Restauratie en onderhoud van de buitenkant van ... - Gemeente Boxtel

Restauratie en onderhoud
van de buitenkant van
een monument
U bent de gelukkige eigenaar van een pand met het predikaat
‘monument’. Monumenten zijn degelijk gebouwd; anders zouden
ze er allang niet meer zijn. Maar ook bij u kan de storm pannen
van het dak waaien, kan de regen een houten onderdorpel laten
rotten of kan de zon de verf van uw voordeur afbladderen.
En misschien wilt u wat doen aan die energievretende tocht in de
erker of een kamer voor uw kind bijbouwen op zolder.
De uitvoeringsregels voor onderhoud en restauratiewerk aan
monumenten zijn uitgebreid. Ze zijn vastgelegd in de Monumentenwet
van 1988 en - voor Boxtel - in de Monumentenverordening.
In deze brochure staan slechts algemene adviezen.
Voor adviezen die passen bij de zorg voor ùw monument kunt u het
beste contact opnemen met de Monumentencommissie van Boxtel.
De leden van die commissie zijn deskundig op diverse terreinen van
restauratie en onderhoud. Ze komen graag - en op korte termijn –
naar u toe om samen met u van gedachten te wisselen over de meest
wenselijke en haalbare oplossing voor uw vraag.
Dat er regels zijn voor het behoud van een monument heeft drie
redenen:
• Omdat gebouwen jaar in jaar uit door weer en wind achteruitgaan,
is onderhoud van groot belang. De kwaliteit van dit restauratie-
en onderhoudswerk bepaalt hoe lang het werk meegaat.
Van wezenlijk belang is dus: een vakman die goede materialen
gebruikt!
• Monumentenzorg wil gebouwen behouden
die waardevol worden geacht vanwege hun
mooie uiterlijk, hun ouderdom of geschiedenis,
hun zeldzaamheid of speciale functie.
Onze kinderen en kleinkinderen zullen treden
in de sporen van de geschiedenis die deze
generatie aan hen doorgeeft. Bij monumenten
gaan we er steeds van uit dat we materialen
zo mogelijk niet vervangen. Zolang ze technisch
nog in orde zijn of te repareren, moeten
ze behouden blijven: oud is oud; echt is echt!
Behouden gaat dus voor vervangen!
• Toch moeten delen van monumenten van
tijd tot tijd worden vernieuwd. Als we dan
toch moeten vernieuwen geldt de regel:
Het uiterlijk dient gelijk te blijven! De maten,
dikte en verbinding van bijvoorbeeld het
hout voor een kozijn en raam en raamroeden
moeten dus gelijk blijven. Zo bewaren we
de oorspronkelijke vorm en het oude
vakmanschap.

Vendelstraat 12, Liempde
De heer A. Schimmel over de restauratie van zijn pand
“ Het contact met de Monumentencommissie heb ik als
coöperatief, snel en plezierig ervaren. Ik hoop dat deze commissie
in de toekomst in het belang van de kwaliteit van de
woonomgeving op dezelfde strakke wijze blijft opereren.
We hebben zoveel mooie oorspronkelijke panden in deze
gemeente; de commissie moet ervoor waken dat het onderhoud
en de restauratie van deze monumenten met behoud
wordt uitgevoerd.”
De gevel
• Gevelreiniging is een riskante onderneming. Meestal gebeurt het met veel te agressieve middelen en
behandelingswijzen met onherstelbare schade als gevolg.
• Het impregneren en hydrofoberen* van de gevel van een oud pand heeft gevolgen die een niet-deskundige
onmogelijk kan overzien. De ‘vochthuishouding’ kan zodanig veranderen dat u het ene probleem oplost,
terwijl u een ander probleem creëert.
* hydrofoberen: het waterafstotend maken van oppervlakken.
• Als delen van de gevel moeten worden vernieuwd, is het streven om dat inboeten* in het metselwerk zo
‘onzichtbaar’ mogelijk te doen. Het gebruik van oude en soortgelijke stenen en van voegwerk en pleisterwerk
met dezelfde samenstelling en bewerking leveren een resultaat dat zo min mogelijk afwijkt van het
oorspronkelijke.
* inboeten: het inmetselen van hele bakstenen op een plaats waar gescheurde bakstenen of vroeger gekozen niet-passende
bakstenen verwijderd worden.
TIP: Check met regelmaat de buitengevel van uw pand. Let bijvoorbeeld op uitvallend voegwerk, loszittende
stenen en plantengroei op de muur. U kunt altijd de commissie vragen langs te komen en met u mee te kijken!
Het timmerwerk
• Eventuele rotte delen aan ramen, kozijnen en deuren worden het beste ambachtelijk uitgestukt*. De oorspronkelijke
houtsoort, de maatvoering en detaillering zijn dan maatgevend voor een vakbekwame timmerman.
* uitstukken: het plaatsen van een nieuw stuk hout op de plek waar een aangetast stuk
is verwijderd
• Pas als reparatie van een kozijn of een deur onmogelijk blijkt, denken we aan
vervanging. Hierbij is het nieuwe houtwerk zoveel mogelijk een kopie van het
aangetaste.
• In oude panden is de vochthuishouding meestal in evenwicht: het huis ‘ademt’.
Door het gebruik van moderne materialen, zoals kunststof bij kozijnen, loopt
u het gevaar dat die balans wordt verstoord. Het damptransport functioneert
daardoor niet naar behoren waardoor schimmels ontstaan.
TIP: Inspecteer elk seizoen alle houtwerk van uw pand en let vooral op onderdorpels
en kalven. Zuiver daarnaast het houtwerk regelmatig van vuil en algen.
De commissie kan met u mee zoeken naar een aanvaardbare oplossing voor uw
probleem met aangetast houtwerk.
Het glas- en schilderwerk
• Om redenen van geluidsisolatie of energiebesparing overwegen huiseigenaren
vaak om dubbele beglazing te laten aanbrengen. Er bestaan echter andere,
betere manieren om straatrumoer buiten te houden of om de warmte binnen
te houden. Deze methodieken regelen ook nog eens de ventilatie van het hele
pand beter.
• Voor vervanging van vensters, stopverf en glaslatten is het bestaande materiaal
maatgevend.
• Glas-in-loodramen zijn kwetsbaar en hebben bijzondere bescherming nodig.
Hier kan aan de binnenzijde isolatie worden aangebracht.
• Schilderwerk heeft een beperkte levensduur doordat zonlicht, regen en luchtvervuiling
de verf aantasten. De kwaliteit van de verf is mede bepalend voor de
bescherming van onderliggend hout of steen.
• Bij de keuze van de verf voor pleisterwerk is het van belang rekening te houden
met de waterhuishouding van de gevel. Daarvoor gebruikt u bij voorkeur
minerale verven

• Als u overweegt de kleur van het schilderwerk te veranderen, kan
de commissie u goede raad geven. Er zijn vaak meerdere geschikte
kleuren waaruit u kunt kiezen, maar de ongeschreven regels over
de meest geschikte kleurencombinaties zijn vaak onbekend bij
monumenteigenaars. Een goede passende kleur kan een verrassend
fraai en waardeverhogend effect geven.
TIP: Controleer elk seizoen het schilderwerk op bladderende verf.
Clarissenstraat 39 in Boxtel
Gaat u uw monument verven, laat dan de kleurendeskundige van de
commissie oordelen over de soort en de kleur van de verf die u wilt
De heer R. Moonen over de restauratie van Villa Nimrod
gaan aanbrengen.
“De eerste kennismaking met de Monumentencommissie
verliep stroef. Reden hiertoe was dat het pand Nimrod
De hemelwaterafvoer
binnen 4 dagen na aankoop werd gekwalificeerd als
• Hemelwaterafvoeren bij monumenten zijn meestal van zink, koper
monument met het verzoek nog niet met de restauratie-
of lood. Deze kunnen onderling niet zomaar worden verwisseld.
werkzaamheden te starten. Wij hadden inmiddels een
Een koperen regenpijp hoort traditioneel wel aan een kerktoren,
steiger gehuurd en met enkele mensen afgesproken de dag
maar niet aan een Brabantse boerderij. Kunststof hoort daar
na aankoop aan de slag te gaan. Naarmate de restauratie
natuurlijk helemaal niet te worden gebruikt.
vorderde, werd de samenwerking beter. Onze architect
• Ook het bevestigen van nieuw zink of koper aan oud materiaal
heeft in samenspraak met de commissie een tekening
vereist kennis van een vakman. U kunt uzelf veel geld en ergernis
gemaakt voor de vergroting van de tuinkamer en de bouw
besparen door het karwei in handen te geven van vakbekwame
van een veranda. Hier was duidelijk sprake van een win-
ambachtslui.
win situatie. Ook voor de realisering van een koetshuis
denkt de commissie positief met ons mee. Als kritische
TIP: Kijk na zware of langdurige regen of de goten niet overlopen.
noot willen wij aantekenen dat wij alle begrip hebben
Maak met regelmaat afvoeren en goten vrij van zand, bladeren en
voor de inspraak van de commissie voor de buitenzijde van
vuil zodat ze niet verstoppen.
het pand en de karakteristieke zaken aan de binnenzijde.
Doch sommige zaken gaan te ver. Al met al prijzen wij de
Het dak
inzet van de mensen van de Monumentencommissie en
• Heeft u schade aan uw pannendak of leien dak probeer dan bij het
de commissie op zichzelf als beschermer van een stukje
inboeten of vernieuwen zoveel mogelijk om materiaal, vorm, kleur
en type overeen te laten komen met de oorspronkelijke bedek-
geschiedenis.”
king. Daarvoor zijn vanzelfsprekend oude pannen van gelijke soort het meest geschikt. Nieuwe leien zijn
voorzien van een kwaliteitslabel.
• Bij de gehele of gedeeltelijke vervanging van een rieten dak kan de eigenaar zich laten voorlichten door de
richtlijnen van de Rietdekkersfederatie.
• Waar staaldraad, rondhout of kalkspecie in het bestaande rieten dak voorkomt, geldt natuurlijk dat dit ook
vervangen wordt door hetzelfde materiaal.
TIP: Controleer het dak na een stevige storm of bij het nestelen van vogels. Ook bij rieten daken zijn
regionale tradities. Deskundigen uit de commissie kunnen met u meekijken en adviseren.
Algemeen
• Heeft u last van houtaantasters en wilt u deze bestrijden? Maak een bestrijdingsplan en bespreek dit met
de Monumentencommissie.
• Het aanbrengen van rolluiken, zonwering en reclameborden moet u overleggen met de Monumentencommissie.
• De aanbouw van bijvoorbeeld een balkon, hekwerk of stoep gaat in overleg met de Monumentencommissie.
TIP: Neem een abonnement op de Monumentenwacht. Uw pand wordt dan tegen een zeer redelijke prijs met
regelmaat geïnspecteerd. Voor meer informatie: www.monumentenwacht.nl.

Folderlijn
Deze folder is de vierde in de lijn van informatie over monumenten in Boxtel. Naast een algemene folder bestaat
een folder over ‘Beschermde gevelwanden’ en over ‘Wanneer is iets een monument?’ U kunt nog meer folders
van ons verwachten. Zo is een folder over monumenten en subsidie de volgende in de lijn.
Nuttige adressen
De website van de Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten ( www.RACM.nl )
vermeldt onder de zoekterm “brochure techniek” een schat aan gegevens over onder meer: gevels, voegwerk,
schade aan metselwerk, riet als dakbedekking, kozijnen en deuren, metalen, vloeren, beton, glas in
lood, insecten, natuursteen. De brochures kunt u daar downloaden maar ook per post bestellen.
De brochures worden regelmatig geactualiseerd aan de hand van nieuwe ontwikkelingen.
Indien u op zoek bent naar adressen voor de uitvoering van werkzaamheden kunt u contact opnemen met
overkoepelende branche-organisaties. We noemen er hier enkele:
• Nederlandse Vereniging van Plaagdiermanagement (bestrijding van insecten in hout)
www.nvpb.org
• Glas Branche Organisatie (voor bouw- en vensterglas)
www.glasnet.nl
• Ondernemers Vereniging van Glazeniers (onderhoud en restauratie van glas-in-lood)
www.ovgonline.nl
• Stichting Duurzaam Bouwmetaal (koper, bladlood, zink)
e-mail: nfi@fme.nl
• Vakgroep Restauratie (aangesloten restauratiebedrijven)
www.vakgroeprestauratie.nl
• Vakfederatie Rietdekkers (rieten daken)
www.riet.com/naamlijst.html
Deze opsomming is slechts beperkt. Voor uitgebreide documentatie wordt u verwezen naar bovenstaande
website van de RACM. Voor informatie over de instandhouding van boerderijen kunt u informatie verkrijgen
via de website www.boerderijenlijn.nl.
Informatie
De gemeente Boxtel ondersteunt u bij de zorg voor uw monument. Niet alleen financieel, maar ook met kennis.
Heeft u vragen? Wilt u vooroverleg over verbouw- of restauratieplannen? Laat u dan door ons informeren en
adviseren.
Secretariaat Monumentencommissie Boxtel
Jacq van der Last
Postbus 10000
5280 DA Boxtel
Telefoon: (0411) 655810
Fax: (0411) 655225
E-mail: jla@boxtel.nl
Internet: www.boxtel.nl; zoekwoord ’monumenten’