding.
• Aardekaartjes
• Ideeën voor recepten
• Krantenartikel 'Voeding kan de aarde redden'
• Verhalen van voeding
3

Verwondering
• De leerlingen lezen individueel het krantenartikel 'Voeding kan de aarde redden'.
• Bespreek met de leerlingen:
o Over wie gaat het krantenartikel?
o Van welk land is hij afkomstig?
o Wat doet hij als beroep?
o Wat is de titel van het artikel?
o Hoe kan je volgens de professor zorg dragen voor de aarde?
o Mogen we dan niet meer eten?
o Waarom is vlees zo slecht voor onze aarde?
o Wat moeten we volgens de professor doen om voor de aarde te zorgen?
o Welke drie zaken zijn niet zo goed voor de natuur bij het telen van planten?
(teveel mest, teveel insecticiden, teveel vervuilende transport)
o Hoeveel kilogram planten heb je nodig om aan 1 kilogram vlees te geraken?
• We mogen niet alles geloven wat er in de krant staat. Soms schrijven de kranten
dingen die achteraf niet juist blijken te zijn. Stel de leerlingen voor om de inhoud van
het krantenartikel 'Voeding kan de aarde redden' te onderzoeken, alvorens zomaar
aan te nemen wat professor Pachauri zegt.
Opmerking:
Dit krantenartikel is fictief. De boodschap komt wel overeen met de mening van professor
Pachauri.
4

Kennis
De pers onder de loep
• Voeding vraagt veel van de aarde, zegt professor Pachauri. Daarbij maakt hij een
onderscheid tussen groenten enerzijds en vlees anderzijds. Wat precies het verschil
is, gaan de leerlingen nu onderzoeken.
• Verdeel de klas in groepen van elk vier personen.
• Elke groep krijgt alle aardekaartjes. De leerlingen knippen de kaartjes uit en verdelen
de kaartjes over de groepsleden. Er zijn 7 aardekaartjes en 1 uitroepteken, dus elke
leerling krijgt 2 kaartjes.
• Overloop de aardekaartjes klassikaal. De kaartjes stellen de dingen voor die komen
kijken bij het telen van voedsel:
grond in België
grond in Brazilië
water in België
water in Brazilië
vervuiling van de lucht
vervuiling van de grond
vervuiling van het water.
• Verdeel de verhalen van voeding over de groepjes. Elke groep krijgt het verhaal van
één voedingsmiddel. Elk verhaal is een opsomming van zaken die bij de teelt van het
voedingsmiddel in kwestie nodig zijn.
• Elke groep duidt iemand aan om het verhaal aan de rest voor te lezen. Iedereen
luistert aandachtig. Wie denkt dat zijn kaartje in het verhaal gebruikt wordt, legt het in
het midden van de tafel.
• Elk groepje legt nu zijn verhaal weg. De groepjes overlopen elk voor zich de kaartjes
die in het midden liggen en proberen het verhaal te vertellen zonder het verhaal
opnieuw te lezen. Vervolgens bekijken ze de kaartjes die niet in het midden liggen.
Dat zijn de zaken die niet van toepassing zijn bij de teelt van het voedingsmiddel in
kwestie.
Bijvoorbeeld: bij de teelt van Belgische wortelen komt er geen grond in Brazilië of
water van Brazilië aan te pas. Dat komt omdat de wortels hier worden gezaaid en
geoogst. Er wordt lucht vervuild, want de wortels moeten van het veld tot bij de
mensen thuis geraken.
• Het uitroepteken betekent dat er extra veel van één van bovenstaande dingen wordt
gebruikt. Dit kaartje toon je als je over een aardekaartje iets extra’s wil zeggen, dat
wil zeggen wanneer je denkt dat er extra veel van een aardekaartje wordt gebruikt bij
de teelt van een bepaald voedingsmiddel.
Het uitroepteken mag bij alle aardekaartjes gebruikt worden, zolang het maar
geargumenteerd is.
Enkele voorbeelden:
Bij de kip wordt lucht vervuild, omdat het voedsel van de kip uit Brazilië komt. We
gebruiken hier het uitroepteken want Brazilië ligt ver van België.
5

Bij de uitleg over de biefstuk komt het uitroepteken bij 'water in België', omdat
een koe heel veel water drinkt.
• Wanneer de groepjes goed begrijpen wat men van de aarde vraagt bij de teelt van
hun voedingsmiddel, wordt elk verhaal klassikaal voorgesteld. De voorstelling van de
verhalen gebeurt aan de hand van de aardekaartjes. *
• Besteed ook telkens aandacht aan de kaartjes die niet gebruikt zijn. Waarom zijn ze
niet gebruikt?
• Maak samen met de leerlingen de balans op en laat hen zelf andere groenten onder
de loep nemen. Ga uit van de voorkennis en interesses van de klasgroep.
Biologische voeding, waarbij de boer natuurlijke mest (in plaats van kunstmest) en
geen pesticiden gebruikt, verdient indien mogelijk zeker de aandacht.
o Wat vraagt de teelt van ons voedsel van de aarde?
o Welke voedingsmiddelen vragen het minst? Waarom?
o Welke voedingsmiddelen vragen het meest? Waarom?
o Welke aardekaartjes kan je weglaten bij biologisch geteeld voedsel?
o Welke groenten groeien hier in de buurt? Wat vragen zij van de aarde?
o Welke dieren worden in de buurt gekweekt? Wat vragen zij van de aarde?
o Heeft professor Pachauri gelijk in het artikel? Argumenteer.
• Voedsel telen vervuilt in vele gevallen dus de aarde. Voedsel wordt geteeld door de
boer. Maar is het dan ook de boer die schuldig is aan de vervuiling? Bespreek de rol van
de boer:
o Waarom hebben mensen een job?
o Noem enkele jobs.
o Wat is de job van de boer?
o Vaak hebben mensen een baas op het werk. Die maakt beslissingen waar jij
vaak niet mee eens bent. Ook de boer heeft een baas. Die baas is meestal de
fabriek of de supermarkt waar hij zijn voedsel aan verkoopt. Zij zijn het die
meestal beslissen hoeveel de boer krijgt voor het voedsel dat hij teelt. Dat is
vaak weinig. Om toch nog een beetje te verdienen, is de boer dan verplicht
om slimme trucjes toe te passen. Die zorgen ervoor dat de boer toch nog een
beetje geld verdient aan zijn producten: meststoffen toevoegen, pesticiden
gebruiken, ...Het zijn in feite allemaal voor hem noodzakelijke middelen om
geld te verdienen.
o Vind je dat het de boer zijn schuld is dat de aarde vervuild wordt? Waarom
wel/niet?
• Bespreek vegetarisme.
o Wat betekent ‘vegetarisch’?
o Is er iemand vegetariër? Ken je iemand die vegetariër is? Wie?
o Waarom wordt iemand vegetariër?**
o Waarom vindt professor Pachauri dat we minder vlees moeten eten?
o Wat vind je daarvan?
o Wat zou jij het moeilijkst vinden als je één dag per week geen vlees zou eten?
o Soms kan je geen vegetariër worden. Weet je waarom wel/niet? Denk aan wie
de keuzes maakt om eten te maken of aan je gezondheid.
• Hou rekening met kinderen voor wie het onmogelijk zal zijn om één dag geen vlees te
eten. Ga daarom in op de mogelijke beperkingen die kinderen kunnen ondervinden
als zij de raad van professor Pachauri zouden willen volgen.
6

* Tip:
De leerlingen stellen hun verhaal voor op een creatieve manier. Enkele muzische
werkvormen die je hierbij kunt gebruiken, zijn:
- drama: de leerlingen maken een korte voorstelling van hun voedselverhaal, waarbij alle
aardekaartjes en het eventuele uitroepteken duidelijk naar voren worden gebracht;
- mime: de leerlingen maken een mime-voorstelling;
- tekenen of schilderen: de leerlingen maken een stripverhaal, een grote tekening of schilderij
waarbij alle aardekaartjes en het eventuele uitroepteken worden verbeeld.
Geef elke groep voldoende tijd om zich voor te bereiden. Wanneer iedereen klaar is, stellen
de groepjes hun verhaal aan elkaar voor.
** Tip:
Nodig een vegetariër uit in de klas om te komen vertellen over zijn of haar keuze om geen
vlees meer te eten.
7

Filosoferen
Tips:
• Kijk samen naar het filmpje over vleesconsumptie op http://mdgspot.be/node/38
• De leerlingen bedenken elk een vraag waarover ze willen praten.
• Verzamel alle vragen en kies er samen één uit die je in de klas zult bespreken.
• De leerlingen denken nu per twee na over die vraag. Ze formuleren een antwoord en
proberen hun antwoord te beredeneren.
• Organiseer vervolgens een groepsgesprek over de vraag.
• Rond het gesprek af met een conclusie.
- Als je in de klas geen internet hebt, kan je het filmpje downloaden met
http://www.zamzar.com
- Als je geregeld wil gaan filosoferen, kan je een denkvragenkast maken. Dit is een kleurrijk
kastje met allerlei schuifjes en deurtjes. Kinderen mogen hun moeilijke vragen, die ze
spontaan of naar aanleiding van een verhaal of anekdote stellen, tekenen of schrijven en in
de kast leggen.
uit http://ingebeeld.jekino.be/ingebeeld1/teksten/FiloSofie1.pdf
8

Actie
Ventileren
• Laat de leerlingen ventileren over wat ze net geleerd hebben:
o Beeld je in ... Jij bent expert in “zorg dragen voor de aarde”. De kranten staan
te drummen om van jou een interview af te nemen. Straks komt er aan de
schoolpoort een journalist naar jou om je te interviewen over hoe we beter
zorg zouden kunnen dragen voor onze aarde. Hij vraagt hoe jij dat zou
aanpakken. Wat zou je zeggen?
• Schrijf alles op het bord.
• Leerlingen verwoorden hun eigen mening. Ze kunnen ook niet akkoord gaan met het
krantenartikel. Voorwaarde is wel dat ieder zijn mening argumenteert.
En ... actie!
• Helaas is er geen journalist die ons komt interviewen. Overleg met de leerlingen.
o Hoe kunnen we onze kennis en tips om beter voor de aarde te zorgen toch tot
bij onze ouders en de andere leerlingen brengen?
• De leerlingen denken samen na over manieren van informatie overbrengen. Het kan
gaan van een lied maken tot een artikel schrijven. Alles kan. Schrijf alle ideeën op
een groot papier.
• Kies democratisch de manier waarop je het gaat doen.
• Werk het uit.
Enkele ideeën:
- een lied schrijven op de melodie van een bestaand liedje,
- een rapnummer schrijven. Beats en tips hoe je dat kan doen vind je op www.apeldoornonderwijs.nl/rap/,
- een infofolder,
- een affiche,
- een straattheatervoorstelling. Dit is leuk als je bij de voorstelling van de ‘verhalen van
voeding’ met mime hebt gewerkt,
- een stoepkrijttekening op de speelplaats,
- nodig de lokale radiozender/krant uit voor een interview,
- een vegetarische receptenfolder (zie ideeën voor recepten),
- ...
9

Reflectie
• De leerlingen tekenen zichzelf op school. Ze tekenen de dingen die ze belangrijk
vonden bij op de tekening.
• Laat indien gewenst de leerlingen aan het woord om over hun tekening te vertellen.
10