PATER-STELTENPOOL HEEFT NIETS MEER - Stichting Papua ...

N ' 1 JiJJ S | I f Ut ,
üli.11 Uftt HU > O U l »! f''l .
f (| f u ii^ tri « n
* ' i tt» f K ] '| MP »I?,]>JII3 ,
11 'i ' n * 3 j i 11 i { » L«- tr
" ' t » i f) ( i k n"x ir" v ! ! i»
i f t fit i lt > i iiui ( h ' | i«
1 ' vv I \ > ! } ] 11 k l p - j

AFSCHEID
VOGKUI-:
Vertrek Pater Steltenpool
Maandag 17 februari vertrek.
Kwart voor 3 inscheping tfc Antwerpen.
Eindelijk is 'l fcÖOVerlH Met de
„Ëdmund Fannlng" naar Sjatighaiü
Ik denk teï-ug vooral aan
Wognutn, Wervershoof, Nieuwe
Niec'orp, Spanferöèk, Hdpg"Wöud,
de JTeerhugowaarcf ert Alkmaar,
waar ik door zoovele vrienden
zoo daadwerkelijk ben gchGipcn.
Ook denk ik aan de velen, die
van elders mij hun milde giften
^r. goede gaven hebben toegezonden.
Ja, met dftnkbaarhtid
denk ik teriif» aan

HOOFDSTUK 1
ANTWERPEN.
MET ZEEGAT UIT
Ruim vijf en een half jaar lang had ik in de kop van Noord-Ho11and als
assistentie-pater met velen lief en leed gedeeld.
De oorlog was nu al bijna twee jaar voorbij. Holland was nog arm en leeg.
Het was'al lang geleden dat ons door de Bisschop in een volle kathedraal
het missiekruis was omgehangen, We waren zeker wel met een paar honderd
man. Hen grote groep Franciscaanse missionarissen was na de oorlog al
naar alle streken vertrokken. Diegenen die bestemd waren voor China hadden
steeds moeten wachten. F,r was maar steeds geen bootgelegenheid. En
wat de missieprocurator in de oorlog had bijeen gegaard, was allemaal
reeds uitgedeeld.
Met heel veel moeite en heel veel behulpzame handen had ik,met of zonder
punten of vergunning, mijn spullen bij elkaar gescharreld en met bijeengebedeld
schnpenwol toch nog een behoor!ijk warme uitzet voor het koude
China bljeengekregen.
De koffers waren Dec. '46 in Rotterdam op de "Champol!ion" gebracht. Dat
was toen een barre tocht door de sneeuw. Zelf stapte ik op een vroege
morgen in het "koffiemolentje" naar Hoorn. Daar stond een echte trein
klaar om naar Antwemen te brengen. Dat was op Maandagmorgen 17 Febr.1947.
Broer Ton was er getuige van dat tot en niet Roos~eHJaa laXLëiT 'gbed' i 'VërTrêp.
Het was maar goed dat hij mee was, want zonder hem zouden de koffers me
in Amsterdam en Roosendaal wellicht een breuk bezorgd hebben. Rij de douane
hadden we geen moeilijkheden.
Na Roosendaal werd ik weer geholpen door een mannetje dat ons ook in
Amsterdam al ontzettend behulpzaam was geweest. Hij sjouwde met mijn
koffers of zijn leven er van afhing.
Op het grensstation in Esschen nam de douane genoegen met het laten zien
van de pas. Er moest niets worden geopend. Wat ik mee had was transito
en dus was alles in orde.
Om kwart voor drie waren we in Station Antwerpen-üost. We kwamen er met
zijn drieën aan, want in Roosendaal waren ook de paters Arthemius Huls en
Abdias van de Sande komen opdagen. Na enige tijd troffen we hier op het
zelfde kleine stationnetje ook de paters Ilubertinus Backes, Stanislaus
Mulder en br. Hippolytus van Schie. We waren dus nu kompleet.
Er werden gauw twee taxi's gecharterd en allereerst ging het nu naar liet
bureel van Vinke & Co.. Hier moesten we de passagcbiïjetten gaan halen.
We horen dat de boot in het derde havendok ligt, maar.... de passagiers
worden pas Woensdag 19 Febr. aan boord verwacht ! Dat is potdorie de eerste
verrassing al, weer een paar dagen uitstel van vertrek ! Ja, ze hadden wel
aan onze Franciscaanse Procuur van onze Belgische paters op Den Oever het
laten weten, maar wij stonden toch raar te kijken. Waar moesten we heen ?
We hadden alleen een beetje overgebleven Hollands geld op zak. Er was ons
op de Procuur in Weert verteld dat er in Antwerpen en op de verdere reis
voor alle:; zou worden gezorgd. Op br. Hiep na, gingen we allen eigenlijk
voor het eerst op reis. Niemand van ons had er dan ook aan gedacht om op
een of andere manier wat buitenlands geld, zwart of niet zwart» te bemachtigen.
Geen van allen hadden we enige reiservaring. We besloten om te proberen
toch maar aan boord te kanen. Maar bij Vinke & Co. zeiden ze, dat
de kapitein daarover moest beslissen. Hij was tot vier uur nog aan boord.
We trokken dus de stoute schoenen aan en tuften met onze taxi door naar
Kaai no. 180. Daar lag het grote Liberty-schip, de " EiMJND FANNING"
eigendom van de beruchte ISBRAM1SEN COMPANY. Benzelfde schip als de
"Champollion", dat ik in Rotterdam al gezien had.
_ ~\ _

De kapitein was eem geschikte man
Hij begreep onze situatie. De steward
sputterde nog wat tegen want
er was voor de passagiers nog niets
klaar. Ondanks het protest van de
steward mochten we aan boord. Het
was bijna vij uur. Etenstijd. Ook
voor het eten moest worden gezorgd,
zei de kapitein. Vijf man meer of
minder...maak je geen zorg steward'
De paters zullen zich in de hutten
wel. wat behelpen. En de eerste
stuurman, een kerel als een boom,
deed er nog een schepje bovenop en
hij koesterde het stewardje in z'n
gro^e armen. ïn de diningroom leek
het wel tafeltje-dekje. Vanuit een
verhongerd Nederland leek het wel of we in een luilekkerland terecht waren
gekomen. Ik had me niet vergist toen in Rotterdam op de Champillion de lucht
ervan al had opgesnoven. Bij de boot hebben we ook onze missieprocurator
Majella Weeninck nog even gezien. We kregen van hem Ï00 frs, voor de komende
dagen. Net genoeg om 1} maal een tramretourtje naar de stad te kunnen kopen,
De koek in Weert was blijkbaar helemaal op. De laatste missionarissen van de
grote groep na de oorlog had hij nu afgeduwd. Ons liet hij met een dooie mus
in onze handen achter : honderd francs I Met zijn assistent "onze vlotte
Joop" is hij daarna waarschijnlijk de stad ingegaan om daar in een heerlijk
botelleke onder het genot van een heerlijk etentje de zaken met de maatschappij
verder af te wikkelen. De China-reizlgers waren afgeleverd. Ik dacht nog
even aan de das die hij ons in Weert had omgedaan (deel I, bit* 65).
Ons eerste souper had heerlijk gesmaakt. ïin we vroegen ons af of onze broeken
en -jasjes tijdens de lange reis wel bestand zouden zijn tegen de gevolgen van
zulk een eten. Maar op een reis als de onze is veel ongewis. Allerlei storingen
kunnen op onze buikrien nog van invloed zijn.
Voor ons was een plaats ingeruimd op het achterdek. Daar waren onze hutten.
De verbinding vanaf het middeschip met het achterdek was wel idyllisch, maar
wij betraden de hrugjes en trapjes toch met wankele schreden, liet eerste wat
na het souper moest gebeuren was het in orde maken van de hutten, zodat we
in elk geval zouden kunnen slapen. We rekenen erop dat we we] een maand of
vier op het achterdek moeten bivakkeren. Ik zal mijn verjaardag nog wel op
de boot vieren.Abdias en Artheem gingen intussen naar onze medebroeders in
de stad, om daar het lezen van de Mis te bespreken. Dat deden we toen nog
ieder afzonderlijk, elke dag.
We begonnen ons te installeren. Besloten werd dat ik de grootste hut zou
delen met Br. Hiep en F'. Huub. Het zou de stamhut worden waar we door de dag
en vooral 's avonds gezellig bij elkaar zouden komen. We zouden het. hier
gezellig moeten maken, want elke vorm van passagiers-accommodatie ontbrak
op deze vrachtschuit. Behalve in de dini.ngroom hebben we alleen een beetje
plaats op het achterdek. Verder staat heel de boot vol met lokömotieven
en ander spul.
Natuurlijk werd er die eerste avond 'm de hut een pikketanissie te voorschijn
getoverd.....op de goede afloop van de reis '
Dinsdagmorgen 18 Fe hr.gingen we al heel vroeg in de morgen met een trollyïïus
nliar 3esta3 om er in het klooster de H.Mis te lezen. Ik had nog nooit
een trolly-bus gezien. Het is eigenlijk een autobus door stroom aangedreven.
Dus half auto, half tram, maar dan zonder rails.
- 2 -

We hadden in Antwerpen nog ruim 2 dagen vóór we zouden vertrekken.
Te lang - en ook zonde - om al die tijd rustig op de boot te blijven zitten.
Bovendien hadden we al gauw gezien dat er in de etalages veel meer te koop
werd aangeboden dan waar ook in Holland. Die kans mochten we niet laten
schieten. Er moest dus iets gebeuren. Pater Gardiaan op den Oever begreep
dat ook wel. Hij hielp ons aan Misintenties. Om te beginnen voor de komende
twee dagen. Dat was al 300 frs. We konden nu tenminste allen weer een paar
keer met de trolly naar de boot en de stad, want dat was wel 2 uur lopen.
Ook werd de Missienrocuur in het klooster opgezocht. We sloten eenvoudig een
kleine lening. De procurator vond:het redelijk dat we de kans waarname nom
in Antwerpen nog een en ander voor de reis in te slaan. Hij zou het later met
de procuur in Weert wel afrekenen. We hebben er - heel begrijpelijk - nooit
er iets over gehoord. Voor ieder van ons kocht de procurator een gemakkelijke
ligstoel, üen noodzakelijk meubel, voor onze vrachtboot. Zelf kochten
we pantoffels voor warme en koude dagen en...aardig wat rookwerk. Mijn pijp
moest ook blijven branden. Voor Hollands geld wisten we een flinke borrel in
te slaan en ik voor mij kocht ergens een best polshorloge en "n wekkertje.
We waren met drieën aan het inkonen doen. Na verloop~van tijd hadden we zoveel
bijeengescharreld dat we het zaakje niet meer konden dragen. We waren tenslotte
genoodzaakt om ons met een taxi - die waren niet duur - naar de boot te
laten brengen. Met groot plezier zag de kanitein de "smokkelaars" binnenkomen.
Tussen de bedrijven door werden er natuurlijk in de stad ook nog vele kerken
en musea bezocht.
We hoorden deze morgen, na het lezen van de M.Mis, in het klooster een mededeling
die ons wel verraste. Een van de paters kwam aandragen met de "Gazet
van Antwerpen", 17 Febr.'47. Tussen alle berichten in, stond daar, schrik
niet, het volgende :
"NOORD AAN BOOM) VAN EEN SCHIP"
"Het lijk bij aankomst in Antwerpen ontdekt.
Zaterdag is in de haven van Antweipen het stoomschip
"EIMJND FANNING" binnengelopen. Toen het schip zich
ter hoogte van Vlissingcn bevond, ontdekte men het
lijk van een lid der bemanning...met afgesneden keel.
Het Antwerps Parket heeft een onderzoek ingesteld."
Het bericht verraste ons, temeer omdat de bemanning on ons juist een zeer
goede indruk gemaakt had. Het verontrustte ons daarom toch niet zo erg.
Kranten schrijven dikwijls zo veel. Maar toen we de volgende dag de kapitein
zagen, moesten we toch even een visje uitwerpen. Hij lachte zich rot toen we
hem vertelden dat we 's avonds alles toch maar extra goed gegrendeld hadden.
Er waren volgens zijn zeggen een paar heren wat aan het kiften geweest en
één'had er toen inderdaad wel een paar schrammetjes van overgehouden. Dat
was alles !.'!
Kanitein Fitzgerald is een aardige vent. Hij houdt blijkbaar van orde en
tucht. Hij is de baas. Hij gaf ons de beschikking over alle vier hutten op
het achterdek...en toen we hem vertelden dat er volgens de steward in Genua
nog twee andere passagiers bij zouden komen, verzekerde hij ons : " I say:
ik deel de lakens uit". "Die passagiers duw ik wel in het midship. Ik wil
dat jullie hier ruim en vrij kunnen bivakkeren."
Niet alleen door de kapitein, maar ook door de andere officieren en manschappen
worden we met alle egards behandeld. Als de soep een minuut te vroeg
wordt opgediend, dan wordt de salonmaster direct op zijn vingers getikt.
De kapitein is katholiek en heeft zelfs een neef die kardinaal is. Twee
neven zijn bisschop en verder heeft hij in de familie nog 13 priesters.
ASWOENSDAG 19 FERR.
De boot vertrekt nog niet. We gaan dus de stad maar weer in. ledere dag kan
de laatste zijn. Vandaag moeten daarom de laatste francs op. Eén van ons
heeft ergens beste broeken zien liggen, kakiebroeken. Prachtig voor een
reis op een boot als de onze, want alles buiten de hutten is olie, smeer en
stof. Maar onze portemannaie kan zulke onkosten niet meer dragen.
"~ D ""*

Toch komen we klaar. We kloppen nog maar een keer aan bij onze paters op
den Oever. Ze hebben het niet breed, maar misschien kunnen ze ons nog weer
aan misintenties helpen, waarvoor we op de boot H.H. Missen kunnen lezen.
Pater Gardiaan vond dat de giften die daarvoor gegeven worden, niet beter
besteed konden worden. Een broek is voor een arme drommel een belangrijk
bezit l
's Avonds was ieder van ons een kakibroek rijk. ^•1aar wat een tegenvaller l
Ik ben niet in staat mijn achterwerk er in te frummelen. Twee anderen zitten
met hetzelfde euvel. Gelukkig blijft de boot nog een dag. Na het souper kwam
de kapitein bij ons op bezoek. Hij was nog niet op het achterdek geweest.
Hij hoorde van onze broeken en begreep onze armoede. Al gauw rende hij overeind
en haalde als troost voor ons een hele slof Chesterfield. "Hier voor
vanavond". We hoefden niet bang te zijn, zonder te komen zitten. Hij wenste
ons veel succes bij het ruilen van de broeken morgen. Net voor hij kwam,
waren we begonnen raet de inrichting van ons kapelletje. "Ik loop niet zo
hard naar de kerk", zei hij "maar ik heb mijn vrouw vandaag geschreven dat
de kerk nu naar mij toekomt. Ze kan nu gerust zijn, want ik heb nu goed
volk op de boot".
In de diningroom hebben we de eerste plaatsen. Twee van ons zitten er steeds
met de kapitein en de eerste suurman aan tafel. Het gaat er erg zakelijk aan
toe. Dat is Amerikaans. Geen komplimentjes, weinig woorden. Er is één uur
om te eten. Als je klaar bent, stap je op. Als je te laat bent, is er niets
meer. Bidden aan tafel doen de amerikanen blijkbaar ook niet. Maar als wij
bidden staat de salonmaster, 'n neger, in de houding, dikwijls de meest
onmogelijke.
Het is voor ons vandaag een vreemde Aswoensdag en de avond gaf ons nog weer
een kleine sensatie. De Belgische wachtpost op de boot, vraagt of we misschien
een jongen van een jaar of 16 gezien hebben. Hij moet zich op de boot verstopt
hebben. Hoe het is afgelopen weet ik niet. Wij hebben er niets meer van gehoord.
Maar heel de boot werd afgezocht. IWNDÊROAGMORGEN lazen we voor het
eerst de H.Mis in ons eigen kapelletje. Onze eigen procuur had zelfs aan de
meest gewone dingen als hosties en miswijn niet gedacht. Voor irat we niet hadde
hebben onze onvergetelijke medebroeders op Den Oever gezorgd.
We moesten met het Mislezen al vroeg beginnen, want we waren met zijn vijven.
Afwisselend dienden we elkaar. We hadden die eerste morgen netjes op elkaar
gwacht, tot ieder klaar was en tussen het wachten door ons brevier gelezen.
Na de Mis gingen we gezamenlijk ontbijten, maar...de tijd voor het breakfast
ging voorbij. De steward was in geen velden te vinden. De diningroom was
leeg en alles was opgeruimd. Gelukkig hadden we een heel blik speculaas ingeslagen..en
zo was ons ontbijt spoedig gemaakt. Na dit vreemdsoortig ontbijt
zijn we met z'n tweeen de stad ingegaan. We konden de trolly nog net betalen.
Er moesten drie broeken geruild. Gelukkig stond de winkel er nog. Maar wat
een tegenvaller als we even rondkijken. Met grote letters staat er voor de
ramen :"HIER WORDT NIETS GERUILD OF TERUGGENOMEN". Het werd toch geprobeerd.,
arme missionarissen op weg naar China...Het lukte.
We waren nu met 't dinner thuis. In de mening dat er niemand meer binnen was,
sloten we de buitendeur van onze tent af, om ook naar de diningroom te gaan.
In de haven loopt zo van alles rond. Ook mensen met lange vingers. Er was voor
gewaarschuwd de patrijspoorten en de deuren steeds goed te sluiten. Abdias
was er het eerste slachtoffer van. Toen wij de zaak buiten afsloten, zat hij
rustig in het kapelletje zijn brevier te bidden! Behalve zijn ontbijt dreigde
hij nu ook zijn dinner te moeten missen. Maar dat was hem toch te bar. Hij is
van armoede door de patrijspoort, naar buiten geklommen en zo kwam boontje
toch nog on tijd aan zijn loontje Hij heeft die keer gegeten als een
dijker J Na het dinner was het weer broeken"passen en meten. Zonder bijbetaling
had ieder nu een broek die paste, zij het dan met behulp van de nodige
ingrepen die de naald van broeder Hiep nog moest aanbrengen.
- 4 -

HET ZEEGAT UIT...PK REIS BEGINT
Vrijdagmorgen staat het aangeplakt : THIS SIIT SAILS AT 12 NOON, 21.2."47
JJatwil duszeggen dat we om twaalf uur vertrekken. De morgen verloopt
heel rustig. De laatste lading wordt in de buik van het schip gebracht en
om één uur trekken de sleepboten ons van wal. We varen door het kanaal tot
aan de sluizen. Hier moeten we een hele tijd wachten. Daarna wordt het de
kapitein te laat. Hij besluit hier te wachten tot de volgende dag, want
hij wil met zijn vrachtje niet in het donker door de Schelde varen.
Het werd Zaterdag half twaalf eer we in de sluizen lagen. Hier gaat er een
Belgische loods met ons mee naar Vlissingen. Een Hollandse loods zal ons
vandaaruit het zeegat in loodsen en ons vergezellen tot Dover. Het duurde
drie uur voor we onze Belgische loods in Vlissingen weer kwijt waren.
's Avonds om half zeven is de Hollandse kust eindelijk uit het zicht verdwenen.
"VAARWEL MIJN DIERBAAR VADERLAND "
Nu gaat het komen. Je hebt tocht wel het gevoel iets op te moeten geven.
Het schip helpt ons in die rol. Het begint al gauw aardig te deinen. We
vinden het in elk geval al heel wat. Maar we zijn natuurlijk nog niets gewend.
Niemand wil ook van zijn inwendige kriebels iets laten merken. Maar
ongemerkt grijpt de een eens naar zijn hoofd, de ander strijkt eens over
zijn maag. Al gauw zoeken er enigen verdrijving op bed. Anderen zoeken
verfrissing in de ruwe wind op het achterdek. Heel stoer zet ik een grammofoonplaat
op en met een heel passend lied, zo in de trant van :"varentvaren
over de baren. Het is wel rot, maar het mot".
Broeder Hiep ging er prat op dat hij al twee maal de reis zonder kleerscheuren
gemaakt had. Hij gaf ons allerlei vaderlijke wenken. Maar ondanks
de goede tips aan ons gegeven, was hij de eerste die de zee zijn tol ging
betalen. "Rustig op bed blijven liggen" had hij gezegd, maar op eem onverwacht
manent vloog hij als een kieviet van bed naar de railing...nog net
op tijd l
Huub volgde al heel gauw. Ik had, zo ik al zei, verademing gezocht in de
frisse lucht, maar bij een domme noging om het ook eens binnen op bed te
proberen, was ik vrijwel meteen genoodzaakt om daar holderdebolder het
toilet op te zoeken om er verruüning te vinden.
Het was die avond gauw donker en sneeuwstormen belemmerden elk uitzicht.
Na een paar uur varen werd het anker uitgeworpen om halfweg Vlissingen en
Dover te overnachten. Dat gelukte ons buitengewoon goed. We hadden een
goede nacht. Maar 's morgens, nauwelijks op de been, begon het bij verschillenden
al weer aardig te kriebelen. Op de vraag vanuit de crew, 's avonds
tevoren: wanneer het morgen gelegenheid was om de Mis te horen, hadden we
stoer geantwoord : van half zes tot half acht .'
Nu was het Zondagmorgen. Stan en Artheem waren present, maar toen ik om
half zeven zou beginnen, kon het niet verder brengen dan tot de canon.
Mijn benen waren als die van een dronken man en mijn maag deed het ergste
vrezen. Abdias nam het over, blij dat het voor hem zo met een heel klein
misje (alleen de canon) ook gauw bekeken was. Met Huub was het ook helemaal
mis. Zo waren we genoodzaakt om op die eerste Zondagmorgen nog een van de
weinige misklanten naar huis te sturen. Huub en ik verschenen die morgen
niet in de diningroom...de kapitein had grote lol l
Zo ndagmorgen is om kwart over twaalf de Engelse kust in zicht. Even over
tweéên wordt onze Hollandse loods met een bootje vanuit Dover van boord
gehaald. Met hem gaat mijn eerste briefje mee om via Dover in Vlissingen
t e ^° s t e n ' Ergensopzee.
Zondagmorgen 23.2.'47.
Liefste allen.
Vrijdag 21.2 om 1 uur uit Antwerpen vertrokken.
We moesten lang wachten voor de sluis.
Zaterdagmorgen de Schelde uit, laat in de morgen.
Om vijf uur in volle zee. Veel geschommel. Zware sneeuwstormen.
*~ J ***

We lagen al gauw over de railing.Slecht uitzicht. Sein:
niet verder...en dat na 8 uur Noordwaarts gevaren te
hebben, Heel de nacht dus stil gelegen. Lekker geslapen.
Maar ik kon vanmorgen toch geen mislezen. Nu alles weer
best. We gaan nu richting Dover. Daar moet de loods eraf.
Hij zal deze brief in Vlissingen posten.
Ik loop nu wat rond op liet dek. Lekker fris.
De zon schijnt en het sneeuwt wat.
We maken een geweldige omweg over zee.
Morgen komen we in Le Havre aan.
We komen ook nog in Nancls.
Het beste !
Jan.
De loods is met de brief vertrokken. De zee is hu buitengwoon rustig.
De verfrissing op het dek heeft me goed gedaan. Het souper smaakt om
vijf uur weer best. De kapitein kon weer gerust zijn.
Uren lang varen we langs de Engelse kust. Toen we Maandagmorgen 24 Febr.
wakker werden lagen we te wachten voor de haven van Le Havre. Om 11 uur
kwam de sleepboot ons halen. Om 1 uur lagen we aan wal.
LE HAVRE : ëén grote ruTne I
We zouden er maar drie uur blijven. Maar om vijf uur kregen we verlof om te
gaan nassagieren. Een boot heeft blijkbaar weinig te vertellen. Men is van
allerlei instanties afhankelijk. Dat is in de haven zo. Maar we hadden het
ook op zee al ondervonden. Want toen we Vlissingen verlieten om langs de kust
naar Le Havre te varen» kregen we bericht om de reis langs de Engel?e kust
voort te zetten. Vandaar die omweg.
Le Havre is prachtig gelegen tegen de hoge Franse kust. Maar de haven en de
gebouwen...het was ontzettend l Wat een verwoesting 1 De haven was totaal
aan pulver.
We lagen aan een grote ijzeren pier, zoals Amerikanen die gebruikten bij hun
landingen. Fr was eigenlijk maar één plaats waar een boot kon aanleggen.
Met kleinere schepen kon men hier of daar nog wel aan wal komen. De stad
telde nog een 100.000 inwoners. 50.000 hadden vanwege de verwoesting elders
een plaatsje gezocht. We vonden het in het stadje maar een vuile troep...
en er waren kroegjes bij de vleet. Fatsoenlijke zaken of hotels zag je niet.
In de gekste krotten en stukken huis woonden nog mensen. Om je hart vast te
houden. Hoe durven ze er nog in. Dikwijls levensgevaarlijk.
Alles draagt hier ook de sporen van de allergrootste armoede. Je zag er ook
bijna niemand roken. De mensen hadden blijkbaar ook geen zeep om zich te
wassen. Alles was er even duur en men had mogelijk ook geen geld om het
allernoodzakelijkste te kopen.
De mensen leven denk ik van wat groenten. En vooral de viswinkeltjes,
smerige vishokkken, hadden het erg druk. F.en bokkumpie is ook voor moeder
de vrouw wel erg gemakkelijk !
Niet ver van de haven lag een kerk, een brokstuk kerk. De pastoor was juist
bezig met het geven van de catechismus...aan zes kinderen ! Hij deed zijn
uiterste best er een oefening van berouw of akte van geloof er in te krijgen.
In een andere kerk werd 's avonds het Rozenhoedje gebeden...ook voor zegge
en schrijve zes mensen.
We brachten een rustige nacht door in het haventje. De morgen die daarop volgde
konden we nog even de stad in. We wisten dat er Franciscanen woonden. Na
lang zoeken vonden we ze. De gardiaan was een aardige man..hoe kan het ook
anders. Priester gewijd in 1908, had hij 8 jaar in Bleyerheide (Kerkrade)
gewoond, waar toen vanwege vervolging, een Franse kolonie was neergestreken.
In hetzelfde kloostertje waar ik mijn noviciaat gemaakt had. Hij wist er
nog eeen paar woorden Hollands uit te brengen. Het was er in dit kloostertje
erg arm. De gardiaan had nog de beste hcri nneringen aan het godsdienstig
leven in Holland. Hij wilde er Le Havre gaarne voor ruilen.
- 6 -

DE "EDMUND FANNING"
Ons schip is een van de vele machtige Mberty-schepen, gebouwd voor het
transport van troepen tijdens de oorlog. De "Edmund Fanning" is naar ik
schat 16 nu breed en 130 nu lang» Van de kade af leidt de brug je naar
het middenschip. Daar is de
diningroom en de keuken met wat
daarbij behoort. Ook zijn daar
de hutten van de kapitein' en de
bemanning gelegen. Meestal ook
nog een paar hutten voor eventuele
passagiers. Op het achterdek
liggen de hutten die ons heiligdom
zijn. Hen dient er als kapel en
éën is er volgestouwd met onze koffers.
De twee anderen zijn onze
si aaphutten. Bij troepentransporten
dienden deze hutten als uitkijkpost.
Op weg vanaf het middenschip naar
onze hutten staan twee knoerten van
lokomotieven met twee even grote bunkerwagehs. Hen akelig brugje brengt ons
langs vele trapjes en hindernissen naar ons appartement op het achterdek. Ik
was al drie dagen op het schip toen ik merkte dat er ook op het voordek zo'n
stel van die kolossen stonden. Alles was natuurlijk goed vast gesoldeerd en
met allerlei halken vastgetimmerd. De weg naar ons achterdek ging dus niet
over rozen. De kleinste misstap en je zag er uit als een machinist. Zonder
zaklantaarn was het 's avonds beslist een gevaarlijke onderneming om heelhuids
thuis te komen. Boven op de cabines van het achterdek stond een hele
serie flessen met zoutzuur. De snelheid van onze boot varieert van 12 tot 15
knopen of zeemijlen. Een knoop is ruim 1609 meter. Voor een vrachtboot op de
grote waterplas is dat dus nog een aardig gangetje.
We bivakkeren nu ruim een week op het schip. Het lijkt me een duidelijke zaak
dat we als passagiers op deze vrachtboot niet als een last worden ervaren. Het
geeft de bemanning een zekere verruiming. De mannen kunnen ook eens praten
met een ander soort mensen en over andere dingen. Br groeit een zekere hand
en een bepaald huiselijk samenleven. Van groot belang is natuurlijk wel de
opstelling van de kapitein. Zijn omgang met passagiers en bemanning. En dat
zit wel goed. Hij is een rondborstige Amerikaan, een loyale vent. Voor ons
lang niet krenterig. Gisteren kregen we allemaal al weer een hele slof cigaretten.
Dat is tien pakjes. En ieder nog een paar pakjes tabak voor de pijp.
Geen slecht rantsoen voor vijf dagen l Dat gaat wel af van het boardgeld
(de snoepcenten) die voor ons gestort zijn. Haar eg schriel neemt de kapitein
dat niet.
Op de "l-dmund Fanning' 1 is het dus zo slecht nog niet...als je tenminste
tegen schommelen kimt. De menu's die ons in de diningroom worden voorgezet
zijn voor ons nog steeds om van te watertanden. Zowel breakfast als dinner
en sunper bestaan voor oen zeer groot gedeelte uit verschillende soorten
vlees. Bij elke maaltijd is het vleesrantsoen zowat gelijk aan een weekrantsoen
in ons eigen vaderlandje, 't Is hier of er geen oorlog is geweest. Natuurlijk
wordt alles op zijn amerikaans klaargemaakt met zoete aardappelen
en mais, of beter gezegd'*op zijn negers", want de koks zijn zwart. Maar ze
weten wel wat lekker is. Het eten is wel erg zoet. Alles is er in overvloed.
Het lijkt er soms wel op dat de Amerikanen hun magen vullen zoals ze dat
doen met de tank van hun auto. Ze bunkeren behoorlijk die bootslui l
De crew is ook erg gedienstig. Altijd bereid ons ergens mee te helpe n. De
bril van Artheem was op een nacht op onverklaarbare wijze kapot geraakt.
Daar komt zo'n nassekwant terloops even langs en een half uur later is ie
keurig gemaakt. Hen ander breekt de steel van zijn pijp. Alle soorten
veilen worden gehaald...en je kunt weer roken. Hen sterkere lamp in de kapel.
Je hoeft maar een kik te geven en hij is er.
- 7 _

Het -is n u dinsdag 25 Februari. Om een uur of drie zullen we Le Havre verlaten,
het stadje dat 120 bombardementen te verduren heeft gehad. De bel
roept nu voor het dinner. Het zal benieuwen wie het vanavond weer het eerste
kwijt is. Het hoofdbestanddeel is ook deze keer weer vlees...met macaroni.
Ja, soms is het wel een puzzle wat er op tafel komt. Als we gewoon aardappeler
hebben, wil dat zeggen dat er hoogstens één voor ieder op de schaal ligt.
De aardappel wordt zo'n beetie ais groente gegeten.
Zonder tegenslag kunnen we Donderdag in Bordeaux zijn. We zijn benieuwd.
Maar...men vreest dat de zee niet erg mak zal zijn. Nu..dan zij wij het wel !
De ervaring op het schip, ons schip - want zo beginnen we het al aan te
voelen - heeft ons dat wel geleerd.
A^ s we Le liavre verlaten hebbeh zitten wc al tamelijk gauw in volle zee.
We gaan langs Cherbourg en Brest. We vrezen weer heel wat benauwde uren. De
eerste nacht ging het best, maar dat kwam wel omdat de kapitein ons in de
avond op een fikse Schiedammer had getrakteerd. Tegen de morgen begon het
gekriebel - 1 . He boot klauterde als een hobbelpaard tegen de golven. De zee
was behoorlijk ruw. Het was al gauw helemaal mis en het breakfast kon de
meesten van ons helemaal niet bekoren. Voor wie het wel had aangedurfd was
het een hele toer om het geroosterd brood en het kopje thee er langer dan
3 uur in te houden. Met mij was het aldus gesteld : veel praatjes als ik
rustig op bed lag, maar zo gauw Lk op mi in benen stond was ik als een dronken
man met hoge aandrang van binnenuit om de visjes te gaan voeren. Alles bijeen
ivaren het voor ons weer een paar rot dagen. Maar zo gauw we de rivier de
Gironde opgingen, was alle leed weer geleden.
Donderdag 27 Februari, lagen we 's nachts om 12 uur in Bordeaux aan wal.
Om een loods*aan' boord te krijgen moet je soms uren wachten, maar hier was
het allemaal heel vlot gegaan. Met wat 1 ïxhtseinen wisten wc er een van een
andere boot op te pikken. De haven ligt een drie kwartier varen het land in.
We hadden er weinig van kunnen zien want het was behoorlijk donker toen we
de Gironde binnengingen. Maar in de morgen zagen we dat Bordeaux echt een
mooie stad was. Heel iets anders dan Le Havre.
BORDEAUX ( 27 Febr. - 2 Haart )
Vriidagmorqen gaan we meteen de stad in. Het valt mee, want vanaf de haven
ben je zo in de stad. Alle beroerdigheid en ellende is weer vergeten. Zo
gauw je aan wal bent kun je veer genieten van het passagieren. Hn passagieren
is voor bootreizigers altijd een heerlijke attractie.
JTlereerst gingen we naar de Rue de Pessac 208, waar de paters Franciscanen
jnen. We worden er buitengewoon hartelijk ontvangen. Ze nodigden ons uit
om Zaterdag te komen dineren. Zoiets neem je natuurlijk aan. We maakten het
daarom nu maar kort.
Na de korte kennismaking bij onze paters gingen we op snor naar zusters.
We kwamen terecht bij de Zu'ters Franciscaines de Marie. Ook zij nodigden
ons uit om de volgende dag bij hen te komen dineren, maar...we hadden reeds
een afspraak. Na veel aandrang gaven we toe om er in de avond te kanen
souperen. We kregen deze uitnodiging nog op den koop toe, want het eigenlijke
doel van ons bezoek was : de was. We waren nu tien dagen van huis,
waarvan zeven dagen op zee. En bijna al die dagen waren we zo belabberd
geweest, dat de was was blijven liggen. Niemand had de moed gehad er aan
te beginnen. Daarom zagen we uit naar de zusters aan de wal. "Haal het maar
gauw", zeiden ze. Wij terug naar de boot, zochten het zaakje gauw bijelkaar
en na het dinner werd het met veel genoegen bij de zusters gedeponeerd. Ze
kregen het om half drie en de volgende dag om half zes was alles kant en
klaar. Daar kunnen wij niet tegenop. De zuster 1 : wilden ons nog van alles
gevon en onder veel protest gaven ze ons nog .SOU francs voor de tram en
andere onkosten. We waren er to'ch wel erg blij mee. Natuurlijk kunnen wjj
bij de purser op de boot ook wel wat boardgeld opnemen, maar met dat geld
moeten we zuimg ~iju. iWmi na n \t&\ne. z*d\*n we

dat de mensen bier in ti'invetbindingen denken. Van do ene 'ram verwezen
ze je naar de andere. Alles np it dan ook p-ir tram. Gelukkig dat wc br.Hiep
bij ons hebben, w.-nt die spreekt vlot lians. Mi i xs zijn levensweg als
Broeder in Frankrijk begonnen. Ilii praat nel on v.ij. ..mrar knikken wt af
en toe een gebroken zinnetje Frons.
Op onze wandeling door de stad naar de lusters kwamen ve

missionarissen in het klooster waren geweest...en die waren nu allemaal
martelaar I Ik zag Pelinus van Wognum al op een consolletje staan . f Van
de tafel herinner ik me alleen nog dat ie werd afgesloten met een heerlijk
kop koffie, met daarin een lekker scheutje cognac. Ik had dat nog
itog nooit gehad.
Na tafel moesten we met heel de commumteit cm de foto. Deze gebeurtenis
mocht niet worden vergeten !
Na afloop nam een van de paters, een vlotte vurige kerel, ons meer naar
het huis van de mariniers. Hij was er aalmoezenier. I-lij wilde ons nog even
op iets heel fijns tracteren : een glas Bordeaux als nooit ! Een goede
vriend die even kwam kijken, gaf ons twee van de fijnste flessen champagne
mee van fl. 25,-. per fles toen ! We besloten ze te bewaren voor de Apostolische
Vicaris van Kianchow, Mgr. Pessers. Want daarheen gaat uiteindelijk
onze reis. 's Avonds kwam de aalmoezenier ons met twee studenten een
tegenbezoek brengen op de boot. Hij informeerde naar het gezinsleven in
Holland en wij vertelden hem van het grote aantal priesterroeningen. Meerdere
Bisschoppen wisten toen met hun jonge priesters bijna geen raad. Waar
maar een gaatje was, werd een kapelaan neergepoot en waar het een beetje
verantwoord was, werd een nieuwe paro chie opgericht. In het Haarlemse
moesten de priesters langer dan 25 jaar wachten om ergens pastoor te kunnen
worden. We vergaten natuurlijk niet te vertellen dat een plaatsje als
Volendam toen een 5o-tal priesters had. De nater vertrok om 10 uur, want
om die tijd zou de boot vertrekken. Het werd 12 uur...want de purser kwam
maar niet. opduiken en dat is op een boot een nogal voornaam persoon. Gewacht
en nog wat gewacht. De man had te dien in het glaasje gekeken... Er
werd een order achtergelaten dat hij zijn best moest doen om in Barcelona
de boot weer op te pikken. De grens met Spanje was evenwel gesloten. Mogelijk
zien we hem pas in Genua.
We hadden nog gehoopt de zondag in Bordeaux te kunnen vieren, want er zou
een grote plechtigheid plaatsvinden. In de kathedraal was alles versierd.
De relikwieën van de H. Theresia deden een triomftocht door het land en
die werden Zaterdag in de kathedraal verwacht. Een grootse plechtigheid
in een land arm aan geloof,
Ook de hoop om vanuit Bordeaux neg even Ln Lourdes te komen, moesten we
opgeven. De tijd was te kort...en het zou ook nogal wat gekost hebben.
RARE CAPRIOLEN
In het nachtelijk duister werd Bordeaux Zo_ndag 2 Maart in de vroege morgen
verlaten. We verlaten Frankrijk met zijn levendTg~gesticulerende mensen.
Het land waar iedereen een alpino schijnt te dragen, zo gemakkelijk in het
gebruik, al gauw passend voor ieder lid van de meestal kleine gezinnen.
De boot snijdt weer door de golven.
De dagen die nu volgen kan ik we] het beste tekenen niet de woorden van St,
Paulus : er is maar één ding waarop ik kan roemen : mijn zwakheid 1
's Nachts ging het nog goed en in de vroege morgen hadden we nog allemaal
de H. Mis gelezen. Maar we waren nauwelijks de Gironde afgevaren of het spul
begon. Je kunt je groot, houden, maar ik vind dat ook het minder mooie moet
worden verteld. Ook dagene wat je nederig houdt en klein. Moedig gingen we
nog ontbijten, maar sommigen gingen meteen weer retour. Bijna gezamenlijk
openden we onze mond om in grote edelmoedigheid uit de rijkdom van ons binnenste
te geven...aan de vissen.'En dat op de zevende verjaardag van mij
Priesterwijding .' Ofschoon we het hadden kunnen weten spuwde de Gironde ons
onaangekondigd en onverwacht uit in de ons allen bekende en gevreesde Golf
van Biskaye. ' "
Van dat ogenblik af ging het met alles vóór de wind. Eén van ons was evenwel
alle oriëntatie kwijt. Hij probeerde het tegen de wind. Hij zag eruit als
een zebra ! We lagen al heel gauw met vieren tegen de matras gedrukt en ik
voelde me als een kikker die zich met opgezwollen buik (waarvan? want ik had
nog niets gegeten) en uitpuilende ogen angstig vastklemt aan wat kroos dat
hem voor verdrinking moet behoeden.
- 10 -

We troffen het wel heel erg slecht. Zelfs de kapitein begon al te spreken
van iets dat op een storm leek. Het schip maakte sprongen van drie tot
vier nieter omhoog en dan weer omlaag. Dan had je nog die wiegelende beweging
zijwaarts..en onder je het gebonk en geronk van de scheepsmotoren.
De hutkoffers slingerden van de ene kant van de cabine naar de andere. Zo
ging het richting Spanje. Heel de Zondag storm...en het stormt nog als we
Maandagmorgen om half negen de meest Noordelijke kust van Spanje passeren.
Dinsdag (4 Maart) is de storm wel wat geluwd, maar het schip maakte met
z'n kostbare lading nog rare capriolen. U denkt bij die lading aan ons, de
passagiers, maar ik denk aan wat ons later in Genua duidelijk zou worden.
Want in de buik van het schip zaten geen eieren !
Terwijl we zo langs de kust van Portugal varen, voelen de meesten van ons
zich van binnen tamelijk mal. Alleen Artheem en Stan weten zich op de been
te houden. Zij passen op hun zwakkere broeders, tiaar ze kunnen weinig of
niets aan ons slijten.
We•passeren Lissabon. Graag waren we even aan land gegaan o?n wat verfrissing
op te doen, daar waar St. Anthonius zijn roeping ontving tot Franciscaan.
Hij zag toen de eerste vijf Franciscaanse martelaren in triomftocht
Lissabon binnenkomen. Maar wat een tegenstelling : ik was op het purit die
roeping bijna te verliezen. Want op weg naar het land mijner idealen was ik
zo ziek als een krab. Wat kan een mens op zee ziek zijn. Ze hadden me bij
het voederen der dieren wel zo overboord mogen gooien. Ik weet niet of de
anderen aan Anthonius hebben gedacht, maar als het zo was, dan hebben ook
zij zeker verzucht 'Anthenius, Anthonius, wat laat je je medebroeders in
de steek J'
Al wiegend en hobbelend door een stormcentrum gaat Portugal aan ons voorbij.
Het land van Francesco en Jacintha..en met de maag op mijn tong denk ik aan
de gidsen en verkenners van Nieuwe Niedorp, die zo dikwijls van mij over
Fatitna hoorden vertellen.
Woensdag 5 Maart passeren we kaap St. Vincent. Hen geweldige stuwing uit het
Zuiden bezorgt ons nog vele beroerde uren. Van ons kon je dat verwachten.
Maar nu zijn er ook van het bootsvolk velen die zich rot voelen. We gaan de
na dbt weer in. De laatste beroerde nacht van deze episode.
Donderdag 6 Maart passeren we 's morgens om vijf uur Gibraltar. Behalve onze
ellendige toestand was ook de duisternis er de oorzaak van dat het maoie van
dit schone punt ons ongemerkt voorbij ging.
Als de kust van Spanje in de voormiddag weer in zicht: is, zijn we de Iberische
Zee binnen gevaren. We varen er allemaal wel bij. Alle ellende is weer verdwenen.
De ~ee is weer zo glad als een spiegel. We rapen onze geradbraakte
leden weer bijeen om in onze ligstoelen te genieten van de mooie berggezichten
langs de kust. Wfe passeren Malaga on afstand en zien al gauw het plaatsje
Voorde eerste'keer na bijna vier dagen brengen we weer een bezoek aan de
dimngroom. We zijn er vandaag ook mee begonnen om in ons kapelletje weer
wat orde op zaken te stellen. Want de stormen hadden ons heiligdom niet gespaard.
Alles was tegen de vlakte geschommeld. Maar de kapitein hielp met
zagen en timmeren om alles weer degelijk en vakkundig in orde te maken.
Met het kapelletje staan ook wij weer overeind en het eten smaakte ons weer
lekker...maar zulke dagen en nachten gaan je niet in je koude kleren zitten.
In alle rust passeren we op het eind van de Iberische Zee, Catagena. De
hoge bergen zijn tegen de avond duidelijk zichtbaar. Het duurt niet lang of
we zwenken af naar Barcelona.
Vrijdagmorgen voor het eerst weer Mis gelezen.
Heel de morgen varen we langs de mooie Spaanse kust. De prachtige bergen doen
ons denken aan de Prefectuur waarvoor we bestemd zijn, al. zijn de bergen daar
waarschijnlijk heel wat kaler dan hier. Kaap San Antonio, Kaap de La Noa en
de eilandengroeo die Balearen heet, liggen al weer achter ons. We staren ons
blind op liet mooie plaatsje Javea aan de voet van die machtige bergen.
Heel de dag zitten we vandaag buiten en ik maak intussen mijn aantekeningen
van al wat vermeldenswaard is. We voelen ons in elk opzicht weer mens. Het
leed is echt geleden. Althans dit leed !
Vandaag feestdag van St. Thomas. Over de kwestie dat het beter ware geweest
- 11 -

dat we maar in Genua scheep gegaan waren, wordt deze morgen niet gefilosofeerd.
Nuttiger is het om ter ere van St. Thomas een meer practisch
punt te bespreken. Onze fluub leidt het debat "de non ente" (over wat niet
is). Om ook het "ens M (het zijnde) 2ijn deel te geven, hadden we na drie
minuten debat haustus (borrel) ter ere van de kapitein die vandaag 36 jaar
werd.
Even voorbij Javea schrokken we plotseling op. Er werd alarm geblazen. Met
onze reddingsgordels aan moesten we ons naar de reddingsboten begeven. Gelukkig
gold het slechts een oefening...Na alle stormen kwam die oefening
als mosterd na de maaltijd.Maar we weten nu waar op het middenschip de
reddingsboten zijn, als de nood ooit aan de man zou komen.
Het is intussen ai weer tijd geworden voor het souper. Ik hoop dat: het
weer net zo lekker smaakt als de heerlijke visgerechten van het dinner.
Als het zo doorgaat zitten we middernacht in Barcelona. Vol goede moed
zingen we' : hoe zachtkens glijdt ons bootje....
Als voorbode van de lente kregen we deze vrijdagavond bezoek van een
zwaluw. Het beestje zat te slapen boven op het kruisbeeld in de kapel.
Om kwart over tien zagen we de eerste
lichten, daar waar Barcelona moest liggen.
Maar het duurde ons toch te lang
om toch te wachten tot we gemeerd zouden
zijn. Wc kropen de koezemat in...maar het
was van korte duur. Om 1 uur stonden we
in pyama met z ( n allen op het achterdek.
Een heerlijk nachtelijk schouwspel :
Barcelona, de stad gebouwd op en tegen
de bergen...een zee van licht l
Fantastisch l
BARCELONA : EEN M3OIE STAD
Zaterdagmorgen 8 Maart lopen we al vroeg te huppelen en te springen op het
dek, als de schimmel van de Sint over de daken. We hebben maar één verlangen
deze prachtige stad te zien.
We hebben de passagierslijsten voor de respectievelijke instanties weer getekend,
maar het zit niet glad om aan wal te komen. Onze paspoorten moeten
mee de stad in. "Jouw schuld 1 ' zegt de kapitein tegen me, "ze zijn hier erg
bang voor het schoelje dat men communisten noemt. Het zien van jouw naam,
boven aan de lijst, is voor de douane voldoende om met jullie erg voorzichtig
te zijn". Feit was dat we Nederlanders waren en Nederland was de
eerste die de Ambassadeur uit Madrid terugriep onder het Francoregiem.
Mogelijk was dit nog van invloed.
Na de middag konden we gelukkig de stad in. De kapitein gaf ons 500 peseta's.
Wij op stap. De post wegbrengen en dan met de aanbevelingsbrieven van de
zusters uit Bordeaux naar de Mission Franciscaine de Marie. Daar zouden we
zeker met Frans terecht kunnen. Die zouden ons ook de weg kunnen wijzen naar
de paters Franciscanen. Even gauw naar de zusters dus. Maar dat was een
heksentoer, want wie we ook vroegen, niemand verstond er Frans. ï:n de
adressen dié we bij ons hadden waren nu juist ook niet zo duidelijk geschreven.
Die laten zien, hielp ook al niet. Intussen hadden wc met onze
specifieke Hollandse priesterboordjes ontzettend veel bokijks. Vooral de
pandjesjas van Stan. Hij liep met die ouderwetse billetikker echt voor
schut. We werden bovendien allemaal aangezien voor Protestantse dominee's.
Zo liepen we daar, niemand verstond ons. We stonden machteloos. Gelukkig
zag ik een toga lopen met een oude geeestelijke erin. Die kent in elk
geval Latijn dacht ik. Wij er op af. Het duurde wel een kwartier voor hij
begreep dat we Franciscanen waren...en wel hele rare. Zonder pij.' Geloof
dat maar. Wel zes keer vroeg hij of we wel katholiek waren... of misschien
protestant? In het laatste geval was hij zeker zo weggelopen. Kan t met
zulke ketters heb je geen omgang. Wel een keer of tien moesten we hem ver-
- 12 -

tellen : ^Misslonarii sumus, Franciscani navigantes in China: we zijn
Franciscaanse missionarissen op weg naai" China. Cathoiici ? Katholiek ?
Ja man wij zijn heus knal Rooms. He man sprak aIJ een Spaans en misschien
wat Italiaans. Zijn Lrtiin was bepaald slecht, foen hij eenmaaL was gerustgesteld,
wat de zuiverheid van ons geloof betrof, was hij weer erg
voorkomend. Wij hadden overigens tijdens het gesprek met hem wel erg veel
belangstelling. Wel 2n - 30 mensen staken hun kop tussen de onze, in de
hoop ïets van" liet gesprek te kunnen opvangen. Ofschoon het voor hem hoognodig
tijd werd om te eten, ging het oude pastoortje toch met ons*mee de
ti-ain in. Mij zou ons dan wel naar de Francicanen brengen. In de tram vroeg
hij nog tweemaal of we wel echt katholiek waren. Gelukkig zat er in de
tram een heertje die in dezelfde straat woonde als de zusters. De oude
gessteliike stapte foen maar weer uit en zonder een woord te spreken
bracht deze heer ons naar de zusters. Het adres bteek juist te zijn. We
werden hartelijk ontvangen. De zusters waren erg arm. We namen een kijkje
in hun school tic : allemaal arme kinderen, de armsten der armen. Maar ze
zagen er absoluut netjes uit. We namen wat kiekjes en moesten weer verderop.
Ze kregen dus geen was van ons.Haar van zusters ben je niet zomaar af. Ook
hier wilden ze ons weer met alles van dienst zijn.We hadden samen maar één
amikt (schouderdock) en die was intussen al behoorlijk smoezelig.Ook hadden
we de man slechts eén keikdoekje. We kregen een nieuwe amikt en elk één
kekkxloekje.
De niddag was zijn gang gegaan en het werd tijd om ook de paters nog even
op te zoeken. Er kwam deftig een taxi voor, Haar hadden de zusters voor
gezorgd. Ook bij de paters werden we broeder Lijk ontvangen. Kerst even het
het spreekkamertje in. Toen in de refter. In hun tuin "üg ik voor het eerst
van mijn le\en citroenen rijp aan de boom hangen. Iiven een kort bezoekje bij
P. Provinciaal. Aan de wand r.agen we foto's van 00 paters martelaren uit de
biu - geroorlog. We konden ons bij onze inedebi oeders met latijn gelukkig goed
verstaanbaar maken. Pater secretaris bracht ons weer de tram in en met meer
dan 500 peseta's kwamen we tegen het souper weer de boot op. Gauw eten en
toen de stad weer in. De tijd moet goed besteed, want vannacht vertrekken
we weer.
Barcelona : een stad van twee millioen inwoners. De mooiste stad die we tot
nu toe gezien hebben. Onvertelijk ! Zo ik al zei hadden we vanwege onze
zwarte pakken en stijve boordjes erg voel hekijks, maar de mensen maakten
toch overal een vriendelijke en behulpzame indruk. De mensen liepen keurig
gekleed. De stad was zindelijk, schoon. We troffen het want het was juist
Zaterdagavond, Dan is er markt. Alles loopt 's avonds over straat. Het was
een hele toer om mekaar niet kwijt te raken. Ik hield vroeger erg van markten.
Ik heb het nooit zo gezellig gedaan als in Barcelona. I'rachtige groenten :
bloemkool, bananen, citroenen, sinaasappelen enz. enz. enz. Ontzettend veel
lekkere vis. Alle tentjes waren even zindelijk. Allemaal dingen die we sinds
de oorlog niet meer gezien hadden en vóór de oorlog kreeg je zoiets trouwens
alleen met Kennis of met een bijzonder feest. Hier lag dat allemaal volop.
Kon ik maai iet*-- sturen naar zus Lino die thuis ongeneeslijk ziek lagt en
er heel erg blij mee zou zijn. Vergeet niet dat we jaren lang in Holland
geen buitenlandse vruchten meer gegeten hadden en toen ze na de oorlog weer
kwamen, \

Waar we kwamen zagen we oyeral prachtige grote gebouwen. Van Sinterklaas
hebben we alleen zijn schimmel gezien in een etalage. Of hij naar China
zal komen ? De mensen in Spanje wisten het niet. liet zal - zeiden ze -
wel afhangen van het gedrag van zijn vrienden in Holland.
In Barcelona komen vier nieuwe passagiers aan boord. Als er in Genua
ook nog een paar bijkomen, dan weet ik niet waar de kapitein ze moet
stoppen, zonder dat wij plaats moeten inruimen. Nu blijft het achterdek
nog van ons. De kapitein bracht ze midshins onder. Hij wist it in woord
nu in elk geval nog waar temaken.
In Barcelona kwam ook de purser weer opdagen. "Dat nooit meer", hoorden
we hem zeggen, liet was hem niet meegevallen om over de Frans-Spaanse
grens te komen.
Zondag 9 Maart om twee uur in de nacht laten we het mooie Spanje weer
achter ons. He vaart begon niet gek, maar het werd ai heel gauw minder
mooi. Want tegen een uur of negen zijn we n1 weer gekomen in de Golf
van Lvon. De zee is hier al tamelijk onrustig.«Tot vier uur toe wist ik
het eten er nog in te houden, maar toen J

prettig vooruitzicht. Het schooien zit blijkbaar in alle lagen van de
bevolking. Een naar maanden later zou ons oordeel evenwel heel wat milder
uitvallen.Toen wisten we iets meer van wat die door-en-door arme zusters,
broeders en paters in deze stad voor de verwaarloosde kinderen óed^ri,
Italië was armer dan waar ook. Duizenden kinderen zwierven er in Genua
rond, zonder onderdak en eten. Nergens enige regeringssteun voor. Alles
moest bijeen gebedeld. De nood was ontzettend, maar men vergat wel eens
dat fatsoen toch nog altijd da arme mens siert. Wij vonden dat toen nog
zo vanzelfsprekend. Maar armoede maakt de mensen hard. We hebben het zelf
in de oorlog meegemaakt. Ts het dan te verwonderen dat de liefdevolle
strijders tegen de ontzettende armoede in Genua, op ons wel eens een
onsympathieke indruk maakten. Zij stonden voor ebn bovenmenselijke opgave.
Al drie dagen lang waren we aan het klimmen en klauteren in de stad. Br
was veel te zien. Mooi en lelijk. Zo kwanten we ook eens bij een kloostertje.
Wij aanbellen. Dat doen nette lui, ook al. staat de poort open. Er
kwam niets.Wij naar binnen. Misschien was het wel een Franciscaans kloostertje.
We zagen geen kop tot we tenslotte in een hee vieze keuken een monnik
zagen,..,die lag. te slapen oo een vieze tafel.
Wie in Genua komt moet zeker het befaamde kerkhof zien. Daar staat ook het
wereldberoemde monument van de bedelares. Heel haar leven lang had ze gebedeld
om dit monument op haar graf te kunnen zetten. Het is ontroerend,
maar het toont toch wel de armoede van haar geest. "Ijdelheid der ijdelheden"
Deze •vrouw heeft haar leven lang nooit aan iets anders gedacht. Er zijn ook
arme en arbeidzame bedelaars als een Benois Labre. Deze arme man deelde
zijn liefde mee aan anderen en richtte zo een monument op, dat no steeds
uitnodigt tot navolging.
De plannen om vanuit Napels naar Rome te gaan, nemen in Genua al tamelijk
serieuze vormen aan. De kapitein heeft, er ook wel zin aan. We hebben al
geschreven naar onze Hollandse Confraters in Rome, om het vereiste verlof
van Pater Generaal. We hopen het antwoord in Napels te vinden. De crew
heeft er ook van gehoord. Een audiëntie bij de Paus maak je ook niet alle
dagen mee. Ze weten dat we arme drommels zijn en één van 'hen is uit eigen
beweging met de pet rond gegaan: 16.000 lires ! Dat is ongeveer een 30
amerikaanse dollars. In Rome kost ons logies bij de paters niets. Als nu
de kapitein nog meegaats komt alles wel voor elkaar.
Ja, de mens heeft zo zijn dromen, maar op Donderdag 13 Maart zouden al
onze dromen de lucht in vliegen. Over wat er aan vooraf ging, geef ik nu
eerst het woord aan Abdias.
1 (
Ij

va cNUA
C11111 a - re I zS ge rs
op een
brandend schip
«loot jtnt^r Abiila» vnti tl Barcelona aancrekoerst. Barcelopa bracht
on» in Genun. Wy hebbeu allen onzo
herinnerinirtns aan deze plaatsen,
aan de mensen, dia wij er"Ontmoet
hebben, aan do ruwe zoo en de liehfo
storm, aan zee/iekte en ftan de schoua
kusten. Vanduag gaan wij weer 13
verder, eerst naar Livorno. D&arnn
naar Napels. Vanuit Napcln zullen
wij per trein naar Kome jxaaii en Ier
audiëntie bij O.H. Vader de Paus
worden toegelaten, («enua is sehosm".
iijti city tefreu do stoile helling en MAART
zijn hog« bergtoppen dauraehter.
Maar «Ie henvvtH vatt het eeuwige
Kome trekken OHM Bterker en OTIH bezoek
aan Paus Pi vis XI i zal het
hoogtepunt zijn van onze rei» naar
China. Het i» nu negen uur, om 1947
twaaif uur zullen wy vertrekken.
Tot -xovtr voorlopig ftbdia,s,diè.
in ""St.AniHc«ius

WAT WAS ER GEBEURD ?
In de overtuiging dat U mijn betrouwbaarheid niet minder hoog aanslaat dan
die van Abdias, ben ik 20 vrij on zelf verder te vertellen, wat er daarna
met mij gebeurde.
Na een heerlijke nacht ziet het er naar uit: dat ook de vierde morgen in
Genua weer een hele mooie zal worden. Al vroeg in de morgen staat liet aangeplakt
: "TUIS SHIP SAILS AT 12 NOON, 13.3.'47." Wij zijn allen-van plan
om deze laatste morgen aan wal nog maar goed te besteden. Ik besluit mijn
zomerkleren maar aan te trekken. Pat komt dan neer op het thuis laten van
je vest en het uitdoen van je borstrok. Ik bleef dus deftig in het zwart.
Hen zomerpak om te gaan passagieren had je niet en niemand had toen nog het
lef z'n stijve priesterboordie af te leggen. Maar het brillante weer en de
klimpartijen in petto, noopten me toch om iets sportiever de stad in te
gaan.We willen allen graag nog iets zien van de bergen aan de rand van de
stad, om 20 iets op te snuiven van de lucht die ons in China met zijn talrijke
bergen te wachten staat. We hadden al vroeg de f!. Mis gelezen en na
het ontbijt hadden mijn confraters, gekleed in hun bootcostuüm - met pantoffels
en een oude sok - elders op de boot hun toevlucht gezocht.' Want het
is zo mooi om vanaf zo'n boot een havenstad te zien ontwaken, ik was op het
achterdek gebleven. Ik had een flink begin gemaakt met liet bidden van mijn
brevier in ons stemmige kapelletje. Na een tijdje ging ik onze eigen cabine
weer in. Met nraten in de hut van Stan was ook opgehouden. Ook de laatste
twee hadden het achterdek verlaten, om elders aan de railing, een luchtje
te gaan schepoen. Met was dus erg stil achter op het dek. Ik had de kleine
uurtjes (verplicht morgengebed) al af, maar ik dacht : laat ik de vespers
(avondgebed) ook alvast maar bidden. Dat valt weer mee als ik vanavond thuis
kom. Intussen zat ik eigenlijk op de anderen te wachten. Ik had de schoenen
al aan. Alles was klaar om zo de stad in te gaan. De pas en wat geld had ik
bij me. In onze hut was alles netjes opgeruimd. De cabine naast ons, hadden
we moeten ontruimen, want daar was een Chinees ingestopt. De kapitein had
het niet kunnen tegenhouden. De meeste koffers van ons, waren daarom naar
het midship gebracht. Ik had nog maar één koffer over. Je kon moeilijk alles
uitpakken en uitzoeken wat je zeker nodig zou hebben en zo had ik radicaal
besloten het de verdere reis maar met die ene koffer te doen. Terwijl
ik 20 in de hut eigenlijk wat zat te wachten hoorde ik plots een rinkelend
geluid, ais van een bel of zo iets. "Het zal de wekker van Stan zijn. Zeker
vergeten af te'zetten '•', dacht ik. Toch maar even in die andere cabine
kijken. Hij staat zeker in de kast. Maar de kast was op slot. "Laat dat
ding dan maar rammelen"...Ik kijk daarna door de patrij spoort. Potjandorie»
wat is het ineens mistig geworden, Weer dat gerinkel. Het lijkt de stoomfluit
wel. Ik wordt echt wat ongerust. Drie keren ! Zou het alarm zijn ?
Maar dat kan toch niet. We liggen al drie dagen stil in de haven. Zou de
boot dan nu ineens vertrekken ? We vertrekken toch pas om twaalf uur.
't. Lijkt toch wel iets bijzonders. Ik vind het allemaal erg vreemd en zeg
bij mezelf : "Waar blijven die anderen toch ? Want het wordt onderhand tijd
de stad in te gaan. Ik vertrouw het niet. Kan, ik moest maar eens gaan kijken.
Ik gooi mijn brevier op bed...Daar komt iemand aangehold. De buitendeur
slaat dicht en Artheem stapt mijn cabine binnen. " Peul, d'r is een brandje.
Waar ?, Vóör op het schip."
WAT WAS ER GEBEURD ? P.Abdias stond boven or> de brug de heerlijke morgenlucht
op te"shiTTvën. Artheem was daar ook ergens. Plotseling zag er een»
aan de voorkant van het schip wat rook, waaierig en grijs, maar anders dan
de bekende rooks.1 ierten van kleine slepertjes. Huub was net weer van een
wandelingetje op de kade, terug op het schip. Abdias zag dat er iets mis
was en hij holde naar beneden. Hfj waarschuwde de Chiefmate, die hij net tegen
het lijf liep. Deze nam de situatie op en gaf direct het eerste alarm. Er
werd een snelblusser gehaald en geholpen door Abdias en Artheem werden de
brandslangen uitgerold. Intussen waren er ook enkele leden van de crew
komen orxlagen. De meesten liepen niet zo hard, want het was de avond tevoren
aan wal voor de meesten erg laat geworden.
- 17 -

Uit de twee luchtkokers van het eerste ruim komen grote wolken rook en
al heel kort daarop stijgt do rook dicht en zwart op uit de ruimen. Direct
wordt het grote alarm gegeven en de stoomfluit loeit zijn langgerekte
noodschreeuwcn. Hr klonk bevel dat alle passagiers direct het schip
moesten verlaten, Hnkelen vlogen meteen via de loopplank de kade op.
Artheem was al naar achteren om zijn pantoffels voor schoenen te verwisselen.
Abdias en Stan volgden om gauw nog het een en ander op te halen. Ze
zijn amper bij de hutten op het achterdek» toen ik vanuit de cabine naar
buiten stapte om een? polshoogte te nemen...Op datzelfde ogenblik dreunt
een oorverdovend lawaai in onze oren. Een brede vuurzuil springt vanuit
de voorste scheepsruime»' de lucht in. Stukken ijzer, hout en scheepshallast
worden omhoog geslingerd vanuit de buik van liet schip. Ik zag een zee van
vuur en gloeiend metaal, huizenhoog...om ons allen te vernietigen.
Intense rookwolken snijden ons de adem af. De lucht rondom ons wordt sterk
verhit. Het schip springt en rukt aan de touwen. Ik had de indruk een onderdeel
te zijn van een ontploffende bom, die ons schip was. We werden tegen
de grond gedrukt en kwamen terecht aan de achterkant van onze cabines, die
ons gelukkig tegen de scherven en de luchtdruk beveiligden. Eén gedachte
bezielde ons : we moeten van dit seMp aF !!!
Maar overeind gekrabbeld zien we dat de brug op het nüdship is weggeslingerd.
Waar moeten we heen ? Het schip is 20 hoog en de achterpunt van het schip
ligt meters ver van de kade l
Over wat er na de eerste explosie gebeurd?, citeer ik nu uit liet verhaal
van P.Abdias. "Pater Pelinus" ben ik :
Op het moment zelf, waarop zij plaats heeft, komt pater Pelinus
uit de hutten. Hij schrikt zo hevig van wat hij hoort en ziet,
dat hij zonder meer op de railing klint en zich onder de kreet :
Abdias, het moet 1 omlaag stoot. Hij probeert nog een der
touwen te grijpen, waarmee het schip vastligt, maar zijn eigen
val slaat hem ervan los en plonsend duikt hij in zee.
Ik ben hem over de railing gevolgd. Ik heb mij al van het schip
laten zakken, de handen aan het dek geklemd, klaar omte vallen.
De paters Artemius, Ilubertinus en Stanislaus blijven op het
achterdek staan, gedekt door de passagiershutten.
Een twede explosie volgt. Opnieuw vuur en rook en projectielen.
Officieren en mannen swingen in zee of vluchten achter de
passagiershutten. Ik roep om hulp. Twee kerels schieten toe op
de handen, die zich nog aan het dek vastklemmen en sjorren mij
weer aan boord.
Dan weer een nieuwe explosie. Horen en zien vergaan. Wij moeten
weg van dit vuurschip, misschien barst het in het volgend ogenblik
helemaal uit elkaar. Wij grijpen naar reddingsgortlels,
want. we zullen todi in zee moeten. Kr zit niets anders op.
Van de loopplank gaan durft niemand; daarvoor moeten wij achter
de veil i-ge. wand van onze hutten uit komen en dat betekent de
dood.
De bemanning heeft het gevonden. Zij kruipt door het gat in de
scheepswand, waardoor twee naast elkaar lopende touwen het
schip met de kade verbinden. Er is geen beraad nodig. De een
na de ander stoot zich voor het gat en kruipt achteruit de
touwen op : de laatste van de bemanning, clan pater Hubertinus,
ik, Artemius, Stanislaus en.de Chinees. Zo kruipen wij terug
naar het leven.
Tot zover Abdias.
- 18 -

Na mijn salto-mortaie zwom ik naar de kademuur. Die was natuurlijk veel
te hoog oüi er uit eigen kracht tegenop te klimmen. Maar soms zijn Lieren
daar van die trapjes. Zien kon ik ze niet» want mijn bril v;as een en
al vuiligheid» Ik taste de kademuur af. Maar...geen trapjes te bek^nnan.
Ik durfde ook niet te ver te gaan bij het zoekens v;ant dan zou ik bij een
volgende explosie tussen de muur en het schip te pletter worden gedrukt.
Ik kreeg nog de bekoring v/eg te zwemmen van het schip, maar de overkant
van de haven was veel te ver en bovendien zou de rook me onzichtbaar
maken.De kade bccd me weinig hcHyast. Ik hield me daarom maar wat drijvende»
Ik vertrouwde cp mijn corifraters die vasten dat ik tussen ons achterschip
en de voorboeg van onze Amerikaanse buurman lag.
Bij het kruipen over de touwen naar de kade, raakte een van de bemanningsleden
zijn evenwicht kwijt en zo kreeg ik nog onverwachts gezelschap in
het water* Bij een van de explosies had ik grote balen stof cf zijdedoek
uitgerold in de lucht zien hangen. Ze werden uit de ruimen gesuikerd.
Mannen aan de kant wierpen bij wijze van touw een lang stuk naai- ons toe»
Het mannetje greep het vlug vaste Hij bond het cm zich heen en ik gaf hem
nog een kontje en dacht bij mezelf : die weet in eik geval dat ik Lier
nog lig. o cStraics is het mijn beurt . Iiij zal me ze^er helpen. Maai' toen
het mannetje boven was, holde hij met zijn helpers weg... en machteloos
lag ik uit te zien naar nieuwe hulp.
In zulke omstandigheden is een minuut erg lang. Ik wachtte éens tv;e-3s
misschien wel drie minuten, teen ik voetstappen hoorde. Ik keek offilwog en
zag de doodsbenauwde gezichten van Abdias, Artheem en Stan en ik riep t
"Hebben jullie een touw?" "Nee" n Pak dan zc'n lap van die balen stof....
en daar kwam ai zo'n lap» «.ze haciden net blxjicbaai- s.± bij zien. lic benei
het oni mijn middel, en draaide het tussen mijn benen.*."Vooruitl Trek
maar. Schiet op V Zo gaf Feuitje zijn bevelen.„.Ik schommelde het water
uit, schuurde tegen de kademuur...één meter, twee meter.,.drie en..«pats l
Daar brak de lap en ik tuimede weer het water in. Radeloos renden mijn
redders weg., .cm iets beters te zoeken. Juist op tijd; want ze ware:;.
net weg of er kwam weer een explosie. In dodelijke angst schreeuwden ze
elkaar toe dat Peul nu wel reddeloos verloren zou zij E. Lie zuiging van
het water had me weer naar beneden getrokken, inaar de achtersteven van
het schip had me weer beveiligd tegen alie mogelijke brokstukken.
Weer boven gekomen zag ik tot mijn schrik boven op onze cabines de vele
flessen zoutzuur staan. Ze stonden daar ais stuka's, klaar om op mij
te worden afgevuurd. Ik had in mijn angst het water boven het vuur verkozen,
maar nog lange minuten heb ik daarna de angst voor beiden moeten
ondergaan. Nog, wordtelend met deze gedachte werd ik door een volgende
explosie zo diep onder water gezogen, dat ik dacht dood te zijn.
En in liet angstaanjagende gat van mijn bestaan zag ik een voor mij onbegrijpelijke
God, die, om zo te zeggen, zijn eigen glazen ingooide. Vlarden
uit het verleden vlogen vluchtig aan mij voorbij : neef Piet MSC moest
jong sterven, toen hij net een jaar in het verre Eraziiie was. Broei- Paul
was in de oorlog plots weggerukt. Ik zag liet verdrietige gezicht van mijn
Moeder. Mijn God, vraagt U nu liet leven ook ai van mij ? ik stond als liet
ware voor God en mijn korte leven ging aan me voorbij...heel vlug.
Ik stond voor de Heer van alle leven en de woorden die ik in gedachte
uitsprak, waren eigenlijk een gebed om toch maar te mogen blijven leven.,.
En toen ik weer boven het water was uitgekomen, kwam ik tot de ontdekking
dat ik nog leefde ï Ik voelde me weer I-tangen in het donkere gat van het
niemandsland.ïk denk ei 1 aan mijn schoenen uit te trappen en mijn jasje
en mijn lange broek uit te doen. Maar wat je hier in het water uitdoet,
ben je voorgoed kwijt, en in mijn jasje zat nog altijd mijn paspoort en
wat geld. Ik wilde nog wegzwemmen, maar bedacht me. Met de zwembewegingen
van mijn benen, wist ik me nog drijvende te houden. Soms dreef ik wat op
mijn rug. Ik klampte me vast aan de ene gedachte : ze komen nog. En
inderdaad 1 Niemand durfde of mocht nog in de buurt van het schip komen.
Maar nauwelijks was het lawaai van de explosie weer bedaard of mijn medefef-Jf^ifê
vergaten hun eigen levensgevaar. Het accute gevaar van een der
- 19 -

hunnen, weerhield hen ervan om ook ver weg te vluchten. Na wederzijdse
aanmoediging springen ze op het nabij zijnde Amerikaanse schip. Ze worden
er door de kapitein v/eer vanaf gestuurd, "Er ligt neg een mens te water"
schreeuwen ze en vragen hem een mes cm een kabeltouw van zijn schip te
mogen doorsnijden,, De man gooit zijn zakmes naar hen toe,..en daarmee
wordt die dikke kabel stukje voor stukje doorgesneden. Ze rennen er mee
naar het brandende schip..."Peul, leef je nog ?" hoor ik hen schreeuwen.
Hu vanuit de diepte klonk weer de waag omhoog : "Hebben jullie een touw ?
Ja '" hoorde ik bulderen en ze gooiden het naar beneden en meteen zie ik
weer het van doodsangst verwrongen gezicht van Abdias en wat vager de gezichten
van Stan en Artheem. Het touw komt voor mijn ogen. Ik mopper en
zeg :"zijn jullie gek. Dat touw is veel te dik. Dat kan ik niet knopen !"
Deze nuchtere ontboezeming irriteerde mijn medebroeders, die- hun leven
voor mij op het spel hadden gezet en ik hoorde dan ook "Joh,schiet op !
Anders vliegen we straks allemaal de lucht in I" Ik sloeg de kabel tussen
mijn benen en toen om me heen en hield liet uiteinde naar boven gedraaid
vast. Weer begonnen ze boven met alle kracht die er in hen was, te trekken.
Mijn lichaam, verzwaard door ai liet xvater, schuurt weer tegen de kademuur.
Uén meter omhoog..„twee meter.. .drie... en toen schoof plots de kabel
over mijn bibs...een angstig ogenblik...maar ik hield de lus met mijn
knieën en het uiteinde boven mijn handen vast. Zoiets lukt je maai' eens
in je leven. Onbegrijpelijk l V7at kan een mens die zich vastklampt aan de
laatste draad van zijn leven toch sterk zijn. Ook mijn helpers bo \an
presteerden iets v/at eigenlijk bovenmenselijk is. Ruk voor ruk, kom ik
dichterbij„..en ais mijn hoofd boven zichtbaar wordt en zij mij bij mijn
polsen willen grijpen, weet dat natte Dak niets anders te zeggen dan :
"denk ow mijn polshorloge" "Wel een staaltje van de onverwGestbaarheid
van Hollands nuchter" noemt Abdias het in zijn verhaal. Onvoorstelbaar I
Mijn heipers hadden geen kompassie en met een laatste ruk sjorden ze me
op het droge. Het polshorloge in Antwerpen voor Hollands geld gekocht
was blijven staan op 9.10 uur....Zeker 15 minuten lang had ik gehangen
in het gapende gat van het niemandsland. Eenmaal op het droge, sjok ik
nog een meter of tien zo'n beetje op eigen benen verder, maar dan grijpen
mijn medebroeders me beet en brengen me veilig in een havengebouwtje.
Ik doe mijn natte kleren uit „ Ik zit te rillen van de kou. Er wordt
een Lrandertje gehaald. Ik zit me zo in mijn onderbroekje wat te warmen.
Intussen heeft er een 'n üiaatsje voor me ingeruimd in een van de ziekenauto's
en zo werd ik gebracht naar een van de hospitaals. Over al wat er
toen gebeurd is, heb ik later dikwijls nagedacht en vol dankbaarheid gebeden
wat er in psalm 18 geschreven staat : Hij schoot zijn pijlen en
strooide ze rond (vers 15)...Open lag de bedding der zee (vers 16), maar
toen stak Hij zijn hand uit en greep me vast en trok me omhoog uit de
onstuimige golven (vers 17).
Toen ik was afgevoerd lioorden mijn confraters opnieuw geschreeuw om hulp.
Ze willen wel weg, maar kunnen niet. Abdias vertelt het aldus :
Nog een man aan boord. Wij kunnen niet weg en schreeuwen al: Where
are you? Waar zit je. Waar zit je? in het water? No 1 Op het schip?
Ja .' Wij roepen, dat hij zich naar het achterste dek moet begeven en
daar op de touwen moet zien te komen.
Na enige ogenblikken zien wij hem werkelijk achter op het schip staan.
Hij kruipt door het gat in de scheepswand en vindt dan de reddende
touwen. Schreeuwend vanangst komt hij naar beneden gekropen en wordt
in veiligheid gebracht. Het is een der Spaanse passagiers. Als wij
opnieuw aanstalten maken om,te vluchten, horen wij een andere stem om
hulp roepen. Wij beginnen weer te roepen. De man blijkt in het v/ater
te liggen, tussen het schip en de kade in, ongeveer midships. Wij
halen een nieuw touw van het andere sci ;:, en trekken ook deze man
nog aan wal. Naast ons ligt een lijk, ndend en met opgengespleten
schedel op de kade. Zo gauw we kunnen . „-nnen wij met de laatste
drenkeling tussen ons in, weg van het gevaar, achter de beschutting-,
van de hangars. Wij zorgen, dat de man, die wij meegesleept hebben,
- 20 -

naar het ziekenhuis vervoerd wordt en hebben dan pas tijd elkaar eens te
bekijken. Wij zien er uit als bootwerkers: bevuilde en gescheurde
kleren en vol kleine brandwonden. Wij wassen ons wat in een naburige
garage en trekken dan verder de stad in. De paters Minimi nemen ons
op» vandaar worden wij via het Amerikaans consulaat en het agentschap
van onze Rederij in een hotel ondergebracht.
IN HET HOSPITAAL
Ik was dus naar een hospitaal gebracht. Daar werd ik in een deken gewikkeld
en in een bed gelegd met evenveel aan als toen ik werd geboren.
Na een korte maar hevige huilbui kwam ik al tamelijk gauw weer tot rust.
Ik doezelde wat en na verloop van tijd zag ik dat er nog een stuk of zes
van onze bemanningsleden bij me op de zaal lagen. Enkele van hen hadden
urenlang moete nzwemmen voor ze werden opgepikt! Ze waren allen geradbraakt.
Gelukkig maar Jat ik de bekoring had weerstaan om van het schip weg te
zwemmen, want ik zou het zeker niet; overleefd hebben.Tijdens en na mijn
redding had ik maar drie medebroeders gezien. "Waar was broeder Hiep ?"
Daar lag ik lange tijd over te piekeren...maar er zat niets anders op dan
maar geduldig te wachten tot er iemand zou komen.
Na lang zoeken waren mijn confraters er achter gekomen in welk ziekenhuis
ik terecht was gekomen. Het was al flink in de namiddag toen Abdias bij me
kwam. Hij vertelde me dat broeder Uien direkt na het bevel van boord was
gehold, net voordat de brug bij de eerste klap kapot was geslagen. Hij vertelde
me ook, dat ze 's middags naar het schin terug waren gegaan. ïiet gevaar
was, naar men dacht, geweken en Huub had het klaar gekregen om via
een van de brandladders op het achterdek te komen, want dit was wonder
boven wonder voor het vuur bespaard gebleven. Hij probeerde nog een en
ander te redden. Maar het was voor Huub om er moedeloos van te worden.
Want telkens als hij vanuit de hutten weer met iets naar beneden kwam,
was er beneden op de kade weer liet nodige weggepikt. Gelukkig kreeg hij
helpers in ziin medebroeders. Maar ze moesten de geredde spullen met hand
en tand verdedigen tegen de roofzucht van de Italianen die er als aasgieren
bij stonHên
S&i hield er de wacht.
- 21 -

Van alles werd hen nog ontstolen. Toen het gevaar voor verdere uitbreiding
van de brand weer dreige, moesten verdere pogingen worden opgegeven. De
volgende ochtend bleek dat onze Italiaanse vrienden» verschillende koffers
die nog onbeschadigd aan boord stonden, ook maar hadden weggekaapt. Ook de
twee flessen met heerlijke Champagne, die we in Bordeaux gekregen hadden,,
waren verdwenen. Onze lieve vrienden hebben practisch alles wat niet verbrand
was, weggehaald. Hn ze waren zo brutfcal, dat ze ons bijna een half
jaar later in Peking nog achtervolgden. Want Abdias kreeg daar nog een
brief. Daarin zaten, wat 20 gezegd werd "gevonden" foto's van een zogenaamde
eerlijke vinder, met daarbij ingesloten een bedelbriefje voor zijn
zorgwekkend gezin. De man was blijkbaar vergeten dat hij het adres van ons
in Peking, alleen kon weten door het af te lezen van de gestolen hutkoffers
waaruit ook de foto's kwamen.
Je krijgt geen hoge dunk van een volk als het profiteert van de onmacht van
vreemdetingen die schipbreuk lijden.
Maar kom, ik dwaal af. Ik lig tenslotte nog in het.ziekenhuis. En al lag ik
daar dan in bed. ik had het daar ontzettend koud en vroeg de aandacht van
de verpleegsters. "Caldo? caldo?" vroegen ze. Ik zei "ja", want ik had het
koud en wilde graag een broek aan mijn gat, Ze begrepen er niets van, maar
kwamen toen maar met een tweede deken aandragen. Maar dat gaf niets. Een
deken sluit niet af. Het probleem bleef. Om mijn probleem op te lossen
werd er in de avond een verpleegster op mij afgestuurd die was Duits verstond.
Het bleek dat de hele verpleegafdeling op zijn kop stond. Die pater zegt
dat hij het warm (caldo) heeft, maar hij heeft geen koorts. Itet tegendeel
lijkt waar. We hebben hem daarom nog maar een deken gegeven en nu was het
nog niet goed. Ik had op de vraag "caldo", "nee" moeten zeggen, want "caldo"
is juist warm. Ik had het koud en dat is "frigido". Ik had het kunnen Weten,
want "frigidus" is koud in het Latijn en wat een frigidair is, weten we
allemaal. Maar...die avond werd het probleem nog niet opgelost, want in
heel het ziekenhuis en klooster was geen broek te vinden, althans geen
mannenbroek 1 De volgende dag kwamen de zusters met een hansop aandragen.
Dat is een hemd met lange broek aan één stuk, met een klep van achteren
en knoopsluiting van voren. Ze hadden dat instrument voor tabak, zwart gekocht
van een oude man. Ik heb nooit zo'n lekkere broek aan mijn bibs gehad
S In de avond en nacht zag ik vanuit m'n bed in het ziekenhuis een
prachtig vuurwerk. Heel de haven was verlicht, want de brand was tegen de
avond weer opgelaaid.
De tweede dag in het ziekenhuis kwam de Hollandse Consul, op bezoek en even
later kreeg ik bezoek van een zuster die nerfekt Latijn sprak. Ze had haar
klas meegenomen, de zesde klas van een meisjesgymnasium. Onder hen was een
nichtje van de Gasnari, de premier van Italië. We sprake nwat Latijn en
ofschoon de kennis van het Latijn bij het broekverhaai wel wat zoek was
geraakt, wees de zuster haar pupillen op het goede gebruik van 't gerundium
en supinum, door de pater. Ik weet er nu niets meer van. Maar toen klonk
het blijkbaar goed. De meisjes brachten wat druiven en rozijnen voor de
slachtoffers van de boot en in het bijzonder voor de pater-missionaris.
In het ziekenhuis hoorde ik dat er bij de eerste ontploffing ook doden
waren gevallen. Waarschijnlijk zes. Het waren degenen die het bluswerk
ter hand hadden genomen toen de paters werden weggestuurd.
Van mijn polshorloge, dat ik nog steeds bij mij had, was waarschijnlijk
alleen het glas gebroken. In het ziekenhuis kwam er al heel gauw een
Italiaan, die dat wel even voor me zou laten repareren...Ik heb het natuurlijk
nooit meer teruggezien!
Ofschoon ik, na het bekomen van de eerste schrik, eigenlijk niets mankeerde,
mocht ik toch het ziekenhuis niet uit.Ik heb het er twee dagen uitgehouden.
Toen ben ik maar weggelopen...en ik was wat blij dat ik me weer bij mijn
confraters kon voegen, die intussen in hotel Brittania waren ondergebracht.
Ik hoorde van hen dat ze na de ramp nog veel plezier hadden gehad van de
Provinciaal der Minimi van St. Franciscus a Paulo. We zouden hem twee
maanden later nog weer ontmoeten.
De dagen die -nu volgden werden van het ene bureau naar het andere gesleept
- 22 -

We mochten in een deftige zaak een burgerpakje kopen. Gewone mensenkleren.
Je had het gevoel of je tot de lekenstand was teruggebracht. Je was helemaal
niet meer "apart"...en het leek wel of juist daarom iedereen naar je
keek .' We kregen twee stel ondergoed en twee overhemden met een das je. Alles
op kosten van de maatschappij. In een hele sjieke zaak mochten we
schoenen passen. Hen stel keurige dametjes waren er met ons bezit...toen
in een onbewaakt ogenblik vanwege de gladheid van de vloer» de stoel
waarop ik zat, onder me wegwipte...Tk met de benen de lucht in..,maar
de dametjes vertrokken geen snier...tot. mijn confraters en ik zelf het
uitproestten van het lachen. Voor een klant deden ze daar nog alles.
Liggend op zijn gat is hij daar nög Koning I
Intussen was er naar Holland een telegram gestuurd om het Moederhuis en
de familie genist te stellen. Persoonlijk hadden we geen letsel opgelopen.
Maar....we waren wel alles kwijt I Teruggaan naar Holland. Als een verzopen
kat weer thuis komen. Wéér aan de bedel, met in het vooruitzicht weer afscheid
nemen....het was geen plezierige keuze. Maar zó de reis voortzetten
was gewoon dwaasheid. Van armoe besloten we dus om maar naar huis terug te
keren .
Wellicht omdat hij bij de reddingsactie in het water was gevallen, was
mijn hutkoffer niet gestolen. Ik heb hem toen met mijn oude typemachientje
en wat spullen van de andere paters naar "Annunciata" gebracht, het half
kapot geschoten kloostertje van onze paters, dicht bij de haven. Want met
de maatschappij werd geregeld, dat we met. een der volgende boten vanuit
Genua weer verder zouden reizen.
Op het consulaat heeft Consul Drogendijk ons met raad en daad bijgestaan.
We hadden onze passen nog en ook ik kon mijn verzopen pas nog tonen. Mej.
Nagelhout raadde ons aan met de nachttrein uit Milaan» over Bazel, naar
Holland te vertrekken. De maatschappij had naar ik meen het spoorkaartje
betaald, maar de Consul liet ons heel vriendelijk zonder een cent op zak
naar huis gaan. We konden voor de reis geen rooie cent loskrijgen.
De reis naar Rome konden we wel vergeten, en van de centen die men
's avonds vóór de ramp voor ons bijeen had gebedeld, hebben we ook nooit
meer iets van gezien of gehoord. Waar ik me later erg over heb verwonder
was dit: ondanks de reddingsoefening even voor Barcelöna, was niemand op
het idee gekomen, een reddingsvest of een reddingsboei naar me toe te
gooien. En in het water heb ik er zelf ook niet aan gedachtI
We namen afscheid van onze vriend, Kapitein Fitzgerald, die nog alles had
gedaan om onze privacy op het achterdek te beschermen. Maar hij kon het
niet tegenhouden-. De Chinees kwam daar toch. TIn om de pil wat te verzoeten
had hij ons 's avonds flink getrakteerd. Toen wij naar onze hutten gingen
was hij de stad ingegaan. Hij is daar toen blijven logeren en op de morgen
van de ramp was de kapitein niet op het schip. Ontzettend beroerd voor de man
die nu in Genua moest achterblijven, om het gerechtelijk onderzoek af te
wachten.
Het was voor ons een moeilijk afscheid.
TERUG NAAR HUIS
Op het feest van St. Jozef (Woensdag 19 Maart) verlieten we met de nachttrein,
als een stelletje landverhuizer Italië, keurig gekleed in lekenvermomming.
Zes dagen na de ramp ging het zo vals schijnende Italiaanse
zonnetje achter ons onder.
Abdias eindigt zijn verhaal aldus :
"God en Zijn heilige Moeder hebben ons beschermd.
Onie reis was door één der missionarissen gesteld
onder bizondere bescherming van de Sterre der Zee,
wier beeltenis in zijn hut hing.
Precies vóör onze hutten is de"brand geblust.
Moge onze goede Moeder ons weer even moederlijk
beschermen oij ons volgend wogen."
- 23 -

KLAAR VOOR DE START
Poter Steltenpool
vertrekt weer
Wojfnum, 20 April '47.
Datr gaat hij weer... Pater Pech
zou ik bijna ïngjien. Weer gaat het
naar China, maar nu mot het zwemdiploma
In de zak. De vuurproef en
d
nu» was toch ook op den tSde.n
Maart. Kn in "t hotel In Genua wa*
ft'cii kimicr )3. Zou Ik nu evengoed
J3 April naar Hoorn gaan? 't Was
ren blzondere diif!, Zondag 13 April.
D'r war, motorrace in Hoorn. Hoe
kunnen /.e zoo iet* nu doen op den
derlk'iuten? Ik r.an tti Utr stad heel
wnt VI:IK(Jn.
Kr was collorte in dt- kork. Collocli'
vuor oen arme drommel van
een niiN.'inü.-uia. DP man hiwi in Genua
c)o vtiurproof rnnptcn doorstiian
pn de waterproet en. ... tic Kans om
hi v t ïi'wmdtploma te behalen heeft
hij zich niet lutcn ontglippen Nu
wil hij wi-pi' trniH nanr Gnnua on
vandaur wunt hij 25 April met de 5
midcn- üchiitbri'iikrHnitcn-missimiarissen
n.jBi ... . Chlnn. En wat heelt
Hoorn mt jjeflnnn? Mot vlait 2ii w;'ni
pel Pater Steltenpool blnnenRrhtiRld
En dr> collecte vix>r hom Bfhourlen
bt-nehl niet minder op dan f 2.377.63
rn.... verschillende pakjes Was
! dat even een das van naastenliefde!
Gelukkig de mart, die dat mocht
ondervinden!
Parochianen van Hoorn, hartelijk,
liarletiik cimikl Ook nnmen* de an-
"dere miRfiionniiisgcn. Vergeet on* r»ok
^iet tüdens rie rei*. Ik ïal rtenken
ann U.
• Pater Sfefitenpool O.F.M.
I
21

BERICHTEN
Zes Minderbroeders op weg naar
de Missie aan den dood ontsnapt
Schip door explosie doormidden gespleten
Ou 19 Februari waren «e» Nederlandsehe
Mlndcrbrwdrr»,
de palet* rellnus Steltenpool,
Ituhertlmta Baekes, A Kim lus
Hul». Abdiac van der Samle,
•S nttisIniiK Mulder en de broe-
«Ier ARtirilu* van U«r Weide,
met het Amcrtkaanüche vrachtschip
„Edmund Fantiinu" uit
Antwerpen vertrokken mei be-
Menim!nn SJanRhai TerwUI hel
M'hip In een haven lag U het
als RCVOIB van e«n «-xplor.ie
door midden gespleten, waarbij
de mijsloitarlHsen "i> het
kan Je af aan den dood syn
oiitxnapt.
Het Provineinlant te Weert vin
de Minderbroxlers krees» 'itp 14
Maart het bericht vim de explivie
alsmede de meder'eeliny, dot t In tic
Itini'ii Ki-Cviiliidi-rril «*H». In- tnl'-^MiiiHtti-
M'ii iwirnt miK hl Ifvru, itiHti lk»« dn
«lliiiitlr »nx, kun iiuH'lUjk iiltpi-ni.iiilil
worilrn,
Kr lifcrst hfe een (Cinveidiue
verwarrlHB, waarvan etui Rroot j
«tel dieven Rehrtiik «inaUlrn j
om allr-s wa( ?i| te pakken
konden krljnwt m«-e •« «lerprn.
Wc nmestcit op de dlmn-n. «li*•
«V ntig jsercd hndden, (taan
ritten om «e niel kwijt 'f taken,
vertelden de iniwtiitiiariü-
«en.
Pater Sti'llenpixd, die f>py"nomen
werd in een ziekenhuis moe.it
het met geleende kleeren d'n-n. We
hebben veel steun ondervonden v;tn
den Nedf'rlani'selven consul, verrl.
den zij. Hij hielp hen mr) de no;>dice
forma!t'citer, vo°r d«;n 'er'i.4reis
naar Nederland en nam »n.!.>.
re neod?nke.liiki, maalrepeli-n.
! (Dit ber ; Ku /tjn ro t^ruggekorrd, Knviweiijk» "p
het eiste RczlPlit te herKptiiicn. wntit /.ij
Urnisrn allen bururrklrccliig tn blyiirii
Mie» verloren U> licbbcn.
Niemand kun precies yev'-cn «at rto
ouivnnk vmi tlö ramp w»«. Er UTICJ vuur
((i/icii m cve-n.tntcr hiw rr «*ni psplnüt*
pl.iniV.tllc het nclilp v«n 11)000 tui» cl A-tmUKIrü
8p)ci:t ft» do nnuwf^ltc» !!\

PATER-STELTENPOOL
HEEFT NIETS MEER !
Hij werd als door een wonder van den dood
gered
PATER 8TFXTENPO0L *it
vcor me in ren keurig llali-
«ar.sch eolbertje. HU heeft dit
Bi krrgi-n dank *U de bemiddeling
van den Nederlajndschen
wnsul In Genu». In deze haven
in fc«t nhip, wurmee hU naar
China tuit (aan, door een aerie
onverklaarbare ontploffingen
vergaan. Daardoor, ën door
den dlrfachllgen (nulag van het
HaUsatuche vclk, I* pater Stel-
(«•npcol van alle» beroofd. Zijn
kt ik alken hefft hU neg gered
en een IM.CIJP cr.ld, dut hU 'At
ïich had nilc «chip van iO.OOO Ion, wn
knaap van t, vertrok vüti
Antwerpen naar Genua om doo, te
reizen naar Sha»ghaS. C\-(-r de
route tot Gt-nua deed het schip
ruim drie weken. Over den terugreis
vnn Gtnua r>aar Neileritnii
deed tk' patt'r p' - r trein twéé ciafii'n!
Dal wat vlug, maar het was
tie bedoeling niet. ...
Wat it er nu precies gebeurd?
Niemand weet het. Maar toen men
in de haven lag, klcmk er plotseling
een ontploffing, nadat een van di'
palcr* eerst Iets vnn brand leek te
vtitttilateercn. De brand was ontst.inn
op het achterschip eti vlak
daarop had er mldsrhccpt een ontploffing
plaaU.' Hoe er verband kan
bestaan tusschrn dien brand en de
ontploffing, terwijl er verschillende
ijzeren tusschenschotten in het
•chip waren, is een raaditel.
Maar t-rn feit iü, dat er vlammen
opstegen, en d«t Ijzer en stnal en
hout on* om de ooren vlogen, zo»
vertelt pater Steltenpool. Ik trachtte
me te redden langs den kabel,
waisrmede het schip aan de kade
gemeerd I», doch Ik kon het dikke
touw niet houden en viel in het
water. De anderen zagen me tüefc
Weer en nog eens klonk tr. een ontploffing,
totn kon ik Iets grijpen,
wat een soort Hnt leek, manr hft
brak en Ik viel weer te water. Met
(fUcrtde krachtsinspanning hield ik
me drijvende tuwchcq het Betroff«?n
«chip en een tweede boot, die
In rfp b""rt l»g. Jtlet duurde en
dumtle maar. hot loeV'eïïn eeuwigheid
en Ik wa« np het

We waren practisch alles kwijt. We moesten wel naar huis, maar wilden
toch weer in Genua terugkeren. De reis is nog niet ten einde.
De treinreis overdag door Zwitserland met zijn fantastisch mooie bergen
en dalgen, was geweldig ! We hadden ogen tekort, maar het bleven blijkbaar
wel priesterogen. Want toen een van de heren-in-burger een gesprekje
probeerde aan te knopen met een jonge dame» werd hij toch maar netjes
met "Padre" aangesproken. Men kan blijkbaar aan neus en ogen zien dat je
"pater" bent. We kamen, denk ik, + 2 uur in Bazel aan en de trein zou. om
6 uur weer vertrekken. We waren hongerig als wolven. We wilden graag wat
eten, maar zonder geld doe je dan niet veel. In Bazel waren geen Franciscanen.
Maar Capucijnen zijn ook volgelingen van Christus, tin die waren er
wel. De portier opende de deur, maar zijn ogen gingen nog veel wijder open
toen hij ons verhaal hoorde. De tijd van eten was voorbij. Hij wilde daarom
even horen wat de Gardiaan er van dacht. Ik denk dat ie de zaak niet vertrouwde.
Heel begrijpelijk. De Gardiaan kwam en vroeg mij m'n paspoort.
Het ding zag er heel vies en met vuil water doordrenkt uit. Geloof in ons
verhaal, en alle vertrouwen in ons, als persoon, was daarmee gewonnen. De
man bood zijn excuus aan en wij prezen zijn verstandig beleid. We werden
als medebroeders allerhartelijkst ontvangen. Het eten in aller ijl klaar-,
gemaakt, was er heerlijk en overdadig. We kregen meer dan voldoende geld
mee, om ook in de trein nog wat te kunnen kopen. Gesterkt gingen we weer
verder...om half uitgeslapen in Maastricht aan te komen. Hoe laat weet ik
niet meer. In de loop van de morgen heb ik van daaruit het Moederhuis in
Weert opgebeld. Ik kreeg de Provinciaal hintself (Apollonarius) aan de lijn.
Waar zitten jullie, Peul" "In Maastricht!" "Wat, zitten jullie in Holland?"
"Ja, en we vragen nu of v/e naar Weert mogen komen, om ons verhaal te vertellen."
"Ja, kom maar gauw !"
fin in Weert werd het verhaal verteld. Ik was zo gelukkig om met het. zwembrevet,
behaald in de Golf van Genua, in de hand, alles te mogen navertellen.
Er werd met spanning naar geluister. Hn toen het afgelopen was, zei
P. Provinciaal : "Peul, maar goed dat je kon zwemmen !" En op de manier
waarop toen de Provinciaal nog werd aangesproken, zei ik, heel. droogjes
maar toch eerbiedig : "Pater Referende, weet U wel, dat ik het klandestien
heb moeten leren Hl Toen'"er in mijn studentijd in Sittard een zwembad
kwam, mochten de studenten van Solanus daar niet heen, Wc hebben als
student gestaakt, maar de progressieve minderheid van de lerearen moest
het onderspit delven. Toen we na het uitbreken van de oorlog, als jong
pater, werden ondergebracht in Baexem (deel "f, pag. 47)werd het door de
Magister aanvankelijk oogluikend toegestaan dat we in het ven mochten ;
zwemmen, maar om scandalum te vermijden, werd het later weer verboden.
De grootste schrik voor het water ben ik pas kwijt geraakt in het "Petje"
van Oude Niedorp. Alles bijelkaar is het nêt genoeg geweest om mijn leven
in Genua te kunnen redden.
Mijn confraters kregen natuurlijk een pluim voor hun moedig gedrag. Ik
weet niet meer wat ze toen gezegd hebben, maar toen ik Artheem 33 jaar
later (op de reunie van het 40-jarig priesterfeest), ontmoette, zei hij:
" Ja, we moesten jou er wel uithalen, want' jij had ons geld bij je '!! "
Vrijdagmorgen 21 Maart ging het vanuit Weert met de trein naar Wognurn,
blij weer bij Moeder thuis te zijn, na alles wat. er gebeurd was. Iedereen
was blij dat het allemaal goed was afgelopen. Met alle recht konden we
zingen HIJ TS MET ZIJN GAT,JE IN HET WATERGEVALLEN, FALDERALDEiUERE,
FALDERALDERA....HOERAJ!11HOERA 1!!!
Een maand en één dag was ik in Wognum, ma.ir.de weken thuis waren geen
weken van rust. Practisch alle dagen was ik q> sjouw, om weer een nieuwe
missie-uitzet bij elkaar te krijgen. Drie Zondagen had ik slechts om
een klap op de preekstoel te geven. Dat gebeurde in Wognum, Hoorn en
Beverwijk, waarheen Deken Morsman verplaatst was. Het waren weken van
zwoegen en sjouwen, maar ook weken waarin ik veel liefde en dankbaarheid
mocht ondervinden. Dit maakte ook mijn zorgen licht en gaf me de-kracht
om met een blij hart de reis opnieuw te aanvaarden.
- 25 -

HOODSTUK 2 LANGS EEN ANDERE WEG
DE VROLIJKE GOLF
Alle goeie dingen in drieën.
De eerste keer werd de afstand Holland-Genua per schip afgelegd. De reis
duurde 17 dagen. Ontnuchterd en berooid werd de weg terug'afgelegd per
trein, 't Ging heel wat vlugger !
Toen we de derde keer de afstand weer zouden afleggen, werd gekozen voor
een avontuurlijke reis per autocar.,..langs weer een heel andere weg.
Inspecteur Brouns uit Oss, de zwager van br. Hiep, was de aanstichter
van dit feest. Met twee agenten had hij het plan geopperd om ons tegen
betaling van de treinonkosten, per auto naar Genua te brengen.
Het wagentje van het muziekgezeischap "De Vrolijke Golf" uit Boxtel
was daartoe omgebouwd tot een soort touringcar, lir waren banken in getimmerd
en ramen ingemaakt en enkele hoevendekens moesten ons zitvlak voor
ergere dingen behoeden..De grote bagage was in een boevenwagen door een
agent opgehaald, maar verder wist ik er weinig Van, hoe alles zou verlopen.
Zaterdag 26 April zou de "Stephan Kearny" ons vanuit Genua brengen naar het
land van onze idealen. Dinsdag 22 April moesten we daarom in Alverna zijn,
ons verzamelpunt.
De tijd van afscheid nemen was weer aangebroken. Ik bezocht in het ziekenhuis
in Alkmaar voor de laatste keer zus Lino en ik wist dat ik haar nooit
meer terug zou zien. Het einde was toen al in zicht.
MAANDAG 21 April ging het met een taxi naar Hoorn. In Amsterdam nam ik
afscheid van zus Tine en Truus en moest toen allereerst naar het Italiaanse
consulaat om mijn visum te halen. Ik trof daar een zekere mijnheer Laken
uit Eist. Hij kende wat Frans en hoorde dat de aanleggers van het feest
hem graag mee hadden als tolk. Hij moest een visum zien te krijgen om als
chauffeur mee te kunnen gaan naar Genua. Haar zo f n verhaaltje kan iedereen
wel ophangen. Hij kreeg geen visum. Gelukkig had ik de uitzendingsbrief
van Pater Generaal uit Rome bij me. Hij was geschreven in het Latijn en
ik gaf de Consul er tekst en uitleg van, :•;'•• v/cl OP "•& jn nn^icr l
FR. PACIF1CUS PERANTONI
VICARIS-GENERAAL VAN DE ORDE DER MTNDERBROEDERS
en nederige dienaar in den HEER
aa.n zijn in Christus zeer geliefde zonen :
Pater PEL TNUS STELTENPOOL
Pater Uubertinus Backes
Pater Arthemius Huls
Pater Abdias van de Sande
Pater Stanislaus Mulder
HEIL EN SERAFEINSE ZHGEN
Onder de gewichtige aangelegenheden van de Serafeinse Orde, welke wij
krachtens ons ambt gehouden zijn te behartigen, is wel een van de voornaamste
deze, dat wij geschikte mannen uitzenden om in de missieën aan het zieleheil
van de ongelovigen te gaan arbeiden.
Daar wij nu een zeer groot vertrouwen stellen in Uw ongerepte levenswandel,
l/w alleszins voldoende kennis en Uw ijver voor de verbreiding van het heilig
Geloof, dragen wij U krachtens deze en onder de verdiensten van de heilige
gehoorzaamheid op, U te begeven naar onze Missieën : PATER PELINUS STELTEN-
POOL, Pater Arthemius Huls...enze.enz., naar onze Missie in CHINA
om daar in het gebied, dat aan onze Orde en de Nederlandse Minderbroeders-
Provincie, is toevertrouwd, te gaan arbeiden onder de gehoorzaamheid aan Uw
Oversten aldaar, terwijl WIJ U ten zeerste aanbevelen aan Uw Oversten en
aan allen, die Gij op Uw reis zult ontmoeten. VAARWEL .'
Gegeven te Rome in het College van den heilige Antonius.
December 1946. Fr. Pacificus Perantoni
Vicaris-Generaal der Minderbroedersorde.
- 26 -

Ik vertelde de man op het Consulaat, die zeer goed Hollands sprak, dat.ik
als leider van de groep fik was de oudste en stond gelukkig bovenaan) het
absoluut noodzakelijk vond, dat er, behalve een tweede monteur, ook een
tweede chauffeur mee moest naar Genua. We mochten geen risico nemen om met
het labiele automateriaal de boot in Genua weer te moeten missen.
Meneer Laken kreeg zijn visum en samen reisden wij naar Gist, In Nijmegen
deed ik nog enkele boodschappen en als eerste kwam ik tegen de avond in
Alverna aan.
DINSDAG 22 Apri 1 kwam om 9 uur "de Vrolijke Golf" voor. Even wat zaken rege-
TëlTme't 'JiTprbcurator. Nog gauw een korte bespreking over de te volgen route.
Een afscheidsbezoekje bij P. Provinciaal. Hven naar de kerk om het reisgebed
te doen en....we stapten de "touringcar" in, omstuwd door een menigte
hartelijk meelevende medebroeders.
HET AVONT11JR BEGINT
Om kwart voor tien gingen de wielen rond en wij rolden de Graafseweg op,
richting Eindhoven. De reis was begonnen. Alles op goed geluk af 1
Onze reisbagage was boven op de wagen vastgebonden en waar het nog enigszins
kon, stond nog een jerrycan benzine, want met de schaarste die er overal was,
zou het niet gemakkelijk zijn om ons karretje rijdend te houden. Vol goede
moed zongen we : "Hen karretje op de straatweg reed....
Toen chauffeur de Jong met de boevenwagen in Wognum mijn koffers had opgehaald,
had hij vergeten mij nog wat zeepbonnen te geven. Hij had ze nu bij
zich en zijn geweten begon te knagen. Zonde om die niet te gebruiken. Onderweg
had ik hier en daar al eens geprobeerd, maar steeds kwam ik zonder zeep
de winkel uit. Bij de Gruyter in Eindhoven zou ik het nog eens proberen.
Triompherend kwam ik de winkel uit met een pak van 20 stukken zeep in de
lucht. Alle aandacht was gericht op de juichende schare in de auot...
Intussen liet een kind bijna het leven. Met een stuk vel van knieën, kwam
ik met mijn neus op de straatstenen terecht...overal stukken zeep over de
grond. Ik meende nl. achter een Moeder om te lopen, maar deze had aan een
lange stok nog een karretje achter zich, met een kind er in. De eerste hulp
bij ongelukken was overigens niet nodig, maar men vertelde in de auto, dat
de moeder van schrik ook om zeep is gegaan....
Om half 12 gingen we bij Reusel de grens over. Dat ging va.n een leien dakje.
Inspecteur Brouns ging met zijn manne, allen gekleed in uniform, in de
houding staan en zei : "In naam van Oranje, doe open de poort ". De poort
ging open en met de meegesmokkelde benzine konden we nu een heel eindje
vooruit. De weg naar Antwerpen lag voor ons open. We waren naar Antwerpen ~
gegaan om financieële redenen. Want hier konden onze begeleiders van een
paar bekende wielrenners, wat francs op den kop tikken en die zouden, vooral
in Frankrijk, goed van pas kunnen komen.
We deden natuurlijk ook onze medebroeder on Den Oever aan. Het was een prettig
weerzien en ze hadden een heerlijk etentje voor ons klaargemaakt. We
kregen nog een rokertje mee en om kwart over 4 werden we weer hartelijk uitgeleide
gedaan.Broeder portier zag zijn gasten weer vertrekken. Daarna werd
het spurten,...op Brussel aan. Hier kregen we de eerste lekke band, maar met
een kwartiertje was dat weer verholpen. We zouden nog heel wat lekke banden
krijgen, maar de reparatie was telkens een peuleschilletje. Want de reservebanden
waren steeds in orde. Als we ergens de nacht doorbrachten, was dat
altijd een mooie gelegenheid om tevens de banden te laten repareren.
In Brussel dacht.ik nog aan m'n schoonzus, Rie Bayer, de weduwe van broer
Paui. Ze was nu met Torn Beerepoot getrouwd. Maar waar zou ze wonen ? Ik had
"en de tijd ontbrak ons ook, want we hadden nog een hele reis
voor de boeg. We wilden komen tot de Franse grens.
De wegen in België waren na de oorlog bar slecht en de heuvels begonnen al
te komen. We passeerden Waterloo dat ruim 120 m. boven Amsterdams Peil ligt.
Waterloo met zijn slachtvëlïïërTïïit de tijd van Napoleon. De leeuw van Waterloo
met z'n 226 trappen en een gewicht van 28.000 kg, stond er nog. Van
hieruit zoeken we het Maasdal. Passeren Charleroi, met zijn kolenmijnen,
ijzer en staal. De \^eg is sterk golvend en na Philippeville zeer bosrijk.
- 27 -

Het loopt al aardig in de avond en het wordt tijd eens uit te kijken naar
onderdak. Maar we zien niets dat lijkt op een klooster of zo iets. Br.Hiep
stapt met een van de agenten, chauffeur van Nunnen, maar eens een café binnen.
Een kilometer of 10 verderop ligt een Canucijnenklooster. Het is al
half elf !
'n CAPUCI.ÏNENKLOOSTER
Nog eens ergens vragen. We zijn dan in Rni.lv. We treffen daar in een huis
een moeder aan met drie dochters. Ze scTvrlMen zich rot, geen wonder, want
de inspecteur en de agenten zijn in uniform en voor hen is dat een heel
vreemd uniform. Eenmaal van de schrik bekomen was de moeder toch heel vriendelijk.
Ze vatte al haar moed bijeen en bracht ons naar de ingang van de
pastorie, die vlak bij lag. Zij gauw terug naar haar dochter. Je weet het
nooit. Vol goede moed belden we aan, in de overtuiging dat de pastoor er
wel raad op wist. Er wordt boven een raampje opgen gedaan en wij ontwaren
het hoofd en een stuk pyama van de pastoor. Hij had wel wat plaats, maar
toen de man hoorde van onderdak voor elf mensen, toen schrok hij toch. Zeer
begrijpelijk en ...hij kuchte. We infromeerden naar dat Capucynenklooster.
"Ja, dat is vlak bij in Petit Chapelle. Ga daar heen, want daar is plaats
in overvloed. De pater zal jullie zeker ontvangen. Maar mocht het niet gaan.
kom dan gerust terug, dan zal ik twee kamers voor jullie inrichten. Maar het
zal niet nodig zijn."
Om bij het klooster te komen, moesten we even over de Franse grens. De douane
liet ons door op voorwaarde dat we de volgende dag daar weer terug
zouden komen. Bruly ligt 283 m. boven A.P., maar om in Petit ChapelIe te
komen, moest ons wagentje nog aardig klimmen. Om 11 uur"'bcïderTwi"j Bij het
klooster aan. Een Capucijnerpater deed open. Hij bleek de enige bewoner
van het klooster te zijn. We werden met opgen armen ontvangen. De huishoudster,
een meisje van + 70 was al even hartelijk.
Er werd gauw koffie gezet. Brood hadden we nog. De Capucyn gaf ons een
goed glas wijn en intussen werden er bedden en dekens gezocht. In' vier
kamers met ledikanten en kermisbedden brachten \ve die eerste nacht door.
Het klooster was een gymnasium geweest. Maar wegens bezetting van Duitsers
en later van Engelsen, was het ontruimd. Volgend jaar hoopte men er weer
te kunnen beginnen. De pater was waakhond van het college en tevens rector
van het gehucht. We hadden er een heerlijke nacht...want de dag was zwaar
geweest, 's Morgens lazen we er de M. Mis. Dat kon toen overal nog zonder
moeilijkheden, want liet gebeurde overal nog in het Latyn. De keuken was
een echte Franse, buitengewoon aitnoedig aangekleed en wat rommelig, maar
het was er tafeitje-dek-je.Het regende spiegeleieren en volop brood. En
brood is vooral over de Belgische grens erg schaars. We kregen nog een
brood mee.
De pater ging op zijn bergfietsje alvast vooruit, naar de douane in Bruly,
die ons er op het eerlijke gezicht 's avonds tevoren had doorgelaten. We
namen daar afscheid van onze buitengewoon gastvrije gastheer en gingen
zonder moeite Frankrijk binnen. Dat was Woonsdagrorgen 25 April om 10 uur.
IN 't WITTE PAARD
We zochten Sedan en volgden vandaar de weg, welke een der belangrijkste
verbindingen vormt van Nederland naar de Rivièra. We komen in het dal van
de Maas en het blijkt dat onze tocht op een historische gaat lijken.
WfflJÖKT roept ons weer naar de geschiedenisles, maar de onderlinge repetitie
gelijkt soms op een repeterende breuk. In !)ONRFWY-LA-C!-iAPELLE passeren we
het geboortehuis van Jeanne d'Arc, de redster van Frankrijk. l s Avonds
om 9 uur zijn we in Langres_, 460 m. boven A.P.. De inspecteur was in zijn
kleine wagentje vooruit gereden en had na wat zoeken een onderdak gevonden
in hotel "Le Cheval Blanc". Weer sliepen we allemaal onder hetzelfde dak.
We verlangden naar een bed en na een uurtje zitten, kropen we gauw onder de
wol, want de volgende dag moest de afstand nog een stukje groter zijn.
We vertrokken daarom om kwart vöör zessen al uit Langres. In Dyon déjeuneerden
we in een café en in Lvon aten we 's middags om een uur oT drie bij
onze paters. We werden weer hartelijk ontvangen en onze knorrende magen
•" Co

werden weer tot zwijgen gebracht. Vanuit Pyon hadden we 's morgens een
telegram gestuurd naar de consul in Genua, met het verzoek om de juiste
vertrekdatum van onze boot : antwoord, poste restante te Avignon. Nu
waren we in Lyon. Het zou niet kwaad zijn om van hieruit het postkantoor
in Avignon te bellen, om het antwoord op ons telegram te weten te komen.
Maar de voorschriften stonden dat niet toe. lïr ging ook een telefoontje
naar onze medebroeders in Avignon om onderdak, want we wilden die avond
nog tot Avignon doorreizen. Dat was nog een paar honderd kilometer van
Lyon. Het antwoord was gunstig en wij vervolgden onze weg door de heerlijke
wijnbergen van Frankrijk. Bij een wijnboer wisten we voor een prikje
enige flessen los te krijgen. Het smaakte heerlijk !
De heuveltjes zijn niet mis en het is met ons wagentje soms een toer om er
bovenop te'komen. De motor is af en toe aardig aan het ronken. Maar toch
loopt ons karretje vandaag beter dan gisteren. Teveel gastoevoer blijkt
bij het klimmen "fataal te zijn.
We passeren Vienne, Valence en Montelimar, waar de heerlijkste nougat vandaan
komt. Het land verandert van karakter. De bergen worden kaal. Het is
al aardig aan het schemeren al| we Orange passeren, de bakermat van ons
Vorstenhuis. Een plaatsje van - 8.000 inw. We zongen hier het Wilhelmus
en om half 10 kwamen we aan bij de paters in Avignon.
BIJ DE MEDEBROEDERS IN AVIGNON
Waren we in Bruly vertroeteld door een dienstbode en haar buurvrouw, die
hun schoonheid al lang verloren hadden - zo ze die ooit hadden bezeten -
hier in Avignon waren het weer hartelijke medebroeders, die ook weer hun
beste beentje hadden voorgezet. Het klooster was oud en in een steeg gelegen.
On ons tegen mogelijke diefstal te beschermen werden onze wagens
door de tuinpoort naar binnen gereden, veilig achter de hoge kloostermuur.
Het leek me een echte achterbuurt toe en de paters hadden het. blijkbaar
erg arm. Ondanks hun armoede hebben ze toch gedaan voor ons wat ze konden,
«rood hadden ze niet. Als een soort eregast zat ik naast de gardiaan aan
a e ^. Door een broeder wei*d een pan met nap op tafel gezet en daarna een
grote pan met zwarte niepers. Piepers,gekookt in de schil, zoals buurman
Renckens ze aan de varkens gaf. Het was de eerste keer dat ik dit meemaakte.
Maar in China zag ik later zulke piepers, wel zoete, als een lekkernij op
de'.markt liggen en in N. Guinea zou ik later dikwijls lekker eten van de
zoete aardappelen, met de schil, geroft in de hete as.
Toch moest ik proberen met dankbaarheid te eten. Kr kwam nog een en ander
on tafel en als dessert, een portie dadels. Het smaakte de meesten als koek.
Tot slot nog een flinke slok franse koffie. He paters en broeders hadden
zich werkelijk uitgesloofd on deze late avond. In zulke.omstandigheden heb
je er toch maar veel plezier van te behoren to de grote Franciscaanse
familie. Mij werd voor de nacht een grote - ik denk de bisschopskamer -
aangeboden. Ik denk vanwege liet grote panier van P. Generaal, waarop mijn
naam bovenaan priikte. De anderen hebben heerlijk geslapen in een kennisbed.
Zoals ik al zei hadden we in Lyon de paters opgebeld of ze liet telegram van
de Consul uit Genua wilden afhalen van het nostkantoor. Ze hadden het wel
geprobeerd, maar ze mochten daar eigenlijk niet eens zeggen, dat er een
telegram was aangekomen. Alleen de persoon aan wie het. verzonden was mocht
het in ontvangst nemen, 's Avonds was het kantoor gesloten en we konden
het pas de volgende dag om 7 uur 's morgens afhalen. Dat was een beroerd
geval, want van het. antwoord hing heel onze verdere reis af. Met was nu
24 April. Als de boot inderdaad op 27 April zou vertrekken, dan moesten we
toch zeker zeker Zaterdagmorgen 26 April-in Genua zijn...en dat was nog
een hele afstand.
D'r zat niets anders op dan maar net te doen alsof de boot Zondag zou
vertrekken. VrjjJajjmOT£en_^5 Atsril werd in alle vroegte de vragen opgeladen.
Met het kleine auto" T T5e^«mr" - her~telegra]n opgehaald. Intussen stonden wij
klaar om zo in de auto te snringen. Het telegram kwam en de Consul Drogen-
dijk liet weten dat de boet niet 27 April, maar 3 Mei zou vertrekken.
- 29 -

Zouden we nu nog naar Lourdes gaan ? We vonden het toch te riskant. De
Vrolijke Golf liep wel best, ja hij liep steeds beter, maar we wisten
al wat het zeggen wilde om ruim 400 km. op één dag te moeten rijden. En
dat zouden we dan nog een dag o£ 4 moeten doen, met het gevaar misschien
nog net vöör Lourdes te moeten teruggaan. Bovendien zou dat stuk door de
bergen, geen benzine drinken, maar zuipen.
We besloten maar flink door te rijden. Misschien zouden er nog wel een
paar dagen uitstel bij komen en dan ....zouden we nog naar_Rome kunnen
gaan. We zouden dat dan met de trein doen, want de benzine was in Italië
tweemaal zo duur als in Frankrijk, nl. fl. 2,~. per liter. Bovendien : de
inspecteur met zijn knechten konden ook niet steeds op vakantie blijven.
Ze moesten weer op tijd naar huis. Al wachtend op het telegram, hadden we
toch nog even tijd om in Avignon het pauselijk paleis te bekijken. Ik
vond het zeldzaam mooi. Het is gebouwd in de 14e eeuw. Het was mooi gerestaureerd
en de tuinen waren keurig verzorgd. Wij hadden hier een
prachtig uitzicht op het Rhönedal, waarin we, vanuit het Maasdal via het
Saönedal. al rijdende terecht waren gekomen.
Een heel stuk sombere kerkgeschiedenis ging er hier in Avignon aan onze
geest voorbij. Op aandringen van Catherina van Siena is Paus Grègorius XI
toch maar weer naar Rome teruggekeerd ( 14e eeuw ).
NOG DRIE DAGEN IN DE AUTO
Vrijdag 25 April ging het om 10 uur vanuit Avignon allereerst naar Arles»
We dachten vandaaruit met de middag bij onze paters in MARSEILLE te zijn.
Maar dat werd een lelijke misrekening. We waren er pas om 4 uur. De mannen
in de voorste auto'hadden niet goed naar de wegborden gekeken. Dat kostte
ons 2\ uur. Ook in Marseille werden we door onze paters weer erg hartelijk
ontvangen. We hebben er weer goed gegeten. Dit spaarde ons weer heel wat
francs uit, die we overigens op de Bank in Avignon volop konden kopen.
Het vriendelijke aanbod om te blijven overnachten, namen we maar niet aan.
We wilden verder, want we vreesden nog heel wat kilometers. We passeerden
Toulon en daar we nergens een klooster konden ontdekken, verlieten we al
tamelijk laat in de avond de grote weg en kwamen terecht in SALIER-PONT,
'n heel stil dorpje. We konden wel samen eten, maar om de nacht door te
brengen, moesten we ons verdelen over twee herbergen.
Onder het eten kwamen er een paar kerels binnen, tamelijk sjofel gekleed.
De een bleek de burgemeester te zijn en de ander zal zijn secretaris wel
geweest zijn of anders was hij zeker van de gemeentereiniging. Het halve
dorp stond hier van de ramen van ons hotel, want er was de krgemeester
verteld dat er vuil schoelje het dorp was binnengekomen ,spionnen...
Duitse generaals in uniform. Het hoofd van de gemeente stapte met grote
schreden op onze inspecteur af en vroeg hem om zijn papieren. Het liep
met een sisser af en de goêie gemeente werd gerutgesteid...de paters waren
echt én de generaals gewoon hollandse agenten.
De dag was weer lang niet gemakkelijk geweest. We hadden zo graag eens
vanaf een uur of zeven, gezellig bij elkaar willen zitten. Nu was het al
weer bedtijd, het souper was - hoe kan het ook anders - echt frans en we
konden o.a. ons hart ophalen aan olijven, die ik nog steeds liever aan
de varkens geef.
In het hotelletje was het allemaal tamelijk primitief, maar het lukte die
nacht met het slapen weer erg goed. De prijs viel er reuze mee.
ZATERDAG 26 APRIL Om 9 uur ging de reis weer verder langs de Cöte d"'Azur
namen we een bad. In NICE werden wanhpopige pogingen gedaan om wat brood
te kopen en dat bleek geen gemakkelijke opgave te zijn. Enfin, het leverde
in elk geval iets op en omdat je een bedelmonnik altijd x^at geeft -aldus
de bakker - kreeg de pater een citroen cadeau. Er werd hier ook even gebeld
naar de medebroeders in Monte Carlo. We waren, hoe kon het ook anders,
ook hier weer welkom. Het valt niet mee om telkens in zo'n vreemde plaats
zo'n klooster te vinden. Meestal wisten we wel een eindje een passagier
mee te troggelen. Het klooster lag zeer hoog, maar tegen onze verwachting
in, xvist ae motor tegen de heuvel op te klauteren. Natuurlijk namen we een
- 30 -

kijkje-bii de beruchte speelbank. Zoals bijna overal', ontmoetten we nok
hier'weer een Hollandse familie, Na een goed souper bij onze paters,
zochten we de rust weer op &\ brachten ?.o saraen "eine Nacht" door "in Monte
Carlo", Ook dit 'hoorde eigenlijk wel bij een, reis als de oii"ö,
ZONDAG 27 APRIL» Vandaag moeten we...Genua, halen.,-We wilden daarom om 9 uur
vertrekken, maar het werd itaïf elf. Bij MÉN"JT)N-moesten we de grens naar
Ttalie over. Het ging niet, 20 erg'gesmeerd.. :De douane was niet gemakkelijk
en toen Stan wat zenuwachtig rond ons wagentje liep, moost ie zijn zakken
binnenste-buiten. keren..- Hij moest heel wat lichter verder» Op de terugreis
souden onze agenten het geld weer kunnen ophalen.*».Jammer van die centen.,
maar we komtert nog vooruit. Want op deze tweede reis waren we 7-elf financieel
ook wat beter uitgerust met. dollars en ponden. Na dit 'intermezzo
in Mertton volgden, we de weg langs de zee. Het was een prachtige tocht, maar
de weg. langs de Riviêra was toch stukken moeder. Aan het strand sa.g je
overigens heel wat minder aap-menselijk gedoe*. Misschien zijn de Italianen
nog wat bang'voor het water.
We weten onmogelijk hoc lang de w#sg nog is. De weg slingert: zigzag langs de
kust. en dan weer dooi* de. bergen, 'net de meest mooie vergezichten. Eindelijk
zien /we. een wegbard : Genua '13 km. f wij xijn er dus bijna. Zou het daar op
die hoek Liggen ? Och dat kan niet. Waar ligt de vuurtoren'dan ? We zouden
er heel wat later achter komen dat er van. dat kilorsieterbord een nul was
zoekgeraakt. Het "was van daar geen, 13 maar 130 km.»
Het was intussen al flink in de namiddag» De maag begon al aardig te rammelen.
Maar nergens slaagden we er in om brood te kopen. Ja, een heel klein
stukjef net genoeg voor anderhalve man. Meneer Laken uit Eist bracht nog een
beetje uitkomst. Hij had nog een, 'brood bewaard, voor het geval we eens niets
zouden hebben. Maar wat is één brood voor ".oveleu ? En de vissen ontbraken
totaal, leder kreeg anderhalf snee brood en een glas wijn. Daar moesten we
liet voorlopig mee doem De eieren die wij nog bij ons hadden voor* noodgevallen,
bleken te zijn bedorven. Geen wonder l Wie sou er niet bederven ais
hij gekookt een. week lang een brandende rit: moet meanaken ?
Enigszins versterkt gingen we weer verder« We konten in etm dorpje Mbenia*
We .zien er een paar paters lopen. Wij er op af. We kregen in een. soort 7 ""*""
patronaat een glas wijn, maar eten was ook daar niet. We hoorden dat het nog
een heel eindje was naar Genua.» We gingen dus weer gauw verder.
We kwamen om half 10 in Genua aan bij het klooster "Annunciata", waar onze
koffer** ware 1 ") ondergebracht met nog wat spullen van de "Bdntund Fai'ming".
Hier werd alles in het werk gesteld om voor ons onderdak te krijgen. In het
half verwoeste kloostertje was geen niaats voor allen» Om Maandagmorgen
vlug .Inlichtingen te kunngn inwinnen ontrent de boot, werd besloten dat ik
met een van onse paters ïn, "Armunciata" zou blijven, De gardiaan en pater
Mfl.uriti.0 gingen ergens buiten slapen en gaven zo hun cel aan ons*
De kerk die bij het klooster hoorde was vroeger de rijkste kerk van Genua,
Alias was grondig verwoest en het. herstel zou zeker een S miliioen kosten.
In het kloostertje woonden slechts S paters en geen enkele broeder. Ite
knecht-koster-huishoudster was de stad in.
Peter Mauritio bracht me naar zijn cel en daar stond ilc...,ik rammelde van
de^honger. Ik vroeg Mauritio of hij misschien een stukje brood voor me had,
Hij trok een bedenkelijk gezicht en ?,ou eens gaan kijken in de 'keuken* Maar
er was totaal .niets l " Ik weet tvat het wil zeggen, honger te hebben * f 2ei
hij, M want ïk hen nog niet 20 lang terug uit Engelse krijgsgevangenschap..,
mar we hebben niets. Morgenochtend legt'de knecht voor ieder een portie
brood neer, Jij mag dan het mijne opeten ", Een gezellige avondrecreatie
zoals in Holland, kennen ze in Italië ook al niet, maar ik vond het. niet zo
erg3 Ik. was moe en kroon lekker te bed, Ik sliep al heel gauw als een os.
Intussen waren de anderen ondergebracht in een klooster met grote tuin, ;
boven op een berg. Ook daar was.gem brood» want dat -is ovoral erg schaars.
En Zondagavond laat is dat natuurlijk; nooit ergens te koop, Maar in dat
klooster hadden, ze het. fornuis weer aangemaakt en voor het uitgehongerde
stel een Italiaans potje klaargemaakt. 2e hebben het daar opgegeten of het
koek was.
- 31 -

WE GAAN NAAR ROME
M/\ANDAG 28 APRIL. De morgen was er een van zaken doen. Op het agentschap
horen we dat de boot zeker niet vóór 5 Mei vertrekt. We kunnen dus nog
naar Rome. We gaan er maar vanuit dat het verkregen verlof van P.Generaal
twee maanden geleden, ook nu nog wel van kracht zal zijn. Weverzoeken de
Consul of hij ons in Rome een telegram met de vertrekdatum wil sturen als
de boot binnen is. Daar kunnen we op rekenen. Dan moeten we naar de bank,
want een reis naar Rome kost lires. We moeten dus wat buitenlands geld gaan
wisselen. Tussen de bedrijven door ontmoetten we de kapitein van de
"Edmund Fanning", die nog steeds in afwachting was van het proces. Als
altijd is hij nog steeds even aardig voor ons. Met drie man, de anderen
konden niet, dineren we met hem in Hotel Colombia.
Na verder alles geregeld te hebben, werde de spoorkaartjes gehaald en om
0.20 uur in de nacht hangen we in de trein naar ROME. Hangen, want het
was er tjokvol l Maar de droom zou werkelijkheid gaan worden. We gaan
naar Rome !.'
Urenlang stonden we in het gangetje van de trein. Soms kon je even op je
hurken zitten. We waarschuwden elkaar voor zakkenrollers en we probeerden
de heren en dames in de gaten te houden. Ze zaten in je zak. Letterlijk I
Huub was de eerste die na een uur zijn portemonnaie al miste;- Het duurde
niet lang of ook ik was de kees. Ondanks het feit dat mijn handen, mijn
zakken bewaakten, was mijn portefeuille met een flinke duit Italiaans
reisgeld uit mijn binnenzak verdwenen. Er zaten gelukkig geen ponden of
dollars in. Alleen het geld dat ik gewisseld had. Dus ook het reisgeld
voor de terugreis. Verder wat officieële stukken, als benoemingsbrief,
celebret, foto's enz. Mijn pas had ik gelukkig nog en verder zal men ons
op ons eerlijke gezicht moeten geloven. Een tjokvolle trein met hangende,
hurkende en halfslapende passagiers is natuurlijk v/el een lustoord voor
zakkenrollers. Het is dan ook georganiseerd x^erk van mannen en vrouwen,
geholpen door handlan(st)ers op ieder station. Steeds staat er iemand
klaar om de buit in ontvangst te nemen.
DINSDAG 29 APRIL zijn we om half 5 in de namiddag in Rome. Een reis van
17 uur hangen in de trein. We zijn geradbraakt als we bij ons klooster
San Antonio, aan de Via Merulana, aankomen. Het is ons Generalaat en
tevens een internationaal studieklooster. Een geweldig groot gebouw met
daarin gelukkig ook enige Hollandse medebroeders, die van onze wederwaardigheden
wat op de hoogte waren en voor verdere introducties zouden zorgdragen.
Ze konden meteen aan de bak, want San Antonio zat tjokvol Franciscanen die
internationaal Mariacongres hielden. We waren erg \relkom. We konden er ook
eten, maar er was geen slaapgelegenheid. Maar bij de Capucijnen werd slaapgelegenheid
gevonden. Overigens troffen we het, want de studenten hadden
deze dagen geen les.
DE EEUWIGE STAD
Als je Rome wilt zien dan moeten je voeten het ontgelden, ook al pik je af
en toe een tram. De tijd is kostbaar en moet goed besteed. Met enige patersstudenten
gingen we Woensdagmorgen meteen op stap. Onder hen was ook pater
Felix Neefjes uit Westwoud. Tegen alle regels in heb ik zelfs met hem op
zijn cel geslapen. 33 jaar later zou ik hem in de Heerhugowaard weer ontmoeten*
Hij kwam toen vanuit Brazilië als generale visitator naar onze Hollandse
Provincie. Hij vertelde me toen dat hij die nacht in Rome slecht had geslapen,.
.. .ik denk : uit angst, \\rant met twee man slapen op êên cel was
zeker een reden om je meteen naar huis te sturen. Het kan verkeren I Was
het uit angst of kwam het misschien door het snurken ?
Die eerste morgen namen we een kijke in de kerk van Maria super Minerva.
Daar was feest van de patrones van Rome, Catharina van Siena, de vrouw die
zo veel gedaan had om paus Gregorius XI vanuit Avignon, weer in Rome terug
te krijgen. 7 Z - j nam ook geen blad voor de mond5 om haar kritiek te uiten
op alles wat ur in Rome mis was. Er waren wel 10 kardinalen aanwezig.
's Middags gingen we op stap met P. Pancratiüs Maarschalkerweert. Hij was
- 32 -

niet knap van uiterlijk en hij werd daarom in. de Provincie sarcastisch
"Miss Rome" genoemd. Hij was een uitstekend Rome-kenner, We hebben veel
gezien.* maar ik zal U het opnoemen en beschrijven van alle kerken en manureenten
besparen* Een weekje in Rome. .Het lijkt heel wat, maar je duizelt
v«n ?ii wat je 3iet en hoort. Ik wil slechts een. paar dingen aantippen. Natuurlijk
zagen we het geweldige hörenigifigsiiionument door Victor ümsnuel gebouwd»
door de Kerk van toen. uitsluitend, gezien als verheerlijking van de rooi" op
é» kerkelijke staten in 1S?0. Van toen af' voelde de Paus zich nl. als de
gevangene van hot Vatic'san, De Italianen, slen hierin echter de geboorte
van. het rdetwe Italië. In 1920 werd onder Pius IX het verdrag van Lateranen
ondertekend „ waarbij het Vaticaan weer een onafhankelijke Staat wfcrd»
In de kerk era de Ara Coe.i.j. - het klooster is afgebroken vanwege het monument
- maakten i^e voor hst eerst kennis raet een echt Italiaanse devotie
van de H, Bambino, Bambino is kind. Een Franciscaan laat je het beeldje van
het Jesus-kin.d zien» dat; ook al door een Franciscaan gevonden is in
Gtethemanie in de He eeuw, 3jet is toen overgebracht naar bovengenoemde kerk
en wordt er huitcaigewoon vereerd. Ik vond het beeldje bidtegawoon lelijk,
al was het dan ook opgesierd met goud. en allerlei tierlaxttijttties»
Hier en elders doen de winkeltjes goede zaken, roaar je vraagt ie wel af,
waarom er soveel paters, broeders en zusters met dese- devotie-negotie
besig «eten zijn* Zou er in RoRie of elders in de wereld geen beter werk te
verrichten zijn ?
We bezoeken de St» Jan van Lateranen, met op de gevel de beelden van 10 m.
hoog. Het is de domkerk van de bisschop van Rome. Het paleis door Keizier
Constat.ijn aan de Paus geschonken» werd tijdens het verblijf van. de paltsen
te Aviguoii door een aardbeving en. door brand geteisterd en onbevjoanbaar,,
zodat de paus later in het Vat.ica.an ging wonen.»
We zagen de Maria Maggiore, Een pracht van oen 'kerk raet zeldzaam mooie
mozaïeken in, de zijbeuken. Verder de boog van ConstaJitijn niet da grote
Ov^rwinningsweg s die Mussolini ais een andere Constaütijn het aloude Rome
had moeten binnenvoeren.. We zien liet paleis en het balcon, waarop Missoiini#
de tegenhanger van de P'ius, de menigte toesprak. Ook de IL Trap •werii bekocht,,
Ik herinner me nog dat oom f'fenus (oud-aouaaf) «oj daarvan vertelde. Ook
het. ColosseijRi worrdt bekeken. Daarin was indertijd plaats voor 87,000 toeschouwers.,
die er kwamen kijken naar de gevechten van de gladiatoren inet
de wilde dieren. Allerlei herinneringen aars de oude heidentijd on de glorietijd
komen naar boven, en natuurlijk moet je daar ook denken aan de martelingen
van ontelbare Christenen onder Nero.
Ook. een heldin uit onze tijd wordt beïoerht. Ze lag opge bard in de Kerk van
' Joh.an.nes en Paulus. Haar gebalsemd gebeente rustte in een sprekend gelijkend
missen beeld. Heel Rome vos er vol van* Want ze was Zondag j, 27 April,
2.alig verklaard» Een meisje van 12 jaar, een dorpskind.., ,arm, want vader
was vroeg gestorven. Moeder moest hard werken en vanaf haar 9e jaar woest
^ËLlSJiSJlS.i'Êj ^ mt ~ kuishoudenwaarneroen. Het was een flink kind.,' Vroegrijp
Ièr*to0rr¥©7""a.!ieeii in huis, 03;) een dag in 1902, door een jonge mm werf
overvallen» liet :5e si eb. niet verleiden* maar ze stierf onder 2,ijn handen
als-martelares. Als ik me niet vergis is dit het enige geval in heel de
hagiographie (heiligenlevens-beschrijving), waarin iemand de martelaarskroon
verd.i.end heeft? alleen door de deugd van reinheid te bewaren.
^est ging het gepaard met de verdediging van het geloof.
Er doen zich. veïe gebeclsverhor:ingèn voor. Men verwacht daarom

werd ik door dit alles zeer getroffen. Ik was echt wel. geraakt door de
Italiaanse, vroomheid,
Bij de zaligverklaring van Maria Goretti waren haar moeder aanwezig, een
vrouw van 86 jaar, twee zusters en een broer. Eén van haar zussen, een
nonnetje heb ik ook gezien, en zoals alle Italianen dat deden, haar ook
aangeraakt. Je moest wel meedoen, zo spontaan ging dat ! Ik was werkelijk
bang dat dat nonnetje niet levend door de kerk heen kwam. De moordenaar,
knecht geworden in een klooster, was ook van pla nde zalgverklaring bij
te wonen, maar bij een poging tot inbraak 's nachts in het klooster, werd
de pater die de man naar Rome zou vergezellen, zwaar gewond. De moordenaar
beschouwde dit als een vingerwijzing, om maar niet naar Rome te gaan.
Een wonderlijke geschiedenis. Er werd ook verteld dat de man, na zijn
lange ge vangenisstraf te hebben uitgezeten, zijn ouderlijk huis voorbij
liep en zich direkt naar het huis van de moeder van Maria Goretti begaf.
Hij vroeg haar vergiffenis en de moeder zei ; hoe zou ik dat kunnen
weigeren. Maria zou zeker ook niet doen...De volgende dag lagen ze samen
aan de Communiebank..... I
Pater Pancratius was conservator van het missiemuseum in het Paleis van
Lateranen. Met hem gingen we ook ó&ê.r heen. Prachtig, wat daar te zien was.
We beperkten ons tot de Chinese afdeling. In dit paleis is ook het Verdrag
van Lateranen ondertekend. Ik kon niet nalaten even te gaan zitten op de
plaats waar Mussolini het heeft ondertekend.
De St. Paulus buiten de muren, met haar mooie mozaïeken in de apsis, werd
niet vergeten. We deden een rondgang door de catacomben van Callixtus. Als
jongen speelde ik eens de rol van Neo, de martelaar der catacomben. Dat was
hier dus. De gids die ons hier rondleidde was een Maastrichtcnaar.
Zondag 4 Mei woonden we de zaligverklaring bij van de Franse zuster Alessia
Ie Clerc. Mr waren ook 100 Hollandse pelgrims aanwezig. Bijna uitsluitend
koSschoolmeisjes uit Vught...en met één daarvan gaf ik enkele souveniertjes
mee naar huis. Iets om thuis op de piano te zetten. Voor de meisjes een
kruisje. Voor de jongens een rozenkrans. Voor mijn oomzeggertjes een
speldje of ringetje met Maria Goretti er op. Voor de gehuwden een plaat
met pauselijke zegen. Daar was toen ieder wel blij mee.
We hebben dus ook Paus Pius XI1 gezien en zijn zegen ontvangen. We konden
geen narticuliere audiëntie krijgen - ook onze Generaal met de paters van
het Mariacongres niet - want de Paus had het erg dnik en moest zich zeer
in acht nemen. Maar het doel van onze reis hebben we toch niet gemist want
we kregen een kaart voor de grote algemene audiëntie. Het binnenkomen van
de Paus op zijn draagstoel maakt een geweldige indruk, liet is een geschreeuw
en gedoe, maar toch werd ik er door getroffen. Ik begon ook al te roepen :
" Viva Papa".'! Velen reikten de paus een wit. solidee't je toe. Hij zette het
dan op zijn hoofd en gaf het weer blij terug. Een vreemd gedoe, maar ja...
het volk is hier anders dan in Holland.
Als wij 's morgens de kerk binnengaan om de H. Mis te horen, is het alles
zo doods en heilig stil. In Rome lijkt het dikwijls op een markt. Hier en
staan of hurken groepjes mensen. Hr worden soms op al die zij-altaren wel
10 Missen tegelijk gelezen, maar ieder volgt dan zijn eigen Mis. Soms dient
de koster een heel stel missen tegelijk. Hij lijkt dan wel op een kellner,
die nrompt reageert als ergens aan een altaar iets gezegd wordt en dan
vliegensvlug weer nresent is, als ergens anders water of wijn moet zijn.
Maar als hij er niet is komt er wel een of andere man inspringen en op
enige afstand zijn er altijd wel enige vrouwen die antwoorden in hot Latijn,
zoais dat toen nog overal gewoonte was. [ ; ,erst vond ik het 's morgens in zo'n
kerk erg rommelig, maar later werd ik toch gesticht door de diepe godsdientzin
die je er aantreft. De druk gesticulerende Italianen kunnen bidden om
jaloers van te worden. Ze zijn met hart en ziel met Gal bezig. Ken en al
overgave !
Kortom : ik heb in Italië vele beroerde dingen meegemaakt, maar toch ook
veel moois gezien, waar een nuchtere Hollander echt wel iets van kan leren.
Rij ons is in de kerk dikwijls alles zo stil en heilig, dat we op buitenlanders
wel de indruk moeten maken van een bid- zit- en pitkerk. Br zit
- 34 -

dikwijls totaal geen leven in ons samen kerk zijn.
De tijd gaat intussen door. Maandag 5 Mei hebben we maar eens opgebeld
naar Genua. We krijgen bericht dat de boot pas 20 Mei vertrekt. Dat is
te gek om los te lopen ! Maar gauw een telegram er overheen naar de
Consul. Dat was maar goed ook. Want. hij vertelde ons dat de boot 8 Mei
zou vertrekken. Zo'n snotneus op het agentschap zou je een mooie poets
bakken. We moesten dus zeker 's morgens 7 Mei in Genua zijn.
Dinsdagmiddag om 2 uur vertrokken we uit Rome. Assisie moesten we jammer
genoeg laten schieten. Alleen Abdias had het op de heenreis nog even
mee gepikt. We hadden allen een zitplaats in de trein, maar we waren er
ook 2 uur tevoren. We hebben in Rome een fijne, maar vermoeiende week gehad.
Alles bijelkaar was het een goedkoop uitstapje. De kost en inwoning,
hadden we gratis en de reis naar Rome had ons, omgerekend in Hollands
geld, 16 gulden gekost. Pater Pancratius heeft bijna alle onkosten voor
zijn rekening genomen.
WEER GENUA
DE " STEPilAN KFARNY " LIGT KLAAR
Woensdagmorgen 7 Mei zijn we om 5 uur weer in Genua. 15 uur sporen deze
keer. We gingen direkt maar naar de paters. Daar misgelezen, gegeten en
toen naar het agentschap om de papieren in orde te maken. Hier horen we
dat we pas Zaterdag 10 Mei vertrekken. We mochten in ieder geval de boot
op.
Ik heb het indertijd niet naar huis geschreven, maar ik kreeg de tranen
in mijn ogen, toen ik het schip zag. Eenzelfde Liberty-schip met op het
dek dezelfde lading I Lokomotleven met aanhangwagens. En wat zat er nü
in de buik van deze gigant ? Zeker geen " ham and eggs " voor Korea.
We dineerden om 12 uur in de diningrootn van de " Stephan Kearny ". Het
leek erop alsof er in Genua niets gebeurd was. Alles op de boot was precies
als op de " Edmund Panning ". VOOR MIJ WAS ALLES ANDERS. Want toen
ik DEZE keer de boot opging, draaide mijn hart om in mijn lijf. Ik beleefde
opnieuw de momenten dat mijn adem bijna stokte en mijn leven als een
schaduwbeeld aan me voorbij trok. Ik heb de angst heel de reis meegedragen
en als er maar een wekker afliep, ging mijn hartje al van rikketikketik.
Als ik iemand zag roken terwijl in de haven de ruimen open lagen, dan vloog
ik als een controleur op die havenarbeider af, en riep dan : "No smoking"II
Steeds was ik bang voor brand. Zo zijn we de boot opgegaan met de verzekering
dat het met de lading nu zeker goed zat. "We zijn gerust voorzichtig",zei de
Chiefinate, "Ik heb ook vrouw en kinderen".
Na het dinner ging het weer naar liet achterdek, naar onze cabines. Nog moe
van de Rome-reis hadden we gelukkig allemaal een heerlijke middagdut.
Daarna werden op kosten van de maatschappij met een auto onze koffers opgehaald.
Direct er mee naar de douane. Ze waren daar deze keer buitegewoon
voorkomend. Zonder uit te pakken kreeg alles direkt een krijtje. Er was deze
keer ook niets gestolen en in de loop van de middag brachten we alles netjes
aan boord. Als de spullen in de cabines een plaatsje hebben gekregen, beginnen
we meteen maar een van de cabines in te richten als kapel. De paramenten
werden gewijd en drie corporales dienden als altaardwalen. Alles netjes
volgens de voorschriften.
DONDERDAGMORGEN 8 MEI mocht ik de eerste Mis op een geïmproviseerd altaar
lezen om Gods zegen over de reis af te smeken. Mijn grammofoon, die gered
was, werd geprobeerd. Ook hij deed alsof er niets was gebeurd.
's Middags gingen we met een bootje naar de"Rotti", die net was aangekomen
maar nog buiten de haven lag. P. Tobias die de hele autotocht met ons had
meegemaakt, wilde er even naar toe, om een hem bekende mede-missionaris uit
Brits Indie te begroeten. Daarna zijn we even doorgevaren naar het wrak van
de "Edmund Fanning". Even on de kade geweest en daarna wat rond gedobberd
OP de plaats waar ik in het water lag. Na een half uurtje roeien in de
haven, waren we weer thuis.
- 35 -

Vrijdagmorgen kregen we de oude kapitein nog even op bezoek. We nemen nu
afscheid van hem. Het proces is voor hem slecht verlopen. Als oorzaak van
de ramp werd stuwing in de lading genoemd...en dat terwijl het schip al
drie dagen stil lag in de ha wi. Wij denken meer aan sabotage. De buik
van het schip zat vol spullen die vanuit Hamburg vervoerd werden naar Korea,
daar werd toen hevig gevochten. Kap. Fitzgerald werd verantwoordelijk gesteld
voor die stuwing, ook al was hij bij het innemen van do lading geen
kaüitein op het. schip. Ook de bootsjongen, -John, van de "Edmund Fanning"
kwam ons nog even gedag zeggen, hij was dolblij dat hij het kruisbeeld
dat hij van de brandende boot gered had, zelf mee mocht nomen ais aandenken
naar huis.
Consul Drogendijk kwam ook nog even een afscheidsbezoek brengen.
's Middags werden nog wat boodschappen gedaan. Voor 5 Hollandse guldens
werd een Missale Defunctoruin gekocht. Zaterdag souden we vertrekken.
Maar dit werd weer uitgesteld tot Maandag.
Zo heb ik Zaterdagïïiorgen alle tijd om de koffer met de geredde spullen
eens rustig na te kijken, liet zeewater had er geen goed aan gedaan. Mijn
tropenbroeken waren aardig opgesierd met roestvlekken. Alles wordt eens
goed gedroogd en je maakt je er maar weer blij mee dat je tenminste nog
iets hebt teruggevonden.
's Avonds krijgen we Mathieu Smedts, redacteur van de Volkskrant, op bezoek.
We wisselden onze indrukken over Italië uit, en over Genua in het bijzonder.
Genua, waar de volgende Uag ter ere van Catharina van Siena een processie
zou worden gehouden van 10.000 kinderen. Maar in datzelfde Genua lopen een
25.000 kinderen rond, die geheel aan hun lot zijn overgelaten. We zagen
reeds hoe paters, broeders en zusters voor hen aan het schooien waren.
Maar de meesten moeten zien, hoe ze aan de kost komen. Ze bedelen,schooien
en stelen, lopen met cigaretten of" met weet ik wat, te koop em velen komen
terecht in café's of zaakjes van het allerminste allooi.
Een jaar of- zeven later zou ik de heer Smedts in N. Guinea nog eens tegenkomen.
Ik woonde toen bij de mensen in het stenen tijdperk. In zijn boek :
rt Geen tabak, geen hallelujah " schrijft hii daarover on hlz. 49 e.v.
Zondag tegen de avond komt er een Hollandse boot binnen. We zien met de
verrekijker dat er monniken op zijn. Pater Abdias gaat er met een roeibootje
heen en komt met drie Belgische Carmelieten terug.
Later op de avond krijgen we nog 4 Italiaanse verkenners op bezoek. De verkennerij
staat hier blijkbaar nog in de kinderschoenen. Ik liet ze de verkenners
en gidsen van N.Niedorp zien. Zo ver zijn ze in Genua nog niet !J
Hier is het alleen wat elite-werk.
- 36 -

HOOFDSTUK III
MOEDIG VERDER
Maandagmorgen 11 Mei staat het geschreven :S/VtLING AT 12 NOON.
Het' werd kwart voor vier, toen we de haven van Genua eindelijk verlieten.
We moeten nog beginnen te varen, maar wij zijn al aardig thuis op de boot.
Ergens is voor ons alles precies hetzelfde. Alleen de mensen zijn anders,
De crew (scheensnersoneel) telt 36 koppen. De kapitein en officers inbegrepen,
Met lijkt dat de kan. op het schip de puntjes wat on i heeft gezet. In Genua
zijn er niet minder dan 5 weggestuurd vanwege dronkenschap. Overingens geloof
ik, dat we het mit volk v/eer best zullen vinden. We hebben intussen #1 kennis
gemaakt met onze medepassagiers, de hr. en mevr. Graafland uit den Haag.
Ze gaan naar Bombay. Hij werkt op het Consulaat. Het leven op deze rommelige
vrachtboot kan hen niet zo bekoren. De mensen waren al 2 weken te vroeg in
Ge ma. Ze hebben hun buik al vol, vóór de reis begint. Ze hebben de cabine
bij ons OP het achterdek verlaten en èen hut. midships gekregen. Wij hebben
nu alle vier de cabines tot onze beschikking. Bij slecht weer buurten we
midships. Als het weer mooi is en stil, dan komen ze bij ons.
DINSDAGMORGEN vroeg gaan we de eerste haven al weer binnen. Het is LTVORNO.
Het stadje en de haven hebben veel geleden. Maar er wordt best gewerkt, al
zijn er slechts twee grote kranen en 6én kleine. Alles gebeurt, hier met
eigen kranen. We hadden een aardige lading in te nemen, maar WOENSDAGMORGEN
om 9 uur konden we al weer vertrekken. Wc mochten jammer genoeg de stad
niet in. Kakelen van ons lieten zich op de boot v/oor een pakje cigaretten
de haren afsnijden.
Met een politieman, die best Rooms was, want hij was gedoopt en gevormd,
en ging over een maand in dienst bij het Vaticaan, gaf ik mijn laatste
vanaf het vasteland mee naar huis. Ik hoon dat. hij me goed begrepen heeft
en op de brief ook een postzegel heeft geplakt.
Het vertrek uit Livorno ging erg gesmeerd. Het ging bijna te vlug. Het
scheelde een haar of we hadden in Livorno nog een paar weken vacantie gekregen.
De kapitein had haast. Hij wilde vlug de haven uit. Want de Consul
had vanuit Genua een dronken kok naar Livorno gestuurd om die naar Amerika terug
te brengen. Vóór die was aangeland, moesten we weg zijn. Het scheen dat ook
de loods wat wilde meewerken. Want het schin mocht al heel gauw op eigen
kracht meevaren. De wind deed ook zijn best. 's Avonds had de kap. ons nog
verteld dat de loodsen van Livorno de besten ter wereld waren, maar het
scheelde die morgen een haar, of onze loods had het schip te pletter laten
lopen. De kapitein greep in en de eerste stuurman liet met donderend geweld
de ankers vallen. We lagen een 30 meter voor de grote havenmuur stil. Het
was een spannend moment. Alles was wat te vlug gegaan. Het had de kapitein
zijn baantje kunnen kosten, want de kap. is verantwoordelijk ook al heeft.
hij de voorgeschreven loods aan boord, f let lijkt me niet zo erg konsekwent,
maar het is nu eenmaal zo. De kapitein moet luisteren naar de loods en als
het verkeerd gaat, dan krijgt de kapitein op zijn nek.
We moesten een naar honderd meter terug en toen kon het schip de draai pas
nemen. Op onze eerste tocht naar Genua waren we steeds trouw begeleid door
hele zwermen zeemeeuwen. Hier zien we ze niet meer.
Het is vanmorgen heel. rustig. Twee van ons hebben de cabine van de fm».Graafland
in bezit genomen. We hoeven dus niet meer met 4 in êën cabine te slapen.
Het zal in de Rode Zee wel erg benauwd worden. In iedere cabine is daarom een
fan (luchtvenerser) aangebracht.
We passeren Gorgona en Corsica, het geboorteland van Napoleon, Maar als we
Elba naderen, wordt de zee al tameliik onrustig. Bij het dinner blijven er 2
plaatsen onen. Een flinke dosis slaan besnaarde me 's nachts vele akelige
uren. 's Morgens was het 1 ffÜMELVAARTSDAG. Als een bezetene ben ik na de Mis
midships naar de brug gehold en zo wist ik me een uitstapje naar de railijig
te besparen. De zee wordt steeds onrustiger. De kleine hartversterking ter
ere van het feest bleef onaangeroerd. Niemand die een slokje lustte. Tot
aller verbazing hielden ze ook nog een reddingsoefening. Maar van het chorus
clericorum was niet veel present. Onopgemerkt gaat 's middags de vulkaan
de Stromboli aan ons voorbii,maar de woelingen van de onstuimige zee hebhen
- 37 -

in ons binnenste wel degelijk hun uitwerking. Oe etcnslust is ook zoekgeraakt.
Het regent en het is koud. Het waait en stormt dat het niet mooi
ïiieer is. En ondanks de kou, bivakkeer ik heel de dag buiten on het middenschip
en zoek daar naar verstrooiing die er niet is. Dat is zo ook geen
leven II Ik zoek miin heil maar weer OÜ het achterdek. Daar waren er al
3 bezweken. Het duurde maar een paar minuten...toen was ook mijn eerste
offer weer volbracht ï Stilliggend in mijn kooi, had ik daarna gelukkig
een goede nacht. ï-n toen ik Vrijdagmorgen 16 Mei wakker werd, was de zee
weer rustig! We naderen intussen de Straat van Messina* Aan de ene kant
het vaste land van Italië, aan de andere tent . N het eiland
CJciliÊ? waar de Landing van de geallieerden .'.'.'.'. . \ begon.
T t Is iammer genoeg erg mistig. We zien niet veel. We herinneren ons de
verhalen van de Scilla en de Charibdis. Alleen Odysseus ?,ou het gezang
van de Sirenen nogen horen. Hij stopte daarom de oren van zijn mannen
dicht met was. Maar om zelf niet voor de tovermacht van hun lokkend lied
te bezwijken liet hij zich met de sterkste touwen aan de mast vastbinden.
Wij varen er gelukkig rustig doorheen, maar we zien niet- veel van de
zingende nvmphenr die zoveel zeelieden hebben verlokt. Tussen de poëzie
en de werkelijkheid is blijkbaar een groot verschil. Want zelfs van de
aloude draaikolken konden we niets merken en ze zeggen nu dat de nymphen
verhuisd zijn naar de haven van Siracusa. Hoor de onderinding onderricht,
blijf ik heel de middag maar wat midships. Kr staat een stevige wind, maar
de zon maakt het verblijf midshins nogal dragelijk. Ik weet in elk ge\al
de kop boven water te houden. Stan en Arthcem timmeren er intussen iustig
op los en eer het avond is, staat er in de kapel een stevig altaar.
Zaterdag 17 Mei wordt het voor het eerst gebruikt. Het is mooi weer en
iedereen is weer op de been.
ZONDAG 18 MEI is het een dag van bil zondere devotie, firgens tussen Cicilië
en Alexandrië vier ik mijn 34e verjaardag. Het weer werkte mee en het was
echt gezellig on het achterdek. Mevr. Graafland zorgde voor een lekkere
ice-cfeam en f s avonds zaten we ook niet op een droogje.
Als je een 1500 kin. gevaren hebt, doet het je goed weer een haven binnen
te varen. De tocht was vanuit Livorno gesmeerd verlopen, ofschoon onze
maag zo af en toe zijn protesten had Jaten merken. De mannen on zee spraken
van een gunztige wind. We haalden gemiddeld bijna 11 knopen, d.i. zowat
17 Ion. per uur. Met afgelegde stuk was zowat even groot als de afstand van
Bordeaux naar Barcelona. Viif dagen en vijf nachten hadden we weer op zee
doorgebracht toen we Maandagmorgen 10 Mei de haven van Alexandrië binnen
liepen. Wat voor verrassing zou Alexandrië ons bieden ?
- 38 -

ALEXANDRIA
De stad heeft een flinke haven en ik denk dat je hier alles wat. Oosters is
bijelkaar vindt. Interessant is het om vanaf de boot op de kade te kijken.
Je bent net aangekomen of op de kade en on de boot wordt er van alles uitgestald.
De prachtigste spullen, het fijnste leer en niet duur....als je
maar dollars hebt. Ze praten in alle talen. Ook in het Hollands : "verdomme
...jij kope, jij hep veel geld...ollands geld ook goed " enz.enz. Kunstenaars
balanceren met een stoel on de neus en een kind van een jaar of 10 er botenop.
Anderen balanceren weer met twee wandelstokken op hun neus. Duikelaars springen
het water in, achter een muntje aan. Allerlei soorten goochelaars en
slangenbezweerders.
Wij hebben er uren naar gekeken, want vijf uur lang moesten wij wachten op
de kapitein. Hij was de stad in, om het nassagieren te regelen en om geld
te wisselen. We konden pas om 6 uur de stad in. We gingen twee aan twee.
Teder had wat te doen. De mensen hier, groot en klein, zijn voor de passagiers
ontzettend lastig. Ze zitten op je, als vliegen op een koeienvla. Je
moet van alles konen. Ze willen met je mee, zijn stuk voor stuk onmisbaar.
Tonen napieren, zijn van de geheime politie en zijn in staat je tassen en
je zakken te doorzoeken. Sommigen willen je mcetroggelen naar een hotel en
nouden foto's met de schoonste dames voor je ogen. Anderen scheuren je aan
je jasje of staan op je tenen. Ze blijven met hun karretjes een kwartier
naast je rijden of rijden rondjes om ie heen. Door weer anderen wordt je
er zowat ingetild. Kortom, eigenlijk een honeloze zaak als je daar tussen
terecht komt.
Nog onwetend van alles stapten Artheem en ik moedig en enthousiast de kade
op, blij dat we weer vaste grond onder de voeten hadden. Wij zouden samen
onze brieven gaan nosten. Het. begon al op de kade en we houden al heel wat
troubles moeten doorstaan, want een heel stel kwaie apen cirkelden om ons
heen. Aangemoedigd en bijgestaan door elke ingezetene, wilden ze ons van
alles aansmeren. Maar sommigen hadden ook duidelijk andere doeleinden voor
ogen. Sinds het vertrek van de Engelsen nam de vreemdelingenhaat met de dag
toe. Europeanen zijn alleen nog maar goed om ze uit te kleden en daar waren
ze al aardig mee bezig. Het begon bij ons van binnen al aardig te koken.
Maar wat doe je ? Als je er één een tik geeft, krijg je heel de stad tegen je.
Artheem had een kleur als een pioenroos. "Ik sla er op", zei hij. "Doe dat nu
niet, want dan komen we niet levend meer thuis. We moesten maar terug gaan
vóór er moorden gebeuren". Het kalmerend aanbod wordt aangenomen. We lopen
misschien nêt een meter of tien terug..."Potdorie ik ben mijn vulpen kwijt".,
en meteen keert de eerwaarde heer ^rthemius Huls zich om...achter de dieven
aan l Ren iongen zegt : "Ik weet wie het heeft gedaan " en hij komt het
slachtoffer edelmoedig ten hulp. "I know him : ik ken hem. Follow me : ga
maar met me mee". Fin de man stoof vooruit. Als een lokomotief liep de gedupeerde
er achteraan. Alles ging razend vlug en vóór ik het in de gaten had,
was ik een 50 meter achterop geraakt. Alle aandacht was op Artheem gericht en
op de man die voorop liep. De man schoot een zijstraat, in, Artheem aarzelde,
maar vatte daarop alle moed bij elkaar. Hn Mi "zichzelf moest hij ongetwijfeld
gezegd hebbeen : "ik laat me niet kisten. Ik ga mee." En hij volgde hem met
in zijn hart duizend angsten : waar zou dat jong me heen brengen ?
Ik was intussen het spoor kwijtgeraakt en...koos de kortste weg naar huis.
Tk ontmoette Stan en Huub die na ons toen juist samen de stad ingingen,
"Wat is er met jou?", want het viel hen op, dat ik als een dolle stier door
de straat Hen. "Waar ga je heen?" Ik vertelde hen hoe ik Artheem was kwijt
geraakt. "Ik ga naar huis. Ze krijgen mij met geen stok meer van de boot".
Ik nam de benen en dacht : de Heer zal wel over zijn beenderen waken, opdat
hij er geen van breekt (ps. 34:21).
Zij besloten toen een andere weg te nemen en schoten een zijstraat in. Ik
nestelde me.ergens op het achterdek en wachtte daar rustig op de dingen die
komen zouden. Het duurde niet eens zo erg lam», toen ik in de verte tot
mijn grote verrassing en vreugde Artheem zag aankomen. Als een casuaris zag
ik hem van de straat uit, de kade opstampen. Met grote stappen kwam hij de
boot op, en rood van kwaijigheid kwam hai bij me zitten. Zijn verhaal was
- 39 -

kort. Die iongen ging een zaakje binnen. Het bleek een Brits café te zijn.
De zaak werd verteld, de kastelein er bij gehaald. "Wacht U maar meneer,
ga even zitten en drink een potje bier". Het jong zou intussen de dief wel
even opsporen. Artheem vertrouwde de zaak natuurlijk niet en wilde ook niet
gaan zitten. Er werd een Hollandse jongeman bijgehaald. Ook die zei hem wat
te wachten 1 . Naar Artheem had er het lef niet toe. Hij wilde weg.
"Ik moet om kwart voor 7 op de boot zijn". "Op Uw werk?" "Ja !" "We zullen
zoeken. Komt U morgen nog even terug..." "Kom" zei ik, "laten we dan op de
goede afloop maar een goede Hollandse sigaar opsteken.Dat gebeurde, maar de
afkoeling verliep minder snel. Ik heb toen maar gauw een Hollandse borrel
gehaald om de alternatie wat af te spoelen.
We zaten nog niet lang of er kwam al weer ander volk thuis. Waren wf_f thuis
gekomen rood van woede, nu kwamen Huub en Stan thuis, nog hijgend en krijtwit
van emotie. Rij hen was het een schoenpoetser, die het ( m had geflikt.
Zij waren een stil straatje ingeslagen, maar het duurde niet lang of ze \verden
lastig gevallen door iemand die maar bleef zeuren over schoenpoetsen.
"Meneer, ftw broek is vuil....en Uw schoenen ook." Dat vuil maken, flikken ze
'm dan ongemerkt door een flesje rommel langs je heen te gooien. Ze beginnen
dan meteen al te borstelen..."Schoenpoetsen menöer ?" "Mee". "Heb je geld
bij je ?" "Nee ?"...Meteen staat het suiet met een mes voor hen. Wat moeten
we nu ? Iemand hier overhoop steken is hier zo erg niet...Huub had slechts
één biljet in zijn zak, maar dat had een waarde van $ 4,-. Het kwam er even
uit...en weg was het. De man natuurlijk ook...
Afodias was met Hiep in de namiddag het eerst op pad gegaan, zii zouden
zusters zoeken voor de was. Ze 'kwamen terecht bij een pastoor die hen een
ioneetie meegaf" om hen hii de zusters te brengen. Hij was daar misdienaar.
Zij mochten de was direct wel brengen, want de volgende dag moesten ze toch
wassen. Het zovi zeker dinsdagavond'klaar zijn. Zij gauw naar huis, om het
zaakje er heen te brengen. Maar bij de havennolitie moesten ze alles op tafel
leggen, daarna mochten ze doorgaan .Hl'ij kwamen ze' thuis, toen hoorden ze dat
ons vertrek vervroegd was. Morgen half drie. Ze moesten meteen rechtsomkeerts
om de zusters te vragen,of de was om 12 uur al klaar kon zijn. Ik gaf Abdias
tevens de oost mee met het verzoek : "vraag maar of de zusters er voor willen
zorgen, maar betaal de nostzegels". >)e zusters wisten met die buitenlandse post en
hetgejwicht ervan geen raad. Maar in het gebouw voor Britse zeelieden kwam
alles voor elkaar. De was zou klaar zijn. Maar toen die werd ongehaaid kreeg
Abdias toch nog een steen naar hem t.oegegooid.. .maar die leek bestemd te zijn
voor een hond die met hem was meeeelonen.
Dinsdagmorgen is Artheem toch nog even naar dat café" geweest. Natuurlijk
geen Tien te bekennen. Het lijkt dat ze dat lokken naar enfe's ook wel doen
om on die manier klandizie te krijgen. •
We kregen deze morgen ook de consul nog even op bezoek. Dat ze hier stelen
als de raven, was voor hem peen nieuws, Hjj begreep best dat we de afgelopen
nacht alles achter slot en qrendel hadden. Alle kleren in de kastjes, patrijs-
"noorten dicht en zelf zaten we helemaal ongesloten, terwijl we zo hard frisse
lucht nodip hadden.
De consul feliciteerde Artheem dat hij er OP de pen na, toch nog zo goed was
afgekomen. HU vertelde ons nog enige staaltjes van kunnen. Hen hollandse
nnter, die hier in de oorlog veel gedaan heeft, zat met een engelse officier
te nraten en zei hem : "doe ie vulnen toch weg," "dat wil ik zien of ze hem
van mi i zullen

ii alle bootrezigers een zaak van wereldfaam. Om ons in deze stad voor
troubles te behoeden zou de consul even bellen naar zijn ambtsgenoot aldaar.
"Jullie hadden me direct moeten bellen" zei hij "dan had ik jullie ook kunnen
helnen". Ja, dat is maar een weet l leze consul bleek zeer behulpzaam
te zijn en voor boodschappen die gedaan moesten worden, gaf hii personeel
mee. "Daar ziin we voor", zgi hij. Of het in Port-Said ook zo zal zijn...
we zijn benieuwd l
DINSDAGMIDDAG 20 MEI verlieten we om half drie Alexandrië. Maar een paar uur
vóór we vertrokken kwam er nop, een minder plezierige verrassing op ons af.
Haar zouden vóór het vertrek nog even vier passagiers bijkomen. Een rijke dame,
een iongeheer en een echtpaar..,en er was nog maar één cabine op het middenschin.
Gelukkig is het echtpaar niet gekomen, maar die jongeman werd neergepoot
in een van onze cabines. Met gevolg is dat we nu weer met vier man in
één cabine slanen...en dat met de Rode Zee vóór ons. Het was in Alexandriè
al zo warm I Wat moet dat worden ? De officieren vinden het een schandaal...
maar de maatschappij wil verdienen. Oeze kapitein wil bliikbaar een wit voetje
hebben, zeggen ze. Maar wij ziin wel de kees !1!
WOENSDAGMORGEN 21 W-I lagen we gemeerd in FORT-SAIO. Vanaf de boot gezien een bui
tenew woon mooie stad, Als je het kanaal binnenvaart, wordt je er stil van.
Haar stond toen aan het begin nog het machtige heel van de man die dit reuzenwerk
verricht heeft : Ferdinand de Lessens. Alles is met de hand gegraven.
Maar hoeveel mensen hebben er het leven hij gelaten ?
We mochten hier niet aan wal. Het was de moeite niet waard, want. om 12 uur
zouden we al weer vertrekken. We konden het winkelen bij Simon Artz dus wel
vergeten. De kapitein krijgt haast. We passeren het mooie Ismailia. We zien
een naar nederzettingen met een paar echte lieve katholieke kerkjes. Zelfs
nog ergens een sroorweg over het kanaal. Alles nog wel uit de Franse tijd.
We gaan door het Bitter Meer op Suez aan. We hadden Suez graag gezien, maar
we gaan er in de nacht in alle stilte aan voorbij. De convoo.ien hebben ons
tot nu toe weinig oponthoud bezorgd.
LAS VINKEN IN EEN BRAADPAN
Ongemerkt varen we DONDERDAG 22 MEI de Hol f van Suez binnen, we zien aan beide
kanten alleen maar woestijn, 's Avonds zitten we op de hoogte van de Sinaï»
maar de nacht valt en we zien er niets van. ilet duurt niet zo lang meer of
we zien overdag alleen maar water, water, Rode Zee-water. Een plas water die
149 mijl breed is. Halfiveg.de Rode Zee nasseren we links Mekka. Van de Egyptenaren
die in dit water verdronken zijrij merken we niets. Meer dan vier dagen
duurt het nog eer we in Aden zullen zim. He temperatuur stijgt bijna met het
uur. Het is of we door een kokend meer varen. Het Mis lezen is bijna geen doen.
Je staat doornat aan het altaar. We dienen mekaar ook nog. Maar af en toe moet
je wel even weglopen, want een uur achter elkaar in die cabine houd je niet.
vol. Gelukkig vinden we in de buurt van de hut zo af en toe wat schaduw. Tegen
de avond nemen we ons bed on en gooien het dan ergens op het dek neer.,
ZONDAG 25 MEI is het PINKSTEREN. We vieren het met een gezongen 11. Mis in de
diningroom. 'Vlies van buiten, want boeken hadden we niet. Het deed ons goed
dat. alles zo keurig verliep. We hadden echt een beetie Zondags-idee. De kapitein
was aanwezig en ook de 1e Stuurman. Twee matrozen in de houding naast het
altaar. De hr. en mevr. Graafland waren er ook. Jammer dat het zo warm was. De
kaarsjes smolten op het altaar. Gelukkig stond de ijskast er vlak bij, Vier
minuten inde ijskast en dan weer vier minuten op het altaar. Zo hadden we de
langste tiid toch kaasticht titdens. de dienst. De temperatuur was naar schatting
96-97 gr. Fahr. We waren door en door nat. We voelen ons als vinken in een
braadnan. ^et Zeewater was gister om R uur in de avond, 92 gr. In onze hutten
lien het tegen de 100 en on het dek in de zon, was het 116 gr. In de machinekamer
was het 124-126 gr. en men zegt dat het hier over een maand nog voel
wanner is. Je moet nog al eens van henrnie verwisselen. Als ie je even over het
dek waagt om te gaan eten, alles is ijzer, kan je bij je terugkomst je hempie
wel uitwringen. Een mens in deze warmte doet je soms denken aan een slak, die
- 41 -

met -wat zout op ziin rug-in het zcnnetie ligt : je bent een en al vettigheid.
Vte boot helpt er wel aan mee, want alles is even vies, stoffig en roestig.
Overal hangt een vette olielucht. Je bent totaal niets nut. Met veel dingen
moet ie jezelf ook maar redden. Je doet maar net of ie thuis bent en daar
neemt ook in de diningroom niemand aanstoot aan. Als je zin hebt snij je een
boterham of brouw je een kon koffie of thee. ftikwiils moet ie eerst nog een
kopie zoeken. Er is hier ot> deze boot heel weinig van dat spul. Door de stormen
is er bliikbaar veel gebroken of het is on een of andere manier zo langzamerhand
verdwenen. r>e rantsoenen on de "Stenhan Keamy" ziin zowat net als op de
"fidmund Fanning". Vanwege de warmte hebben we gelukkig een naar keer een koud
supner gehad. Dat is niet zo zwaar en dat doet je daarom goed. We hebben ook al
eens inktvis gehad, maar daar vond ik weinig smaak aan. Dikwijls krijg je iets
in ie buik.«.wat 't is mag Joost weten. Wat overblijft qaat allemaal over boord.
In

Katholieke Arabieren ziin er nractisch niet.. He paters zaten er al een hele
txirl...te wachten op bekeerlingen. Je zit daar dan fijn als Bisschop omdat
Rome' de Kerk overal present wil stellen. Hier missionaris te zijn lijkt me
ontzettend zwaar. Vruchten van ie werk zie ie practisch niet. De Moslem -
Arabieren zien je eenvoudig niet staan.
Toch waren ook deze Paters er op uitgestuurd en er toe bestemd vruchten
voort te brengen (Jof.15,16).
Later on de Wisselmeren heb ik dikwijls aan deze paters gedacht. Ze hadden
het misschien zwaarder dan wij. Hen mens die vruchten van zijn werk ziet,
kan veel aan. Je kracht groeit met. de dag I Naar de mens gesnroken, wel fijn
dat te mogen constateren ! Onze hosties waren zo goed als op, maar de patjers
hadden slechts 25 kleine hosties in voorraad. De koster was evenals de
huisknecht.een Moslem, maar hoewel het snikheet was, ping hij voor ons nog
even aan het hosties bakken.
Voor 'Wen was het nu de warmste tijd van het jaar. Hr stond geen zuchtje wind.
Toch wilden we in de avond nog wel even winkelen. De paters gaven ons een
knechtie mee. He mensen waren hier niet zo lastig als in Alexandrië, de Britse
nolitie was sterk vertegenwoordigd en hield hen poed in de gaten. De jongen
die met ons meeliep werd er dan ook netjes tussenuit genikt en gevraagd wat
hij met ons wilde uitspoken. Het liep voor hem nogal goed af.
!)e Joden hebben hier de grootste shops. Vanwege de 2e Pinksterdag waren er
dan ook vele winkels gesloten. Maar Mi enkele zaakjes konden we nog terecht.
Goedkoop als nergens. We slaagden dan ook best. Je kon alles vrij kopen en -
behalve whisky - meenemen naar het schin.
Met mijn witte pantalon - nog gered van de "Kdniund Fanning" - leek ik op de
boot, vanwege de roestvlekken, wel een bonte ïïoe. Ik had ze al eens met witte
verf behandeld. Een paar nieuwe witte broeken waren dus niet overbodig. Ik kan
nu weer verschijnen. Ik kocht hier ook nog een rozenkrans van een MohammedaanI
DINSDAGMORGEN 27 MHI verlieten we om 7 uur Aden, na weer een heerlijk nacht je
op het dek geslanen te hebben. Gelukkig moesten ze in onze buurt niet laden of
lossen. De cabines moesten zoals gewoonlijk in de havens secuur gesloten. Wat
je niet kon missen zoals sandalen, bril, sleutel, enz., lep je dan maar vlak bij
ie of onder het hoofdkussen.
Fr ligt nu een waterweg van 1472 mijl vóór ons. Hat. is zes dagen en nachten
waterl Hoor het afsluiten van de hutten was het dinsdagmorgen daar zo warm, dat
je OP de vloer wel eieren kon bakken, 'n smeltkroes gelijk. Van Mislezen kon
niets komen. De kaarsen die we nog hadden waren in de kast tot een hoopje was
geworden. Al. vele dop.en staat overdag de zon recht boven ons hoofd.'s Avonds
is het om half zeven donker, Dinsdag zien we in de Arabische Zee vliegende
vissen bij de vleet. Ze zijn een armlengte groot, Met de warmte wordt het gelukkig
weer wat beter. Hr is een frisse wind merkbaar, maar overdag kan het
nog knap toe.
Europa ligt. achter ons. Afrika met figvpte en 't zo bekende Somaliland zijn we
ook al weer gepasseerd. We zi in al kilometers ver van de Arabische kust verwijderd.
De kerels met de zwarte snoeten en broeken aan, waar Volendammerbroeken
kinderbroekies bij ziin, do zwaar gesluierde vrouwen, we denken er nauwelijks
merrr aan. We zijn verlangend naar weer een nieuw land en een ander volk. De
boot haalt intussen 13 mijlen per uur, een record l liet. is nu om half acht
donker, want de klok is weer eens een uur verzet. We gaan weer wat naar het
Noorden en zien het Zuiderkruis nu in het Westen.
Voor de afwisseling houden we Donderdag om 1 uur een reddingsoefening.
De oevergang van de Perzische Golf naar de Arabische Zee bracht meerderen van
ons weer in een moei!lik narket. We ziin geen van allen meer 100%. Na de reddingsoefening
kan er geen dutje meer vanaf, want er was geen plekje schaduw
te vinden. Je leefde met de angst dat er straks op de gloeiende plaat ijzer
ergens alleen nog maar een vetvlekje van ie te vinden zou zijn,
Vrijdag 30 Mei is het helemaal om te stikken. Nergens een briesje wind te
vinden. Het lijkt er weer on dat we in de Rode Zee zitten.
On een boot als deze loopt in deze hitte bijna iedereen halfstok. Maar aan
tafel verschijnen de officieren toch nog met een hempie aan. De kapitein vergeet
WP 1 wns «vj ander broekie aan te trekken, maar in een onderbroekje smaakt het
- '13 -•

eten hem ooïc wel. OD een Hollandse boot is zoiets ondenkbaar. Het eten is nu
net als dat van de winter op de "Edmund Fanning". Dus veel te zwaar voor deze
warmte. De steward gelooft het wel. Hij had er misschien op gerekend onderweg
een eilandie met verse groenten tegen te komen. We eten nog steeds winterkost.
We gaan al eens aan het rekenen en zien dat wil Zondagmorgen in Karachi kunnen
zii.n. Zijn we dan halfweg? Van Karachi af hebben we nog zo'n 5S00 km. af te
leggen. De afstand van Genua naar Karachi is in elk geval korter. De Heer en
Mevr. Graaf land geven een afscheidsavond;] e. Ze hebben de reis er bijna opzitten.
Vanuit Karachi gaan ze met de trein naar Bombay. Niet te zeggen, dat ze blij
zijn deze boot hun rug te kunnen toekeren. De bemanning is zo'n beetje begonnen
de boot wat on té schilderen. De vieze vuile grauwe oorlogskleur gaat er nu
eindelijk af. Maar of nu alle roest en vuiligheid ook verdwijnt ? We betwijfelen
het. Je bederft al te kleren. Het is bijv. onmogelijk om vanuit onze cabines
in een witte broek naar de diningroom te gaan. Zonder scheuren kom je er misschien
af, maar zeker niet zonder vlekken. Het. is mij geloof ik nog nooit gelukt
om met schone handen aan tafel te komen. Wat je ook aanpakt, het is zwart.
Ik trek nog steeds deftig mijn roodbonte broek aan, als ik ter tafel ga. Mijn
nieuwe broeken zijn voor aan de wal. Mijn overhemden hebben ook allerlei gore
kleuren, het midden tussen rood, wit en zwart.
Een heerlijke nacht op het schommelende dek brengt ons weer in de Zaterdagmorgen.
De zee is wat wilder. Dat komt door de stuwing uit de Perzische Golf. Gelukkig
moeten we daar niet in. De warmte moet daar onuitstaanbaar zijn. Of het een
andere schommeling is, of dat we er nu tegen kunnen, de vissen worden in elk
geval door ons niet meer gevoederd. Het stikt hier van de vliegende visjes, kleine
zilverkleurige krengetjes. Ze vliegen soms wel 20-30 meter. Het lijken wel
vogeltjes. De stuwing van het water tegen de zijkant is nu zo zwaar dat we 2
mijlen per uur minder varen. De neus van het schip wordt steeds uit de koers gedrukt,
ivè zullen dus een paar uur later in Karachi aankomen.
We hebben de paters alvast een telegram gestuurd. Het is altijd mooi als je
van tevoren weet dat ie een paar loge's krijgt. We hopen tenminste dat er plaats
is, om daar weer eens heerlijk te kunnen slat>en. Want op de boot is het zeker
in de haven bij deze warmte geen leven. Drie dagen geen boot en geen water i
BRITS INDIE;
Zo heette dat toen nog. Nu spreken we van Pakistan en India. We maakten er
kennis mee in Karachi en Bombay.
ZONDAGMORGEN 1 JUNI tegen een uur of elf kwamen we dansend over de golven
Karachi binnen. Pater Valens Wienk superior Eccl., br. Prosper en een Brits-
Indische medebroeder stonden al op de kade. Ze hadden denk ik van alles maar
wat gestuurd, want ze wisten niet precies wat voor confraters ze mochten verwelkomen.
Ook hier teerden we weer allerhartelijkst ontvangen. Want het Noord-
Hollands Dagblad had hen ook hier al van onze avonturen verteld.
We gaan meteen naar de mooie St. Patric kathedraal waar ook het klooster ligt
van onze paters. Vóór de kathedraal staat een groot H.Hart-monument. Daar in
de buurt staat ook de mooie high-scool, een voor 1600 meisjes en een voor
evenzoveel jongens.
Er is in Karachi veel te zien. Veel wat erg vreemd is voor onze ogen. Allereerst
va"; op dat het in de straten wemelt van koeien. Ze leven van eten uit de vuilnisbakken,
ze zijn blijkbaar allen lid van de stadsreinigingsdienêt. Ze lopen
er dag en nacht rond als hondjes. Iedereen laat ze begaan, want in de ogen van
vele Brits-Indiers zijn het heilige beesten. Maandenlang kuieren ze in de straten
zonder dat de eigenaar er naar omkijkt. Nooit komt het voor dat zo'n beest gestolen
wordt, Die koeienvereerders worden, denk"ik, vooral gevonden onder de
z.g. Parsies. En de heiligen onder hen aarzelen niet zich in te wrijven met
datgene, wat zo'n beest dik of dun laat lonen. Die heiligen zijn de meest
vieze kerels die er rondlopem Ze laten haren en baard groeien (vrouwen kunnen
daarom blijkbaar niet heilig ziin ) ze dragen een paar todden om hun lendenen
en smeren zich in met allerlei vuil.
Behalve koeien en heiligen zag ie ook veel kamelen, vrouwen met potten of
snanden op hun hoofd en heel veel blote kinderen die evenwel altijd nog wel
iets om hun hzjpen hebben. Soms is het bandje wit, soms bruin. Ik denk naar
gelang ze sympathiseren met de derde orde van Franciscanen of Dominicanen.
- 44 -

PikwiUs dragen, ze een nikkelen of koperen kettinkje. Met staat in elk geval
toch gekleed. In Karachi wonen nogal wat katholieken. Meestal zijn het Goanezen".
ik. geloof niet dat Ik ergens zulke goede bidzielen gezien heb onder de
Christenen ais in Karachi, Maar'in tegenstelling roet bijv. "Rome was in de kerk
alles ingetogen, stil en heilig. Het Anthoniuslof was stikkend vol. en 's morgei
in de missen ook steeds veel volk. Mannen en. jonge kerels ontbreken niet. Ook
door de dag Kitten er steeds mensen in de kerk, ïn Karachi bezochten we verschillende
kerkjes waar onze medebroeders werkten. Op de rand van de woestijn
bataóiten we het, studieklooster. Negen hollanclse fraters - waaronder Zepherirms
.de Mati» bekend uit N, Niedoro - en 9 Brits-Indische fraters ontvangen daar
hun ooleiding. Ik ontmoette daar ook water Lobo» het Brits-Indisch pastoortje
die in onze tijd in Wyehen noviciaat naakte. Hij was er vicarius.
In Karachi.- ontmoette ik ook pater de Moei uit Venhuizen. Voor het eerst van
mi in leven ging ik hier op ecsi avond, 'kiiken naar een hockev-rnatch. 'De beste
teams uit Brits Indië spelen.het liefst o» het veld, van de St« Patrioschool,
We hadden het hier bii onze paters reuze fijn. ,ïn Karachi heb ik geen. grasswietie
ki.in.tien ontdekkers.» Het was er alles 20 kaal als een luis, Hier en
daar alleen, wat bomen zoals -rond ons klooster in de stad en rond het studie- . ;
buis» De fraters die met ons -in. Wyehen Dec. '46 hun afscheid vierden, hadden in
het halfjaar dat 2e er waren nog geen druntsel regen gesden. Het regent in Ka~
rachi als regel tisaar 2 é. 3 dagen in het jastr. Dan sijn er de z.g. raoesons.
Alles smelt dan van de straten. Deze regen wordt eind Juni verwacht. Dan is
de natuur ontzettend warm en drukkend en de zee is clan erg onstuimig en. woeste
In KarfteM was hettrouwens ms al stikkend heet en overdag was het voor ons geej
doem. cm #en wandelingetje te maken, De tropenhelm kon hoofd en leden, niet koel
houden.* Gelukkig kregen we elk een lekker dun wit tropenpijtie' aan. Dat. was
heerlijk. Maar de tijd ging door. De koek was weer op* De drie dp.gen in Karachi
tvaren weer om*
ViOÏMSOAGMÖftGEN 4 JIJNT sou onze boot weer vertrekken> OP. 1.2 uur. We moesten dus
mi elf uur present ziin o?3 de kade. De meesters gingen met de tram» begeleid.
door enkele medebroeders. Ieder hield de tropenpij aan om bii de douane geen
-Moeilijkheden te kriigen. Daar ik toevallig de oudste was mocht ik met Pater
Valens in de auto van het klooster rneeriiden. We waren er trrecies cin elf uur.
Maar alles *!&$• in ren en roer. Want de boot: stond or» het punt «1 te vertrekken
Je zal het meemaken II Het is toch nos geen 12 uur, zoals was afgesproken.
Wat was er gebeurd ? T)e loods was aan. boord gekomen. '13e éb begint 20 !t had ie
gelegd, "direct vertrekken anders kan liet niet v66t morgen". En dat. kost de
müatscha'fjnii geld, "IVaar 2i1n de andere peters?" riep de kapitein al vanaf de
brug. De eerste stuimrian kwam al naar me toehollen o;n de kade. De tweede ook al
"Ze komen 20",, z-ei ik "wet de tram" Maar die was van daaruit, niet. te sien, Pe
toiMen meteen al lós.t^ejnaafet en ik stond daar troedersiel alleen op de toot.
'"Ze konten zo J M Net wilde èe kapitem het sein geven om te vertrekken» toen zo
in de verte heel rustig kwamen aankuieren. Wij scb.reeuwen : "Kom l Kom I
Schiet op 2" Ze waren nog net op tijd. De laatste roet was nog snaar net op de
boot of de treeplank •werd naar binnen gehaald,..We gingen al. De paters die
hen uitgeleide hadden gedaan konden het kotvje koffie op de boot wel vergeten,
De geleende pijen konden nog net op de kade worden gemikt en daar ging het.,..,
naar Bombay j
Het. is naar Botnbay t.oe n?a.ar een 'korte trip-s triaar wij maakten, die trip net. in de
overgang van de droge tijd naar de natte roesons. De lucht, was'benauwd, en warm
De zee tameliik- nw en ik moest mijn troost al weer op bed toeken.
VRJCJDA.CMfDDAG 6 Juni kwamen we in Bombay aan. In Karadii hadden we gehoord, dat
er in ISombay een Engelse Frmiciscaan zat, rector van een high-scool voor meisjis
Het >?as dn.ik net de schepen in d.e haven, sodat we pas Zondag in dok konden gab
Dan lip, je daar waar in zee te braden on ie schip,'Om kapotste gaan. l Twee gaan
er met een 1:>oatje naar de wal. Die onkosten moéten er mar a£. Je uwet trouwens
wel een visie uitwerpen om een snoek te vangen. Se gingen die pater Franciscaan
opzoeken en zien of er hij hem misschien plaats was voor enkele logé's. Na ee:.i
paar uur komen de twee terug. We kunnen allemaal, slapen in de refter van de
rrseisies, want die aijn op vacant i e. 'De susters, •weer Pranciscaines de Marie»
söullen ons hartelijk ontvangen. Het ims voor mij een. bevrijdende boodschap dit
schip weer gauw te ruogen verlaten. Want Ik voelde de ivannteskruinen in de raven
- 45 -

al"als bonkige stieren op me afkomen» Ik zag al hoe ze mij als de buffels van
%san zouden omsingelen en hoe ze hun muil als verscheurende, brullende leeuwen
naar mij zouden opensperren (ps.22,13")".
Maar deze angstaanjagende warmtebuien «ingen nu gelukkig aan mij voorbij. Juist
toen we van boord gingen krees ik de eerste post van huis. ! ; ,r was wel post verstuurd,
maar die was in Men te laat aanrekenen en nu naar Bombav doorgestuurd.
Aan een piinliike onzekerheid was nu een. eind gekomen. Zus Lino was op 27 Mei
gestorven , net even 30 ianr oud. Ze hield van het leven. Hen heldin in haar
ïiiden. Het zonnetje in huis. O.L.M, wij danken 11 zo'n lieve zus gehad te hebben.
RO>*RAY heeft drie en een half millioen inwoners. Rr is veel te zien : modern,
maar ook veel dat autochtoon is. M ensen van allerlei ras lonen er rond. Je ziet
er Hindoes, Mohammedanen, Parsi's enz.. Je ziet er lopen met rooie of zwarte
ronde plekken on hun hoofd. He vrouwen Ionen er sierlijker bij dan ik Karachi.
Je ziet er velen met ringen en medailles in hun tenen, beneden de enkels of aan
hun neus. Soms is dat een teken, van stamverschil, soms ook gewoon een ornament. -
Vele mannen dragen geen broeken en de vrouwen ook geen lurken zoals bij ons.
He mannen knopen een doek om hun beunen en de vrouwen draaien die om haar lichaam
en zo tot over bet hoofd. Oikwijls heel vreemd. Ken heel stuk van de rug en de
buik is onbedekt en de benen dikwijls ook.Ze lopen bijna allemaal op blote
voeten. Van achteren dikwiils een koddig gezicht.
Je ziet moderne grote zaken, maar ook piepkleine winkelties, zo groot als een
tafeltie. Haar zit dan dikwijls zo'n vieze vent met zijn zweetvoeten in, lekker
OP zijn hurkies. Hele troenen vrouwen en kinderen zitten hurkend op straat, met
allerlei koopwaar rondom hen uitgestald. Soms zitten kerels met de "lekkere"
eetbare spullen, uitgestald tussen hun benen of achter hun zitvlak. Groenten,
besmeerd met zoet of zuur. Rn bij het klaarmaken zie je tegelijk hier en daar
en overal krabben...maar men eet er lekker van II Zo zitten er honderden op
een riitie, op de grond, op een verhoginkie of in een keldertie waarin ze zich
hurkend üunnen omdraaien. Och, ie moet het zien. Het is niet te beschrijven.
Je ziet er Leuke straaties met kleermakers, koperslagers en blikslagers, timmerlui,
schoenmakers, goudsmeden enz.enz. en alles zit in die benauwde hokjes te
werken. Kappers zitten in grote riien OP de "rond of OP een tafeltie met een
afdakie van hout er over heen. Hurkend tegen en over de klant wordt er dan geknipt.
Bij honderden slanen de mensen onder de bomen, in de portaaltjes of langs
de weg, tegen de huizen. Je struikelt er dikwijls over. Heilige koeien en heilige
mannen (Heilige vrouwen zag U; ook hier niet) horen ook hier bij het straatbeeld.
Ook bier zag ik on het trottoir van een brug zo'n heilige liggen. Helemaal grijs I
Ik dacht eerst dat het een geraamte was, maar hij leefde en vroeg om een aalmoes.
Languit in de brandende zon Ing hii daar. Iedereen loopt er rustig om heen. Er
ziin er die zich rustig een 48 uur laten ingraven. Vandaar die grijze kleur I
Wii zagen in Rombay ook een prachtig landgoed, alleen toegankelijk voor
Parsies. Haarbinnen ligt een mooie temnel en op het plat van een grote toren
leggen ze de lijken. Ze begraven ze niet, maar geven ze ten prooi aan-de gieren
en andere roofvogels.
We bezochten ook een artis. K %ar dat viel tegen. Wie denkt er nou in een artis
in Bom^av een kameel enz. te zien ? Ik dacht er een varken te zien, een schaap
of een konijn enz., kortom Buropese dieren. Mee, dat viel erg tegen !
Mooier waren de z.g. "hanging gardens" : de hangende tuinen, maar een achtste
wereldwonder vond ik het niet. Dan moet je, zegt men naar Babyion. Hier waren
het gewoon dieren uitgeknipt in heiningen en boomstruiken.
In Bombav hadden we ook voor het eerst gelegenheid om eens te zwemmen. Ik kon
het resultaat' van Genua hier niet overtreffen. Toen ik na een avondwandeling
de engelse pater vertelde waar ik geweest was : een straat barstensvol mensen
met om de 30-40 meter een Politieagent, toen zei hij : "Wees maar, erg blij
dat je heel bent thuisgekomen,"

MOEDIG VERDER

EVEN VAN BOORD

OP NAAR STNfAPOTU:
Na een week ver1i eten we BomKiv,
ZATERDAG 14 JlfNI gingen we de grote plas weer on. He trip naar Oalcutta wordt
gelukkig geannuleerd. We laten ook Uangoon (Birma) en de Golf van Bengalen
noordel lik liegen. We koersen de Indische Oceaan on richting Malakka.
In plaats van 2000 ton hebben we nu 6500 ton bij ons, hoofdzakelijk katoen.
We zijn nog wel niet vol, maar liggen toch heel. wat zwaarder. De zee was rustig
maar het was nog behoorlijk warm.
Toen de fam. Hranfland vertrok, kwam hun cabine OD het mi.rldensch.ip leeg. Met
algemene stemmen werd die toegewezen aan Hut tb en ondergetekende. Het was echt
goed bedoeld en door ons dankbaar aanvaard. We hadden ook minder last van de
schommelingen, maar in de cabine was het. om te stikken. Heen zuchtje wind.
De oude cabine 'He we on het achterdek hadden en met. ziin vieren deelden, gaf
bij gunstige wind nog wel eens wat frisheid.
De eerste nacht na Hombav. Ik kon niet slapen. Ik ping om half twee eens naar
het achterdek om een ligstoel te zoeken. Tk vind alleen slanende medebroeders.
De ligstoelen 1 ismen binnen. Maar ze hebben de fleur on slot. Maak ze dan maar
eens wakker. Tk terug en dacht aan de hangmat die ik met Abdias voor onze laatste
Hollandse centen in Bombav gekocht had. Rr werd gauw een plaatsje gevonden en
al-heel gauw si iet) ik als een nrins. Ongemerkt begon het te spatten.. Ik voelde
me denk ik heel fris. Hiar...dc touwen begonnen door te zakken...en na een paar
minuten zat ik letterliik met mijn gatie in het water. Hen klein moesonnet ie l
In de cabine was het 92 gr. 'te komende dagen waren we geen van allen 1001 . Ik
was er gewoonweg beroerd aan toen. Was het zeeziekte ? Ren week lang leef ik op
een naar sneedjes brood en wat. water. Van al het eten kan ik wel spuwen...en de
anderen met mii. " r e zoeken ons heil dan ook dikwijls op bed en proberen het in
elk geval met een flinke middagdut weer wat goeH te maken. Van het personeel zijn
er ook een heel stel die zich lang niet goed voelen. De overgang van het weer
wreekt zich blijkbaar in de maag.
We zijn maar eens isrezen klagen : bonen, bieten, wortelen, zuurkool en dan al dat
zware vlees. Dat is toch geen eten voor warme dagen. De kanitein geeft de kok de
schuld en belooft in een volgende haven verse groenten te zullen kopen. We leven
dus maar weer met hoop. Intussen krijgen wo in elk geval 's avonds kaas en kinnen
we een lekkere hollandse boterham nemen.
Van Bombav naar Singanorc zijn acht .1 tien dagen.. .niets dan water.. .water en
dan geen van al Jen fit..stikkend warm ! Je hebt allen behoefte aan afleiding en
ie vindt er geen. Ik wou het eens nroheren. "Artheem", zei ik, "zullen we eens
een potie natience snelen" "Ja, dat is wel iets" Maar...ik kon nergens mijn
patience-kaarten vinden. '11i hield erg van schaken. Het was ook geen weer om
een nartiïtie te gaan knokken. De tetnnerattiur was juist erg geschikt om maar
heel stil achter een schaakbord te gaan zitten. Daarom vroeg ik hem : "zullen
we maar eens een notie gaan schaken?" Ja, daar had hij ocht wel eens zin in.
fïraag l Rn hii ging ziin schaakbord halen met het blikken doosje met de stukken.
Teruggekomen gaf ik hem nog een hollandse sigaar. Met een trek van voldoening
werden toen de spullen on het tafeltje gezet. De mouwen werden opgestroopt en
Artheem opende het doosie met schaakstukken..,.hij trok wit af...door de warmte
waren de ebonieten schaakstukken bijna allen tot één klont geworden,..behalve
een naard dat meteen on ziin gat viel en de koningin die meteen de grond kuste.
Verder kleefde alles aan elkaar, één vormeloze massa ï Zo ging ook deze pret
weer gauw over. Na een kwartier bood ik aan een grammofoonplaatje te.gaan
draaien. Ze vonden het een goed idee. He zaak wordt gehaald. D'r wordt gedraaid
maar de nlaat wil niet lonen. Ook deze poging mislukte. Hr kwam geen muziek uit.
Later bleek dat. gelukkig niet alle njaten bedorven waren. De dagen verliepen
traag en somber.
Donderdagnacht dreigde het heel somber te worden. Het had maar een beetje gescheeld
of we wnron weer naar Bomba'v teruggevaren. De ternneratiiur daalde die
nacht in onze cabine tot 88 gr. Het was geweldig. Hr kwam een lekkere frisse
wind naar binnen. Ma ar.... het ging met het schip helemaal fout. Na een uur kwam
men er achter en er werden direct, maatregelen genomen. Het bleek dat de man aan
het roer de richting kwiit was. liii had te dien in het glaasje gekeken.
- 48 -

Er lag die nacht pok een vliegende vis or) het dek» Ze werd aan Flosjc, onze
enigste vrouwelijke nassaiüere gegeven.,.aan tafel...
Na een week waren we eindeliik aan land. Blijkbaar een paar eilandjes van de
Nicobarengroep, vlak vóór Suntatra. We naderen de STUW VAN MALAKKA, die nog
al breed en lang is. We zien zelfs geen land meer. We varen er twee dagen lang
doorheen, öovallend was dat we ons allen meteen een stuk heter voelden toen
we de Straat van Malakka binnen voeren. Zelfs onze Hutib was weer zowat tot het
peloof der vaderen teruggekeerd. Hij durfde evenwel de Mis nog niet te lezen,
maar ging wel te Communie. We eten nu al heel wat beter. l : .n...het water is
spiegel

EEN MOOIE POKKESTWEK
Fr was rond ons schip gelukkig ook nog wel wat afwisseling. Vanaf de bootjes
komt er van alles op ons schin. Het Hikt wel een markt op het dek. Ik kocht
maar v

Zaterdagmiddag moeten we de stad in om hosties. Wc zijn met zijn drieën. We
komen terecht bij de naters van de vreemde missie van Parijs. Ook hier een
droge ontvangst, maar de nater brengt ons naar het militaire tehuis om er
een- biertie te drinken. De aalmoezenier was een Franciscaan. We praatten wat
met hem, maar hij moest paan biechthoren inde kathedraal. Zo moesten we ons
biertie nog zelf betalen. Bier is hier duur. 2 Potjes voor een dollar of 2
naki.es cigaretten. We zouden nog wat winkels gaan kijken en zo op huis afgaan.
IJuub wilde nog even naar de kapper. De regen dreigt...wij hollen naar de boot,
net on tijd binnen. Pen wolkbreukie. ïluub i»t"R schuilen in een leeszaal, maar
deze werd om 7 uur gesloten. De stumper,. heeft buiten nog ruim een uur onder
een afdakje staan schuilen, voor hij het waagde naar de boot terug te keren.
Wii waren al 2\ uur thuis, \rtheem ging nog even met Huub naar het achtèrdek
om iets te halen. Mij kon. daar twee uur vachten, toen kon hij samen met 'Huub
eindelijk ook even gaan eten. ,1a, dat regenen kan er hier afgaan!
Saigon, och het is er net als overal. .Fe ziet er aardige dingen, maar ook
veel dat lelijk, is. We treffen hier een slavenvolk van de fransen aan. Hen
tran hier en een grauw daar. Pen massa koelies. Fen naar gevonden aardappels...
geef hier 2 Een naar kleine lege flesjes....waar haal je die vandaan ? Zo gaat
het bij de havenwacht. w e maken kennis met. een arm volk en naar het schijnt
door en door ziek. Ook daar zie je heel wat van.Haar niet alleen hier. Overal
in het Verre Oosten zie je dezelfde uitingen van het verval. De toekomst ligt
in het Oosten .' Zou het oosten de morele waarde van het livangelie accenteren ?
De Kerk van de fransen ? We zullen het hopen. Pn je denkt dan aan Rome waar
alle moraliteit zowat verdwenen was toen Petrus en Paulus er kwamen. Ze hebben
niet gewanhoopt en gewonnen ! Ook de andere Apostelen deden dat elders.
Waar misschien heeft het Oosten toch wel oerspectieven.
Sairon het zal ons lang heugen. Geen kerel \vas meer veilig op de boot. Iin
wij de enige passagiers on de "Stenhan Kearny" waren het. evenmin. We hadden de
eerste avond wel wat bootjes gezien. Ze kwamen van alle kanten aanvaren en zaten
allen vol aantrekkelijk opgedirkte meisies. We hadden dit wel ongemerkt,
maar nog niet meegemaakt hoe dit verder in zijn werk ging. Deze dames hadden
bii ons on het achtèrdek in elk geval geen sioege gekregen. We zaten gezellig
bij elkaar. Maar toen Huub en ik naar het middenschip Ringen om te gaan slapen
zagen we dat tuig overal or> het schip rondsluinen on zoek wie ze nu weer
zouden verslinden (Petr. 5:8). Ik trof er zelfs een aan,hurkend boven op de
W.C.-bril, met ergens helemaal niks aan. Ze lachte vriendelijk en uitnodigend,
maar de deur werd hard dichtgeklapt. Onze broeders on het achtèrdek hadden er
intussen ook wat van oemerkt. Ze zagen de dames als ratten langs de touwen de
de boot opklimmen, maar onze mannen werden on het achtèrdek,waar men de deur
en de natrijsnoorten gesloten had, gelukkig verder met rust gelaten. Iluub en
ik hadden een slechte nacht, want het was in onze buurt tamelijk luidruchtig, maar
vijhadden het wel raadzaam gevonden maar rm.:t: gesloten deuren te slapen. We
werden in onze slaap ook nog gestoord door de.muskito's..,en dat zijn hele
lastige kleine krengetjes!
De tweede avond in Saigon was wat minder luidruchtig. w|j zün de volgende
dag met zijn allen naar de kapitein gestapt. Ui} vond het ook niet leuk en
ipoest bekennen dat hij zijn mannen niet meer in de hand had. Hij beloofde bij
de brut» een extra wacht, te zullen zetten, dat is dan iemand van het havennersoneel.
Rn wat hij verder zei was zo iets als : ratten daar heb je rattenvangers
voor maar insecten kunnen tegen alles opklimmen en overal doorheen
vliegen. He kanitein vertelde dat de bemanning er al een hele lange trip op
had zitten en dat ze afgelonen week nog even bericht kregen, dat ze er nog
eenzelfde trip aan moesten toevoegen. T)e heren wilden wei. eens naar huis. Hij
kon ze niet meer houden. We begrepen wel dat de kapitein het moeilijk had,
maar nu had hij er toch wel blijk van gegeven een vent. van Jan Pet te zijn.
Wèl, hii zou ziin best doen. Huub en ik dachten de derde nacht dat het wel
veilig zou zijn. Onze deur was niet op slot. Om een uur of 12 hoor ik een
dronken sailor...maar die werd er blijkbaar gauw uitgebonjourd. Maar daar
bleef het niet-bii. Waarschijnlijk door het opendoen van de deur werd ik wakker,
en voor ik mijn ogen goed en wei open heb, hangt daar zo'n slet - de moeder -
overste van het zoodje, over me heengebogen. Zonder me van alles goed bewust
- SI -

te zijn, had ik haar ai een opdoffer gegeven, zodat ze aan de overkant tegen
de kast viel. Huub leverde ook zijn bijdrage en in oogwenk lag het slet buiten
on d» grond. Wij denken dat ze gestuurd was door een lid van de bemanning. Die
wilden wel eens zien hoe "naters" zouden reageren. Ze kwam niet meer terug l
On de "Edmund %nning" zou zoiets niet denkbaar geweest zijn. Drie dagen Saigon,
het was meer dan genoeg.
MAANDAG ^0 .JUNI verlieten we Saigon.
He Mekong slingerde ons weer het zeegat in...naar Honkong, een 940 miil.
We gaan snel. Zelfs êên dag 12? mijl per uur.De zee was buitengewoon mooi. Van
dit stuk valt weinig te vertellen. De dagen worden weer wat langer. Dan is 't
het ondereaan van de zon dat onze aandacht trekt, d3n weer het onkomen van de
TTi'lJ-ïf'l
Halfweg nassercn we de Parcel-eilanden, als zovele eilanden die we hadden gezien,
lagen ze daar als korrels zand, verloren in de zee (Jes.40,15). Hier in
de buurt hadden we met de boot 1 uur ononthoud. Heel in de verte zagen we dobberend
on het water een bootje, een zwart bootie, maar on de rand zie je duidelijk
witte gedaanten. Je ziet beweging. Zouden er mensen in zitten ? Daar wordt
een töuwladder uitgeworpen. Br wordt met het schip gemanouvreerd. He eerste
stuunnan komt in zwembroek aangelonen. Het bootje lijkt naar ons toe te komsn.
Wii komen steeds dichterbij. De gedaanten lijken op vogels. En inderdaad I
Als we er bij zijn, vliegen acht witte grote zeemeeuwen van de rand. De chiefmate
soringt onder van de touwladder de zee in...een naar grote slagen en hij
heeft het bootje te nakken. Ook een tweede wordt nog ongenikt. Waarschijnlijk
zijn ze losgeslagen van de eilanden, Gelukkig geen bootramp. Een boot als de
onze draait heel log, maar 't lukte vrij snel beide bootjes als buit aan boord
te hiisen. Met twee sokken van de stuurman armer en twee bootjes rijker ging
het weer verder. Het water was hier zo helder dat de Chief onder de boot door
kon kiiken. Haaien had hij niet gezien. Een kranig staaltje van de man die in
Bombay zei, dat hü niet. kon zxvemmen.
Intussen ruiken we Hongkong. Hongkong ligt vóór ons...en je kunt wel zeggen,
dat we daar al in China ziin i
HONGKONG
DONDERDAG 4 .JULI om 5 uur ziin we in Hongkong. We kunnen niet in dok en brengen
de eerste nacht door in.de baai. Van alle kanten liggen we tussen de bergen. Het
is een nracht. En als ie 's avonds de stad met al die lichtjes tegen en on de
bercen ziet liggen,, is dat gewoonweg een snrookje. Toch honen we hier niet zo
lanp te moeten blirven. 'Ve willen liefst zo gauw mogel.uk naar Sjanghai.
Die eerste avond en nacht was het in onze cabine 98 gr. We zullen dan ook
gauw proberen ergens in de stad een onderdak te vinden, liet is hier wéér om te
stikken. T n Karachi en %jmbay is het goed gelukt, maar als we hier in Hongkong
niet ergens worden ongevangen, is het gevaar niet denkbeeldig, dat we toch nog
geroosterd in het eigenlijke China aankomen.
Een van de eerste bezoekers aan boord in een haven, is altijd de dokter. Ook
hij vertelde ons dat we ingeënt moesten worden. We lieten onze briefjes uit
Saidon zien en we vertelden hem van die nokkestreek, die ons 15 dollar had gekost.
M aar die briefjes waren niet voldoende. Wij dachten dat hij misschien
wist van dat bordeel, dat zo hartelijk on onze boot door onze lieve crew was
ontvangen. Die lui brengen dikwijls ook bepaalde besmettingsgevaren mee. Maar
daar ging het niet om. We waren in Saigon toch aan wal getveest en daarom moesten
we ingeënt worden. We hadden mogelijk de pest in, nu dat was wel zo. Zeker weer
15 dollar. Van onze boardmonev zou dan practisch niets meer overblijven. Hoe we
ook protesteerden : het nokkebrie-f'ie van Saigon was onvoldoende. Hij bleef op
ziin strepen- staan : laten inenten of niet aan de wal ! We voelden ons genomen.
Weer een rib uit ons liif, maar we hadden geen keus. Met het bootpersoneel
moesten ook wii ons laten inenten. We hebben het. toen maar gedaan en....het
kostte ons niets. Wat ziin die Engelsen rovaal .'
Tegen de avond werd ook hier ons schin bezocht door een schuitje vol met
gepoederde dames, die van hetzelfde kaliber waren als die in Saigon. Maar ze
- 52 -

troffen het slecht. Ze meenden aan te leggen aan het achterdek...waar 6
eerwaarde heren waren eezeten. Ze kwaman van een koude kennis thuis !
Geen klandizie ! He wachten werden door ons ook even onder schot genomen :
het is jullie taak er voor te zorgen dat dit gespuis niet aan boord komt !
De.wachten, een Indiër ('n Shik) en een Mohammedaan deden daarop wat hun
best. Het zal vooral de >fohammedaan wel moeite gekost hebben, want die lui
nemen het op dit eebied niet zo nauw. Hij zal onze manier van...doen wel erg
vreemd gevonden hebben.
Voor alle zekerheid gingen er nog twee van ons naar de kanitein. Hij verzekerde
ons dat hij'order regeven had iedereen te weren on straffe van inhouding van het
wachtloon. Het bleef in Hongkong inderdaad schoonschip.
Het was on het schip bar warm en ontzettend druk met het lossen. De luiken van
alle ruimen stonden open. Hn steeds als dit het geval was, was ik bang voor
rokende havenarbeiders. Artheem en Stan gingen zo gauw mogelijk de stad in.
Er moesten weer hosties worden opgescharreld en wat voornamer was : ze zouden
proberen ergens onderdak voor ons te vinden. Hiep en ik zouden vat boodschappen
doen. Abdias en Huub zouden wat films laten ontwikkelen.
Net was ik met Hiep thuis toen Artheem en Stan aankwamen. Ze hadden een
nrachtig Kanaan voor ons gevonden bij de kathedraal. Paar zaten de paters van
de vreemde missieën van Milaan. Italiaanse paters, maar ze spraken lingels,
zoals trouwens bijna iedereen in Hongkon«. We waren allen zeer welkom en werden
om half acht aan het souoer verwacht.
' Het was al half zeven. Het werd dus zo'n beetje tijd om er heen te gaan. We
konden toch moeilijk de tafel laten dekken en dan niet on tijd komen. Onze
boot lag in Kowloon en van hieruit moesten we met een pont om zo in de stad
te komen. Dat kostte dus wat tijd. Stan zou wachten op de filmboodschappers.
Hii hee**t gewacht tot 10 uur „Toen is ook hi i naar de wal gegaan, met achterlating
van een briefje voor de anderen. Wat was er gebeurd ?
Huub en Abdias hadden in de stad de kanitein ontmoet. Hij vroeg hen of ze
met hem mee wilden gaan om te shonnen (winkelen). Van shontren kwam souperen
en de man werd .er» pratig. Hii had er blijkbaar behoefte aan zich eens uit te
snreken. Hii sprak over zijn moeiliikheden. Hij had zelfs een poging gedaan
zich van het leven te benemen. Dat was een maand geleden, '•laar de kogel ging
niet af. De huls was leeg. Hti beschouwde het als een wondet.Hij zag nu zijn
dwaasheid in, de arme kerel 1 Ronduit sprak hii ziin opinie uit over ons en
wat andere officieren van\:ons dachten. Hij had ook eens Methodisten mee gehad.
Maar dat soort priesters kon ie wel doodschieten. Hij vralgde ervan. Wij waren
gelukkig niet van die doodbidders. He meeste officieren mochten ons wel. Maar
er was er onder hen toch nog wel de een of ander, die niet' ge lof de dat wij
leefden zoals wii ons voordeden... o..dat' celibaat I
T oen Huub en Abdias die avond de boot opgingen, vonden ze niemand thuis. Ze
hadden een hele warme nacht in hun cabine.
Zaterdagmorgen om '0 uur waren ze bij ons. We hadden in Hongkong een paar.
heerliike dagen. Het klooster was lekker fris. Tn de stad en vlak bij de bergen.
We hadden Hier ieder een eigen kamer. Je was vrij in al je doen en laten. Kortom
een heerliik hotel. De overste was buitengewoon aardig en wilde niets liever
dan dat we na alle schommelingen een paar mooie dagen zouden hebhen.
Hongkong ... is eigenlijk helemaal geen Chinese stad. Ja, de inwoners zijn
wel allemaal zowat Chinezen, maar de bouw is Westers. De stad kon ook gerust
in Spnnie of Italië liggen. !Iet is buitengewoon mooi zoals de stad op en tegen
de heuvels gebouwd is. Hrote wegen tegen de bergen i Onbegrijpelijk zoals ze
daar hangen. Sommi«en waren nog niet hersteld en slechts on eigen risico begaanbaar.
Ook de haven is buitengewoon mooi. i-en van de paters vertelde ons dat er 100
iaar geleden geen mens woonde. He Engelsen zagen er een mooie haven in en
gingen aan de overkant wonen, de Westkant, die van de bergen. Maar ze stierven
er als ratten. Toen hebben ze het on een andere plaats'geprobeerd.. Ze zijn
aan het graven gegaan en aan 't werk en nu ligt er een stad van ruim 3.000.000
inwoners.
Hongkong is momenteel de meest welvarende stad van de Chinezen. Het was er nog
nooit zo p;oed pewecst volttcns de mters. Van alles was er te krijgen. Het is
dan ook wat ie noemt een VUJHAVT-N. Winkels en etalages... Hoe ze aantrekkelijk
te maken ? De inwoners van Antwerpen, Harcelona of van waar ter wereld ook,
- 53 -

HET LAATSTE STUKJE

ze hoeven het de 'Chinezen niet te leren. Want smaak hebhen ze wei. Het was
in de stad ook erg schoon.
Natuurlijk heb je in de stad ook wel echte chinese wijken en daar rommelt
het ivel wat. Alles zit daar on of langs de straat. Maar er lonen daar
geen koeien zoals in Brits-Tndië. .Je hebt in Hongkong echt Chinees en modern
Westers doorelkaar. Van muskieten of ander soort ongedierte hadden we ook
's nachts geen last. Er stond trouwens in de krant dat de Hngelsen D.D.T.poeder
met vliegtuigen hadden uitgestrooid.
Aan wat ie zo hoort, hliikt wel dat het niet de Hngelsen zijn, die de
Chinezen sympathiek zijn, maar de Amerikanen. Oie helnen tenminste, zegt men.
Maar...dat neemt toch niet weg dat het werk van de Hngelsen in Hongkong je
respect afdwinpt. Hn natuurlijk heh ie toch ook wel re snee t voor het aanpassingsvermogen
van de Chinezen, Men liet ons duidelijk blijken dat Hongkong
niet het. echte China is. Het blijkt ook nergens uit dat de modernisering de
Chinezen dichter tot het Christendom gebracht heeft.
Tn het klooster hier was ook een Italiaanse franciscaan. Hij is bezig met het
maken van een Chinees-Italiaanse dictionnairc. He man was al op laren. Had
altiid in China ticwerkt. Was daar o.a. 15 jaar rector van een kleinsemenari.
Wat liet gehalte van de inlandse clerus in China betreft, was de oninie van
deze man niet zo optimistisch. Ze missen de anostolische geest. Het zijn geen
zielzorgers. Hii hoonte dat wii er op onze oude dag meer moois van mochten zien.
Hij zei nop wel dat forceren niet helpt. Het moet van Roven komen. Alles kost
ook tijd.
Behalve praten over de problemen die jonge missionarissen interesseren,
amuseerden wij ons in de stad. He mensen maken een veel gezelliger indruk dan
in Brits Tndië, laat staan figvpte. Twee middagen gingen we ('e bergen in, een
130D voet hoog. Met het weer troffen we het reuze. Van de inenting tegen de
nest heeft gelukkig ook niemand last. gehad. We hebben aan Hongkong de mooiste
herinneringen. Hongkong heeft ons fjoed gedaan.
Woensdagmorgen moesten we om 11 uur weer on de boot zijn. We werden opgescheept
met twee nieuwe passagiers van een ander schip van onze geliefde
maatscharmij. De een was ziek en de ander was een officier die geregeld
dronken was. Hij had in Hongkong gevochten en met een bijl op het schip de
zaak kort en klein geslagen. De kamtein moest hem meenemen om hem aan de
politie in Sianghai over te leveren. Onze Lieve crew wilde hem niet bij zich
hebben. Hr zat niks anders on dan hem on te bergen bij de zieke op het achterdek,
in de cabine die onze kapel was. ? : ,erst zou hij geboeid worden, maar hij
loont toch los...met drinkverbod ! De slnieur heeft evenwel toch wat binnengesmokkeld.
Hie zieke passagier heeft hem daarbij wel geholnen' en gewoon gezegd
dat het van hem is. 's Avonds kwam meneer ons uitnodigen on een borrel.
We zeiden maar dat. we gingen slapen...en wc sliepen die eerste nacht, op weg
naar de Chineese zee, van armoe met gesloten deuren.
WIF^WlMluDAG 0 .T1FIJ om 4 uur, de laatste trip met de "STF.PflAN KEARNY" is
begonnen. v ia de straat van Pornosa ging het door de Chinese Zee op Sianghai
aan. Hen afstand van 860 mijl, bijna drie dagen varen. We hadden gelukkig een
rustige zee. De enige afwisseling die we hadden was een bezoek aan de machinekamer
van het schip. Daar was heel wat te zien. Maar ik vond het toch erg eng,
zo diep onder water. De temperatuur was T maar even 124 gr. Na dit bezoek
volgde de laatste avond en de nacht on dit schin. Daarmede kwam het einde van
onze trip met de "STF.PHAN KRARNY";
SJANQ1AT
ZATERDAGMORGEN- 1? .11 IL f komen we in Sianghai aan. We mogen de haven niet binnen
en onze boot blijft vóór de haven liggen. Ongeveer 6 mijlen van het centrum van
de stad verwijderd. Ze willen ons op de boot blijkbaar zo lang mogelijk bij zich
houden. Renakt én beladen stonden we uren lang te wachten. De havenpolitie en
het agentschan zouden ons netjes aan wal brengen. De formaliteiten met de dokter
waren gelukkig vlue geregeld. Maar alles bij elkaar duurde het tot 5 uur eer het
bootje ons naar de wal bracht. Hoe zal het nu bij de douane gaan ? De douane-
- 54 -

praktijken zijn overal anders en we za

een zekere plaats, fn Sianghai was het 37 iaar niet zo warm geweest. Je moet
het maar treffen om ook zo iets nog mee te mogen maken. Met. eten on de Procuur
was best, mnar waar ie trek in had, mocht ie niet hehhen.«.komkommers,
tomaten.. .fruit. Met zweet drupt heel de dat? van ie lij F. Het minste tochtje
en ie bent verkouden. We waren als kasplanties, o zo teer !
Hoe was intussen de toestand in China ? We waren er erg benieuwd naar toen
we er aankwamen. Want de berichten die we opgevangen hadden waren nogal verontrustend.
We hoorden al Mi onzp medebroeders in Karachi dat heel de Prefectuur
van Kianchow (mgr. Pessers) helemaal in handen was van de communisten.
Tn ^janghai lazen we in de krant dat de kanonnen van de communisten al in
Peking te horen waren. Tn het. Zuiden was alles rustig. P. p otveer was naar
Nanking vertrokken, naar was een nieuw huis gekocht. De p aters Fortuin en
n rankhuizen konden niet naar hun Umnfu terug en zouden ook ergens in het
Zuiden peolaatst wsrrden. Wat "moesten wij ? Toch naar Peking, naar de taalschool
daar ? Pater Schnussenberg, de delegaat en overste van al onze paters
in China had met Mgr. liburi, de internuntius, de zaak besnroken. 'let resultaat
was •-'at ze samen met ons naar Peking zouden reizen. Ze zien er geen gevaar
in. 'fe hoorden dat, toen de de legaat naai" Sjanghai kvam om er zijn veriaardag
te vieren. Tn Pekin" zitten nog vele buiten Sanders, mocht het gevaarlijk
worden, dan kunnen er alt.lid no

maag noopte me 's middags om maar gauw van tafel weg te hollen naar de
railine Met wat ik o r ferde, verloor ik,om mijn bril te redden, ook m'n
gebitie (een brugstukie met twee tanden). Zo werd ik ongewild uiterlijk
weer enige dagen ouder en dat terwiil ik ook al een tijdie mijn baard had
laten staan. Teeen de avond deed Stan de ronde om te weten hoeveel nislezers
er zouden zijn voor de volgende morqen. Dat moest goed geregeld.
Hii telde er zes, maar over liet «.lek lonend zag hl i daar iemand in pyama
zitten. Hij zat daar z'n brevier te bidden. ' f You are a nriest too "'? vroeg
Stan. " T think so", zei de mand. Laat het nu Internuntius Mgr. Riberi
zijn !
Het was die nacht erg heet. ïk wilde mijn slaapntatie on de brug neerleggen,
maar werd weggestuurd. Ik heb toen maar buiten voor de cabine, tussen de
Chinezen de nacht doorgebracht.
dinsdag 2°i Juli werd de reiswortn:ezet. Het

DE EERSTE HTAPPE ging wr trein van Wognum naar Antwerpen. Vandaar per
boot naar f^nua. Na de rarnn aldaar ging het per trein via Milaan-Bazel
terug naar Wögnum« De bootreis duurde 17 dagen. Over zee werden 2664 muilen
sfeelegd. 4 Dagen zaten we inde trein- 9 Hagen in Genua. 3 Hagen in Le
Havrc en. Bordeaux.
Üe2e triti duurde van M Febr. tot en roet 21 Maart, dus 53 dagen,
DB TWEEDE KTAPPE ging 21 April van start, Per trein van Hoorn naar
Nijmegen. Daarna naar Wychen OTI per touringcar naar Genua, Vandaar
een sliopertie naar Rome en vice versa weer terQg naar Genua. Daarna
gin* het op 11 Mei weer per boot naar Tientsin. Dit was een afstand
van 9703 mijlen. De stukken van haven tot haven deden me denken aan
de narassngen van de anabis, alleen waren 2e heel wat langer. Deze*
tt^eede etanoe duurde 105 dagen en eindigde op 3 Augustus.
De afstand van de hele reis óver zee bedroeg MA%! mijl.
Over land oer auto t>£ per trein konen er dan nog zo'n slordige 300(1 mijl
bil. Dat wordt sasien een afstand van 1.S.457 mijl.Bij elkaar is dat meer
dan de halve omtrek van de aarde.
We ziin OD weg naar China wel echte globetrotters geworden,
De hele reis heeft 167' dagen geduurd. Daarvan brachten we 62 dagen
al varende door op z;ee. 61 dagen j.a^en we m de verschillende havens.
Een maand lang waren we " om ov verhaal te kranen M in Holland. Een week
in Home en de rest van de dagen brachten ve door in de trein of zwervend
door Ruropa met onze touringcar.
5 Maanden en 18 dagen en nachten, varen we onderweg.
We kwamen in België, Frankrijk, Italië, Zivitserland, Luxemburg, ftaaco,
Egypte, Arabië, Brits Indië, de Straits Settlements en Chochin China.
Reizend door of Ijpgs 12 landen kwamen ww einsielijk MftAND.AO 3 AOGÜ?mB ! 47
in WIPM' 'aafii 1 .""
- 5f -

HOODSTUK I
PF.IPINR : HET HARTJE VAN HHT HEMRLSR RIJK
De stad was voor ons niet uitgelopen en op het station geen vlag om ons harteliik
welkom toe te roet>en. Maar wel waren daar de blij uitgestrekte armen van
enkele Hollandse waters : van Mgr. Kramer, Claudius van de Westenlaken (later
nog mijn overste in Nw. Guinea) en P. Jesualdus van Ifemert. Ze hielpen ons bij
de pasformaliteiten. Voor .vreemdelingen is dat in China een hopeloze zaak.
Deftig gezeten in een riksja werden we daarna gebracht, naar wat ons nieuwe
thuis zou worden : 18 Li Kwang Ch'iao.
CViao betekent "brug". Het geheel is genoemd naar de brug die leidde naar het
huis van een prins die Li Kwang heette. Met de ondergang van het keizerrijk
(1911) was ook hij aan lager wal geraakt. De nieuwe republiek werd gesticht.
Sun-Yat-Sen kreeg met. zijn Kuo-min-tang (nationale volkspartij) de touwtjes
in handen. Maar echte hervormingen bleven uit. 1-r brak in 1916 een nieuwe opstand
uit. Tijdens de eerste wereldoorlog werd het land blootgesteld aan
nieuwe vernederingen toen de Japanners de Duitse bezittingen in Siantung veroverden
en 2ich daar vestigden. Daarop vormde de Kuo-min-tang een eigen regering
in Kanton. Intussen waren de regionale rovergeneraals alleen maar uit
op eigen voordeel en plunderde de arme weerloze boerenbevolking. Chaos en
anarchie dreigden overal. De grote mogendheden dwongen Janan zich terug te trek
uit Shantung. De oude haat tegen de vreemde indringers stimuleerde het nationaliteitsgevoel.
De Chinese communistische partij werd ongericht en deze begon
zijn partijtje mee te blazen in het gistingsproces. De regering in Kanton
met Sun-Yat-Sen aan het hoofd, zocht steeds meer samenwerking met de regering
in Moskou. Met Russische steun werd geprobeerd in de vormeloze massabeweging
wat orde te schennen en er werd een modern leger gevormd. Na de revolutie-van
1925 begon dat nationale leger in .Juni 1926 vanuit Kanton zijn lange opmars
om het land één te maken' en te bevrijden van alle vreemde indringers. Het werd
één grote overwinningstocht. De rovergeneraals werden een voor een verdre\ f en
6f tot onderwerping gebracht. De ene provincie na de andere kwam in handen van
het leger van de Kuo-min-tang. De vreemde machthebbers moesten verdwijnen. Het
iuk der vreemdelingen moest afgeschud, er moest rust en orde komen in de staat.
Het p.ezag moest hersteld en de belangen in het buitenland moesten gehandhaafd.
Maar in de Kuo-min-tang waren ook de radicale intellectuelen en de communisten.
Ook zii wilden één groot China, maar er moest een radicale sociale ommekeer
komen.Sun-Yat-Sen wist tot zijn dood toe (1925) het evenwicht te bewaren. Maar
toen kwam Tsjang-Kai-Siek. Hij moest van de communisten niets hebben. Ze werden
buiten regering en leger gezet. Tsjang werd dictator van China. Sjanghai werd
veroverd en alle communisten eruit gegooid. Daarop kwam Mao-Tse-Timg. Hij begon
de boeren, die 851> van China's bevolking uitmaakten, nolitiek te interesseren
en te organiseren. Hij bracht zijn rode partisanen op de been en begon
daarmee zijn guerilla-oorlog. Steeds achtervolgd door Tsjang begon hij in
1934 zijn beruchte "lange mars" van bijna 10.000 km. door woestijnen en moerassen,
over bergen en door dalen, door Huan, Kueichow en Sechuan naar Shensi in
het Noordwesten. Honger en ziekte teisterden zijn troepen. Van de 100.000 man
bereikten 20.000 het doel. Yenan werd de hoofdstad en hier werd het uur van
het communisme afgewacht. Niet tevergeefs. Hier trouwde M ao in 1939 de "geslepen"
Jiang Quing, die later als een nieuwe keizerin de Culturele Revolutie
zou leiden. De tijd zou voor Mao werken en Tsjang-Kai-Sjek zou met zijn onbekwame
en corrupte ambtenaren het loodje moeten leggen. Maar daarover later
misschien nog een en ander.
'Toen wii in China kwamen was de strijd tussen beide kemphanen nog in volle
gang. De uitslag ervan zou ook ons verder lot bepalen. Voorlopig was Peiping
wel het eindpunt van onze reis, maar bij onze aankomst was de spanning om ooit
nog verder naar Kianchow te kunnen gaan, nog volon aanwezig.
Pater Schnusenberg ofm, de Delegaat van alle Franciscanen in het Verre Oosten
was optimistisch en had ons daarom naar hier gebracht. Als Duitser wist hij
het tijdens de Tweede Wereldoorlog van de Janpen klaar te krijgen dat alle
- 1 -

uitenlandse missionarissen uit Noord China, hier in dit mooie huis werden
geïnterneerd. Sinds de .Tanpen hen hierheen hadden gebracht zaten er hier na
de oorlog nog altiid een groen oudere paters en broeders en ook nog enkele
bisschopnen uit de j?ebieden die nog door de communisten bezet waren. Tien
deel van de Hollandse paters was na de internering op vacantie gegaan en na
terugkomst voorlonig in het Zuiden geplaatst. De Paters Potveer, Goedhart,
de Reep, Herculanus, Cajus en naar ik meen ook Schoor! had ik in Ifolland ont
moet.
Van de oudere paters die waren achtergebleven troffen we Mgr. Kramer aan en
behalve de naters van Westenlaken en van üemert ook P. Wismans en P. Authert
van Macht. Bij de zusters woonden verder nog de paters Schilte en de oude
krasse Marcianus n erks, eens na de Uoksersopstand bevorderd tot mandarijn,
Hü was de held die met kachelpüpen en veel lawaai Matschang met succes
tegen de Boksers verdedipd Had. Mars was ;il 50 jaar in China l Op 1B Li Kwan
Oh'iao was het vooral-Mi de Hollandse paters feest. Alles lachte ons als he
ware toe.
Het was alsof alles ons toerien :
ft VEEL NIEUW GELUK VANUÏT DB IffiMFl
VOOR HFT JAAR HAT KO1EN GAAT ï "
De eerste vijf ionge missionarissen na de oorlog waren dan toch eindelijk
aangekomen. Vijf man. Allen bestend voor de pasopgerichte Prefectuur van
Kiangchow, dat voorheen tot Luanfu behoorde. Mgr. Pessers was er na de
oorlog met enige paters heengegaan, 2e waren daar moedig weer begonnen.
Ms pas aangekomen nieuwelingen in de oude keizerlijke stad hadden we ogen
en oren tekort. Na een lange reis waren we in het 36e jaar van de Chinese
Republiek, OTJ de derde dag van de Hste maand, dan eindelijk in het hartje
van China aangekomen. In het Westen was het. 3 Augustus 1047.
We kwamen te wonen in een pracht van een huis met een magnifieke tuin.
Voor ons een sprookjesachtig begin I
_ 7 ~

18 LI KWANG ÖT'IAO
Li Kwang Ch'iao was niet zo maar een huis, Dagenlang was het voor ons als
een doolhof. Op een terrein van 150 bij 100 meter stonden allerlei gebouwen,
groot en klein. ïn grote'liinen kwam dit buitenhuis overeen met een chinees
huis waar een hele familie in woont. Ik heb er een plattegrond van gemaakt.
Het was een heel karwei, u vindt het on pag, 3, misschien vel interessant
't eens rustig te bekiiken.
Aan de Westziïde van het gebouwencomplex liep een beek met daarover aan de
zuidzijde een brug. De brug naar wat eens het buitenhuis was van een prins,
Li Kwang genaamd. Mij woonde daar dus in met zijn zonen en zijn personeel.
Vanaf de brug liep er een iveg tussen de wal en de zuidelijke muur om-de
school heen, naar de eigenlijke ingang aan de Oostzijde.
Het hele complex was omgeven door een muur, zoals meestal in China.
Eenmaal door de ingang binnen, stond je voor een muurtje dat de kwade geesten
moest weren. Om hen af te schrikken stonden er op dergelijke muurtjes afschuwelijke
draken afgebeeld. Soms ook staat er een stenen draak voor een
gebouw. Zo stond er ook een voor de bibliotheek»
Achter de geestenmuur lag de Yüentze (binnenplaats) die ie in bijna alle oude
chinese huizen aantreft. De Yüentze was de eigenlijke woonplaats. Rond de
Yüentze was een galerij gebouwd met twee grote zalen. In zaal ! woonde dan de
vader en moeder. Aan beide kanten van de Yüentze de oudste zonen. Zaal 2
was bij onze Prins de zaal van het zalige nietsdoen. Van achter had deze zaal
uitzicht op het water (nu droog en volleweid) en op de hambu-tuin. De '©verdekte
galerij liep door naar zaal 3, die voor ons als kapel was ingericht.
Daarvoor lag weer een rotstuintie. 'Van de Westzijde lag er dan nog, rond een
prachtige bioementuin een grote sniegelgalerii. Vanuit zaal 3, die vroeger
ontvangzaal voor de dames was, konden deze dames zich dan spiegelen in een
twintigtal spiegels van allerlei vormen. Heze spiegelgalerii was een nabootsing
van Hie in het zomemaleis van de keizer.
Noordellik hiervan lap; het domus Pranciscana, waar het merendeel der paters
woonde. Met de school (geheel in het Zuiden) is dit later gebouwd. Helemaal
in het Noorden lag het oude gebouw met veranda en met nog wat kleine gebouwtji
Al repende het ook hooivorken, vanuit het domus franciscane kon ik altijd
met een klein sprongetje op de overdekte gangen komen en dus zo droog OP
school. Naar de refter en de kapel moest ik altijd even door de buitenlucht.
Tn het Noord-Oosten lag dan nog, temidden van uitzonderlijk mooie rotstuinen,
de bibliotheek met veranda.
Het was een geweldig comnlex van gebouwen waarin tijdens de internering talrljke
paters en broeders waren ondergebracht. Rond het geheel liep een pad,
westelijk van de beek, in het noorden langs de grote waterplassen net lotusblomen.
Langs meerdere plaatsen kon men zo naar de stad.
In de zonnige dagen van onze aankomst was Li Kwang Ch'iao met zijn overdekte
wandelgangen en ziin overdaad aan tuürolezier als een Eldorado voor ons, een
stukie paradiis. Maar dit zou gauw veranderen. Want.ook in dit stukje paradij:
had de zonde ziin sporen nagelaten. Uit vele landen waren we naar hier gekomêi
om hier, temidden van een warwinkel van talen, de taal óer wijzen weer te
ontdekken : liet Chinees. Om hiermede gewapend, in dit land vol verscheidenheden,
tot de mensen te gaan met een boodschap van vrede en liefde. Mooi .'
**aar het innemen van die letters op onze school, zou me zwaar op de maag
gaan liggen .' Ergens mijn eigen schuld, want net als alle andere Hollandse
studenten in PeiPing, had ik in 1041 ook naar Niimegen kunnen gaan om er van
China een en ander OP te steken bii Prof. Mulder.
Maar ik had daar toen weinig vertrouwen in. Ik dacht ook dat het oponthoud
ui Holland wel niet te lang zou duren. Ik wilde daarom liever naar Nieuwe
Niedorn om daar in de pastoraal wat thuis te geraken.
Maar ik heb het geweten want mijn OFM-con^raters hadden in die tijd vooral
bij P. Maurus van Genk OFM al heel wat chinese lettertjes gegeten'.
?-Q lagen me in Peirung wel een streepje voor.
~.3««

DF. TAALSCHOOL
Vroeger moesten de jonge missionarissen die naar China wilden» als het enigszins
kon, eerst een jaar naar Rome orn daar in het missierecht onderricht te
worden. Pater Schnusenberg of.m. meende zeer terecht dat dit beter in het betreffende
land kon plaatshebben. Pastoraal kon dan alles beter worden aangepast
en ook de taaistudie kon effectiever worden aangepakt,
de "Scbnus" richtte daarom na' de oorlog in Peining de taalschool on. Deze
was een gerichte voortzetting van de taalstudie waarmee velen tijdens de internering
al zeer intens begonnen waren.
Als vroeger een missionaris in China aankwam, dan werd hii onmiddellijk doorgestuurd
naar zijn missiegebied. Het hehuln van een confrater, de knecht en
iie Christenen, moest hii het Chinees maar zien te leren en tegelijkertijd begon
hij dan het-werk wat over te nemen. Haar met het Chinees kom je'dan niet
ver.tOm'Roed Chinees te leren praten, lezen en schrijven is een jarenlange
studie vereist. Al het andere werk moet dan opzij gezet worden. De jonge missionaris
moet weer naar school. Pater Schnusenberg vond dat die school in
Peining moest komen. En hij droomde er van om in Li Kwang Ch'ao die school
voor ionr>;e missionarissen te kunnen beginnen. Peiping. was volgens hem de aangewezen
plaats. Deze stad was eeuwenlang de keizerlijke residentie geweest.
Hier klopte nog steeds het hart van de Chinese cultuur. Peining is één groot
museum. Alles spreekt hier van een groots verleden. De schatten der cultuur
liegen hier bij honderdtallen uitgestald. Je ziet zo iets nergens anders,
Temnels, naleizen, pagoden, erenoorten» beelden van draken enz. enz., een
stad voll Bovendien is de taal van Peining, het Pekinees of de mandarijnentaal,
de offciele taal van China. Peining is dus de aangewezen plaats voor
een taalschool. Lik Kwang heeft weinig plezier van z'n buitenhuis gehad. Want
het was net klaar en meteen daarop kwam de revolutie. De man kwam op de keien
terecht en xvii uiteindelijk in ziin buitenhuis, nu taalschool voor de jonge
missonarissen in China.
De Belgische pater Hermes Peters en de taaivirtuoos P. Beatus Teunissen hadden
de leiding. Ze werden ov school geholpen door een 20 Chinese onderwijzers.
Later werden er nog wat aan toegevoegd. Aanbod, was er genoeg zodat er een
goede keuze remaakt kon worden. De meesters moesten een goede uitspraak heb"
ben. On hun godsdienst werd niet gelet. Ze waren bijna allemaal nog heiden.
Wel moesten ze onze cathechismus wat kennen, want deze stond op ons lesprogramma
.
Toen wij na een lange reis van veel omzwervingen eindeliik in China aankwamen,
wisten we dat we naar school moesten. 'Twee jaar lang naar school...
en je staat dan on de torens van het beloofde land l Schrijf de missietochten
op de rug van een muil voorlopig maar op ie buik J Vooruit jongens de schoolbanken
weer in .' En daar moet. ie dan een taal leren waarvan gezegd wordt dat
ie zo moeilijk is'omdat de duivel zelf die uitgevonden heeft om de bekering
van China een halt toe te roenen. Het zal dan ook een hele worsteling worden
Iedere 3 maanden zou een nieuw schooljaar beginnen. Wij begonnen met een
60 leerlingen, maar er zouden er in de loon van het jaar nog een dikke 20
bijkomen, allen bezield van het zelfde doel. De leerlingen kwamen wel uit 10
verschillende landen. Het was alsof er geen oorlog geweest was. Allerlei
ordes en congregaties waren vertegenwoordigd. De meesten bezaten een eigen
huis in de stad.
Tn ons huis zaten denk ik zo'n 50 o.ïï.M.ers, waarvan 10 Hollanders. (>p
school begonnen we met 5 Hollandse studenten HFM. Verder waren er nog vier
Hollandse S.V.D.'ers en drie Lazaristen. Van vijf ervan ken ik de namen nog ;
de Kort, Beune, Lcenaerts, Brasnenning en mijn kameraadje in de klas, Verstap
nen. Na een paar weken van acclamatiseren begonnen de lessen.
Viif lesdagen in de week...en die waren niet mals 5
We zaten 's morgens om 8 uur al in de klas. In de morgenuren hadden we vijf
lessen. In die les zaten v/e met 21 man. P. Hermes geeft dan kerkelijk recht
of mstoraal. Alles in het Latijn. 1'. Reatus vertelt ons in zijn les, dikwijl
in allerlei talen, over de structuur van de taal. Hii laat ons een duik
nemen in het. moeras van de "karakter 1 '-opbouw en probeert ons de oren te
~ z. _

18 LI KWANG CH'AO

openen om de verschillen in toonhoogte, kwantiteit en klemtoon op te vangen,
"n Verschil in klemtoon kan rare gevolgen hebben. We weten dat uit het verhaal
van de slechte koning Achah. Om hem tot overgave te dwingen werd hem
toegeroenen : "Gooi je sabel naar beneden". Verdoofd door het geschreeuw
en gehoon gooide hij toen zijn lieve Jézabel vanuit het raam boven, tegen
de straatstenen. Als wij in de Sinterklaastiid vragen om een lekker stukje
"taai-taai" maakt het geen verschil OT> welke toon wij dat uitspreken. Maar
zeg ie dat tegen een Chinees OP de eerste toon, dan denkt ie dat je gek
bent geworden. Je vraagt toch geen "oud wiif" om op te eten !
Behalve de twee algemene lessen, hebben wc dagelijks nog drie sectj.e-lessen.
Je zit dan in groenjes van viif samen. Verder heb -je elke dag nog twee
privaatlessen. Je zit dan een half uur lang alleen met zo'n meester in een
kamertie. De kriebels lopen dan over ie lijf. Want die man mag alleen maar
Chinees praten. Als hij Engels snreekt wordt hij prompt ontslagen. Je moet
dan zijn geluiden nabootsen en proberen te begrijpen wat hij zegt. Wijzend
op,zich zelf zegt ie dan in de derde toon'Vo". Jè komt er dan achter dat
wo : "ik" betekent- Wijzend on de natient tegenover hem zegt ie dan op de
tweede toon : "nin ". bat is dan : "lij". En wijzend naar een denkbeeldige
derde persoon zegt hii dan op de eerste toon : "ta " en dat is dan "hij".
Tellend op de vingers zegt ie dan op verschillende tonen: T, êrh, san, tzu :
én 1 , twee, drie, vier enz.. De meesters stellen je dan ook allerlei vragen.
Van de kant van de patiënt valt er dan dikwijls een langdurige stilte. Je
weet je met ie dommigheid geen raad en sotns de meester ook niet. Kortom :
de methode lijkt on een naardemiddel, maar het werkt wel. Na verloop van
tijd heb ie het handvat om vragen te stellen dóór., en je begint dan zelf :
wat is dit ? Wat is dat ? enz.. Dan leer ie zo woordjes kennen. Uit het
niets kom ie zo langzamerhand tot iets. Toen ik later bij de Bkagi's op
de Wisselmeren kwam, heb ik zelf deze handvaten ook toegepast om met de
mensen daar de eerste contacten te kunnen leggen.
Ik heb later dikwijls teruggedacht aan die lessen in dat kamertje met
zo'n Chinese meester. Moederziel alleen met hem, opgesloten in dat vertrekj?
wist je dikwijls alleen maar de benauwende geur te definiëren van de knoflook,
die op de vroege morgen al, uit de keel van je leermeester opborrelde
^a een half uur mocht ie dan naar een ander kamertje, waar een andere meester
al een half uur lang op dezelfde manier zijn stinkende best had gedaan.
Biina dagelijks klonk het : "Heer, o Heer, wie zal bestand zijn"? van onze
lippen. Maar onze verzuchtingen werden verhoord, want om ons toch nog enige
overlevingskans te geven, werd na verloop van tijd gelukkig besloten om met
dat knoflookrantsoen maar te stonnen.
De meesters verdienden, naar ik meen, één amerikaanse dollar per dag.
Voor hen toen een aardige duit. Er kwam dan ook niemand OP het idee om maar
te gaan staken. T-r waren voor dit vak liefhebbers bij de vleet. Ik had een
•nrivaatdocent die precies op Tsjang Kai Siek leek. Mij was zo blij als een
kind, als ik soms een goed antwoord gaf. Hij gaf me alle dagen ook enkele
karaktertekens mee naar huis. 7e waren keurig met een penseel geschreven.
Ik legde ze alle dagen, netjes uitgeknipt, in een Hernardo-doosje en daarmee
speelde ik op miin cel dan legpuzzle. Aan de achterkant had ik de uitspraak
en de betekenis geschreven, maar daar mocht ik natuurlijk niet naar
kijken....Zo moest Jantje leren lezen 1 Allemaal streepjes, haakjes, boogje:
en vierkanties, waaruit het mannetje was ongebouwd. Ik voelde me dan als
Adam, die alle diertjes een naam mocht geven. Maar hij kon ze zelf bedenken
Ik moest er maar naar raden, hoe anderen dat beeestje genoemd hadden.
Tk had echt het idee weer OP de Kakschool te zitten...zij het dan zonder
klepbroekie. We zitten in school allemaal braaf op een stoeltje voor een
schrijftafeltie met een schrijfplankje eron. Het is net een Montessorischool...en
dan te bedenken dat ik al 34 iaar ben. "Als ge niet wordt als
kinderen"....Tjo1ken in de klas met banana-drink was er toen nog niet bij,
maar er ziin wel grote kinderen, 'die zo nodig af en toe hun vinger moeten
opsteken. De elf nogal levendige Italianen, met hun Overste aan het hoofd,
hebben daar een handje van. In de latiinse les P. Hermes hoor je ze niet.
Je hebt het idee dat ze amper weten waar liet over gaat. Maar als ze door
hebben wat de meester in z'n les bedoelt, dan laten ze het met handen en
voeten zien.
- 7 -

Er gaat dan steevast van zo'n braaf mannetje, als om striid een vinger
omhoog. Twee vingers omhoog steken mag niet. Dat is om het geheim te
verbergen, dat onze zorgzame paters vergeten hebben in de kakschool
een W.C. te bouwen. Die staat nu ergens buiten. We moeten daarom groot
zijn en wachten tot na de les. Tn de les denken we alleen aan hogere
dingen. Men heeft ons toch niet Voor niets een nieuwe naam gegeven,
(Jes.62,2) : sienf.u, vader van de geest, zielevader. Luisterend naar de
klanken van 'Steltenpool" noemde de meester mij "Suntzu-nu" Kort gezegd:
Sun-sienfu.
HET LEVEN ROND DR BOERENKATER
Na een naar weken had ik de Belezenheid om me eens te laten wegen,142 pond.
Een verlies van 10 pond, sinds ik van huis gegaan was. De hitte van de
reis was niet in mijn kleren gaan zitten, maar eenmaal in Peiping kwam ik
weer aardig bij. We eten alle vijf als dijkers, het lijkt wel of we uitgehongerd
ziin. He maat* blijft om eten vragen. Sinds het noviciaat - 13 jaar
geleden - heb ik niet zoveel gegeten als nu. In de keuken staat een Beierse
broeder en al ziin ziin knechten niet alt Lid even sdhoon, het. eten is werkelijk
poed. Mleen kan ik de "Maagdenburgerba1len", die we nog al eens krijgen,
niet zo ern; appreciëren. Dat zijn van die meelklodders, bijna een vuist
dik, die in het water gekookt worden. Ze worden met jus erover opgediend. Maar
ze liggen als een keisteen OP ie maag. Rlke morgen zit ik na de M. Mis om
7 uur al achter een bord vogeltieszaad. Hen waterpapje dat best te verteren
is, maar of het als zangzaad bij mii ook enige uitwerking zal hebben, valt
te hetwiifelen. Op Zon- en feestdagen krijgen we 's morgens een rijstpapje,
maar ook zonder melk. Melk is bier erg kostbaar, want koeien ziin hier zeldzaam
en de beesten geven maar een naar liter melk. De bahies zien het zelden.
Het. gewone volk ziet nractisch nooit melk. Na een week of zes had ik slechts
twee maal een klontje boter geproefd en dat v/as nog van de IJNRA. Wij krijgen
bijna alle daeen wel wat vlees en het brood is lekker. De gewone drank aan
tafel is thee. Koffie is een elite-drank. We drinken het alleen in de recreatie
die Hollanders met elkaar houden.
De thee heeft meestal een verdacht lichtgele kleur, maar soms zit er echt
een nunneltje thee in. De thee wordt door de Chinezen en paters veel gedronken.
Ik drink het voorlopig alleen 's morgens bij 't ontbijt, want 's middags en
's avonds krijgen we aan tafel nog steeds bier van de'.Amerikanen. Want toen
ze na de oorlog weggingen hebben ze al 't eten dat ze achter moesten laten
maar aan de naters en. de zusters gegeven. Daarbij was ook tamelijk veel bier
en prote blikken bonbons. Wat dit betreft waren we hier dus nog mooi op tijd
aangekomen. Want er was nog heel wat van dat spul.
toen ik wat was ingeburgerd heb ik, maar eens een tandarts ongezocht. Want
OP de boot naar Tientsin was ik mijn voortanden kwijtgeraakt. Ik kwam bij een
Pool terecht, of misschien was het ook wel een Hongaar. Maar het was er in
elk geval een, die de waarde van het geld goed kende. Hij metselde een paar
stifttanden in mi in mond, heel keurig, maar ik moest er wel 1.800.000 Chinese
dollar voor neerdokken, oftewel 36 Amerikaanse dollar. Gelukkig had ik ze nog.
Ze ziin in eik geval goed besteed. Ik zie er nu weer behoorlijk jong uit.
Het is nu alsof de tijd aan mij is voorbij gegaan. Hit zei. P. Reatus tenminste
tegen me, toen ik mijn baard had afgeschoren. Ren van de Chinese meesters vond
het maar niks met al die baarden. Oe tiid is voorbij dat wij in het buitenland
een museum willen ziin van oude mannen met baarden. "We ziin in een modern
China", zei hii. Maar Chinezen ziin fijngevoelig en slim. Hij bedoelde misschien
wel te zeggen, dat wij niet moesten denken ooit echt Chinees*te worden. Zeker
niet als we meenden dit te moeten bereiken door wat haren rond onze kin te
laten proeien. 'teel radicaal heb ik toen meteen na de les meteen mijn baard,
die bestond u.it trvee woeste plukken haar, maar afgeschoren. Ik was er net
mee klaar toen pater Autbert, een man van 50, me kwam vragen of ik zijn haar
wilde krdrmen. "Je kunt het toch"? "Natuurlijk", zei ik...maar ik had het
nog nooit gedaan. Ik had wel de spullen. Hij ging zitten en ik begon het
veld te verkennen. Ik maaide wat over ziin kop* ma^r de resultaten waren miniem.
- 8 -

Ik wilde me niet laten kennen. Zonder dat hij het merkte - hij was behoor'
lijk kippig - had ik een hand van mijn eigen baardharen on de grond gestrooid.
Hij voelde met zijn hand naar zijn hoofd. "Er is nog niks af".
Wat ? Kijk dan eens op de grond ! Ja 2 En hij ging er weer voor zitten.
"De machine trekt", zei Autie. "Ja, ik moet hem even smeren". Weer geprobeerd
en ik wist er hier en daar een hak uit te krijgen. Zelfs een hele
ladder midden over zijn kon. Maar toen ping het helemaal mis. Ik kon er
geen beweging meer in krijgen. De tondeuse hin.p in zijn haren. Ik kon niet
meer van het lachen. Br kwamen natuurlijk buren 'on bezoek. Fr werd een meer
bekwame vakman Mi gehaald, maar die kon het ook niet. We lagen krom.
Tenslotte heeft een Amerikaanse medebroeder zijn machine gehaald...en heel
dat hoofd maar gemilimeterd met behulp van een klein schaartje. Het -schouwsnel
heeft bijna twee uur geduurd en....het kostte niets. Alleen had het
lijdend voorwem er zijn dutje voor moeten opofferen.
We woonden als Hollanders allemaal gezellig bij elkaar in het Franciscaanse
Ordenshuis. On Zondagen en bijzondere Feestdagen kwamen we op de
kamer van Mgr. Kramer bil elkaar. Dan nodigde Luanfu ons uit. op de Chinese
borrel. Het indrinken van de Chinese wetenschap ging me lang niet gemakkelijk
af. Maar de Chinese borrel heb ik nöóit door mijn keel kunnen krijgen.
Precies petrolie. Meestal was er dan ook wel iets anders. Het was onder die
borrel wel altijd gezellig, maar veel openheid over het wel en wee van de
missie was er niet. Was dat om ons de moed niet te ontnemen ? De gesprekken
waren altijd wat geheimzinnig en te rooskleurig. Wij moesten onze inlichtinge
nractisch uitsluitend uit Engelse kranten in Peiping halen.
Bij de andere ordensgenoten in huis, was het geen gewoonte om samen wat
recreatie te houden. .Ta, men liep na het eten dikwijls een rondje in de tuin.
Maar dat was dan ook alles. Samen recreatie houden op een cel. in huis, was
dan ook verboden. Er moest in huis stilte en rust heersen, een sfeer van
studie en gebed. Maar de Hollanders waren die gezellige recreatie van huis
uit gewoon.Daarom had de Delegaat voor ons een uitzondering gemaakt. Ook de
huisoverste Pater Fortunatus Baumgarten begreep dat goed en stopte ons in
de vorm yan misintenties wel eens wat toe, om zo behalve koffie, ook eens
wat anders te kunnen drinken.
In de missie had men vroeger al het nrivilege on je kamer de H.Mis te
mogen lezen. Zo x^as mijn cel in Peining 's morgens kapel en 's .avonds werd
hii meestal verheven tot "boerenkamer" waar we dan dikwijls nog even gezellig
bij elkaar kwamen. Die naam stamt eigenlijk uit de oude kloosters in
Holland, waar ook altijd een aparte kamers was, waar de boeren gezellig
bii elkaar kwamen samen met de portier, als ze de spullen naar het klooster
brachten ( boter, kaas, mest voor de tuin enz.) die de termijnbroeder bij
elkaar gebedeld had. Wij hebben on onze hoeronkamer veel lol gehad.
Toen we in Peiping aankwamen waren de hondsdagen net zowat voorbij.
Tijdens die dagen is het dag en nacht ontzettend zwoel. Het vocht trekt dan
overal doorheen. Al is het overdag nog zo warm, drogen doet het niet. Je
moet ie tabak voor de pijn dan alle dagen op het vuur drogen. Drie, vier
keer op een dag moet je wel van kleren verwisselen. Als je dan maar goed
kunt transpireren, want dat is gezond. Na de hondsdagen komt er dan weer
een tijd van veel regen. De hitte wordt er dan evenwel niet minder op.
De zomerdagen zijn dan ook meestal zwoel en nat. Al regent het hooivorken,
echt onfrissen doet het niet. In de nacht daalt de temperatuur wel iets,
want dan is ook in Peiping meestal de zon afwezig. Maar als regel blijft
het toch benauwd. Dat duurt dan meestal tot Maria ten Hemelopneming,
15 Aug. Daarna is de zon overdag nog wel sterk, maar 's nachts begint het
dan al aardig af te koelen. Daarna gaat het langzamerhand naar het midwinterfeest
toe. Met als in Sjanphai kan ook in Peiping het weer erg verradelijk
zijn. Ineens kan de temperatuur dan flink omlaag vliegen.
OMRINGPDOnR HOFFELIJKE MENSEN
Enige dagen vóór het feest van Franciscus f 4fet.) kreeg ik het voor miin
krieken. Zowat vijf dagen achtereen bracht ik door OP het stilletje, oftewel
-9-

de W.C.. Ik had behoorliik wat kou in de buik. Mgr. Kramer bracht me een
lekkere warme buikband. Maar deze kon toch niet verhinderen dat ik, niet
tijdens de retraite, naar het ziekenhuis moest. Ik lag daar met nog een
Hollander, Het waren daar Belgische zusters. We konden dus Hollands praten,
zulle. Ja viif dagen kuren was ik weer van alle vreemde smetten vrij. Ik
heb er h?el wat pillen moeten slikken en drankjes ter bestrijding van de
nijn. >p het feest van Franciscus kwam Moeder-Overste van de Hollandse
Zusters met druiven en neren...maar ik mocht er alleen maar naar kijken.
Toer. de broeken schoon waren en de nijn weer geleden, mocht ik weer naar
hui.Ï. Dat ging ner riks ja» waarvan er wel enkele duizenden in Peipdng
roncriiden. Met behulp van een zuster had ik met het riksja-mannetje aftjesuróken
dat Mj me voor 4000 dollar zou thuisbrengen. Als een vorst zat
ik in dat wagentje, een soort sulky dus met het man-dravertje ervoor.
Maar na een minuut of vijf ploft er een band. Ik er uit en ik wilde
meteen in een andere riksja stampen, die me al werd aangeboden. Dat kereltie
achter mij aan. Gesticulerend met handen en voeten stond hij vöör me.
Hij wilde zijn geld hebben. Ik vond ook dat hij wel recht had op bijv.
1000 dollar, maar ik had alleen maar een briefje van 5000 dollar. Ik kon
er niets afscheuren en ik zag er ook geen kans toe om hem duidelijk te
maken mijn briefje van 5000 dollar te wisselen. In een wip stond ik wel
tussen honderd mensen : n. Ik dacht aan Alexandrië. Maar in Peiping bleek
men nog met respect na;-?- een buitenlander op te zien. Het waren hier geen
brullende leeuwen die m

Haar zit. toch p,een vrucht, meer aan I Dat was wel zo, maar de knecht, dacht
ik moet de paden schoonhouden. Als die bladeren maar steeds blijven vallen
kan ik wel aan het harken Wijven. Mij zat daarom in de boem om alle bladeren
er af te schudden l
Half Hctober was er vanuit Weert een uitzending voor de missionarissen.
•Het was om 3 uur 's middags in Holland. Hier was het toen middernacht 12 uur.
Dus 9 uur verschil. Het woordje van de provinciaal kwam goed over. De muziek
kwam minder goed door.
Het eerste wintert.ie dat we meemaakten, een soort voorwintertje, begon
plotseling op 12 November. Ineens was het mooie weer voorbij en het vroor
meteen 7 graden. De volgende dagen varieerde het van 6 tot 13 gr.. De kou
liep zelfs op tot 16-17 gr., maar het weer was lekker droog. RÏoemcn on de
ramen zie je dan zelden, want alles is kurkdroog.
Vóór de droge koude begint, de eigenliike winter, heb ie de beruchte
Voord Ooster of zoals de Chinezen zeegen : de Oost-Noorderwind, Als je dan
met ie gewatteerde kleren on straat loont, heb je het gevoel in je zwembroek
ie te lonen. De koude wind voel ie dan door hart en nieren heen. liet
kan gebeuren dat ie op straat geen hand voor ogen kunt zien van het zand en
de stof. Ik ben zo gelukkig dat ik miin kamer aart de Zuidzijde heb, maar aan
de Noordkant moet je in die tijd steeds lagen zand van vloer en tafel verwilderen
en dat terwiil er toch dubbele ramen zijn.
In de donkere avonden zitten we dikwijls bij een petroleumlampje, want
met het licht hier is het steeds klungelen. r 5e nieuwe baas van de lichtvoorziening;
gaf er laatst een verslap van in de gemeenteraad. Waarom, zo werd
Gevraagd, gaat het met het licht nog steeds zo slecht ? Wanneer is het nu
eens gemaakt ? Het is er mee, zei de slimme Chinees, als met een patiënt.
He dokter kan ook moei.liik zeggen wanneer deze helemaal genezen zal zijn.
He H een concreet plan om het te verbeteren ? Ja, negatief zal er naar
gestreefd worden door rantsoenering van het lichtverbruik. En positief zal
de verbetering hierin bestaan, dat er nieuwe machines uit Amerika moeten
komen. He slimmerik l Ze doen geen cent ruin de verbetering, maar desondanks
heeft het bedrijf de laatste 3 maanden 2 billioen Chinese, dollar aan schuld.
EEN ONVERGETELIJKE SINTERKLAAS
'Iepen Sinterklaas kwam er hier uit Holland een nieuwe spruit aan. Hij moet
een bolleboos ziin in het Chinees, Nevolon Smith. Hij heeft in Holland al
jarenlang met buitengewoon succes Chinees gestudeerd.
De reis naar China zal hem ook nog lang heugen. Want ook hij kwam met
een verhaal van een brandend schift in China aan. Tussen Manilla, op weg naar
Hongkong, brak er brand uit on de boot. Het begon in het. eerste ruim, net
als on onze boot. Toen ze het in de nacht baTierkten, was het hele dek v6ór
al vuurrood. Het barstte onen en een vuurzee kwam naar boven. Daarbij kwam
nog dat ze midden in een tynhoon zaten. Zo lagen ze te dobberen toen het
tweede ruim ook al begon. Toen kwam de kapitein, OP het idee om ruim twee
en drie onder hete stoom te zetten, zodat na afkoeling in die ruimen alles
nat zou ziin. En dit is hun redding geweest. Er waren vijf geestelijken
aan boord en onder hen drie Franciscanen. Van 's nachts 12 uur af tot 8
uur in de morgen hebben ze in regen en wind bij de reddingsboot gestaan,
die al buitenboord hing. Ze zijn er niet ingegaan, omdat dat met die hoge
zee voor 80% de dood betekende. Wel was on het alarm een Amerikaanse tanker
komen opdagen. Maar deze bleef alleen in de nabijheid om eventuele drenkelingen
on te nikken, dn 8 uur was de bemanning de brand meester. Ofschoon
de boeg deerlijk gehavend was, ziin ze achteruit varend, tegen de wind in,
naar Hongkong gestoomd. Dit gebeurde zo, opdat de vlammen door de wind
niet opnieuw zouden worden aangewakkerd. Fn Hongkong kwam de zeebrandweer
otxla-en. Maar de schrik was ons Smithie ook niet in zijn koude kleren gaan
zitten. De koude wind bil aankomst in Peining, sloeg hem dan ook meteen op
ziin borstrok. Maar het lien gelukkig met een sisser af, het bleef bij een
grienje.
Met Sinterklaas is het overal in Holland vreugde. Je denkt aan de mooie
-11 - .

Sinterklaasavonden van de laatste jaren Mi de jeugd in Nieuwe Niedorp.
China kent de weldaden van de Sint nog niet. De oost uit Holland was evenwel
present en onze huisóverste, die een Duitser is, had in de refter goed
aan de Hollanders gedacht, om van de Hollandse zusters maar niet te praten.
He eerste Sinterklaasavond m China werd een onvergetelijke avond. Maar de
oorzaak van het onvergetelijke lag in iets geheel anderst
Uit Kiangchow waren al wat vage berichten binnengekomen. Dat Pater Bruns
vermoord was, daaraan mocht ie niet meer twüfelen. Hat was wel zeker. Van
de andere paters en zusters werd verteld dat ze ook waren opgepikt of gevlucht.
Maar van een van de zusters klonte de naam weer niet, daarom werd
dit bericht vanuit Peining niet doorgegeven naar Holland. We zaten in elk
geval al een paar weken in onzekerheid. Ais do een iets vertelt aan de ande:
berg ie dan. Hen Chinees weet dan zelfs niet meer wat waar is. De bijzonder'
heden van de dood van Mgr. Pessers kwamen ook van iemand die in de stad geveest
was...en er bleek niets van waar te zijn. Maar vanuit Nanking had men
dit bericht al als zeker naar Holland doorgegeven. De berichtgeving van ver
is o zo moeiliik. Wat ivisten we eind 1947 van wat er achter het ijzeren gor
dijn biiv. in Polen gebeurde ?. Van drie Chinese priesters die uit het vica^
riaat gevlucht waren, hadden we nu in Peining on Sinterklaasavond de laatsti
gegevens. Eén van hun hen was nu bii ons in Peining aangekomen. Hun relaas
was.bijzonder voor ons ionge paters, een harde klap. He missie waarvoor wij
bestemd waren, was nu ook in handen van de communisten. Die Chinese prieste:
vertelde dat hii even vóór het feest van St. Franciscus (4 Oct.) nog heilij
Olie had laten halen bii Mgr. Pessets. 'let het feest van Franciscus waren &'.
naters (on twee na) nog Mi elkaar geweest, nok Pater Bruns was er nog. De
Chinese priesters waren toen al erg bang, maar de Hollandse paters hadden n<
wel hoon. Ze hebben nog een gezellig feest gehad.
Een van de drie bovengenoemde Chinese priesters was er bij geweest dat
Mgr. Pessers met de andere paters gevangen genomen werd. Hij zat toevallig
in de kerk, toen die omsingeld werd. Maar hij wist in het hospitaal te komei
en 's avonds werd hij, alsof hij een lopende patiënt was, naar huis gestuurt
samen met de andere zieken, die ook de hele dag hadden vastgezeten. Deze
priester vertelde dat Mgr. Pessers nog in leven was, althans een dag of vij.
vóór hij naar Peining kwajn. Wel was Mgr. flink gepijnigd om zo de verborgen
kerkgoederen te pakken te kriigen. Ook Moeder-Eerste en een Chinese priesti
hadden veel moeten lijden. Ze zaten dus allemaal gevangen en Mgr. moest aan
meelmolen draaien. Dat was nu 10 dagen geleden. Wat er daarna gebeurd was, \
bovengenoemde Chinese pater niet. Want hii was, met nog een chinese priestei
gevlucht naar een plaats waar nog 12 Chinese priesters,. 6 Chinese zusters ei
een stel semenaristen zaten. Ze zaten daar zeer geïsoleerd, maar de stad ha<
een vliegveld! en vanuit Peining zijn ze met een vliegtuig opgehaald. Niet t<
zeggen dat ze blii waren !
Toen Mgr. Pessers OP het Franciscusfeest sprak over weggaan, wilde pater
Bruns daar niets van weten. Hij wilde niet vluchten, maar bij zijn Christen*
blitven. Na zes dagen gevangen gezeten te hebben is hii op 20 October 1947
vermoord. Tn een kamer naast de ziine werd vergadering gehouden. P. Bruns
• kon alles verstaan, want hij kon Perfect Chinees. Hij hoorde die avond dat
hii de volgende dag zou moeten sterven. Toen zijn knecht hem eten bracht,
was hij zeer opgeruimd. Hij maakte er nog gekheid mee. "Ik zal nog eens lekker
eten, want morgen hoeft het niet meer ". Hii is de volgende dag van het
z.g. crerechtsverhoog, achterover gegooid on toen doorstoken. De knecht heefi
han mogen begraven.
Tk heb Pater Leonidas Bruns uit-Amsterdam heel goed gekend. Hii was. meet
ik, tv/ee klassen boven mij. Ik heb hem dus in Sittard 4 jaar meegemaakt. Hi*
was een zeer begaafde jongen, snrak Chinees als de beste. Hij stierf temidcü
van ziin Christenen, die al eeuwenlang hebben laten zien dat'ze in geloofs~
sterkte en heldenmoed niet onderdoen voor de beste Christenen, waar ter werc
ook. Pater Bruns is een echte martelaar, die t.z.t. ziin plaats wel zal krijgt
in de Franciscaanse heiligenbooin.
Ongemerkt dacht ik die Sinterklaasavond -aan ons bezoek bii de Franciscant
in bordeaux (Deel 2,1. Ik dacht aan het vuur waarmede de gardlaan had ge-
- f? _

snroken over het bezoek aan dat klooster van iongemannen, die allemaal
martelaar waren geworden. Ja, de moed en offers van de martelaren moeten
latere geslachten wel strekken tot grote steun en zegen l Dat is de
Christelijke wraak : de hemel zal de akker vruchtbaarder maken dan ooit.
Dit is dan misschien wel mooi...voor later l Maar als je het 20 van dicht-
Mi meemaakt, wordt je wel erg droevig gestemd. Want door wat er allemaal
in Kiangchow gebeurde hing ook onze toekomst, aan een zijden draadje. ..Je
krijct in elk geval, wel een schok en ie begint je af te vragen of je droom
wel ooit werkelijkheid zal worden. Daar waar onze naters 50 jaar gewerkt
hebben, is nog maar één Chinese nriester werkzaam. Hij zwerft er als een
koopnannet i e al vi 7 f j aar rond.
ALS KERSTMIS MADRRT
'let leven on school is erg saai. Alle dagen die poppetjes onder je ogen...
ie wordt er gek van- '\ r e hebben, om dit te voorkomen, dan ook elke Zaterdag
vrij. On die Zaterdagen en in de vacant ie duld fk dan ook geen letter onder
mijn ogen. In de zomer kun ie noc, eens hier on daar heen. Maar in de winter
is er heel weinig te beleven. Gelukkig is er on de katholieke universiteit
van de paters S.V.D. nog wel eens iets te doen. Zo ben ik tegen Kerstmis
naar een Mozart-concert geweest. Kardinaal Tien was er ook. Met Smithje
ben ik ook mee geweest naar een toneelstuk. Het duurde vier uur en een
kwartier. Drie uur heb ik het volgehouden, fk begreep er zo goed als niets
van. Wel werd ik er nog iets wijzer van. Want de taal die we leren, stant
in elk geval niet uit de tijd van Hamurapi. De spelers snraken wat wij on
school, leerden : Kwuo Yü, de officiële taal van het land.
On school bleek al heel. gauw dat Smithje ons allen in 't Chinees verreweg
de baas was. De assistent en oudkapelaan va.n Nieuwe Niedorp bracht er
niet veel van terecht. Om te beginnen had ik een horrelpoot. Het tekenen
van de oogies, oortjes en mondjes van die chi.nese mannetjes was bij mij
echt Vakschool-werk. Wat ik de ene week leerde, was ik de andere week weer
kwijt. Tn mijn hoofd lonen de namen van al die poppetjes steecis doorelkaar.
En bij het uitspreken ervan tref ik zelden de goede toon. Tk val soms van
de ene wanhoonsstemming in de andere, maar ik probeer toch mijn kop koel te
houden. Je hebt het gevoel alsof bij elk nieuw karakterteken dat er in moet.
er weer tien ouderen plaats moeten maken en de benen nemen. Ze willen op
school dat de mannetjes aangroeien tot legertjes, maar het aantal deserteurs
groeit met de dag. Tk laat ze maar wat lopen in de hoop dat ze later weer
terugkomen. Soms "lijkt het alsof die mannetjes ais spoken door je hersenkamers
vliegen. Dan weer ben ik er rustig mee be2.ig als met kruiswoordpuzzle
of met het ontcijferen van een algebrasom.
LOM P'ING VIERT KERSTMIS IN PETPFNG
Hij heette Lou P'ING. Z'n familie was al eeuwenlang Christen. Hij heeft zelfs
een broer die uriester is' en Franciscaan. Lou P'ING was boer en van goede
h u i z e . : . .,.• ..... • • •„ ..' . •.,... .... • . . • • . : .....
Mu is hij gevlucht met velen uit het vicariaat van Luanfu. Z'n familie is
uiteengerukt. Zijn oudere broer is vermoord. P'ïng werkt nu als knecht in het
Franciscaanse studiehuis te Peiping. . . • .
De voorwinter is al begonnen en Lou P ( Ing zorgt nu voor de verwarming van het
huis. Hrenlang brengt hij door temidden van sintels en kolengruis. Het duurt
niet lang meer of het zal Kerstmis zijn. Alle dagen zit hij met zijn gedachte
in Luanfu. Wat zal het daar een droevig feest worden : geen bisschop, geen
priester, geen H.Mis, geen kribje....alleen maar moord, vernieling en christe
haat !
In alle stilte zal hier en daar nog vel worden gebeden door een oude vader of
moeder, door een vrouw die met haar kinderen of met die van anderen is achtergebleven.
Hii weet dat zelfs dit bidden levensgevaarlijk is. En dat weten ook
alle vluchtelingen uit Luanfu. Ze komen nu in Peiping nog dikwijls bij elkaar
- 13 -

ond de paters of om Mi de zusters het Rozenhoedie te bidden.
Lou P'Ing is alles kwijt. Maar meer dan ooit weet hij wat Christus nu voor
hem betekent. Hij wil daar nu getuigenis van geven, Hij wil er anderen mee
troosten. En Lou P'ïng, de boer uit Sjansi, begon zijn werk met sintels en
kolengruis.
On tveg naar school lien ik er alle daeen langs en ik vroeg me af : wat gaat
Lou P'Ing hier nu maken ? Hij stapelde de sintels or> elkaar. Het leek wel
een huis, in elk geval een onderdak. Hij begon beelden te maken, poppen.
Vormen van menselijke wezens en iets dat on een kribbe leek. Toen het zo
ver was, begon het wat te sneeuwen. En met die sneeuw, het kolengruis en
de sintels , steentjes en oud napier beeldde hij zijn kerstgroep uit. : de
GEROCKTE IN HF. STAL.
En iedereen die kwam kijken vertelde hij van ziin geloof in Christus.
Lou P'Tng had van Jezus' komst op aarde iets begrepen. En met de handen nog
zwart van het kolengruis, getuigde hii met bewogen stem van Gods liefde voor
de mensen. Hii wilde warmte en liefde on aarde vestigen. Onze schuld dragen.
lln zo gaf Jezus zijn leven voor het wel ziin van de .mensen !
De communisten konden hem alles afnemen...maar juist nu was Christus hem meer
nabij dan ooit. Dat gelovig weten en ervaren was(ziin steun en kracht. Wat
Christus voor hem betekende kon niemand hem ontroven I
Zo werd met mjn in het hart EER gebracht AAN GOD IN DEN-HOGE en de christenen
van Luanf.u zongen in Peiping van VREDE AAN ALLE MENSEN VAN (DEDEN WIL.
Zii zongen in ballingschap de hun vertrouwde kerstliederen.
Ik zal die Kerst in Peining in 1047, nooit vergeten.
Voor mensen van goeden wil
gaat de hemel eenvoudig open
en dan wordt al les stil
(Anton van Duinkerken")
Pater Goedhart die op het eind van het studiejaar ook tijdelijk naar Peiping
kwam en ons van zijn kostelijke verhalen or> onze boerenkamer liet genieten,
zei om ons te troosten : Chinees is net meetkunde, Misschien wel een goede
verstandsoefening, maar verder heb ie er niets aan. Het is alleen goed om
aan het klimaat te wennen.
Om iets In China te kunnen doen, moet je in elk geval ergens een tijdje
zitten. Ik denk dat de man uit de Wormer blij was dat ie de verstandsverbijsteringsnerikelen
van onze school niet behoefde mee te maken. De taallessen
die hij in de interneringstijd had meegemaakt vond ie al mooi genoeg.
Feit is dat ik van mijn kant heel wat verzuchtingen geslaakt heb. Ik heb
dikwijls tot mezelf gezegd : Peul, wat ben je toch begonnen ! Echt spijt heb
ik er nooit van gehad. Maar ik begon me toch wel eens af te vragen : waar
zou het uiteindelijk voor dienen ? He toestand was niet zo rooskleurig.
Soms had ik gelukkig het gevoel toch al iets van het Chinees te begrijpen.
Hêt was een geweldige ervaring als je tegen een Chinees iets zei, die er dan
ook nog iets'van scheen te begriineh. Maar als h.ff dan z'n mond open deed,
sloeg de schrik je dikwijls weer op het lijf. Je verstond er dan geen syllabe
van. Ik v/as steeds erg jaloers op kleine kinderen. Die kleine hummels praten
Chinees in alle toonaarden l Maar....het schrijven en lezen is voor hen toch
ook erg moeilijk. Dat is ook voor elke Chinees een heksentoer.
WÏ5 zijn klaar met 26 letters. Sommige talen hebben er nog minder. Het
Ekagi dat ik later in Nw. Guinea leerde kennen, heeft maar 10 medeklinkers,
5 klinkers en 5 tweeklanken.
Het Chinees is heel iets anders. Het is een beeldschrift. Fik begrip wordt
door een klein tekeningetje uitgebeeld, een karakter. En dat karakter is opgebouwd
uit allerlei streepjes, krulletjes en onderdeeltjes. Dat kan wel oplopen
tot 30 stuks. Er zijn alles bij elkaar misschien wel 50.000 karakters.
Die kan natuurlijk niemand onthouden. Voor het lezen van de krant kom ie met
zo'n 4.000 wel klaar.
Ik moest na 4 maanden taalschool 275 karakters kunnen schrijven. Maar toen
ik repeteerde wist ik er slechts één OP de tien. Tk moest toen een 700
- 14 -

woorden binnen spreken. Maar dat was met een paar honderd ook wel bekeken.
Toch hield ik taai vol. Maar ik voelde me dikwi.ils alsof ik met een zeef
water aan het sjouwen was. Op het eind van de week was ik leep. Zaterdags
moest ik er uit. om verstandsverbijstering te voorkomen.
Uit onze missie's Luanfu en Kianpchow hebben we na het Sinterklaasfeest
geen nieuws meer vernomen. Maar over het geheel genomen is de toestand
er niet heter op geworden. In liet Moorden (Mukden) misschien zelfs wat
slechter. Ik meen dat het even vóör Kerstmis was, dat de bevelhebber van
heel Noord China (generaal Fu-tso-J) heel de geestelijkheid van Peiping
biieen riep, om met hen te praten. Ik was er ook bij. Het maakte op mij
wel indruk dat een heiden dit contact zocht. Kardinaal Tien was er ook bij
en nog 4 bisschoppen. Generaal Fu stelde veel .vertrouwen in het werk van
de Kerk in China. Hij verwachtte van haar ook alle medewerking als -na de
herovering en zuivering nieuwe bestuurders moesten worden aangesteld.
"Jullie kennen de mensen daar beter dan wij", zei hij. Overigens wist hij
niet veel meer te zeggen dan dat het niet hopeloos was. Fin de reorganisatie
die hii moest, doorvoeren vorderde nu eenmaal tijd, dus geduld. Als iedereen
meewerkt komt het zeker weer goed.
Dat was zo ongeveer alles wat generaal Fu ons te vertellen had.
In de recreatie op de. kamer van Luanfu had men een bijna blind vertrouwen
in deze generaal Fu-tso-J.
De tijd ging gelukkig door en ongemerkt was het.Kerstmis.
Om 12 uur hadden we gezamenlijk een mooie gezongen H.Mis in de kapel.
Daarna las ik met mijn compagnon or> mijn cel de drie H.M.Missen die met
Kerstmis waren voorgeschreven. We dienden elkaar, zoals we dat dagelijks
deden. We vonden het toen al een groot privilege dat je in de missie gewoon
op je kamer de Mis mocht lezen. Nu mag je in Holland bij huisdiensten
of met een zieke op de kamer de Mis lezen.
WAAR GAAT 'T HEEN ?
Op 1 Jan. 1948 hadden \ie een grootse plechtigheid in de cathedraal, er
was een biduur voor de vrede. Ik had nog nooit zoveel heren geestelijiken
bij elkaar gezien. Peiping leek Rome wel. Er waren zeker 600-700 Chinezen
en buitenlanders, maar het kunnen er ook wel 1000 geweest zijn. Rn dan nog
de vele zusters van allerlei pluimage. Behalve kardinaal Tien waren er nog
7 bisschoppen die uit hun diocees verdreven waren. Rn dat allemaal midden
in een heidense stad. Heidens ? Peiping kent ook vele gelovige boedisten
van welke richting ze dan ook ziin.
Er waren natuurlijk ook ontzettend veel katholieke vluchtelingen van elders
Wat had er niet kunnen gebeuren als al deze priesters en zusters normaal
hadden kunnen werken. Ze waren er nu, in afwachting van betere tijden.
Maar...rooskleurig was de toestand niet.
Dat wist men ook in Holland wel en uit vele brieven bleek dat men daar
met nog groter belangstelling dan ooit, uitzag naar wat er in het grote
Chinese Rijk stond te gebeuren. Hun belangstelling liep parallel met de
miine, wat betrof de gebeurtenissen in Europa. Daar gebeurden weer dezelfde
dingen als in '37,'38 en '40.
Wat was er in China aan de hand ?
6 Jan. 1948 schreef ik daarover naar mijn familie, als antwoord op hun
vragen, het volgende:
"Eerlijk gezegd wordt het er hier niet beter op...maar het moet gezegd,
dat er door Tsjang Kai Sjek wel het een en ander gedaan is, om de gunst en
het vertrouwen van .Amerika weer enigszins waardig te zijn. Voor Chinees
doen, ziin er werkelijk radicale hervormingen aangebracht.
Zo berust de militaire leiding in Noord China nu eindeliik in één hand,
nl. generaal Fu. Maar generaal Fu heeft met de grootste moeilijkheden te
kampen. Voorheen d»ed ieder provinciebaasie zijn best om niet met de communisten
in aanraking te komen. Wat er in het gebied van zijn buurman gebeurde
was iets, waar hij niet voor had te zorgen. En heel wat van die heren
dachten alleen aan hun eigen portemonnaie. Want dit is bij de militaire en
- 15 -

urgelijke bazen als een overgeërfde ziekte. Verschillende van die heren
zijn nu afgezet. Maar juist die heren moet men met veel eerbied behandelen.
Een jonge generaal aanstellen boven een oudere is in China een heiligschenni:
Want als de heren htm gezicht, verloren hebben, zijn ze tot alles in staat.
De coördinatie van de militaire krachten onder jonge leiding staat wel op
papier, maar dat is zo direct nog geen werkelijkheid. Wordt bij de bestuursonderdeten
het landsbelang maar al te dikwijls vergeten, bij de legeronderdelen
is dat ook maar al te veel het geval. Het lukt me wel dat er aan de
organisatie en uitrusting wat meer aandacht besteed wordt, maar het gaat.
allemaal, niet zo vlug."
Het. volk als zodanig mist ook nog steeds de bezieling om eens echt alles
in het werk te stellen, de communisten er uit te boksen» Met is voor hen die
goed willen, wél modderen. In onze missie is bijv. laatst Yuntchen veroverd
door de nationalen. Een grote overwinning ! Maar als diezelfde nationale
troepen geen maand getreuzeld hadden (ze lagen er maar een dag of wat vanaf)
dan had de stad nooit een communist gezien. Toen heel de stad was leeggeroofc
en dus geen betekenis meer had voor de na lou's (roden) zijn ze weggegaan.
Daarop begonnen de nationalen te schieten...en veroverden de stad, die nu
ook voor hen geen betekenis meer heeft, ^et zulte onderdelen moet generaal Ft
werken.
In Noord-China (Mukden) is de eigenlijke legermacht van de nationalen nog
steeds intact»..maar de eigenlijke slag wordt vermeden. ,
De tactiek om alleen maar grote steden te verdedigen moet veranderd. Er moetc
verzetsbewegingen komen, men moet het lef hebben om eens aanvallend OP te
treden. Maar wanneer zal dat beginnen ?
De nationalen hebben nu nog mensen in overvloed. En volgens generaal Fu zijn
hun wanens heus niet minder dan die van de pa lou's, maar....!
Als MUkden valt, zegt men, ligt heel China open voor de communisten. De val
van Mukden kan evenwel nog een hele tijd duren. De oorlog gaat. hier anders
dan in Europa. Met is trouwens ook heel best mogelijk dat Mukden bijv. over
een half jaar, maar dan is het lang niet zeker dat ook Peiping een paar maanc
later ook valt...en dat wij dan allemaal de Kees zijn !
Nee het is hier geen bliksemoorlog. Zwaar geschut hebben ze practisch niet
en vliegtuigen ook niet. Ja, de nationalen hebben er nog wel wat, maar de
communisten schijnen ze zo goed als niet te hebben.
Momenteel hebben we hier in Peining de indruk dat. de regeringstroepen inderdaad
alles doen om Mukden te behouden en daarmee practisch heel Noord-China.
We zullen dan öok maar honen dat het lukt en dat we niet hoeven te verhuizen
vóór onze"kostelijke"studie er on zit. Direct gevaar is er in elk geval nog
niet. Geloof daarom maar niet wat eventueel in Holland de kranten zeggen :
Mgr. F'essers leeft ook nog... .alle berichten ten spijt.
Alles overziende mag wel worden geconstateerd dat. het voor de regering en
het volk gaat om het zijn of niet-zün. En Amerika ? Ziet het bij deze worstc
ling belangeloos toe ? Ik geloof het toch van niet. Waarom stuurt het dan gec
militaire hulp ? Welke consequenties zou dat met zich mee brengen ?
Er zijn er verschillenden die op het standpunt staan dat die consequenties
toch niet te voorkomen zijn. Zij zien de gevolgen in Europa (communistische
penetratie) en de resultaten van de besprekingen misschien wel zoals ze gezie
moeten worden : daarom moet alles gedaan om China te behouden en dat kan alleen
als behalve economische en financiële hulp, ook militaire hulp komt.
Aldus spreken mannen als Mc.Govern, Rullit, Wedemeyer en Mac Arthur. En de
vliegergeneraal Chennault zal in Amerika wel hetzelfde gaan zeggen.
Wil Marshall er dan volstrekt niets van weten ? Hij zegt : geen militaire
hulp J....maar toen het vuur hem na aan zijn schenen werd gelegd, moesTÜij
toch toegeven dat er wat oude schepen aan China waren verkocht...en wat oude
geweren enz.. Ze waren het overbrengen na. de oorlog niet meer waard. Ook met
een duizend vliegtuigen was het zo gegaan. Natuurlijk alleen voor het economisch
herstel ! De vliegergeneraal Chennault (maar dat zei Marshall niet)
leidt nog steeds Chinese piloten op*. Net als tegen de Jannen, Ook is het wel
zeker dat nu.verschillende legeronderdelen niet alleen op z'n amerikaans
zijn uitgerust, maar ook opgeleid. 1-n af en toe zie ie hier of daar weer eens
- 16 -

een amerikaanse generaal om de hoek kijken. Nee, onverschillig is men in
Amerika niet...Maar is het te verwonderen dat men van de eigen regering
en legerleiding eerst eens daden wil zien ? Waar zal men het meemaken dat
een buitenlandse gezant in een brief aan het volk, de zwakke plekken van
zijn regering aanwijst ? De ponulaire Amerikaanse gezant Stuart (getogen
in China) deed het toch maar, zii het dan op vaderlijke wijze. Verschillende
politici en generaals hebben hetzelfde gedaan en hun mening onomwonden
aan Tsjang Kal Sjek bekend gemaakt : eerst hervorming in regering
en legerleiding l De verkeerde elementen moeten e"r onherroepelijk uit. De
regering moet zonder uitzondering eerst het voorbeeld geven. Dan zal het
volk zijn taak ook begrijpen.
Toch is Tsjang Kai Siek nog de enige in wie men nog vertrouwen heeft.
Zal Tsjang er in slagen de oude militaire aristocratie aan kant te zetten ?
Zal hii de invloed van enkele grootkapitalisten (.Soong,Kuung) kunnen
breken en de leiding van alle corruptie zuiveren ? Men meent dat het in de
goede richting gaat. De verzekering van (om te beginnen) economische en
financiële steim is er het gevolg van. Rn de ''adviseurs'V 3T?~men op" "de koop
to¥'1krTjgt, worden dankbaar aanvaard door alle vooraanstaanden die van
goede wil zijn.
Het begin van de hervorming is er. De rest zal, naar wii hopen, ook wel
komen. De tijd zal leren of het mogelijk is om zonder openlijke conflicten
uit te lokken, in China een leger on de been te krijgen, dat" in staat zal
zijn minstens in eigen land het communistisch gevaar'te keren. Marshall
hoopt het te bereiken op deze manier. P,n hij hoopt, dat als het ooit tot
een openlijke breuk of een nieuwe wereldoorlog komt, dat dan het Chinese
leger veel kan doen wat anders de Amerikanen zouden moeten doen. Ren soort
gokje dus. fin als dit niet lukt ? Dan zullen Wedemeyer c.s. wel hun zin
krijgen, vóór China zich heeft doodgevochten. Om dit laatste te voorkomen
en om zich dan bijtijds van militaire hulp te verzekeren is er - zoals een
hoge Piet hier opmerkte - nog één oplossing : Tsjang zal dun Amerika de
oorlog moeten verklaren. Dan moeten ze wel komen om het land te bezetten.
En dat zal dan tevens ook de zuivering van de communisten tot gevolg hebben.
Maar deze grap zal wel overbodig ziin. Alles bijeen : China lijkt nog
credietwaardig zo te zien, en Amerika verkiest de staande regering boven
elk nieuw experiment.
De eigenlijke winter was van korte duur en is best. meegevallen. Een paar
keer hadden we wel een flinke koude wind en heel Peiping was die dagen
dan ook één grote stofwolk. Stel je het grote Peiping dan niet vroor als
een mooie stad wet asfaltwegen, grasperken en plantsoenen. Br zijn enkele
wegen met kinderhoofdjes. Verder zijn het bijna uitsluitend modderwegen
met veel zandstof en gruis, zonder grasbermen. Er is *s winters geen grassprietje
te zien. Alles is dan stof en kolengruis of iets van dien aard en
daar tussendoor waait dan die koude Noord-Oostenwind. Alles waalt door
ramen en kleren heen. Maar dit iaar was het half Januari al buitengewoon
zacht weer. Maar het is in deze tijd wel gauw donker. En als je dan, na de
lessen, op je cel komt - min of meer "black out"- dan begint liet geklungel
met het licht. Alle avonden een lichtje nog kleiner dan een kaars. De
Chinese petroletmlamnjes zijn vreselijk. Het ene lampje na het andere be~
zwiikt. De katoentjes zakken steeds weg en als ze niet zakken ziet zo'n
lampie er na een klein tiidje uit als een schoorsteen zo zwart. Dan zou ik
het dine liefst zo het raam uit kwakken. Dikwijls is 'het dan verstandiger
maar kalm het. bed in te kruipen.
De lente begon al OP 5 februari. Maar al was het dan al zacht weer, de
bomen buiten begonnen toch nop niet uit te botten.
Tijdens de winter had ik natuurlijk hard gestudeerd. Van Kerstmis af. On
9 Februari had ik weer examen in de Chinese letteren. Met Stnithje ging ik
op de vrije Zaterdag dikwijls aan.de wandel. Mij kon bijna alles lezen wat
op de winkels of de reclameborden stond. Voor mij was het om te duizelen.
Op het examen was het ook zo. Maar na het examen was het feest. Want de
volgende dag was het in China Nieuwjaarsdag.
- 17 -

CHINEES NIEUWJAAR ( 10 FEBRUARI )
Met Chinees Nieuwjaar is het alsmaar donderen en lichten, De donderbussen
doen hun werk dag en nacht.. De vuurpijlen alleen in het donker. Alle
Chinezen van twee tot tachtig jaar doen er aan mee. Hoe meer gedonder hoe
groter feest. Deze srjort wordt overal gepleegd, op straat, maar ook tussen
de huizen. Tegenwoordig kent men deze snort ook in Holland, maar ik heb het
•t eerst in Peining meegemaakt. Tk ben me die eerste keer het apenzuur geschrokken.
Je was on straat je leven niet zeker. De stukken donderbus vlogei
tussen ie voeten en om je oren. Van een rustig opzitten of slapen van Oud ii
Nieuw was geen sprake. Het was herrie en het bleef lawaai, heel de nacht doe
Want het was feest !
V66r het feest begint hebben de Chinese vrouwen de schoonmaak achter de rug
Want met Nieuwjaar moet alles fieter zijn. Maar, zei een van de meesters,
ze kunnen het gerust laten. Want na twee dagen is alles weer vuil.
On het Nieuwjaarsfeest viert elke Chinees zijn verjaardag, werkt niemand en
men gaat dan ook niet on reis. He winkels zijn dicht en nergens is er eten
of drinken te koop.
Eigenlijk mag je ook niet doodgaan. Je wordt, in elk geval die dag niet begraven.
Tn elk huis heeft er 's morgens een intieme plechtigheid plaats. Al
buitenstaander zul ie dat niet gemakkelijk te zien krijgen. De kinderen gev
die morden hun ouders (broers en zussen doen het aan elkaar) de z.g. "ko t'
Een eerbiedsbetuiging die bestaat uit drie heel diepe buigingen (dikwijls
doen ze dat geknield) met de neus tot aan de grond en met gevouwen handen.
Daarna begint het. feest.LeVker eten en geschenken geven. Als dat thuis gebe
is gaat men de familie af en men doet dan hetzelfde bij de getrouwde broers
Daarna gaat men naar een of andere tempel. Want het is een van de attractie
in Peining dat er die dag enige temnels open zijn, die verder heel het jaar
gesloten zijn. Velen trekken clan naar de grote Tüng Yueh Miao (tempel van d
Oostertop)." Ze doen dat uit nieuwsgierigheid of^ö¥*a5ÏÏ*Tïürr3evotie te volde
Want ook de godheden moet de "ko t'ou" gegeven'•worden. Velen doen het eerst
thuis voor een of andere voorstelling van een of andere geest- dikwijls gemaakt
van louter namer - of voor het htiisgodénaltaar. Ze geven de geest de
veel lekker eten. Dat eten moet dan drie dagen blijven staan.
De christenen ( in de mond van de naters zijn dat alle katholiekgedoopten )
toeven op die dag de "ko t'ou" eerst aan het kruisbeeld, dan aan hun ouders,
enz.. Wat er thuis gebeurt kan een buitenstaander als regel niet zien.
Wel wat er in de tempel gebeurt, want die staat heel de dag voor iedereen
open. Oe Tung Yueh Miao ligt even buiten de stad. Ste'1 je nu zo'n tempel
niet voor 'aTs'^e^nTRêrTT Zo'n grote ternnel is een groot, comniex met enkele
gebouwen, aan de zijkanten aaneengebouwd een reeks van devotiekapelletjes
zal ik maar zeggen.- Langs het geheel temt een veranda. Achter de grote ing;
van bovengenoemde tempel heb je drie grote vierkanten. Binnen die grote
ruimten en overal buiten is het dan met Nieuwjaar kermis. Haar lijkt het
tenminste wel on. Huizende mensen stromen er met Nieuwjaar naar zb'n tempe
Fn nog eens duizenden lopen er overal rond. Onvoorstelbaar zoveel mensen j'
dan ziet. Alles wat lonen kan gaat er heen.
Een stuk of acht s^oden bleken erg in tel te zijn. Bij hen werd geofferd en
gestookt (offerstokjes) dat het een lust was. Rij hen brachten al die mens
ook de "ko t'ou". Ik zag er zelfs enkelen huilen, maar dat kan ook van de
rook zijn geweest. Toch zag ik hier iets wat ik eigenlijk niet verwacht ha
ontzettend veel gelovig ongeloof 1 Het heidendom in zijn schrilste armoede
En dat gedoe gebeurde niet alleen door wat ouderwetse mensen. Nee, men zag
ook heel veel modern geklede mensen lui in de rij staan om op hun beurt op
de grond te knielen en de goden te vereren.
Schoon.was het niet in deze tempel. Rr waren beelden waar wel een centimet
stof on lag. Ik vond het jnaar een vuile boel. In een hoek van de hoofdtemt.
zag ik zelfs onder het stof en-de rommel nog een hele hoop kolen liggen vc
de winter. De Lab tao, de monniken zagen er gewoonweg vies uit. Er werd ge
praat en gelachen, gekheid gemaakt en van alles gedaan. Maar die goeden
houden daar blijkbaar van. Leuk was het te zien hoe buitenlanders overal
* 1Q ~
i o

met hun neus bijzaten. Dat mocht allemaal. We hebben nog geprobeerd foto's
te maken, maar in de tempel was het zonder flitsen practisch onmogelijk.
Het was er te donker en buiten v/aren zoveel mensen dat je nergens bij kon
komen.
Geloven die mensen nu dat die beelden God zijn ? Ik denk van bijna niemand.
Maar ze geloven wel in het bestaan van die god of geest. Rn dat beeld is er
een voorstelling, van. De god of geest is er die dag ook wel met een bijzondere
macht aanwezig. In eik geval : ie kamt nooit weten I
Het is onmogelijk alles in êên bezoek in je op te nemen. Stel je voor :
het eerste vierkant omvat al 72 z.g. Szu, van die kleine kapelletjes, Maar
ik heb wel gezien dat de tweeling-goden van de Rijkdom ( met ieder 18 ondergeschikte
godheden ) het erg druk hadden.
De pijnigingen voor de zondaars waren ook niet mis, Hoe denken ze het allemaal
uit ! Je wordt doormidden gezaagd, in een molen rondgedraaid, van met.
messen bezaaide rotsen naar beneden gegooid, opengesneden, uitelkaar gerekt
of opgehangen. Je kunt het. zo gek niet uitdenken of het is wel ergens uitgebeeld,
Het kunstpebrilte van de beelden was beneden nul. Flat virl wel erg tegen.
Jammer nenoeg kon ik de oude Moeder Wang i'Wnng Mn-M,->) vanwege 'dn drukte niet
zien. Oat zou me wel een naar uur "pelcöst hebben.
Wang-Ma-Ma in het blauw gekleed, een bloem van appelgranaat in haar haren
en met een lepel in de hand, is de eerste toevlucht voor de zielen der afgestorvenen.
Als ze bij haar komen aangevl ogen^eeft ze hen met de lepel een
schep heerlijk sap uit de kuip met suikerwater, die aan haar voeten staat.
De zielen vergeten dan hun aards bestaan. Maar de kuip was, zo ik hoorde
zeggen, leeg. Mogelijk omdat het water erq schaars was, of misschien was de
suiker OP de bon.
De god van het huwelijk heb ik ook niet kunnen vinden. Dit godsbeeld is omhangen
met rode draden. Het is trouwens on deze dagen alles rood, want rood
is geluk. Als iemand nu geen vrouw kan krijgen, dan heeft hij altijd wel een
vriend die een draad van dat beeld komt halen. Hij spant die draad dan
stiekem ergens in zijn huis. Breekt, hij die dan. zonder er erg in te hebben,
dan zal Mi gauw getrouwd zijn. De gelukkige moet dan weer een andere draad
aan het beeld hangen.
F,r is in deze tempel geen ziekte vergeten en geen hellestraf niet uitgebeeld
Bar druk was het ook bij Wen Ch'ang met het fameuze witte ipaardvan _Jade t
waarop hij zijn reizen doet. Haar stond ook een bronzen imiilëzeYHie"'/overal
werd aangestreken. De ogen en de jukbeenderen waren zowat afgesleten. De
voet van Petrus in Rome is, hierbij vergeleken, nog kinderwerk. Het aanstrij
van de muil beschermt tegen allerlei ziekten. De verering was enorm !
Er waren hier in deze tempel denk ik, weinig monniken. Maar goed ook, want
deze Lao tao waren, zoals ik al zei, stinkend vies.
Aan de overkant van de weg stond nog een andere tempel, niet zo groot, de
temnel van de 18 hellen. Daar woonde maar één monnik. We brachten een bezoek
aan de slapende Boeddha en de tempel der witte wolken. We hebben ook nog een
heel groot klooster bezocht. Daar woonden wel een 100 Lao tao-mohniken. Een
van de onderwijzers vertelde in de klas, dat de heren in dat klooster, even
vóór wii in Peiping aankwamen, de "abt",zal ik maar zeggen, hadden vermoord
met de procurator erbii. \in hij die nu het hoofd van de Pai-Yu-K'uan•(kloost
is, geniet alles behalve een goede reputatie. Het moet een rare scharrelaar
ziin. Hij heeft ziin vrouw naar huis gestuurd en is met behulp van waf monniken
van minder goed allooi en met steun van de Yamen (hoge omes' in de ste
nu geestelijk vader geworden. Deze heren staan bij de mensen niet zo erg hoc
aangeschreven, maar met de Nieuwjaarsdag kwamen'er toch duizende mensen
kijken en hun stokjes stoken.
Het liikt ook dat ieder jaar zijn eigen beschermgod heeft. Er zijn dan ook
gedenktemneltjes voor elke leeftijd in genoemd groot klooster. Vroeger genoc
dit klooster grote reputatie bij het keizerlijke hof. Ook hier leek heel de
feestviering op een kermis en alles bijeen was het ongetwijfeld voor de monniken
een goede business.
In één van die tempels was de volgende dag de uitdrijving vaïi de boze geestc
- 19 -

Ook een interessante bezigheid! We ziin er niet heen geweest. Je kunt ook
niet. alles zien. Want Peiüing is wel enkele honderden temoels rijk!
EN DE TIJD TIKTE RUSTIG VOORT
In de eerste week van Maart kregen we weer een soort overgang van het weer.
Het kan ook dan weer echt verraderlijk zijn. Het lijkt soms erg mooi, maar
na een paar mooie dagen heb je het ineens te pakken. In Li Kwang Ch'iao
hadden we de eerste dagen van Haart geregeld zo'n twintig zieken in huis.
Het leek wel een soort grien. Artheem en Stan gingen er helemaal onderdoor.
Ze moesten afgevoerd worden naar tiet ziekenhuis» Want hun koorts j.iep op
tot bijna 41 gr.. Zo ging de eerste winter voorbij. We hadden eigenlijk
een pracht winter. Er viel heel weinig sneeuw, Alles bijeen amper een
decuneter. Maar dat viel gelukkig allemaal nét voor Kerstmis. Sinds half
Maart is het bijna alle dagen helder weer. Betrokken is de lucht slechts
hij uitzondering. Steeds is het droog. Niets van de vochtige lucht in ons
kikkerlandje. Het land zal het nu verder moeten doen met het beetje sneeuw
dat er dit jaar gevallen is. De winter is nu wel helemaal voorbij.
Naast ons huis zijn wat Chinezen bezig de stukken ijs uit het water te
halen. Ze stopnen het in de grond. Hoe dat precies gaat kan ik niet bekijken.Maar
je ziet het hier weer : een Chinees bewaart alles. Waarvoor ?
Ze zullen er later wel geen ijsjes vari maken. Misschien gebruiken ze het
voor zoiets dat on een frigidaire lijkt.
In China gebeuren meer vreemde dingen. Zo drinken we 's zomers dikwijls
warm water en in. de winter krijgen we ijsjes d.w.z. vruchten die ze laten
bevriezen en dan zo koud mogelijk on tafel brengen. Ze zien er uit als een
tomaat en van binnen lijken ze wel on ahrikozen. Ze smaken heerlijk 1
We vieren intussen Zondag Laetare, de dag waarop wij, Hollandse Franciscanen
priester werden gewijd. Voor mij is dat al we?r acht jaar geleden.
Ondanks mijn ijver op school is het vooruitzicht om hier in China een
plaatsje te bezetten in onze eiren missie, nog alles behalve rooskleurig.
Mgr. Pessers zit nog vast. Wel zijn er met behulp van de nationalen twee
paters ( waaronder de broer van P. Start Mulder } en vier zusters naar
Peiping gekomen. Die zijn in elk geval weer veilig thuis. Zo voel je dat
tenminste aan. Maar ook dat kan nog weer veranderen. P. Mulder gaat nu
naar Holland om wat bij te komen. Want na de internering is hij meteen naar
Kiangchow gegaan. On wee: naar Holland kwam hier in deze tijd ook nog
Br. Stanislaus Oostenmever.aan. Een heel aardige man. Maar hoe kan dat ook
anders, want ook hii is geboren in Wervershoof. Hij ging naar Voorhout en
zou ze, evenals, pater Mulder, de groeten gaan brengen.
In Peiping zitten ook Tranpisten. Ook zij zijn gevlucht, uit hun. missiegebied.
Zij zijn hier nu een grote boerderij begonnen. Ze hebben dik 60
koeien. Mooi Hollands vee, maar ik had met die beesten te doen, want ze
stonden dag en nacht'op een stukje grond zo groot als een voetbalveld.
Hier koe zijn is dus ook niet alles. Ook deze Trapisten hopen op betere
tiiden. Maar...zullen ze nog ooit naar hun abdij terugkeren ?
Pasen vierden we dit jaar op 28 Maart. Ofschoon het in China geen gewoonte
is, hebben we toch Paaseieren gehad. Het waren gelukkig niet van die
eieren die de Chirfzen in de grond stoppen om ze er na jaren weer uit te
voorschijn te halen. Ze moeten dan reuze lekker zijn, maar wij kregen gelukkig
gewone verse eieren.
In de wintertijd hadden we on de Zater- en Zondagen al heel wat van de stad
gezien. Vooral in de oude Keizerlijke stad raak je nooit uitgekeken. De ver
boden stad is één groot museum. Fantastisch \ Deze stad is werkelijk uniek
in de wereld. Als je 's avonds naar de sterren kijkt kun je ook unieke ding
zien.'On een avond na mijn verjaardag zag ik de avondster staan naast de
sikkel Yan de maan. Bijna het teken van de Mohamedanen. En in Nw. Guinea zo
ik later de maansikkel op z'n gat zien zitten.
Met de komst van het mooie we'er kon ook de fiets weer worden gebruikt.
Eind November 1947 waren onze fietsen vanuit Sjanghai eindelijk aangekomen.
Ze waren in Dec. '46 al in Rotterdam op de boot gegaan.'Maar de douane had
- 20 -

in Sjanghai met aïIe andere smulen een half jaar vastgehouden. We zijn er
in de zomer heel. wat keren mee naar het iachtnark of het zomernaleis gektrd,
daar konden we dan voor een prikje een bootje huren en zwemmen in het heer*
Hik qrote meer. We konden dan heel gemakkelijk de vrije dagen en uren die
we in de wintertijd thuis doorbrachten, met het lezen van een oude "Linie"
of het volgen van het voetbal in Holland in een oude "Tijd", heel gemakkelijk
vergeten. Aan het snelen van een spelletje natience hadden we dan ook geen
behoefte meer.
Tussen de bedrijven door ging de burgeroorlog rustig verder. Zonder ingrijpen
van het buitenland zullen we de ondergang van de communisten wel niet meemake
Alsof er geen vuiltje aan de lucht was, kwam dezer dagen in Nanking het nieuw
gekozen parlement biieen. Hen nieuwe president met ruim 2.000 afgevaardigden
Yü-Ping, de aartsbisschop van Nanking sneelt er ook in mee. Allenaal poppenkast,
zonde van de centen. Hat was onze indruk toen. Wij kregen die'dag 's mi
dags éën uur vrij .'
Alsof alles wat er gebeurde, en niét gebeurde geen rol speelde in ons dagelij
leven, nam het aantal "karakters" dat ik onder mijn ogen kreeg, steeds toe.
Het groeide aan tot een .legertje...maar dan wel een Chinees legertje. Want er
raakten steeds meer mannetjes zoek. Hiar ik vond dat niet 20 erg. Het spookte
al genoeg in mijn hoofd.
Sinds kort gaan we nu ook geregeld naar de "lering". Want er is ook al een be
gin pemaakt met het lezen van de cathechismus....en ook dat is lang geen lolletjeJ
Gelukkig ontbreekt de note comique ook niet. Ik heb tegenwoordig een
onderwijzer die z'n roggels met een plechtig gebaar in een hoek van het kastie
flapt. Maar er zijn ook anderen. Een zakdoek is voor de meeste Chinezen
een dwaasheid. Maar sommige meesters weten zich al aardig aan te Dassen. Laai
hadden we er een, die onder de les nlechtig een boek naast zich had liggen.
Na enipe tijd ging het open en werd er een blad uitgesoheurd. Het blad werd
daarna onder z'n neus gedeponeerd en toen met inhoud plechtig op een hoekje
van de tafel gelegd. Na de les verdween het "ongemerkt" in zijn zak. Waarschijnlijk
moest het papiertje daarna nog voor andere doeleinden gebruikt
worden. Houdt ie maar goed llll
Tk was al acht maanden in Peiping toen ik een kaart van de missie in Sjans
in handen kreeg. Er st nden natuurlijk vele plaatsen op met grote en kleine
letters. Met de hulp v. een oudere nater had ik daarop een 20 missiestaties
ontcijferd en in enkelen daarvan, zaten ook nu nog paters. Ma afloop had ik
de kaart weer met een paar ninijzertjes aan de muur geprikt. Na een paar
dagen ging ik er weer voor staaa. De kleuren en lijnen volgend vond ik van
de 20 gewesten, er een stuk of 10 terug. Maar ik kon geen letter meer terugvinden.
Kiiken en nog eens kijken,...tot die oudere pater weer kw|an. Verhip
De kaart hing al twee dagen on z'n kop. Haar heb je dan/triekwart jaar Chinese
letteren voor gestudeerd l Maar binnenkort zal dat wel makkelijker word
Want in een Engelse krant las ik niet lang daarna, dat men op een universiteit
in Amerika ook VOOT het Chinees een nieuw alfabet, had uitgevonden. Wil
China in de wereldgemeenschap zijn Plaats innemen dan zal zo'n alfabet absoluut
noodzakelijk zijn. Ik dacht dat ik te laat in China was gekomen, maar
ik begin nu te vrezen, dat ik nog te vroeg gekomen ben. Zou al mijn moeite
om complexen als de fabrieken van Zwanenburg of Philips (de karakters) te
tekenen, nu voor niets geweest zijn ? De tijd zal 't leren, maar ik vrees
dat de Chinezen de vondst van die universiteit wel niet zo erg zullen waarderen.
..Ze zullen die poging wel rustig naast zich neerleggen.
Ik blijf dus maar bidden om verlichting van het verstand, mijn verstand
en dat van de Chinezen. Bij mij moeten er nu al zo'n 1700 van die karakters
onder miin vet zitten.
Om voor een ontwikkeld Chinees door te kunnen gaan, moet men heel wat jaren
Chinese letteren studeren. Omdat van de priestercandidaten zoveel andere
dingen gevraagd werden, waren ze in het oog der Chinezen intellectueel echt
de mindere. En als Chinees verlies je dan wel je gezicht.
Kardinaal Tien stuurde daarom vele jonge priesters een paar jaar naar de un
versiteit om zich nog wat in de Chinese letteren te bekwamen". Maar dit had
ook weer een kwalijk gevolg. Want'velen wilden liever voor intellectueel do
- 22 -

LAND VAN MIJN DROMEN
- 23 -

gaan en de : liefde voor de gewone zielzorg moest, -daar weer onder lijden. Bij
velen verdween de apostolische geest. Precies wat die Pater in Hongkong al
van hen gezegd had. '%ar 'dit qing natuurlijk niet voor allen on. tn Peiping
heb ik ook heel wat iiverige Chinese priesters gezien.
Om het de buitenlanders wat gemakkelijker te maken,was er in onze tijd al
een manier bedacht om de uitspraak van de karakters weer te geven in de verschillende
westerse talen. Zo had ie dictionaires net Engelse, I : ranse en.
Duitse romanisatie. Dit is de uitsnraak in latiinse letters uitgedrukt. Men
noemt dat geloof ik Pin Yin. Er blijft dan. altijd nog een moeilijkheid. Want
ie kan elke klinker minstens oo vier toonhoogtes uitspreken. Daardoor krijgt
dat word-dan telkens een andere betekemFTTmTHat weer 1.41 te drukken, schreef
men bo^eri aan het woord een kleine 1,2,3 of 4--•bijv. "niiv" (jij), "ta " (hii)
of "wo"" fik), liet Chinees is dus wat men noemt-een toontaal. Maar. genoeg
hierover.
DF, CHINESE MUUR
Begin Mei hadden we schoolfeest. Wc gingen niet naar de bergen om pootje te
baden. Nee, deze keer gingen we met alle meesters naar Mongolië d.w.z. naar
het Chinese wereldwonder» de grote Chinese muur aan de spoorweg Peiping-Kalgan
Al wat achter die muur ligt is Mongolië, in de wijze zin, of te wel het gebied
der barbaren. Het is met de trein een 40-60 km. ver. Niemand weet; precies
hoe ver het is. He reis kostte ons 11,000 dollar per persoon. De Amerikaanse
dollar lien-toen zwart al aardig naar de twee miljoen. Ik denk dat alleen
papierschaarste het oplopen nog wat kan afremmen. Volgens de koers van die
dag kostte de reis 20 ongeveer 13 cent oer nersoon. Maar dan zit'je daar ook
zowat S\ uur voor in de trein!
De eerste keer dat we stopten zag ik iemand uitstappen. Hij behoorde tot de
lfêiders van de trein. Hij zocht een mooi plekje om te doen, wat zelfs deze
belangrijke mensen nederig moet houden. Ja, ze zijn er heus toe in staat om
de trein daarvoor' te laten stonnen. Helemaal zo gek nog niet. Als vroeger een
pater van Nieuwe Niedorn net de koffiemolen' naar Wognum, of Hoorn moest, dan
bleef de tram ook stonnen als-Ie bij de overweg zün hand ophield.
Toen de man hier ziin zaakje had afgewerkt bleef de trein nog een half uur
staan. We moesten wachten op een legertrein. Ma de eerste kwam een tweede en
ni«t lang daarna een derde. Om half twaalf waren we daar waar we moesten zi-jn:
een stationnetje temidden van de grootste eenzaamheid. f)n het stationnetje sto
een meneer van steen, de maker van dat spoorlijntje. Een spoorlijn met tunnels
Ik heb daar voor die meneer miin pet afgenomen, want aan hem hadden we tenslot
dit uitstarne te danken. Vanuit het stationnetje liepen we een kwartier lang
langs' de spoorbaan. Want er was geen weg. Daarna moesten we nog wat klauteren
over stenen en heuvelrugjes, en 20 kwamen we uiteindelijk boven op de Chinese
Muur» ueze is als een gigantische borstwering over de bergen heen gebouwd..
Echte Chinese bergen, kale berden van steen of bruingeel van klei, stof en
zand. Met bijna geen bomen er on» zonder groen en zonder gras.
Uit betrouwbare bron werd medegedeeld dat we een naar duizend meter boven de
zeesniegel waren. Twee locomotieven hadden dan ook ons treintje bergopwaarts
moeten 'trekken. Het laatste stukje tot on de muur moesten we.zelf afleggen.
Met de neus op de schoenen en de tanp, uit de mond, klauterden we een dikke
100 m. de vestingmuur on naar de hoogste ton, waar één van de 25.000 vestingtorens
cebouwd was. Ik dacht aan het Kopie van Bloemendaal waar ik na mijn
overrompelend examen bij de paters M.S.C, in Driehuis - zonder succes zoals
later bleek - een lekker glas limonade gekregen had. Maar hier was het boven
OP die top een droge boel, frisdranken waren er niet. Haar dat is begrijpelijk
want een Chinees is bang voor kou in de buik. Maar daar was ook geen
warm water'of wanne thee. Hr was ook niets te eten. Haar gelukkig hadden de
paters aan alles gedacht. We hielden daar boven op die ton een heerlijke
picnic. Prinses Beatrix en Prins Claus, Joop den ilyl en Minister van der
Klauw hebben het ruim 22 laar later,-daar zeker met minder-moeten doen.
Het was een ideaal van een marie-.zoals die ons in de fraters jaren altijd
werd voorgehouden : ie boterham en zoome zo ver mogelijk wegbrengen, op een
- 24 -

mooi -plekje alles naar binnen werken en dan zo gauw mogelijk naar huis terug.
Zo gebeurde..het dan ook hier, want we moesten om drie uur weer bij de treinhalte
zijn.
De muur 'is bijna zo oud als de duiven, want toen de Romeinen +^ 300 vóór Chr.
met de aanleg'van de Via Appiia begonnen» was Keizer TTwaHg-ti al begonnen met
deze gnfote muur. Rond 1400 na Chr. had. die muur al een lengte van zowat
2.500 km., men zegt dat hii nu 5.000 ton. lang is. Stel je een weg voor van
grote effengemaakte keistenen met daarlangs muren van manshoogte tot meer dan
vil f meter. Tussen die muren liet de hobbelige keiweg, waar je met wagens
overheen kunt rijden. Rn bovenop die muur om de 150-200 meter een hoge vestin
toren met uitzicht, over de bergen. Die muur loont als een rupsbaan 'over de
bergen heen. On de röntgenbeelden van de astronauten lag volgens Leo Thuring
de cjrote muur als een winkel haak on de schedel van Moeder Aarde.
^e muur is natuurlijk in verval geraakt. Haar dit deel is voor de touristen
gerestaureerd. De prote muur is een machtig getuigenis van angst voor de barbaren
en van weergaloze macht over de onderdanen, die met hun ezels, bij het
boutven van de muur, bij duizenden het leven lieten. Als een Maginotlinie lag
hii daar» maar de muur heeft weinig strategisch «ut gehad. Het wereldwonder,
dat :op bevel van China's Keizer,met bloed, zweet en tranen was gebouwd, werd
door de Mongoolse nomadenhorden overspoeld. Hn in Peiping lieten de nieuwe
heersers zich zalven tot Keizer van het Eeuwige Rijk. De vernedering is voor
de Chinezen wel coranleet geworden. Na de barbaarse nomaden kwamen de Westerse
mogendheden en Japan, Pas met de komst van Mao werd aan de vreemde overheersi
en inmenging definitief een einde gemaakt.
Toen we na ons bezoek aan de vestingstoren op de Muur weer beneden waren, kwa
een Chinees opa'tie ons met zijn ezeltje tegemoet, f lij dacht : misschien kan
ik met ezeltje rijden wel wat verdienen. F,r was geen animo om na het moeizaa
klimmen en dalen, ie achterste nog zeer te rijden oo een Mikans houten ezelt
Hij zei iets tegen zijn kleindochtertje, liet zijn ezeltje staan en hij ging
or> weg naar de plaats waar wij gepicnict hadden. De koning te rijk kwam hij
met een zak lege bierflesjes en busjes (nog van de amerikanen) terug. Misdadige
handen hadden, toen hii naar de muur was, het ezeltje misbruikt, en
menig daoper ruiterkiekie v/as gemaakt. Heel onschuldig gaf men de eigenaar
zijn ezeltje terug, Inmiddels werd het onze tijd, als we tenminste vandaag
nog thuis wilden komen. En daar was alle reden toe. Want ëên van de meesters
deed zijn eerste.ritje met de trein. Het moet gezegd : hii hield zich goed.
Van angst was bijna niets te bespeuren. Maar na zo'n eerste ritje kun ie
toch niet zo maar een nacht wegblijven. De meester heeft er recht op, om
déze avond nop zijn vrouw en z'n Moeder te vertellen van zijn bevindingen
in een wagen zonder peerden. We voelden ons dus verplicht om zeker op tijd
thuis te zijn.
T le reis terug ging bergafwaarts en duurde ruim drie uren. Onderweg hoor
ik plots een Westerse muziekvereniging snelen, een fanfare 1 Ik kon het net
bekijken. Zes man sterk ï Rr wordt een bruidje, een deftig bruidje overgebracht
naar het huis van haar aanstaande. Ze heeft hem misschien nog nooit
gezien. Het is vandaag druk met dit werk. Wie zou het ook vandaag niet doen,
als de waarzeggers zeggen dat het nu een. gelukkige dag is. De waarzeggers
weten dat precies en hebben, naar men zegt, in het bepalen van de dag een
flinke cornsgeest : want als het niet eens goed mocht' gaan...die en die is
toen op die dag ook getrouwd...en is het hen niet goed gegaan ?
We passeren een rivier die we vanmorgen ook gezien hebben. Maar nu is
het aan de overkant behoorlijk druk : de vrouwen zijn er aan de was. Ze
kunnen daar hele dagen zo zitten. Ze hebben hiervoor niets meer nodig dan
een blokje hout, water en een riviersteen om op te rossen. Als ze gelukkig
zijn hebben ze nog een stukje zeep. Dikwijls heeft men een kleine mee en
met de beentjes in het water zit moeder heel rustig dat ding te voeden.
Die kleintjes sjouwen ze overal mee. De Christenen nemen ze ook mee in de
kerk. Interessant volk. Eigenaardig land. Land van verfijnde omgangsvormen
en onbegrijpelijke gezichtendienarij. Ja, het dienen van'het "gezicht" en
de angst on net te verliezen, snee.lt een grote rol in de -samenleving.
Wij. zijn de 'Tu-pi-tzu-ti jen" : de langneuzen...en die zijn rijk ! Je krijgt
.. 7 K „

de Indruk dat hier voor geld alles buigt en knipt. Ze beniiden ons vreemdelingen,
niet om dè lange neus die we wél hebben, maar om bet geld dat we
iilët hebben* Maar dat kunnen ze aan ons gezicht ook niet zien.
RHZOEK VAM IV PROVINCIAAL
Voor de studenten van Li.Kwang CViao ging het leven rustig zi.in gang. We
boorden natuurlijk de minder mooie berichten ook wel, of we lazen erover
in de Peipingse kranten. We wisten wel dat de toestand er niet be er op werd,
maar voor de rest hadden we het allemaal erg druk met de studie, .n de Hollandse
kranten schreef men al dat de communisten in de straten van Peiping
aan het vechten waren. Maar wij gingen rustig dagelijks naar de les. Het
Chinees zou zo maar niet door het Russich vervangen worden.
In .China zaten voor de oorlog zeer veel Franciseanen van allerlei nationaliteiten»
Toen, na de internering, de Hollandse medebroeders niet terug
konden naar hun missiegebied in het Noorden (Luanfu), gingen de jongeren
hun medebroeders in het Zuiden helpen. Daar was ook volon werk. Voor de
oudere paters viel dat niet mee, daar behalve het klimaat, ook de taal nog
al wat verschilde.
De Paters Scheutisten biiv. hadden geen missies in het Zuiden, Hun missie.'
s in het Noorden waren allemaal bezet door de communisten (Mongolië).
Zij namen toen het besluit om een dertig maters naar Japan en Amerika te
sturen. Ze kwamen gewoon met hun, personeel in de knoop.
De oudere naters.van Luanfu zaten al-een jaar of zes te wachten in Peitïing.
Maar van een terugkeer naar de missie kon nog .geen sprake zijn.
In Kiangchow werd het er. ook niet béter or>. P. Bruns was vermoord. Van Mgr.
Pessers en P, Sunerior %vs wisten we, dat ze nu in de stad vrij konden
rondlopen» Ze woonden in een' huisie vlak bij de residentie, kregen meel van
de Christenen en zagen er ^^ ! at beter uit. Ook de zusters konden de zieken
weer wat bezoeken.- Ze liepen wat rond als gevangen. Er was geprobeerd hen
tot vluchten te bewegen, dat was wel mogelijk, maar mgr. wilde dat niet.
Wellicht omdat er nog een Chinese pater gevangen zat en hij WAS bang dat
er dan wraakgenomen zou worden op de Christenen. **O.L, Heer heeft me tot
nu toe goed geholpen, daarom wil < ik blijven" moet Mgr. gezegd hebben. Hij
is er in elk geval van overtuigd dat zijn aanwezigheid nog een grote steun
is voor zijn Christenen, Waar de paters gevlucht zijn is dat omdat juist
hun aanwezigheid on barbaarse wijze .gewroken werd op de Christenen.
In Kiangchow is dat nog niet het. geval. De vooruitzichten om ooit in onze
eigen prefectuur te mogen werken waren niet groot. We studeerden intussen
maar rustig verder.
Was vanuit Peiping de toestand op afstand dikwijls moeilijk te beoordelen,
in Holland was dat nog moeilijker. Misschien dat daarom P, Provinciaal zelf
eens poolshoogte kwam nemen. Als magister van de fraters had Apollinaris mij
indertijd naar Brazilië willen sturen. Maar dat rit ging toen niet door. Ik
Voelde daar niets voor. Maar als Provinciaal uiteindelijk had me toch daarheen
gestuurd, waarheen ik graag wilde gaan. Voor ons studenten was hij dus
lang geen onbekende. Hij had z*n reis f i in uitgestinpeld, maar hij kwam er
toch gauw achter dat de zaken in China wel. eens anders lonen, dan men in het
Westen denkt. Het begon al. in Sjanghai met z'n ticket. Hij had uitgerekend
dat het hem, omgezet in Chinese dollars» 35 Amerikaanse dollar zou kosten.
"Nee-V zei de man nan het loket, "dat is te weinig. Met moet dan 81 zijn".
"Inderdaad" snrak de man waarnaar hij venvezen werd. "Weet je wat" zei die
man, "betaal met Chinees geld". Arspolinaris wisselde ziin geld, betaalde toen
met Chinees geld en de reis naar Peiling kostte hem toen maar 25 Amer.dollar.
Je kan toch on een ticket beter 23«000.000 zetten, dan 81. Hen groot getal
maakt indruk l
Tn Peiping aangekomen werd de toestand besproken. Er werden knopen doorgehakt.
De viif oudere naters zouden terug :g.aan naar Holland. Terug naar Luanfu
zat. er niet. meer "in.- De toestand werd. steeds, slechter. Voor hen een" hard gelag !
Je mout maar vanaf ie nriesterwiiding, in China gezeten hebben. Pater. Mareianus
"ïerks maar liefst zo'n 50 jaar ! : "Als het toch moet", zei Mars, "dan liever
- 26 -

vandaag dan morgen ". In Peiping was'de ziel zorg,tot dan toe, beperkt gebleven'tot
de vier parochiekerken van de stad, toevertrouwd .aan de lazaristen.
Maar Kardinaal Tien wilde de vele nriesters die in de stad zaten te
wachten, eenvoudig maar inschakelen, l-lii kwam met een nieuwe parochie-indeling.
De verschillende orden en congregaties kregen ieder een gebied toegewezen.
Dat zou de zielzorg ook wat overzichtelijker maken. Een van de nieuwe
parochie's werd aan de Hollandse provincie toevertrouwd. I.uanfu zou voorlopig
de mensen leveren. Pater Hogeriboom, die al in Sjanghal was aangekomen, zou de
nieuwe pastoor worden. liet huis was al gekocht door de wnd. overste Pater
van Westen]aken. Het zou dus niet meer zo lang duren, of wij, de studenten,
zouden in Li Kwanq Ch'iao alleen achterblijven roet als enige troost : de
school«...en misschien af en toe een kopje koffie bij de paters op de .pastorie.
We hopen in elk geval dat \sre hun koffiemolen mogen blijven gebruiken.
Ons eerste studieiaar Hen al aardig naar het einde, Hlke schooldag werd
geteld. We zouden zo mogelijk onze studie afmaken» maar....als het mijs zou
gaan ? Fr zou dan zeker alle tijd ziin om met Amerikaanse vliegtuigen nog
weg te kunnen. Waarheen ? Pakistan werd genoemd, India, Sukabumi, Batavia en
Romeo, waar de Canuciinen veel onder de Chinezen werkten. Het is toen allemaal
wel besnroken. Vol hoop op een goede toekomst brachten we Pater Provinciaal
naar het vliegveld. Op het vliegveld kwam er een bekende op mij af.
Een Chinese katholieke -jongeman} die ik on de boot naar Tlentsin ontmoet had.
"Ik ken je bijna niet meer", zei hij, "zonder baard (mei vu hu'-zsu)" en hij
trok aan ziin kin. 'Ma", zei ik, "mei vu k'u -zsu" (zonder baard geeft een
heel ander gezicht). n e man hield zich goed. Want wat ik zei betekende :
zonder broek. Inderdaad een heel ander gezicht. Behalve het woord, had ik
ook de toon glad verkeerd. Maar...door fouten moet men leren.
Als ik weer thuis ben vraagt er een Chinese broeder of ik hem van zijn
haren af wilde helpen. Dat moet dan maar even. Kaal ? Ja, graag. Zo kaal als
een luis gaat de man blij naar ziin kamer en ik denk, die komt voorlopig niet
meer.
Half Juni kwam P. Potveer vanuit Nanking,OP doorreis naar Sinan, hier aan.
In Sinan werken nog enige van onze paters in de buurt van de eigen missie.
Sinan is bijna het enige kantoor waar de berichten uit onze tnissie aanlanden.
Met Potveer kwam ook de nieuwe pastoor van Pelning hier aan. P. Hogenbooai zou
later, terug in Holland, missieprocurator worden en Provinciaal. In 1966 zou
hij me in St. Annanarochie tot vicaris benoemen. Na het vertrek van de oudjes
naar Holland, is de komst van P. Högenboom voor de Hollandse kolonie in Peiping
een gelukkige aanwinst.
Wij studenten van Li Kwang Ch'iao hadden eigenlijk geen overste. Want die
zat met Mgr, nog steeds in Kianchow vast. We leunden altijd zo'n beetje tegen
Luanfu op. Maar na het bezoek van P,Provinciaal werd Potveer tijdelijk tot
overste benoemd. Hij was royaal en wist wat. arme jongens toekwam.
VACAWIE
Half Juli zat het eerste schooljaar er op. Het is droog warm zomerweer. Het
bevalt me wel. Ik houd het hoofd maar koel. fir worden nu geen nieuwe poppetjes
ingestopt. We hebben alle tijd om de fiets te pakken en nemen nog al eens een
duik in het water Mi het zomernaleis. Na de zomer kwamen de bondsdagen weer.
Veel repen en zwoel. Peiteliik de eerste hondsdagen in Peiping. Abdias had het
er erg slecht mee. Hij kwam als laatste in het ziekenhuis terecht en heeft er
een heel tiidie in gelenen. Het de acclamatisering ging het al een heel tijdje
niet goed met hem. Hij is brandmager, kan niet eten. Zijn maagklieren werken
slecht. Steeés diarrhee. Gelukkig geen koorts. Op Huub na, zijn we nu allen
in het ziekenhuis terecht gekomen. Artheem en Stan zelfs twee keer. Het klimaat
vreet blijkbaar toch wel aan je. Met de buik hebben we allemaal wel eens last.
Of het er mee te maken heeft, weet ik niet, maar sinds de delegaat hier geweest
is, kriicen'we nu iedere dag 's morgens boter bij het brood. Wij krijgen ook wat
meer fruit, abrikozen en vroege of l^ate perziken. Als groente eten wc erg veel
sla, zelfs heel de winter door.
Kardinaal Tien heeft nu ook de paters van Kianchow de zorg voor een parochie
- 27 -

in de maag gesplitst., Potveer wordt pastoor. Hij-is alle dagen aan het
zoeken naar een geschikt huis. Voor ons jongelui, biedt dat eigenlijk wel
mooie'perspectieven. Want als we over een jaar klaar zijn met de studie,
zal de missie nog wel niet vrij zijn. Peiping is in elk geval, zoals het
er;nu nog \roorstaat, voorlopig nog veilig. We hoeven niet naar het Zuiden
en kunnen ons in Peiping inwerken. Dan krijgen we een goede ondergrond en
wordt onze kennis geen mengelmoes van dialecten. Ik wordt dus nog wel eens
kapelaan- in de grootstad. En daar is werk zat in Peiping.
Landeliïlc wordt de toestand er economisch, financieel en militair niet
beter on. T)e Chinese dollar stond deze week on bijna 10.000.000 tegen
1 Amerikaanse dollar. Het wordt xverken met pakken en zakken vol geld. Waar
gaat 't heen ?
Taienfun, de hoofdstad van Sjansi lc;:\'; nu ook gevaar. Het gebied rond
de stad is nu met heel de provincie in handen van de pa-loes (roden. In de
stad ligt het seminarie, waar ook nog drie Hollandse tsaters zitten, nl.
P. Kemp, Goedhart en van Mechelen, d?e ik later in Harlingen bij de zusters
\«3er zou terugvinden. Men had al plannen gehad dit seminarie naar Hanchow
over te plaatsen, maar dat is nu te laat. Mgr. Kramer heeft het vuur uit zijn
sloffen gelopen om er nog OP tijd een vliegtuig heen te kunnen krijgen. Het
lukte, maar het kwam terug vol priesters uit een ander vicariaat. Het waren
voor het grootste deel ook wel Franciscanen, maar daarvoor had Mgr. het
vliegtuig niet gestuurd. Te dag daarop ging het er weer heen en kwam toen
vol semenaristen terug. Oe Hollandse ••saters waren er weer niet bij. Het was
vol I Maar een derde poging gelukte. Be vastorie van Luanfu in de stad, zit
nu meteen vol. Er zitten na 3 Hollandse paters, met twee Chinese kapelaans.
De recreatiezaal in Li Kwang Ch'iao staat nu ook vol bedden en ons huis is
weer een bisschop rijker. O, dat Peiping bergt wat tussen ;:Iin muren l
23 Augusutus is het nieuwe schooljaar weer bego-inen. Met vv Ie borst leg ik
me weer toe op het ontleden en bestuderen van mijn bevriende mannetjes. We
gaan weer vel goede meed verder. Na een jaar studie kant het nu en dan al
eens voor dat ik iets begrijp.
Begin September was er een droeve dag voor de school. We moesten een Italiaanse
medebroeder-student begraven. Binnen twee dagen was hij dooi aan zoiets
als slaapziekte. Hij ligt begraven buiten de stad op Shala, waar ook de grote
missionarissen als Ricci en Verbiest begraven zijn. De tombe van Verbiest heb
ik nog gezien, maar het graf is indertijd door barbaren vernield.
OP 6 Sept. vierden we Kordnginnefees op de ambassade. Ik meen dat de
ambassadeur Vlxeboxe heette. Er v/aren 50 aanwezigen. Biïna uitsluitend geestelijken,
waaronder een 20 zusters. Twee filmpjes over ÏValcheren en één van
de koninklijke familie in Canada. Esn sober kaal avondje. Een etentje kon er
niet af. Wsï was er na afloop een grote taart. Moeder Overste moest die aan-,
snijden. Tin ieder kreeg daarbij... een glas limonade. De mannen werden nog
getroost met een Hollandse sigaar. Na a c 'oop hebben we gelukkig thuis in een
hoekje van de kast nog iets gevonden.
MIDWINTERFEEST
Op de 15e van de 8ste maanc in het 37ste jaar van de Republiek vierden we
in Peiping voor de tweede keer het MIDWI^ÏTERFEEST. In Holland was het de 15e
van de 9e maand, oftewel 15 September 1948. U merkt het wel, in China heeft
men een andere i"prtelling.
Op Midwinterfee:,:C. (bet is hier dan nog lang geen winter) is de ntaan rond en
helder als nooit in het Jaar....en het ''Vvouwtje" in de maan lacht dan zo
liefelijk, dat iedereen er stil'vs.n word;.. Keel vanzelfsprekend heb ik me
natuurlijk afgevraagd hoe het toch "komt car. Chinezen geen "mannetje" in de
maan zien. zoals wij. Dit is een hele geschiedenis. Toer; we een jaar in China
waren, heeft onze meester "Sjang.Kai Sj^'k'' het ons verteld. Het houdt verband
met de- geboortedag van de maan-, . ; .
"Hsi Chi'h" v/as locnr>a.n-veldhear. Van zijn vorst had hii OP zekere dag een
heel kostbare pil ten geschenke gekregen. Een medicijn, voor een lang leven.
Hij verborg die in zijn"huis. Maar zijn vrouw, üi'eng Erh vond die medicijn
- Z,ü -

en at ze op. Toen de man thuiskwam vond hij zijn VTÖUW geheel vergeestelijkt
en voor de ogen van haar man vlooq, sii als eerste naar wat wij nu de maan
noemen. '\ls ik het goed heqrenen heb fundeert ze daar nu als ooievaar. Ze
is de draagster van het leven. Zii brengt het menseliik leven on aarde,
terwiil het manneliik princien dat zetelt in de zon ~ bij ons is de zon
vrouwelijk - het leven voortbrengt."
Het vrouwtje in de maan spreekt, dus de rhinezen meer aan dan een mannetje.
"TV zie, ik zie» wat jij niet ". Hat fieldt wel bijzonder voor Chinezen.
Zij zien de dingen anders dan wij, Want volgens een ander Midwinterfeestverhaal
woont er een "haasje" or> de maan. Ook dat wordt door de vrouwen
bijzonder vereerd.
OP zekere dag was Sakvamuni, de gcincameerde Boeddha» zeer bedroefd.
T erwiil hij zich aan zijn smart overgaf, kwam. er een haasje naar hem toe,
om hem in zijn eenzaamheid te troosten. "Hier in deze-mooie tuin zullen wij,
de dieren, U gezelschap houden ", zei het haasje. Rn door zijn grote macht
or» de andere «lieren, slaagde het haas ie erin Boeddha van zijn smart af te
helpen. Zij wilden toen samen een dankoffer ondragen» maar er was niets'om
te offeren. Toen offerde het hnasje zichzelf vrijwillig op. Het kreeg daarom
als loon een nooit eindigend leven en de maan ais verblijfplaats. Daar on de
maan bereidt het haasje de medicijn van het nooit eindigend leven. Kn op het
midwinterfeest, als heel de familie feest viert, moeten de vrouwen de maan»
waarin het haasje woont, de "ko t'ou"(diepe hoofdbuiging) geven en hun handen
er naar uitstrekken, als teken van vertrouwen» hoop en dankbaarheid.
Op het. Midwinterfeest eten de Chinezen ook allen van de z.g. maankoekjes
(Yinq ping). Die koekjes hebben een historische achtergrond en zijn een
herinnering aan een soort Chinese Rartholomeusnacht.
Tijdens de Mongoolse overheersing wilde men in opstand komen tegen de
barbaarse onderdrukkers, maar hoe noest men dat over het gehele land organiseren
zonder dat het. gemerkt werd ? Er werden toen overal koekjes gebakken
en in die koekjes zaten papiertjes waarop stond : "de 15e dag van de 8e maand."
Op die dag werden alle barbaarse onderdrukkers naar de andere wereld geholpen!
Met waarlijk grootse trots wist de meester ons deze verhalen te vertellen,
...en wij hingen aan ziin lippen !
Vol ijver legden we ons voor de rest. van de maand weer toe on het ontcijferen
van. de gebruikelijke kruisvroordouzzles. We hadden weer retraite,
ter voorbereiding van het Francicusfeest op 4 October. Twee weken daarna
moest ik bij de meester onder het mes. Hij was denk ik vooral over de anderen
zeer tevreden en hij zei. : beste jongens, het is nu net alsof het al
Kerstmis is. Zover zijn jullie nu al. Als jullie zo doorgaan is het met
Kerstmis al Pasen. Dan hebben iullie een trimester gewonnen.
Maar onze missie gaan, zal dan nog wel geen kijk OP zijn. Maar we hopen
wel na Pasen een plaats ie te krijgen, on onze nieuwe pastorie, of als alles
in China mocht mislopen, dan maar ergens in Sukabumi of zo iets. Maar moge
God dit. aan ons voorbij doen gaan. !
Al enige tijd lees ik nu 's morgens de l!,Mis bij de zusters. Dat was
toen nog in het Latiin. ^aar met behulp van Smithje kon ik de gebeden na
de Mis en ook de Litanie in het Lof, al in het Chinees bidden. Ik schreef
dan wel onder elk karakter de uitspraak. Voor het oog, of liever gezegd,
voor het gehoor, was dat al heel wat. Na de Hls krees ik dan altijd een lekker
bordje pap en dat deed me deugd, 's Middags om 4 uur had ik dan altijd
bij de boterham nog het klont ie boter, dat 's morgens voor me was blijven
Hggen.
Na de bondsdagen hadden we een heerlijke herfst, die niets weg had van
een herfst in Holland.. Alle dagen mooi. droog en zonnig weer. Alleen is het
's nachts en 's morgens wat koud. De verwarming'brandt nog niet.
Ik had in de krant een Daar weken "geleden al eens gelezen dat er in China
55 milioen réfugées rondzwierven en daaronder waren natuurlijk ook zeer veel
Christenen.Op onze school merk ie daar zo niets van. .fa, er wo'ont wat meer
volk in huis. Br zijn, een paar knechten uit bezette gebieden. Bij de zusters
en rond het ziekenhuis zie ie wat meer vrouwvolk van buiten. Maar toen tk
half .October een bezoek bracht aan de wereldberoemde hemeltempel, zag ik er
wat meer van. Hier in deze hemel tempel bracht de Keizêf~vröëger"7 uit naam
- 29 -

van zijn volk, eenmaal per jaar het grote offer. Je ziet hier dingen die
uniek in de wereld zijn. Maar in de tempel gebouwen en in de tenten erom
heen zaten zeker een 3000 studenten, waaronder die van Taienfu. Het was
een van de studentenkamnen. Fr zitten» naar men zegt, wel 13 tot 20.000
vreemde studenten in de stad, allemaal, gevlucht. Ken bord tegen een boom
getimmerd...dat was de schooi. In de temnels en in de tenten liggen ze
als palingen zo dicht op elkaar. Als ze komende winter geen andere plaats
vinden» moeten ze eenvoudig doodvriezen. Ze moeten zelf hout sprokkelen om
hun eten te koken. Het was een droef gezicht. Behalve deze studenten zi'in
er nog duizenden andere vluchtelingen. Je mag er niet aan denken wat de
komende winter voor deze mensen gaat betekenen. Sociale zorg en christelijke
naastenliefde kent China niet.
Na dit bezoek zijn we eens door de parochie van Kiangchow gefietst.
Een pracht stuk Chinese stad en een reuze gezellige drukte. Natuurlijk
wilden we ook onze nieuwe pastorie zien. ttindelijk hadden we het gevonden,
nr. 33...Wat een rot huis l En dan zo duur ! "Ik ga naar Sukabumi", waren
mltn eerste woorden. In een Chineees huis mag ie niet zomaar naar binnen.
Maar de voorkant maakte een slechte indruk. Thuisgekomen moest ik direct
eens naar pastoor Potveer. Ik moest reuze voorzichtig zijn,.want de man
had zijn stinkende best gedaan iets te kopen. Ik kon hem dus niet direct
de grond inboren. Na wat voorzichtig vragen kon ik hem mededelen dat ik
mijn voornemen om naar Sukabumi te gaan, nog maar wat voor me zou houden.
De man had het verkeerde huisnummer opgegeven, per ongeluk natuurlijk 1
Potveer gaat er al vóór Kerstmis wonen. Wij hopen er met Pasen bij te gaan
zitten, als tenminste de toestand vóór die tijd niet helemaal hopeloos wordt.
Want Peiping wordt nu nog wel niet direct bedreigd, maar over de hele linie
winnen de communisten nog steeds veld.
Het fietsen in Peiping was altiid een aardige afleiding. Het verkeer op
de wegen was wel'niet 20 groot. F.r reden betrekkelijk weinig fietsen, maar
riks^ja's des te meer. Je moet wel erg uitkijken, want verkeersregels zijn
er niet. 2e rijden ie van alle kanten omver. Er zijn ook geen asfaltwegen.
Nee, het. gaat meestal over kinderhoofdjes en toen ik eens met. de Delegaat
Schnusenherg, blij on huis af reed, zei lui : "Pelinus, jetzt kommen die
Kamele." Het leken wel koeiekopnen ï
De stad doet somber aan. Peiping lijkt in de verste verte niet op Sjanghai,
met zijn grote handelshuizen, banken en prachtige reclarneverlichtingen. De
Huropese bezoeker vindt er geen herkenningspunten. Je mist er ook de fleurige
kleding, vooral van vrouwen» zoals je dat dikwijls in het Oosten, ziet.
Geen sjieke dametjes zoals bijv. in Rombay. De kleding van mannen en vrouwen
is even grauw als de huizen. De vrouwen liepen er veelal met dezelfde zwarte
of blauwe broeken als de mannen. Haar de modernisering begon toch wat zijn
intrede te doen. Rn als je bij gelegenheid van een of ander feest de meisjes
van de S.V.D.-universiteit, in sportkleding zag, dan was dat hypermodern.
Deze meisjes liepen ook zomers meestal wel in een keurig wit blousje met
zwart rokje. Vele studenten liepen in de zomer ook wel met een wit overhemd.
Maar in de winter lier» alles in de gewatteerde kleren. Dan was er geen verschil
te zien.
De gezichten lijken in het begin allemaal op elkaar, maar na verloop van
tijd zie je behoorlijke verschillen. Als ik 's morgens vroeg naar de zusters
ging om Mis te lezen, was er in de straten nog bijna geen kop te zien. Een
van de allereersten die zijn rondje maakte \tfas wel de "drollenpikker". Gewapend
piet iets dat. OP een sehen leek en een prikker, zocht hij met zijn ogen
de straatstenen af en elke ongerechtigheid van mens of dier werd vakkundig in
het mandje of emmertie dat hij op zijn rug had, gekieperd. Die mest was geld
waard en 's morgens vroeg was er op straat altijd wel wat te vinden.
De handen die ie zag, waren altiid even mager en ze hadden in het morgenuur
ook dikwijls hun aandeel in het schoonmaken van de straat. Ze-deden dikwijls
nog meer. Kleine kinderen hadden vakkundig gemaakte broekjes aan, die bij
het zitten automatisch openstaan. Het gebeurde wel dat zo'n kleine dan iets
liet vallen, maar een hond was dan gauw ter plaatse. Het offertje liad dan
geen tijd om koud te worden...en het gat ie werd fiin schoongelikt. Ja, papier-
- 30 -

verkwisting kent men in China niet. Het kan ook anders.
De kinderen zijn ook hier erg leuk. Ze snelen weinig. Ze hebben dan ook
weinig om mee te snelen. Ze snelen en si ouwen met hun jongere zusjes of
broertjes. Dag in dag uit, tot laat in de avond, ziek of niet ziek. Ze
lonen er mee rond. Het klimaat is ook voor hen verraderlijk, er sterven
er dan ook met bosjes. Er zal wel eens honger zijn, maar ik denk niet dat
ze daaraan sterven. Dat zullen er weinig zijn. De ouders komen dikwijls met
stervende kinderen bij* de zusters aansjouwen. Ze zijn wel dol op liun kinderen.
Er lijken van de kleintjes zo'n 801 te sterven...en toch krioelt het
er van. Men zegt dat er zo'n 700 miljoen Chinezen zijn I
Je ziet ook veel jongetjes met alleen midden op hun kon een plukje haar',
een strengelt je. Dat is om kwade trees ten te beduvelen. Die denken dan dat
het meisies zijn, en die doen ze geen kwaad.
Erg interessant is het de Chinees on de markt te zien. Het gaat er heel
anders toe dan bijv. in India of Pakistan» De Chinees zit lijdzaam bij z'n
snullen, die dikwijls on amner een vierkante meter liggen uitgestald, on de
Éfronö. V6ór een nienklein tafeltje zie ie een vader staan, met op zijn
rug een kind hangend, vanonderen gesteund door de hand van de vader. Een
mannetje zit tussen de stang op een laag fietsje met vöör hem, on een stukje
handdoek, de kostbare spullen. On tafeltjes of on de grond zie je brandende
vuurtjes met daaron onduidelijke lekkernijen. Je ziet allerlei wagentjes
en karretjes en achter een verhoginkje een oudere vrouw met een nijp
in haar mond. Ze wacht geduldig op een klant, die zin heeft in een in de
schil, genofte zoete aardannel. Anderen lonen met vrachtjes die voor en
achter over de schouder hangen aan een zwiepende stok. Je kunt een brief
laten schrijven in sierlijke chinese letters en op de dievenmarkt is van
alles te koon...maar voor een Europeaan is er niets, op welke markt dan ook,
wat er aantrekkelijk uitziet...
Ik denk dat elke Chinees liefde heeft voor siervissen, vogeltjes en koken.
Je ziet vele oudere heren met een vogelkooitje in de hand over straat lopen.
Met de hygiëne neemt men het niet zo nauw. En niet. te zeggen dat rond al die
stalletjes met knoflook etende mensen, dikwijls een benauwende sfeer hangt.
Op weg naar huis kom je voornii een stortplaats van allerlei vuilnis. Twee
vrouwen zitten daar heerlijk in te graaien. Ze hebben in eik geval een bundeltje
nanier naast zich liggen, om daarmee thuis het vuur te stoken. Er is ongetwijfeld
veel armoede in China»
Soms kom je ook een begrafenisstoet tegen. Voorop lonen dan de muzikanten.
Er is ook dikwijls een ceremoniemeester bij, Tk heb ze wel eens een kist met
zeker 40 man zien dragen. Die kist was uit één stuk hout gemaakt, zeker een
decimeter dik. Loodzwaar. Gehakt uit een knoert van een boomstam.Dat was wel
van een rijk man. Daarachter werden de grote dingen gedragen, die de man op
z'n mis naar de eeuwigheid zouden vergezellen. Ook allerlei kleinere dingen
worden verbrand en hem zo meegegeven.
Chinezen willen ie altijd graag iets teruggeven als ie iets voor hen doet.
Ze zijn erg dankbaar. Met een jongen, die wat meer van onze godsdienst wilde
weten, had ik wat keren iets uit de catechismus gelezen. Maar op het Midwinterfeest
kwam hij me daarvoor wel wat lekkere koek brengen. Hen nrivê-leraar,
die blij was on Li Kwang Ch'iao te mogen werken, nodigde me eens bij hem thuis
on de koffie. Dat doet men niet gauw. Hii mocht een deel van het huis gebruiken
om mii te ontvangen. Alles was keurig schoon gemaakt,, De familie had het niet
breed, want voor mi in bezoek was één loodje koffie gekocht, waarmee net twee
konies gezet konden worden. Mijn gastheer gebruikte niets. Ik ben ook eens uitgenodigd
te komen kiiken bij een onderwijzer die ging trouwen. Maar het jonge
naar deed het zo'n beetje op zijn Westers. Westerse manieren en kleding. Maar
toch wel leuk om mee te maken. Het zien van al deze dingen was een aangename
afwisseling in ons schoolse leefklimaat. Je was ook blij met de brieven die je
geregeld van thuis en uit M .Niedorn ontving. Ze deden er 10-15 dagen over. Je
voelde ie heel wat. als da S.,V,T),-studenten je.jfwaijien yragen om in hun huis een
Vruiswe? on te richten. Want dat was een privilege van f>e arme.Franciscanen!'
Gods kerk wist wel wat een arm mens toekwam. De S.V.D. stüdejnten hebben daar
niet lanc de kruisweg kunnen bidden, want heel N'oord-China begon te kraken en
Peining kraakte mee.
- 31 -

DE STAD IN

OP EXCURSIE

TOFDSTUK 2
HET DOEK VALT
On 1 November schreef ik het naar huis : voor alle studenten is plots een
eind gekomen aan hun Chinese studieperiode. Ik ben student af en wat 't.
worden zal, weet ik nog niet. Ik vraag me af : krijg ik nog ooit de kans
iets te worden ? Waar ik terecht kom weet ik nog niet. Maar...mijn
REISVERHAAL wordt voortgezet. Ik hoon nog on een happy end.
Het Ring al lange tiid bergafwaarts in China. De regeringskiiek, met
Slang Kai Sjek aan het hoofd, heeft het zover laten komen dat het land nu
voor de roden te grijnen ligt. De steden.in het Noorden zijn stuk voor stuk
gevallen, ook Mukden het laatste bolwerk. De regering in Nanking liet
Fu-tso-T, de enige generaal die nog te vertrouwen was, maar aanmodderen. De
inflatie was niet meer bij te houden. Je liep tenslotte met nakken en zakken
vol papiergeld, Ik denk dat ze tenslotte, door papierschaarste,gedwongen
werden tot geldzuivering. He gouddollar werd in Augustus ingevoerd. Het
buitenlands geld moest worden ingeleverd, maar de zware straffen konden de
zwarte markt toch niet wegnemen. Po geldzuiverin*» werd een fiasco. Het land
is bankroet, de republiek staat on springen. Je hoort in Peiping stemmen die
hopen dat Amerika zal ingrijpen, door Sjang Kai Sjek aan de kant te zetten
en Fu-tso-I, de coiimandant van Noord-China, de laatste kans te geven, door
hem direct alle militaire steun te geven die hij nodig heeft, zonder dat
anderen er tussenkomen, om , na het verkopen van het materiaal, de centen in
eigen zak te steken. Wat zou Amerika doen ? Amerika dat in Oost Eurona nu al
zoveel priis heeft moeten geven door de sovietisering van de satellietstaten.
Denk maar aan de D.O.R., Polen, Roemenië, Tsjechoslowakije en de blokkade.van
Berlijn. We zitten in Peining midden in een zee van geruchten nu de maand
November gaat beginnen. We zitten in de grootste spanning nu vandaag 1 Nov.
de presidentsverkiezingen in .Amerika bekend zullen worden. Blijft Truman ?
De spanning in Oost Azië doet niet onder voor die in Oost EuropaI In Europa
eaan uit angst voor ergere dingen, velen (ook uit Nederland) emigreren naar
elders. .In'China maken alle buitenlanders zich klaar om hetzelfde te doen.
Km vele Chinezen mét hen. Noord China is naar de haaien. Zuid China ligt voor
het griipen. Ren grote chaos - beter nog: een nog grotere chaos - staat voor
de deur» Het wil er Mi ons nog niet in, dat Amerika geen andere uitweg ziet
dan China maar in ziln SOP te laten gaarkoken.
De ontstemming over de regering neemt overal in het land'met de dag toe.
Er hangt een revolutie boven het land en daar zullen de roden wel gebruik
van weten te maken.Als China nog te redden is zal Generaal Fu in elk geval
een grote rol. moeten spelen. Vanuit het Noorden zal de redding moeten komen.
Haar Pëining hangt aan een zijden draadje. De mooie stad zal wel niet verdedigd
worden. De toestand is zorgelijk.
Op Allerzielen namen de Amerikanen alle maatregelen voor de evacuatie»
Alle consuls en zaakgelastigden stelden hun onderdanen van het plan op de
hoogte. De buitenlanders zouden op 15 en 30 Nov. in Tientsin worden ingescheept.
De goederen zouden naar Hongkong gaan, de personen naar Sjanghai, om van daaruit
verder te worden getransporteerd.
Ook in Li Kwang Ch'iao wordt besloten, alle studenten te evacueren. De. Chinese
studie zit er opl
Abdias, Artheëm en Stan wilden van de nood een deugd maken. Ze voelden, er veel
voor om naar Japan te gaan. Ze zouden dan van de gemaakte studie misschien nog
profiit kunnen hebben. Over uitwijken naar Japan was, bij het bezoek van Pater
Provinciaal, niet gesproken. Ik vond dat het voor de provincie nogal consequenties
zou hebben, als we alle vijf naar Japan zouden gaan. Dat kwam neer
op het stichten van een nieuwe missie. Later bleek dat ook P.Schnusenberg er
OT3 dat moment weinig voor voelde.
Met Smithje besloot ik om eerst maar naar Sukabumi te gaan. Daar zouden we
wel verder zien. Misschien van daaruit"'werk' 'zoeken onder de Chinezen op Borneo,
Toen Janan niet doorging wilden de anderen het zo lang mogelijk rekken en
- 33 -

ze wilden toen bii P. Potveer or> de pastorie in Peiping gaan werken als
kapelaan. Ik stelde P. Potveer voor, één van ons dan maar als kapelaan bij
zich te houden en de rest maar weg te sturen. Want voor ons allen is er
geen werk op die nietiwe tsastorie.. .en het wordt hongerlijden zonder Amerikaanse
dollars...met dan voor allen het vooruitzicht later nog tussen de
witte muren te worden opgesloten, p. Potveer was blij dat ik een keuze had
gemaakt. Hij zou bericht naar Holland sturen naar het Provincialaat en naar
Sukabumi. Hij zou me ook een brief meegeven.
Tot de anderen zei hij : ik wil jullie nog niet opleggen te vertrekken, maar
als het mmtje hii het paaltje komt heb ik wel het laatste woord. Persoonlijk
vond ik de beslissing van mijn confraters toen onverantwoord.
Smithje ging naar Mgr. Kramer om zijn voornemen met hem te bespreken. Hij
kreeg toen de opdracht om verder Chinees te gaan studeren in Amerika.
Mgr. hoottte dat de politieke toestand mogelijk nog weer zou veranderen.
Het lien intussen storm naar de boten en de vliegtuigen. Oe leiding van het
domus Franciscane had de knoop doorgehakt en Dinsdagmorgen 9 November stond
er al een gecharterd vliegtuig voor ons klaar.'s Morgens om 6 uur moesten
we bij het"vliegoffice zijn.
Het was juist 's avonds tevoren v/at hegonmm te-sneeuwen. Ik had het; gevoel
alsof heel de omgeving als het nare een r

het land van miin idealen te moeten verlaten als een batige vluchteling en
dat na laren van wachten in Holland en na 1. c . maanden van dorre ingespannen
studievoorbereidins I T ieze gedachte ontnam me van het begin af, alle gevoel
van t>rettig hoog en onbevangen in de wolken te zijn.
We vlogen met wind en wolken mee en ik d;ich* : "de mens is niet meer dan
een vleugje wind» ziin dagen verdaan als eci vluchtige schaduw."(Ps„144,4)
Het eerste stukje China vloog als een sd: v voorbij. Om half elf stonden
we errrens op de grond. Het bleek Tientsin \ > zijn. Onze vogel had dorst en
daar ook dat snul al moeiliik naar Peipinn gebracht kon worden, gaan de
vliegtuigen naar het Zuiden eerst even tan! •m in Tientsin, Men is er zelfs
mee bezig, heel het vliegveld van Peimng naar Tientsin over te brengen.
Na een half uur zaten we weer in de lucht. Als regel zaten we boven de
wolken en ik had het gevoel over een grote zee te varen. Werkelijk een
wacht gezicht. V 1aar ik kon de vergelijking met een schiü toch niet helemaal
van me afzetten» Als de motoren van een schio iets krijgen, blijf je
toch altiid noe drijven, maar als deze duwen iets mankeren, dan lig je
meteen voor .Taffa. *Ut gevoel raakte ik niet kwijt, maar Ik was niet de
enige. We zullen dan ook zo stiekemweg heei wat weesgegroetjes gebeden hebben.
Hutten lukte ook al niet, ofschoon miin maat pater Smith wel iets presteerde
dat er on leek. Praten ging ook al moeilijk, Want die herrieschoppers
(motoren) aan de kant, deden hun best elk menselijk geluid te verstommen.
Kortom : in een transportvliegtuig mis je olke afleiding. Je zit alleen .'
Om half vier schoten we weer door de wolken naar beneden en vóór ons lag
de grote stad Sianghai l Het was er irrachtig weer. He temperatuur was erg
mild. Haar stonden we weer : de drie Hollands sprekenden. De duiker van
Genua. Pater Smith, die tussen Singanore en Hongkong, midden in een storm
urenlang naast de reddingsboot on z'n knieën had Reiegen, en een Belg? die
on ziin reis naar China bil Kurnming, tijdens de start met z'n vliegtuig
naar beneden was getuimeld. Maar....deze kaer zonder ongelukken t T och was
ik vast besloten de verdere reis over zee voort te zetten.
'.VEER SJANGHAI
Tn Sianghai is het ontvettend druk. Kr wonen ruim 7 millioen mensen. Het
eten in de stad begint een groot nrobleem te worden. De ontstemming tegen
de regering neemt met de dag toe. Het tegenwoordige regime kan het zeker
niet houden. China gaat er aan. Moskou \•• jgt het ook hier voor het zeggen.
De evacuatie van buitenlanders is hier in Sianghai ook al begonnen. Vele
studenten uit Peininp; zijn holderdebolder hun missie's in het Zuiden ingetrokken,
maar hier aangekomen blijkt dat het Zuiden misschien nog eerder
naar de haaien is als het Noorden. Tn sianghai komen de vluchtelingen van
daaruit, nu ook al binnen. Sommigen die er vanuit Peiping zijn heengestuurd
komen rechtsomkeerts terug. Zeer veel Amerikaanse burgers worden vanuit
Amerika teruggeroepen. .Je hebt 't gevoel dat ze geen echte reden opgeven.
Soms denk ie, de Amerikanen hebben van China hun buik vol. In de haven liggen
twee knagen van Amerikaanse kruisers en ook nog een Engelse. Men zegt
dat die mariniers er zijn om, in geval v- n nood, de buitenlanders en-hun
bezittingen te beschermen. Maar soms deri\ ie ook aan een oorlog en aan gewanend
ingrijpen van Amerika. Maar wat er van zij: voor de buitenlanders
is het hier verkeken.
Oe procuur waar ik zit, is stikvol. Alle dagen vertrekken er, maar alle
dagen komen er ook weer nieuwelingen. !*,r gebeuren de gekste dingen. Ik denk
dat de inloten er dikwijls ook niets van begrijpen. Ze moeten holderdebolder
mensen evacueren en anderen worden er weer heengestuurd«.
Een van de eerste dagen hoorde ik vanaf nijn kamer boven, een bekende stem.
Ik gauw naar beneden en daar stond Frenske Dassen. Tk had hem meer dan tien
iaar niet gezien. Hij zag er uit. als een bosjesman. Ik heb z'n baardje er
wat afgehaald en van z'n hoofd zo een en ander afgemaaid. Hij is nu tien
iaar ionger. Mii kwam hier vanuit Sian en was benoemd tot kapelaan in Peiping
....terwijl er drie jonge paters zijn achtergebleven 1 Wist de Delegaat dat
niet ? T e .gek om los te lopen I Ie belegaat zou binnenkort, in Sianghai komen,
- 35 -

Frenske zou hem afwachten. "Als ik er heen moet, best, maar dat dan die
anderen ook blijven is onzin. Dat zal ik ze wel vertellen! "
Een van de eerste dingen die ik in Sianghai deed, was een bezoek afleggen
Mi de Hollandse ambassade. De consul stelde voor mij reisdeviezén beschikbaar
en verzekerde mij nriorite.it te geven boven andere rassagiers on het
eerstvolgende Hollandse schiü, dat waarschijnlijk 2? November van Sianghai
naar Hongkong zou gaan. Hat zou mooi zii; 1 , want ik zou dan de bagage, die
OP onze heenreis naar Peiping in Sianghai was blijven staan» mooi kunnen,
meenemen om die dan bij onze raters in Hongkong te deponeren. Ik kende die
paters daar allemaal. Tk zou mi in eigen spullen dan mee kunnen nemen naar
Batavia. De rest moest dan naar wachten on nadere bestemming. De consul zou
voor mijn visum zorgdragen.
Ik zat al te genieten van eert heerlijke zeereis die me te wachten stond'.
Na een paar dagen stond plotseling Huub ttackes in de procuur. .Hij had opdracht
gekregen Pcimng te verlaten. Hij moest met Snrlthje mee naar Amerika,
om daar Chinees te gaan studeren. Ze krec.en meteen hun visa en vertrokken
naar de nieuwe wereld. Intussen was ik al ie koffers aan het doorsnuffelen
om ze klaar te maken voor verzending naar Hongkong. Daar zit dan ook aan
vast, dat ik nogal eens wat hureaux moet bezoeken, om de nodige papieren
voor mezelf en voor de anderen af te halen.
We horen steeds allerlei berichten. We horen dat Mgr. Fessers in Kianchow
nu weer goed behandeld wordt. Hij mag tamelijk vrij rondlopen, maar geen
H.Mis lezen. De zusters ziin zelfs, op verzoek van de rooien, weer een dispensair
begonnen. Ze hebben tarwe gekregen om medicijnen te kopen. Ja, de
communisten zijn overal anders. Soms zijn ze betrekkelijk goed. On andere
plaatsen weer niet. Rr is hier en daar weer verandering van taktiek. Maar
of men er on kan. bouwen ? Er zijn in elk geval tot nu toe bosjes mensen vermoord
.
We horen ook dat er deze week de laatste gelegenheid voor de êvacué's is,
om vanuit Tientsin per boot te vertrekken. Daarna zal het rustig afwachten
worden. Misschien nog eens een vliegtuig,
Ook Sianghai. en Nanking moeten nu worden geëvacueerd. Je ziet hier al dikwiils
gewapende auto's door de straten rijden. De treinen, die hier vanuit
het binnenland aankomen, ziin onmenselijk vol. De Delegaat is met br. Hyp
fook nog een Gemia-klant) vanuit Nanking hier aangeland. Ze vertellen dat de
mensen 's avonds om zeven uur al voor de trein lagen, die in.de komende morgen
zou vertrekken. De trein was al pro ol toen de Delegaat, er met br. Hyp
aankwam. F,r was geen doorkomen aan, maar met. behulp van het. spoorwegpersoneel
ziin ze nog door een 'raam in de trein gekomen. Je moet je voorstellen : de
dikke Schnuss door een counëraamniel Huizende mensen springen zonder kaartje
OP boten en zitten boven OP de trein en de locomotief.
Ook de banken hebben het zwaar te verduren.. Tk zag voor één van de banken
de mensen over hoofden van anderen lonen...in de hoop nog wat goud of zilver
te bemachtigen. De. vrouwen doden lustig mee. Ontzetten!wat. ie dikwijls ziet.
Tn huis is het dikwijls erg druk en geen gebrek aan voorname personen.
Een der eersten die ik hier OP de procuur ontmoette was Mgr. Gubbels, een.
Belg. Hü nodigde me% allervriendelijkst uit om met hem mee naar Itchang te
gaan. Tk deelde ziin optimisme niet. Hij zal xvel niet ver gekomen zijn.
Sianghai loopt vol êvaaiö's, overal vandaan. Het begint er op te lijken
dat de toestand in het Zuiden even beroerd wordt als in het Noorden»
Br kwam dezer dapen hier ook iemand binnen, die er uit zag als een veehandelaar.
De man had 21 dagen ot> de rug van een kameel of een muilezel gezeten.
Daarna een ontzettend stuk in de trein en toen van Lachow met het vliegtuig
mar Sjanohai. Het was Mgr. Ibagnes, een Spaanse Franciscaan, Hij had al
iarenlang temidden van de communisten gezeten. Nu werd het hem onmogelijk
nog langer te blijven. Zoals hij aankwam, zo loopt hij nog. rond l Ik zei
tegen br. Hvp : "Vraag eens of ie z'n -schoenen mag poetsen". Hij lachte wat,
keek naar beneden en zei : H ze zijn nog mooi zwart M . Zo zie je In Holland
geen bisschop rondlopen. Hoe z'n benen er in de schoenen uitzagen, konden
wij niet zien.
Pater bassen is, alsof er niets aan de hand is, naar Peiping vertrokken.
- 36 -

Mu maar afwachten wanneer en of Stan en Artheem terugkomen. P.Provinciaal
heeft nu ook aangeraden, al onze studenten te evacueren. Hr is nog verbinding
met Peining, want ik kreeg deze week van daaruit nog enige Hollandse
brieven. P. Goedhart zal ook wel uit Penning naar hier komen.
Br. Hyp gaat naar Karachi. In Peining zitten nu nog Mgr. Kramer en de
paters Potveer, Hogenboom, Kenm en Dassen.
Het is onderhand eind November geworden. Twee Hollandse boten zijn er al
van hier vertrokken en ik zit nor; steeds te wachten op een visum voor Batavia.
Ik raak al aardig thuis in de stad, maar van mij kunnen ze het hier
onderhand wel stelen. De consuls hier en in Peining hebben heus wel hun
best eedaan. In t vjanghai is het visum al drie keer telegrafisch aangevraagd,
maar vanuit Ratavia werd taal noch teken vernomen. Ieder land helpt zijn
evancué's, maar het ambtenarencoms in Ratavia vindt het blijkbaar te veel
om voor een Hollander emigratienapieren te schrijven. Alle dagen ga ik nu
naar de Ambassade. De volgende boot gaat nu 6 December, Ik kan wel passage
kriigen OP die boten, maar...dan moet ik naar Holland. En dat wil ik niet.
Intussen loon ik overdag wat in de stad rond, .Ta, ik koon er zelfs wat catechismusboekjes.
Misschien kan ik ze nog wel. getvruiken ergens bij de Chinezen.
's Avonds loop ik wat te kijken naar de geweldige lichtreclames. Die doen
alsof er niets gaat gebeuren. Ik merk dat de grote Poolse gemeenschap die er
vroeger was, al bijna helemaal is verdwenen. Ze zijn wéér weggevlucht, nu
naar Amerika. In de stad is weer wat meer eten, maar in huis is het nog steeds
druk. De Internuntius Riberi is ook in huis en Mgr. Capuchi, een aartsbisschop.
Ik had de eer hem ook zijn haren te mogen knippen. Ik slaan nu met de secretaris
van de Internuntius on dezelfde kamer. Br. Hyn sliep er ook nog bij.
On het feest van Sinterklaas is ook do derde'Hollandse boot al weer vertrokken.
Er was nög peen visum voor me. Mis^.hien, mede om te troosten, hebben
onze Belgische paters op de procuur er toch nog voor gezorgd, dat er op
Sinterklaasavond iets extra's voor ons was.
Fte toestand in Sianghai werd steeds nijpender. Steeds meer vluchtelingen.
T)e winkel, werd leeggek'ocht. Eigenlijk onbegrijpelijk hoe gelaten de Chinezen
nog zijn. Je merkt niets van vreemdelingenhaat of geplunder. De geruchten
gaan 'dat regeringsfunctionarissen in Nanking al de benen nemen. Sjang Kai Sjek
en zijn kliek zoeken, met wat ze mee kunnen nemen, de wijk naar het buitenland.
De kerkelijke leiders van Nanking, met Yfinin aan het hoofd, die de kliek zo
lang gesteund hebben, zijn ook al gevlucht. Kardinaal Tien is met een oogziekte
naar het buitenland gegaan voor iv nezing, De Kerk mist elke leiding.
Men zegt dat in Nanking slechts twee buitenlandse priesters over zijn. Ook
de Chinese priesters ziiv. daar gevlucht. De gewone man is alle vertrouwen
kwiit. De revolutie kan alle dagen uitbreken. Het volk kan veel verdragen,
maar wil niet meer geregeerd worden en kan ook zichzelf niet regeren. Dat is
China ï Ieder regeert zichzelf en dat zullen de communisten vroeg of laat
ook wel ondervinder». He bezitlozen - en dat zijn er velen - kunnen alleen
maar verbeteren onder een ander regime. Ook de middenklasse hoopt er beter
van te worden. Oe rijken zullen voor de uitsuigerij hun loon ontvangen i
Maar : ieder zal wel weer proberen een troontje voor zichzelf te bouwen.
T*en grote chaos staat voor de deur. Het missiewerk ligt on vele plaatsen
al heel lang lam en waar het nog kan worden voortgezet, zal het nog slachtoffers
vragen. Van de ionge paters in Pelning is niets vernomen. Waar-
..schiinlijk hebben ze^te lang gewacht en is het nu te laat.
Ik loot) intussen alle dagen een noot af naar het consulaat. Zeven weken van
wachten en nog geen visum i Ik wil nu echt weg. De consul stelde voor me
een transito-visum te geven met het gevaar dat men mij na drie dagen Batavia
weer uit zou knikkeren. Maar om dat te voorkomen gaf hij me nog een briefje
mee. Zaterdagmorgen, 18 December, ging ik het halen en juist voor ik kwam
was er een telegram ontvangen dat ik torgelaten zou worden in het Rijksgebied
SIJKABUMT. Ik was graag met cle boot gegHcu?, maar ik was het wachten zat. De
KLM gaf alle medewerking en ik kon meteen voor de volgende dag een plaats
besnreken. Om hal-f zeven stond ik al op het vliegveld en...met een geldig
visum ! Wat was ik hlii .'....maar ik voelde me ook allerellendigst. "Gaat
en onderwijst alle volkeren". In China is van dopen en onderwijzen niets
- 3 7 -

terecht gekomen.' Ik moet nu het land uit. Voorgoed ? Ik hoon ooit nog terug
te komen. Ik zal nu miin diensten elders aanbieden.
Zondagmorgen ging ik met 25 kg, bagage, moederziel alleen naar Java. Zal
ik in Sukabumi terecht komen of misschien nog bij de Chinezen OT> Romeo of
zal men in Holland op miin brief reageren en me "toch nog ergens anders heensturen?
Het was mistig die morgen. De ceiling was laag. Na lang wachten zaten
we in de lucht. Met was Zondag 19 Decanb^ half één.
' WAT HE TOEKOMST BRENGEN' MOOI!
MIJ GELEIDT DES IIERKN HAND ;
MHEDIG SLA TK DIN DE OGKN
NAAR HET ONBEKENDE LAND
LEER MIJ VOLGEN ZONDER VRAGEN
VADER, WAT GIJ DOET IS GOKD l
LEER MIJ SLECHTS HET f EDEN DRAGEN
MET EEN RUSTIG , KALME MOED ï"
( John Zundel )
Pas later leerde ik in Friesland dit reformatorisch lied kennen, het geeft
wel goed de stemming van toen weer.
Maar na de gevaren or> zee, moest ik ook de gevaren in de lucht aan den
lijve ondervinden, in deel 4 hoon ik H daarover nog een en ander te vertellen.
Ik stond r>as Woensdag 22 December om half twee op het vliegveld, in Batavia,
zoals dat toen nog heette.
Wat zal Batavia mij nu brengen ?
'*Ende dispereert niet " zei Jan Pieterss* Coen.
" Alles sal reg com " zei 'n ander groot man.
Ja....maar ik zou nog rare snronqen moeten maken.
Miin reis bleek nog niet ten einde. Mijn bestemming was nog niet bereikt.
- 38 -

QEEL !V OP OOORTOCHT
JAVA BATAVÏA
Evenals Peipirig» zat ook Batavia niet on mii te wachten. Geen mens. was er
uitgelopen om mij te .verwelkomen. Zelfs mijn medebroeders; niet. Dat kon
ook niet, want zii wisten niets van mijn komst.
Tk stond op Woensdag 22 December 1948 om.half twee op het vliegveld -in'.
BATAVIA, zoal s'.dat; toen nog heette. Bijna drie dagen na mijn vertrek uit
SJANGHAT. Moederziel' alleen ;.s.t;örid ik daar, met een hoofd v-p 1-herinneringen
aan rhinaJHerinneringen aan de vele zweetdruppels in de schoolbanken van.
Li Kwans Ch'iao. De vervelende herinneringen vooral aan het vertrek uit
Peiping en het wekenlange wachten in Sjanghai. Daar stond ik dan weer in
ëën-vreemd 1 land. Hoelang zal ik er moeten blijven ? Ik weet het>niet, maar
ik vrees dat'het;wel een paar jaar zal duren. In elk geval zit ik^er. voorlopig.
En ; als dié toestand in China niet koert ? Ja» dan blijf ik hier-misschien
weT hangen of ergens in de Prefectuur van Sukabumi. Misschien heeft 1
het Provinciaïaat onze post uit China ontvangen en'ligt er op Kramat een
antwoord on mij te wachten. Ondanks alle beroerde herinneringen zou ik
toch, -graag per boot van Sjanghai naar Ratavia zijn gegaan. Ik had dan in
Hongkong de spullen kunnen meenemen, die nooit, naar Peiping .waren opgestuurd,
en die vanuit Sjanghai weer ingescheept waren naar de pares in Hongkong. Er
zat ..misschien nog .wel een'en ander bij, dat. ik hier in de tropen zou kunnen
gebruiken. Tk stond daar dus OP dat vliegveld, met in mi in hand slechts één
koffertje, waarin een pa/ar "verschoningen en wat onbenullige spullen. Iki geloof
niet dat'er êën boek inzat, behalve dan een paar dunne Chinese boekjes,
die ik in Sjanghai nog gekocht had en wat aantekeningen. Ja, mijn vierdelig
Latijns brevier zat er in en mijn typemachientje, beiden nog gered in Genua.
Tk stond daar dtts zonder codex (kerkelijk recht) en zonder boeken over dogmatiek
en moraal. Erg arm dus. Maar wat erger was : ik had geen cent op zak !
Ik' had alleen 1 het adres van de paters OP Kramat. Ik verstond natuurlijk ook
geen woord van'de taal die ik er hoorde, van,het Maleis. Ik liep tesezweten
als een os, want ik liep er rond met een zwart pak en een stijf witIpriesterboordje.
Buiten het vHéuveld gekomen kwam er al Rauw een bedja OP me, af. "Kramat 134,
Kramat Vincentius "., zei'ik. "Saja tau, saja tau H hoorde ik de man (zeggen...
en ik dacht : wat' moet die man met touw : saja tau. Gelukkig verstond 1 '.ie ook
wat Nederlands .: "Ik weet, Kramat ik weet". "Paters, jou betalen'*, zei• ik.
"Baik"; zei-d-ie en ik begreep dat het wel goed zat en ging in de bedja zitten.
Zo kwam ik aan in Kramat en belde er tussen drie en vier uur aan. Ze keken
me.daar aan of ze een verschiining zagen en ik dacht dat ik iri een douche -
inrichting terecht was gekomen, want ze ontvingen me ïn hun pyama, alsof zé
allemaal zo uit het bad kwamen aanlopen. Later begreep ik, da:t ze'na de siesta
ën het bad, geregeld zo nog wat rond bleven lopen. "Peul is:.>er u klonk het
door'heel 't huis. Hn daar stonden ze voor me : m'n oude duozittertje-van de
eerste klas in Sittard, Jan,Pruim en Gerbert Vermeulen, die een jaar eerder
was gewild en pater, Adam vari.de veldt, die pastoor en waarn. oversteuwasi." •
Ook/pater Hod.deleen Capucijn, kwam orxJagen, Hij" was. hoofd van.het Centrale
Missiebureau in Batavia. Zonder zijn voorkennis kwamer .geen missionaris
Tndonesia'binnen. Maar'mij was dat wel gelukt. Hoe kom: Je hier ? ; Wat is ér
allemaal in China aan de hand ?,Tk vertelde hen van Peifnng. Van mijn verblijf
van ruim 5 weken in.Sjanghai-en hoe iv laaina iondag ! 1 ^ December m Sianghai'
om half één de lucht in ging. *Vn ha

acht uur lang door te vliegen naar Bangkok, dat risico durfde de piloot niet
aan. De machine was eigenlijk ook te zwaar geladen. 10 man bemanning en 47
Passagiersz waarvan de mees ten zoveel mogelijk hadden meegenomen. Er was
geen controle geweest, de raeesten hadden wat extra meegcsmokkeld. Terug
naar Sianghai durfde de piloot niet, want Sianghai lag r>otdicht. Vanwege
de bergen, de wolken en de wind moesten we hoog vliegen, terwijl vie na het
uitvallen van de motor, heel langzaam wat: hoogte verloren. Er moest iets
gebeuren. Er moest iets uit. Het was voo 1 * de hand liggend geweest om er
Jonas maar uit te gooien, maar gelukkig -wam men niet op dat idee. Jonas
zat intussen te bidden als bub, en in ieder geval nog 4 paters en 4 zusters
met hem. Men besloot niet Jonas er uit te kieperen, maar men zou 700 liter
benzine laten lopen. Dat was een kritiek moment.
Vóör in het vliegtuig kwamen weer die bekende rode letters. Er werd weer
gevraagd niet te roken en de riemen vast te binden. Hen kon geen tank afwerpen.
Nee, men moest de benzine gewoon laten lopen en dat duurde wel een
kwartier, misschien wel 20 minuten. Je zag het er zo uitlopem. En ik voor mij,
keek angstig naar de gloeiende motoren. Eén straaltje er tegenop....één vonk
en het kan gebeurd zijn. Zo keek ik er t< nminste tegen aan. Angstig keken
passagiers en bemanning uit naar de aflc o. Het liep gelukkig goed af. God
zij gedankt l Een zucht van verlichting deed het vliegtuig van blijdschap
opspringen in de lucht. Nu moest een haven aangedaan, die zeker niet verder
lag dan vijf uur vliegen. Hongkong lag wel in de richting, maar de piloot
was bang dat er voor bijna 60 personen geen logies gevonden kon worden. En
daar 2 dagen op het vliegveld in de t>lane bivakkeren* omdat er aan de motor
gesleuteld moest worden, was ook onbegonnen werk. De piloot koos voor het
dichstbijzijnde vliegveld. Ilii gooide het roer om naar het Oosten. Voor mij
kropen de minuten voorbij en ik begon zelfs de seconden te tellen. Om kwart
over vier kwamen er een paar vliegtuigen opdagen...en ons vliegtuig maakte
plots een flinke schommeling. We trokken wit af. De ste\vafdess niet het
minst. Daar gaan we ! Dat was onze enige gedachte. Later bleek dat het een
groet uit dankbaarheid was geweest. Maar dat had de gezagsvoerder ons wel
even mogen vertellen. Twee jetnlanes waren er OP uitgestuurd om eens te kijken
hoe we het maakten. Ze wezen ons de weg cr> het laatste stukje van de rit.
Op het vliegveld stond de brandweer klaar en twee Rode Kruis-auto's volgden
ons tot we stil stonden. Het was half vil f...v/ij stonden in Okinawa ! Het
ligt ten Zuiden van Jar>an. Dit eilandje vormde in de oorlog de grote verdedigingsbasis
van de Jappen. Alles xvas iret een sisser afgelopen.
Alle lof voor de KLM die,koste wat het kostte, geen enkel risico wilde
nemen. Op drie motoren hadden we de rei: ook kunnen voortzetten, maar...Sis
er dan iets komt je kunt maar beter secuur zijn.
We waren nu de gast van de Amerikanen en ze waren buitengewoon vriendelijk.
We werden in de barakken ondergebracht en we aten en sliepen er goed. Maar.,
we waren op een militaire basis terechtgekomen en de bewegingsvrijheid is
daar nu eenmaal beperkt. We zaten op een klein stukje kale grond en daar
moesten, ive ons tevreden mee stellen. Een en al lof voor onze gastheren l
Daar Sjanghai dich zat, kwam er 's avonds ook nog een Amerikaans vliegtuig
aangewaaid...met ian boord een Russisch diplomaat. We sliepen al toen er gevraagd
werd of er misschien een pater was, die goed Frans kende. Pater Hennes
werd uit zijn bed gehaald om als tolk te fungeren. Want de Rus had heel wat
noten op zijn zang. Meneer wenste een barak, om die alleen met z'n maat te
delen, en twee doosjes sigaretten en vier flesjes bier. Men was hem terwille
en gaf hem een afgeschoten stuk van de barak, om die met zijn gezel, te delen.
Rij de verzegelde pakken konden ze dan beurt om beurt waken. Bier en sigaretten
kregen ze ook.
Intussen was onze kist onderzocht. Er moest een nieuwe motor komen. Men
hoopte vanuit Batavia. Maandag 20 December was voor allen een dag van verwachting.
Er zou vanuit Batavia een vlieptuig met motor komen, maar dit bericht
werd vanuit Batavia weer gecancelled. We hoorden dit van de Aalmoezenier,
toen hij ons met zijn auto na de II.Mis weer thuisbracht. We hadden verlof
gekregen om met hem mee te gaan om bij hem de Mis te kunnen lezen uit
dankbaarheid en om bescherming te vragen voor de verdere reis.
•- 2 -

Dinsdagmorgen kwam.er om half tien vanuit Batavia een Constellation om ons
allemaal op te halen. Hij had er tien uur over gevlogen. Om elf uur zaten
we weer in de lucht. We lieten de brokstukken achter en de bemanning die
zo gehoopt had, thuis in Holland nog Kerstmis te kunnen vieren. Alles ging
goed, maar in de buurt van Hongkong hadden we een geweldige tegenwind. We
vlogen 2.700 km. in acht en een half uur, 320 km. per uur, dat gaat nog wel.
Maar voor mij was het een hele zit. Het werden lange uren van rotte spanning.
Om half acht stonden we aan de grond in Bangkok, het grote knooppunt van de
KLM-lijnen. Een bus bracht ons naar het prachtig mooie KLM-hotel. Hier werd
ons een copieus diner aangeboden,het was niet druk in het hotel. Ik kreeg
vorstelijk twee kamers tot mijn beschikking. We kregen drie bonnetjes om
daardoor getroost de avond door te brengen. Van de vele muskieten hadden we
persoonlijk geen last, want er werd flink gespoten en we sliepen onder een
muskietennet.
WOENSDAG 22 DEC. vlogen we om 7 uur het luchtruim weer in. Het ging gesmeerd
want na drie uur vliegen nasseerden we de Hollandse Skymaster» die eèn half
uur eerder al vertrokken was. We wuifden elkander hartelijk toe, want vele
van onze medepassagiers waren in die plane overgeheveld, om vanuit Singapore
iweer verder te reizen. Wlf gingen linea recta naar Batavia. Tegen een uur of
elf kwamen we in een mussonnetje terecht en daarna nog een paar keer. Ik
onderging hetzelfde gevoel als de kist, een gevoel als van een vogel die het
erg te kwaad heeft met de wind. We botsten tegen de wolken en we noorden het
dreunend gekletter van de donder. Het was bliksem en onweer en Jantje was ontiegelijk
stil. Ren Amerikaans sprekende juffrouw wilde me blijkbaar troosten
ze gaf me een boekje met daarin psalm 29 :De openbaring van het onweer !
"De stem van de Heer schalt" over het" water
Gods majesteit roept van over de zee.
De stem van de Heer met dreunend geweld
De stem van de Heer ontzagwekkend
De Heer troont boven het firmament
Hij zegent zijn volk met vrede".
Hét onweer was niet zo erg, zei ze, maar ik was toch blij...iedere keer als
de rode letters vooraan in de plane weer verdx^enen waren !
Vanaf Bangkok zaten we maar met 15 passagiers in het vliegtuig. Er was niemand
luchtziek geworden. Klndei~en waren er het laatste stuk gelukkig niet bij.
Het weer werd al tamelijk spoedig weer beter. We schoten aardig op en tussen
de bedrijven door, kreep ik er wat aardigheid in om eens door het raampje te
kijken. Van hoog uit de lucht zag ik daar zowaar Sumatra liggen, geheel rechts.
Links lag Banka. Het laatste stukje kon ik er nog wat van genieten. Vlak vöór
Java zag ik, als in een heerlijk schilderij, de kleine eilandjes liggen. Ze
lagen er als bladeren van een lotusbloem in een grote waterplas. Eilandjes
met in het midden bos. Dan een nlöegrand van goudgeel zand, gevolgd door een
brede bedding van gras, groen uitlopend in het zilte water. Ik begon er werkelijk
lyrisch bij te worden. En daarna zag ik het land, waarvan ik dacht dat ik
er voorlopig wonen zou. Java 1 We doken omlaag en cirkelden over de-stad die
Ratavia heette. F.r zaten weer heel wat kilometertjes op. Zes en een half uur
hadden we gevlogen. Het x^as half twee.
Zou de zwerver eindelijk het land gevonden hebben, xvaar hij eindelijk eens
wat kan gaan werken ? óf zou hij ook nu van.de regen in de drup gekomen, zijn ?
Mijn confraters vroegen me het hemd van mijn gat over de toestand en over
onze mannen in China. Ze waren nieuwsgierig naar duizend en één .dingen en natuurlijk
wilden ze uit mijn eigen mond nu ook, het inmiddels xvrereldverbreide
verhaal van Genua wel eens horen. Maar voorlopig was er genoeg vertéld. Ze
hadden gelukkig ook comnassie met me, ivant ik was nog steeds gekleed in m'n
zwarte costuüm met boordje. Er werd me gauw een kamer gepresenteerd en ik nam
een bad. Veel geriefelijks aan kleren had ik niet bij me. Ik trok die eerste
avond maar een:iekkererChinese witte i as aan, die ik nog bij me had. Maar
buiten zou ik zo OP z'n'Chinees niet kunnen blijven rondlopen, ze zouden dan
denken dat ik schilder van beroep was. Ik had ook nog een witte broek en een
- 3 -

hemd, zodat ik ook nog de gedaante van een tennisspeler kon aannemen.
Verder kon ik het met m'n kleren niet brengen. De zusters Clarissen verborgden
de kleding van de flaters. Maar die woonden heel in Cipanas, het
zöü zeker na Kerstmis worden om daar heen te gaan.
KERSTMIS OP SEMPLAK
In Sjanghai had ik een brief van Vader ontvangen. Daarin stond dat mijn
jongste broer Peter, rond Kerstmis met de "Waterman" in Batavia zou arriveren
als militair. Daags voor Kerstmis, dus Donderdag werd ik om 12 uur
naar de telefoon geroepen. "Is U pater Steltenpool?" "Ja". "Ik zal U verbinden
met Moeder". "He?" "Wacht Ü even."••Met Moeder ? Och, dat bestaat
toch niet. Ze weten in Wognum toch met dat ik al hier zit 1 Het zal misschien
mijn broeder zijn. Ik sta een half uur te wachten, geen verbinding!
Ik dacht, het zal het hoofdkantoor van de militairen wel zijn. Broer Peter I
Later bleek het de Moeder te zijn van een of ander gesticht. Ze zochten
iemand voor de Nachtmis. Maar er moest ook een pater ergens bij militairen
zijn. "Wil jij dat voor me doen, dan ga ik naar het gesticht", zei een van
de"paters. Goed I "Om half vier kame/;- ze ie halen"."Zo vroeg al ?" "Ja, het
is niet in de stad. Het is heel in .SuTiplak" Semplak ? Wat zegt mij Semplak ?
Jan Pruim was aalmoezenier geweest. Hij leende me een kakypak, maar zonder
kruis en streepjes. Zo kon ik in ieder geval de straat or>.
OP de afgesproken tijd kwam de auto en deze bracht me naar een groen
vliegveldje. Daar stond een pipercupie klaar. Dat is een piepklein vliegtuigje.
"Stap maar in pastoor", zei de dokter-chauffeur, die pok voor piloot
zou spelen. "Nee, voorin alstublieft" "Ja, maar:ik'moet toch-niet sturen?"
"Nee, xvees maar gerust. Blijf overal af. Sturen kan i 1 - achter ook." We
konden er net met z'n tweeën in. Plus drie kilo bagage de man. Met veel
moeite wist ik er in te stappen. Het bakje was niet groter dan twee kinderwagens
achter elkaar. Een schermpje :las aan de voorkant en verder was
alles open. De riemen werden vastgebonden en daar ging het. Nauwelijks was
ie de startbaan op of hij vloog er arn de zijkant weer af. We zaten al in
de lucht. Deze keer had ik niet het gevoel te worden gevlogen, zoals in een
grote constellation, nee, nu vloog ik zelf. Ik kon naast me de vogeltjes
vangen, maar ik zat toch reuze on miin gemak. Ik had een pracht gezicht op
alles onder me. Ik dacht er niet aan, dat peloppers ons vanaf de grond zo
zouden kunnen neerschieten. Over "neloppers had ik trouwens nog hooit gehoord
en pas later hoorde ik dat de dokter het veiliger vond met het pipercupje
dan met de jeep. Ik genoot in elk geval van een mooi tochtje. We kwamen ook
nog een bui'tje tegen. " 0, niet erg" zei de dokter, "daar fietsen we om
heen". We bleven allebei droog. Het dingetje; ging 70 mijl per uur. Na 21
minuten stonden we weer ot> de grond. Semplak, niet zo ver van Buitenzorg.
Een jeep bracht me naar het kamp. IV werd ondergebracht in een Rodekruishuisje
om er, samen met de dominee, de nacht door te brengen. Om half zeven
werd er met de militairen het rozenhoedje gebeden. Er waren maar een paar
biechtelingen, want ze hadden daags tevoren al bij de .Aalmoezenier gebiecht.
Daarna een klein uurtie zangles, want een Nachtmis zonder zarig is ook niks.
En zonder oefenen wordt het pet. Ik creëerde er een tot dirigent. Vooruit!
Geen geduvel 1 Het eing best. Met. b

Het was geen kleinigheid om een haven- en een boordpas te krijgen. Want
de kantoren waren de Eerste Kerstdag gesloten. Met een militaire auto
lïfte ik naar Priok. Ik vertelde van mijn nachtelijk aalmoezenierschap
en de wacht bracht me naar een hoge ome. Maar deze mocht me geen pas
geven. Hristelde me wel zijn jëëp met chauffeur ter beschikking, en na
drie kwartier tuffen - van de ene hoge ome naar de andere, ze waren allen
echt van goede wil - werd ik om alle moeilijkheden te voorkomen in een
jeep tot aan de boot gebracht. Daar stond ik 'avonds om 7 uur op de
"Waterman" maar de militairen waren er tussen 1 en 2 uur afgegaan.
Pech . Drie uur lang met een auto rond streden en nu wist niemand waar de
militairen waren.
Op de Tweede Kerstdag assisteerde ik bij het toedienen van : het H.Vörmsel
in tana Tinggi. Joel van de Meer was er pastoor van de kleine autochtone
parochie. Z'n werkkamer diende tevens als sacristiè. Je kon er- je 'gat bijna
niet keren. Maar Mgf. Willekens prees de knusheid. "Pastoor, jè hebt hier
alles meteen bij de hand ".
Die Zondag, Tweede Kerstdag was; ik erna 20 telefoontjes achtergekomen dat
de aangekomen militairen in Tjilitan zaten. De aalmoezenier zou me:6e volgende
morgen komen ophalen. Maar de telefoon was nog nauwelijks koud of pra 4
uur stond broer Peter al voor de deur, met twee van zijn vrienden, ril. Cor
Sijm uit Opmeer en een Limburger. Het werd zo toch nog een leuke Kerstverrassing.
Maandagmorgen kwam de aalmoezenier me 'ophalen en ik mocht eens kijken hoe
Peter, de Huzaar van Boreel, het in Tjilitan maakte. Hij tractëerde me op
een paar doosjes lekkere sigaretten. Hij was blijkbaar rijker bij kas dan ik.
Dinsdag 28 December ging ik'naat Sukabumi om me te presenteren bij Mjgr.
Geise. Het was een mooi auto-tochtje. Overdag was het practisch zonder gevaar.
Maar 's avonds kan men het beter niet doen, want we 1 leefden in de tijd
van de politionele actie. De grote w*•.' n zijn hier goed en de rijkdom yan
het landschap is overweldigend. Je zie: de prachtige rijstvelden, badend
in het water dat van de bergen komt. De weg kronkelt langs hellingen en
dalen. Overal kamponcs en dessa's, afgewisseld door bouwland en bossen.
Sukabumi is geen Sjanghai of Peiping. Nee, het is maar een klein, stil
plaatsje. Midden in het stadje is een moskee, een protestants kerkje en
het kerkje van de katholieke missie, dat on de dag dat ik in Batavia aankwam,
zo maar even tot kathedraal verheven werd. Want Sukabumi was net een
eigen Prefectuur geworden....maar het is een prefectuur met bijna geen gelovigen.
Later is Bogor (Mitenzorg) er bij gekomen en dat werd dan ook het
centrale middeinunt. Mgr. hoopte er, via onderwijs en scholen, toch een en
ander van de grond te krijgen. Dat is jok wel wat gelukt.Wkrit vele Mohamedanen,
ook Sukarno, stuurden ook in dit gebied later hun kinderen bij voorkeur
naar de missiescholen. Batavia ligt'er eigenlijk vlak bij. Daar zitten
5 broeders en bijna de helft van onze paters. Maar Batavia is een eigen
bisdom van de Jezuïeten.
's Avonds had ik een onderhoud met Mgr. Geise en ik kon 2ijn antwoord
lezen OP mijn brief, die ik vanuit Sjanghai geschreven had. Dat antwoord
lag nog steeds te wachten in Hongkong, want ik was van plan geweest daar
met de boot heen te gaan....maar dat was misgelopen. Mgr. was blij met mijn
komst. Hij meende dat ik Sukabumi blijvend mijn diensten kwam aanbieden.
Ik zei dat ik de kat nog even uit de boom wilde kijken, misschien zou het
tij in China nóg keren. Ik was "voorlopig uitgeleend". Er werd daarom besloten
dat ik voorlopig wat meer uitsluitend Hollandssprekend irèrk in Batavia
zou doen. De bedoeling was het Chinees wat bij te houden en langzaamaan
wat Maleis te leren, voor het geval ik zou blijven hangen. Met de waarn.
overste en Mgr. Willekens zou over mijn werkkring overleg worden gepleegd.
In Sukabumi ontmoette ik ook Cor van der Laan uit Blokker. Toen ik hem opbelde
dacht hij dat ik hem beduvelde, maar het onvervalste Westfries gaf
hem 't geloof in mijn aanwezigheid. Na een nachtje slapen pakte ik mijn
koffer weer in en ging langs een omw T naar Batavia terug.
Ik nam de bus naai" Tjiandjur (Ciavnur). Dat was daar ook wel de meest
veilige manier van reizen, want daar maakt als regel alleen de inlandse bevolking
gebruik van. Het was een heerlijk stukje weg dat dwarrelde naar de
- 5 -

voet van de Gedeh, de tegenhanger van de Salak. In Tjiandiur stond een
aardig pastorietje en een leuk kerkje. Hr woonden twee paters en een
honderd Christenen. Ik denk voornamelijk Chinezen. Pater Postma was een
oud China-missionaris. Hij vroeg dan ook de oren van mijn kor». In Batavia
is het zwoel en vochtig,, maar in Sukabumi en in Tjiandiur is het heerlijk
fris.
Donderdag 30 December ging ik naar Tjïnanas (Cipanas). Daar ontmoette
ik mijn klasgenoot pater v.d.Berg (Zie f)l. 1, hlz.27 al.4) en pater Kohier
die een klas ouder was. Negen jaar hadden we elkaar niet gezien. Tji-panas
ligt'1.100 meter hoog. Een stukje paradijs I "Hoe vindt ie het hier ?"
Het is alsof de natuur tegen me zegt: "dit alles zal ik je geven, als je
neervalt en mij aanbidt". Maar ondanks alles, geef mij China maar...al zijn
de bergen daar dan kaal en het volk ontzettend arm, veel armer nog dan hier.
In China kan je werken. Haar hier ? De Mahomedanen zijn bijna niet te benaderen.
Het is zwaar werk om hier iets van de grond te krijgen. Een tijdje
feleden was pater Kohier met een kamnongschooltje begonnen. Er kwam geen
op, maar de Oudejaarsavond daarop kwamen -/el de Chinezen hun dankbaarheid
daarvoor, met veel geschenken tot uitdrukking brengen. In fjipanas woonden
ook de Clarissen die vanuit Holland ook hier begonen waren. Ik liet me bij
hen een paar zomerpij'tjes aanmeten en een paar pvama's.
Nieuwjaar '49 ging ik weer naar Batavia terug. Ik zou proberen te liften.
Maar daarvoor was de dag wel ongunstig. Een militaire truck pikte me gelukkig
OP, en achterop gezeten, tussen de militairen, slingerde dat ding naar
het hoogtepunt van de Puntjak-pas. Het dalen en stijgen van een vliegtuig
leek hierbij vergeleken wel kinderspel. Ondanks de dikke mist sitoven we er
met een vaart overheen. Een van de militairen voelde zich lang niet goed. Het
was ook een bezeten race. Ik zei maar niets. De truck stopte toen we er
overheen waren. Nóg 10 minuten heb ik daar gewacht; Daarna pikte een bus me
of> naar Buitenzorg. 2ijn eindpunt was het station. "Pastoor, over 2 minuten gaat
de trein". Dat trof dus. Maar de reis duurde ruim 2 uur, want het \^as een
boemel. Met de auto duurt het een half ut'-.
KftPELAAN OP KRAMAT
Terug in Batavia hoorde ik dat de Apostolisch Delegaat Mgr. G»de Jonge ~
d'Ardóve had laten weten mijn komst zeer OP prijs te stellen. Wat doe je in
zo'n geval ? Op 5 Januari werd ik om hal r zes verwacht. Om kwart voor aciht
bracht een bedja me weer naar huis. Dë Dèiegaat sprak Engels, Frans, Chinees
en Nederlands...alles door elkaar. Maar hij >?asr zeer onderhoudend...én had
als oud China-missionaris grote belangsteliing voor de situatie in China.
Deze dag werd ook over mijn lot beslist. Ik werd kapelaan in Kramat.
Het klimaat in Batavia is wel niet zó lekker, maar het inwerken zal wel niet
zo lang duren, want alles in de kerk en op de scholen is hier Hollands.
Óp 6 Jan. ging ik on hoog bezoek naar Mgr. Willekens om jurisdictie te halen.
Ik kón aan het werk. Het werd tijd ook, want mijn voorkomen was allang geen
reclame meer voor net arme China. Er mochten gerust een paar pondjes af.
Van de politionele actie heb ik eigenlijk in Djakarta niet zo veel gemerkt.
Het viel nogal mee. Maar de laatste zuive ing zal nog wel wat duren. Je hoort
hier en daar en toch wel bij goed ingelichte personen, dat ze net op tijd
zi'in geweest. Je krijgt zo de indruk dat üïet maar een haar rcheelde of de
tragedie van China was hier ook begonnen. Want de gerechtigde nationale gevoelens
zaten voor een groot deel al in verkeerd vaarwater. Onder dé 200.000
Chifteïën hier in de stad wordt ook door Moskou hard gewerkt. In allerlei verenigingen
van sport, padvinderij, kranten, toneel enz. zijn ze doorgedrongen.
Men ruikt de nieuwe vrijheid. In de strijd voor zelfstandigheid werkte wat er
in China gebeurde voor velen als een voorbeeld. Aan de spanningen met de
Chinees-georiënteerde Communistische Partij zou pas in 1959 met geweld een
einde worden gemaakt.
Toen ik in Batavia kwam was het er in de stad zeer rustig. Je kon overal
vrij en veilig lopen. Je krijgt de indruk dat de pastoors - dat zijn hier
allé priesters - bii de bevolking een streepje voor hebben. Na mijn bezoek
- 6 -

ij Mgr.'Willekens stond er ergens een van de nastoors met een kapotte
auto.. De Man die voor de reparatie gevraagd werd, wilde eerst niet komen,
maar toenhii hoorde dat het voor ee^. nastoor was, kwam hij direct en....
het kostte geen cent l
Voor het eerst ha twee jaar zat ik dan weer in de practijk. Bind Januari
hield ik mijn eerste preek v/eer in een echte kerk. Aan werk was in Batavia
geen gebrek. Op vier scholen moest ik de catechese verzorgen. Het zijn
openbare scholen. De meeste ouders':gel oven het wel. Probeer die kinderen dan
nog; maar iets bii te brengen. Het is dikwijls een puzzle erachter te komen
of de kinderen gedoopt ziin. "Ben je katholiek"? "Ja Pater 1" "Ben je gedoopt
?" "Nee, pater!" Als ze door hebben dat dopen nodig is om echt katho~
liek te zijn, dan wil een heel stel zich graag laten dopen. Op twee scholen
zijn dat er al een vijftig. Dikwijls zijn de ouders gedoopt.. Dikwijls ook
niet. De Chinese kinderen willen zowai allen gedoopt worden. Je hebt ook
heel wat gezinnen waarvan de ouders heiden zijn en de kinderen voorbeeldig
katholiek. Maar er ziin er ook velen die, als ze van school af zijn, alles
weer vergeten zijn. Rvenals mijn confraters zit ik ook practisch iedere
morgen op school. Op school heb je de grootste verscheidenheid. Onder de .
kinderen van de eerste klas, zitten er van 8 tot 13 jaar. Op de hogere klassen
zitten er van 17 tot 18 jaar. Je moet dan allerlei groepjes maken. Je
krijgt op school een lokaaltje en dat soms maar ëên of twee uur per morgen.
De reformatorische broeders moeten ook wat ruimte hebben. Ik had al gauw
een stel assistenten. Allemaal Chinese jongens- en meisjesstudenten. Buiten
de school zijn de kinderen nergens op te vangen. Onder de Chinezen heb je
veel mooie gezinnen. Iedere pastoor heeft een stel bekeerlingen. Dan heb je
je werk in de parochie, Ieder heeft zijn wijk en daar is het dikwijls modderen.
Het zijn lans niet de gelovigen uit de kop van Noord Holland. In wijken
die vroeger heel. mooi moeten zijn geweest is het nu, sinds velen
naar Holland vertrokken zijn, een uitgeleefde boel. Het krioelt er in die
huizen dikwijls van de mensen. Soms viif gezinnen in één huis. Je kunt er
dikwijls geen touw aan vastknopen wie, waar bij hoort. Gelovig, niet gelovig.
Getrouwd of riiet getrouwd...ze weten let soms zelf niet. Veel van de vrouwen
zijn "in het klooster" geweest.. ..m?'-. ze bedoelen dan bij de zusters op het
internast. Een echtpaar OP jaren^egt dat ze gescheiden:;zijn. En...jullie
worten hier toch pittig samen l Ja, we kunnen niet elk een eigen huis krijgen.
"Zij gaat trouwen", zei een trotse vader. "Zij ?" "Ja patert ik ga trouwen.
Vader wil het en ik ook wel". Het kind was 13 jaar I Later werd het toch
X\ r eer afgeketst. Het is me wat in die wijken. De mensen verstaan allemaal
Hollands al spreken ze zelf ook Maleis. Alles bij elkaar ligt er in de wijk
een mooie klus werk en ik doe het wel graag.
Iedereen op de pastorie was blij met mijn komst en ik dacht vast dat ik nier
voorlopig w;I zcu blijven zitten. Op de pastorie was het goed en gezellig.
DE VERRASSING
Het element van de verrassing bleef, me achtervolgen. Wat nu weer ?
Ik was nog nauwelijks een v/eek in Batavia aan het werkteen er vanuit Weert;
antwoord kwam op de brieven van de overste en van mij, die we de eerste
helft van November 1948 uit China verzonden hadden. Vanwege moeilijkheden
in Perzië (Mossadecq) waren de vliegverbindingen met He]land verbroken geweest
en de post \^as ergens blijven liggen. Het antwoord kwam pas tegen
half Januari 1949.
"Brieven vanuit China melden ons dat je op weg bent naar Nederlands
Indië. Je zult dus binnenkort in Batavia aankomen, veronderstel ik. In opdracht
van de Hoogeerw. Pater Provinciaal deel ik je mee, dat het evenwel
zijn bedoeling is, dat je jezelf ter * eschikking stelt van de Overste van
Nieuw Wat Nieuw ? Van Nieuw Oinea \l\\V
Nou wordt ie pas echt missionaris l Nieuw Guinea. Dat ligt een heel stuk
buiten de deur. Weer heel iets anders l lic zal de reisstaf weer ter hand
moeten nemen. " Ga naar het land dat :lk U tonen zal"(Gen. 12,1)
"En zingt daar voor de Heer en verkondigt zijn Naam " (PS. 95,2)

Juist op de dag dat ik in Batavia uit de lucht viel, was in Weert dit
briefje geschreven. Pater van de Veldt had ook een brief gekregen. Na
het lezen van de brief keken wij elkaar aan, alsof we het in Keulen
hoorden donderen. We vonden het beiden allesbehalve leuk. Als ik vanuit
China hier aangeland, die brief gevonde. zou hebben, zou ik er blij mee
geweest zijn. Want toen ik na de oorlog maar nooit naar China kon, had
Ik al met plannen rondgelopen, mij maar op te geven voor N.Guinea. Als
toekomstige China-vaarders waren we na de oorlog in Weert en daar troffen
wij ook pater Cremers aan. Hij was geinterneerd geweest in Indonesië
en was na de oorlog benoemd tot missie-overste van Nw. Guinea. "Ga met
mii mee", zei hij toen. Maar we wilden nog wat wachten. Maar nu....naar
Nw. Guinea ? Men had mij hier in Batavia net een mooie werkkring gegeven
xvaarin ik al mijn krachten kon ontplooien. Mensen verplaatst om mij Hollands
.werk te kunnen geven. En nu ? In de brief aan Pater v.d.Veldt
stond dat alleen "zeer ernstige redenen 15 deze beslissing konden veranderen.
Een beroerd geval. Want pas 7 Januari was ik in Batavia benoemd.
Ik was hierheen gegaan in.overleg met de overste in China en in overeenstemming
met de mondelinge wil van Pater Provinciaal. En had hij naar
China nog niet geschreven : "vergeet vooral Sukabumi niet". Direct Mgr.
Geise opgebeld. Evenals Adam v.d. Veldt Tiet hij me vrij. Maar ik vond
mijn positie toch wel precair. Want het zou een mooie boel zijn, zomaar
weg te lopen. Ik besloot Weert direct van de situatie op de hoogte te
brengen. Geen voorkeur te laten merken en de beslissing dan maar aan Weert
over te laten. Ik schetste de situatie voor en na mijn komst en vroeg eenvoudig
of de hier geschapen toestand geen ernstig bezwaar was, mij hier weg
te halen. Maar als de Provinciaal bij zijn beslissing bleef...ik zou met
plezier gaan. Want ergens trok het onbekende me ook wel. Persoonlijk kon
ik trouwens moeilijk bezwaar maken, want mijn conditie was geestelijk en
lichamelijk van dien aard, dat aanpassing x^aar dan ook, nog wel zou lukken.
" Nu blijf je wel ", zei pater v.d. Veldt na het lezen van mijn brief.
"Ernstige bezwaren". Ja, er kan vanuit Nw. Guinea misschien ook om gevraagd
ziiin. Het antwoord kwam 21 Jan. per telegram: "steltenpool naar Nieuw
Guinea, desideratus komt batavia". Ze hielden er in elk geval in Batavia
een extra kracht aan, over nl. P. Desideratus Mulder, de broer van Stanislaus.
Ook oud China-^mis:;ionaris, maar ï....j werd helaas al heel gauw. het
slachtoffer van een roofmoord in Priok.
Ik had het eigenlijk niet verwacht, maar nu was het toch Nw. Guinea geworden.
"Pech' 1 zei P. v.d. Veldt. Ik ben m'n medebroeders in Indonesië
altijd dankbaar gebleven voor de mooie kans die ze me gegeven hebben.
Ik moest nu weg, maar we hebben elkaar niets te verwij ten... zo van: wij je
op het paard zetten, je lekker in de kleren steken en...nu smeer je 'm.
Ik kon natuurlijk niet op stel en sprong weggaan en ik vroeg daarom Nw.
Guinea om wat uitstel en clementie. Dat was mijn antwoord op een brief van
Mgr. Cremers die me al heel gauw vroeg vaar ik bleef en of ik misschien
geen zin had. Later bleek dat Holandia ; o speciaal voor Ternate gevraagd
had, bijzonder voor de zusters van Heerlen daar. Momenteel zat daar niemand
en omdat ik niet zo piepjong meer was, had Mgr. Cremers een bodje gewaagd,
toen hij hoorde dat ik China verlaten had.
Plotseling stond ik dus voor weer iets heel anders.
- 8 -

ENDE DISPEREERT NIET

HOOFDSTUK 2
NAAR HET' ONBEKENDE LAND
Daar P. Teepê op vacantie ging, werd me gevraagd de laatste paar weken
nog als waarn. pastoor naar Sukabumi te gaan> ;• IK herinner >me nóg heel
goed een nachtelijke overval van de pelopper5. Het xvas één geschiet van
jewelste. De kogels vlogen over en langs ons pastörietje, waarvan de xvanden
zelfs niet tegen ratten en muizen bestand waren. Liggend op de grond
bracht ik een groot deel van de nacht door. Tegen de morgen was het weer
stil geworden. Niet wetend wat me boven het hoofd hing, was ik in de
vroege morgenschemering naar de zusters gegaan om daar de Mis te lezen.
Ik had het gevoel alsof vanaf achter elk huis wel geschoten kon worden'.
Maar tot mijn grote verbazing waren de mensen die ik in het halfdonker
tegenkwam, erg vriendelijk. Bij de zusters hoorde ik alleen maar een kreet
van verlichting : God zii gedankt dat de pater toch gekomen is I
Ik denk dat ik onopvallend met een gevone autobus weer naar Batavia terug
ben gegaan. Toen ik afscheid nam van :ün confraters op Kramat was Maart
al in de tweede helft.
De boot lag klaar om te vertrekken in Priok. Ik vond het jammer weer
weg te moeten gaan, maar ergens x^as ik er ook weer niet zo rouwig om.
Ik ging met de K(oninklijke)P(akketvaart)M(aatschappii) zoals dat toen
nog heette naarifcllandia...Thet onbekende land tegemoet....vol spanning
om wat het me;brengen zou, maar toch ook een beetje blij, want van het
geschiet in Sukaburoi, was ik toch ook wel wat geschrokken. Op dé bobt was
-meen ik, derde klas voor me betaald, maar ik mocht vrij vertoeven onder hen
die beter betaald hadden en ik mocht ook met hen eten. Dat was traditie bij
de KPM als ze een pater aan boord hac.en. Want vroeger ging deze bij wijze
van dienstreis zo af en toe mee, om de verdwaalde katholieke schapen onder
de ambtenaren aan de kusten van Nw. Guinea wat op te zoeken.Daar was;.immers
alles protestantse zending. Voor de missie was dat gesloten gebied.
De zee was lekker rustig en de'reis zou drie weken duren. Het we,rd een
mooie tocht. Verder weet ik er eigenlijk weinig meer van.
In Surabaya lag neef Jan Bot als militair, maar niemand mocht de boot:af.
Het was er blijkbaar lang niet veilig. In de haven was het stikkend warm.
In Makassar logeerde ik enkele dagen op de missieprocuur van de paters van
Scheut. Met een Hollandse pater, die landbouwingenieur was, heb ik nog ergens
op een grote rubberplantage gelogeerd. Ik zag daar hoe de bakjes^a^i'de,,
bomen, onder de inkepingen,vol Üe.pen met rubbervocht, latex genaamd. Na vier
uur is zö'.n bakje vol. Ik zag daar ook hoe er in een fabriek rubber matten
\\'erdèn gefabriceerd. F.r was OP die plantage veel te zien en ik kreeg de indruk
dat alles er normaal werkte onder de Toradja's daar. Er was niets te
merken van enige politionele actie. Alles bij elkaar was het een, interessant
slippertje. In Makassar ontmoette ik ook een pater die lid was van het Oost-
Molukse parlement. Dat was toen nog een deelstaat. Over de Bahdazee ging het
naar'Ambon. Daar zocht ik de paters KSC'ers op. Zij hadden hier een kleine
parochie temidden van een overgrote Protestantse gemeenschap. De verhoudingen
met de katholieken lagen hier nog vooroorlogs hard. Ambon bleek een bolwerk
te zijn van de Zending. Hier werden in elk geval geen Coornhert's gekweekt
die verdraagzaamheid predikten. Het Hollands Bestuur haalde hier veel van
zijn lagere ambtenaren-weg en de mannen van de KNIL.
Het Centrum \ r an de Missie lag ten Zuidoosten van Ambon..in Langgoer op
de Kei-eilanden. Daar was de broer vanm' 1 h tante Jantje, bisschop. Nieuw
Guinea viel daar vroeier ook onder. Mgr. Grênt MSC is' in Wervershoof geboren.
Samen met m'n vader doorliep hij daar de 'lagere school. Berden
leven nog. ":.>r is nu (Oct,'81) Mjna 98. Jammer dat we de Kei-eilanden
niet aanaed^is maar ^k had Mgr. Greht in Batavia nog ontmoet.
Ik had er toen nog geen vermoeden vav dat de wrijving tussen de vr©me
christenen van "i±cn en de Kei-eilanden ons bij de missionering in Nw. Guinea
nog grote parten zouden spelen.
_ Q _

Tussen de.vele eilandjes door kwamen we aan de kusten van "Nieuw Gulnea.
We klauterden langs de Vogelkop omhoog en die kop was bijna het enige
wat ik van het grote eiland wist. Waar onze paters zaten wist ik maar
heel vaag. p akfak lieten we jammer genoeg liggen. Sorong deden we wel
aan. We lagen meen ik maar heel kort bij, het eilandje Doom. Ik heb er
niemand van de missie gezien. Vanuit ,cle baai ;in Éanokwari was het,
vanwege de tijd, te riskant om er mijn klasgenoot ; Gem Keizer, in het
dorp on te zoeken. Meestal kwam hij zelf wel naar de boot. Later bleek
•dat hii ziek geweest was. Het eiland Blak was het volgende station.
Het bleek een eiland zonder bergen te zijn. F'én groot stuk droge kalksteen,
een kaal dor eiland, waarop eigenlijk niets te zien was. Ik wist
niet of er een -nater woonde, ik kende er niemand. Ik had daarom ook geen
vervoer en ik had ook geen cent op zak. Later hoorde ik dat pater
Leo Boersma en P, Misaël Kammerer daar in Biak al enige maanden in een
pastorietje tevergeefs hadden zitten wachten OP het officiële verlof
om het missiewerk aan de Wisselmeren te mogen hervatten.
Pas toen pater Tillemans MSC na ziin vacantie in Biak verscheen, kon
het niet langer geweigerd worden. Noodgedwongen werd er toen door het
Bestuur wat plaats ingeruimd in het gecharterde marinevliegtuig, dat
vanuit Batavia weer naar Biak was gekomen, om de bestuurspost aan de
Wisselmeren van spullen en levensmiddelen te voorzien. P. Tillemans zou
enige tijd meegaan om de Pranciskanen in dit nieuwe gebied in te wijden.
Zo was deze pionier OP 31 Maart met Leo en Misaël vanuit Biak naar de
W.M. vertrokken, om daar het missiewerk dat hij daar al in 1938 begonnen
was, te hervatten, ^aar die Wisselmeren lagen en dat die pater Tillemans
een beroemd pionier-woudloner was, hoorde ik pas later. Toen:ik dus Biak
passeerde was het net een dag of tien geleden dat de eerste Franciscanen
naar de Wisselmeren waren vertrokken.
Na enig ononthoud in Biak ging de KPH-boot de zee weer or> en op de avond
van 12 April kwam ik In Hollandi a-Haven aan. Wijd en zijd verspreid zagen
we hier en daar vat lichtjes, maar Hollandia'maakte helemaal niet de indruk
een flinke stad te zijn. We mochten die avond nog niet van boord.
De volgende morgen zagen we in het water hier en daar wat paalwoningen
en langs het vrater op het land wat bouwvallige hutten met oude roestige
zinken daken. Hollandia 1 was toen eigenlijk nog niets. Ik werd opgevangen
door P. Max Lunter die toen nog Aalmoezenier was en dus een auto had. Hij
bezorgde me een mooi autotochtie langs de prachtige HumboldtBaai die op
't uiterste puntje van N.Guinea ligt, maar ook in het midden van het grote
eiland waartoe ook Panua Guinea behoort. Zullen deze 2 delen misschien ééns
samengroeien tot één groot Panua-lanr. ? Men zegt dat Jan van Fechhoud juist
daarom de Humboltbaai" gekozen heeft om daar Hollandia te bouwen, want deze
zeldzaam mooie baai, die de Amerikanen tijdens de oorlog ook al ontdekten,
zou voor de ontwikkeling van het grote eiland wel eens van grote betekenis
kunnen worden.
Hollandia, dat nu Djaianura heets is wel 40 km. lang. Er zijn wel \tfat
mensen bijgekomen, maar een grote stad is het nog lang niet. Ik werd met de
ieep naar Kota Baru gebracht. Daar woonde de missie-overste P.Oscar Cremers
en P. Zeno Moors uit Tungelroy. Hij ; .as secretaris en had twee broers die
bisschop waren, riscar en Zeno woonden daar samen op een stukje woestijngrond
in een lange oude quonset-hut, nog een overblijfsel-van de Amerikanen. In
vergelijking met ons huis in China en met wat ik OP Java' had gezien, was
deze behuizing erg r>rimitief. Het was een krot. De qüoriset was in stukken
verdeeld en ik woonde In één van diè hokken...in afwachting van v/at er nu
hier in dit land weer met me zou gaan gebeuren.
Hollandia is in elk geval lang geen Batavia. Van het grote eiland, dat Nw.
Guinea heet, is. ons nog veel onbekend. De inwoners ervan zijn. heel lang vergeten
en Ik weet niets van de papua's. Hollandia zelf trekt me niets. De
missie betekent er nog niets, een ov 's quonset met twee man erin, dat was
alles, maar wat ik hoor van het binnenland, bekoort me... al zitten ook daar
dé mensen; wel • niet on me te wachten. Toch zou Ik er wel heen willen, maar
voorlopig zit ik in Hollandia. Hoe mijn weg verder loont, hoop ik U in
deel V te vertellen.
- 10 -

DEEL I
HOOFDSTUK 1
HOOFDSTIJK 2
INHOUDSOPGAVE
HOF BI.JNA ALTIJD ALLES ANDERS LIEP
: HET THUISHAALDERTJË
WOORD VnCRAF
: VAM KRIJP TOT WILTJESWLOKKER
GEBOORTEGROND
NAAR WGNT1M
DE SCHOOLTAREN
AKXERSTUDENT
OP STTIDIE
HET JAAR VAN DE BEPROEVING
TN HOGER SFEREN
GEBOGEN OVER DE SCHRIFTEN,
NAAR HET WEDERHMIS
PRIESTERFEËST
: AAN DE ZWALK
^€t hASZAK OP STAP
IN HET HEILIG GRAF
VUILTJES PLOKKEN IN'EIGEN STREEK
HONGERWINTER V44 - '45
DRIJFJACHT M'itfÓGMÏM
EEN ZWARTE DAG .VOOR VELEN
HET HtlIS UITGEZET
DE INVAL IN !ffiT KLOOSTER
HET LAND VAN HLTN IDEALEN
.- 11-
PAG.
n
ii
it
»i
ii
tt
it
M
II
»l
II
tl
II
lt
II
II
11
II
tl
11
1
6 6
14
16
20
24
30
57
39
40
42
4S
45
47
48
52
57
60
60
62
64

DEEL II
HOOFDSTUK 1
HOOFDSTUK 2
HOOFDSTUK 3
INHOUDSOPGAVE
; DOOR TWAALF. LANDEN NAAR CHINA
: HET ZEEGAT UIT
ANTWERPEN
ASWOENSDAG 19 Febr.'47
HET ZEEGAT HIT...DERETS BEGINT
DE "EUMJND FANNING"
TüORDEAITK
RARE CAPRIOLEN
BARCELONA : EEN MOOIE STAD
GENUA
CHINA-REIZIGERS OP EEN BRANDEND
WAT WAS ER GEBEURD ?
IN !iET HOSPITAAL
TERUG • NAAR' HUIS.
BERICHTEN IN HOLLAND
KLAAR VOOR EEN NIEUWE START
LANGS EEN ANDERE WEG
ÜE VROLlJKE : GOLF
HET AVONTUUR BEGINT
'n CAWfóï^NENKLOOSTER
IN *Ü T éTTË PAARD
BIJ DE MEDEBROEDERS IN AVIGNON
NOG DRIE DAGEN IN DE AUTO"
WE GAAN NAAR ROMB
DE EEUWIGE STAD
DE "STEPHAN KEARNY" LIGT KIAAR
OPNIHM, DE ZEE OP
MOEDIG \/ERDER
ALEXANDRIE
ALS VINKEN IN EEN BRAADPAN
BRITS - INDIE
OP NAAR SINGAPORE
EEN ^IE POKKENSTREEK
DE POORT VAN CHINA
HONGKONG
SJANGHAI
RAAR TIENTSIN
- 1Z-
PAG.
• i
ti
11
• i
ti
ti
H
SCHIP H
ii
il
ii
i»
tt
ti
ti
H
tt
ii
M
tt
ii
ii
ti
ii
ii
ii
tt
ii
H
tt
M
tl
tt
1
1
3 57
8
10
12
14
16
17
21
23
24
25
25
26
27
28
28
29
30
32
32
35
37
37
39
41
44
48
50
50
52
54
56

DEEL III
HOOFDSTUK 1
HOOFDSTUK 2
DEEL IV
HOOFDSTUK 1
HOOFDSTUK 2
: CHINA.
INHOUDSOPGAVE
: PEIPING : HET HARTJE VAN HET HEMELSE RIJK
LI WANG CH'ÏAO : DE TAALSCHOOL
HET LEVEN ROND DE BOERENKAMER
OMRINGD DOOR HOFFELIJKE MENSEN
ALS DE BLADEREN VALLEN
EEN ONVERGETELIJKE .SINTERKLAAS
ALS KERSTMIS NADERT
LOtï P'ING VIERT KERSTMIS IN PEIPING
WAAR GAAT 't HEEN ?
CHINEES NIEUWJAAR
EN DE TIJD TIKTE RUSTIG VOORT
DE CHINESE MUUR
BEZOEK VAN P. PROVINCIAAL
VACANTIE
MIDWINTERFEEST
: HET DOEK VALT
WEER SJANGHAI
: OP DOORTOCHT NAAR....
: RATAVIA...»KRAMAT 138
KERSTMIS OP SEMILAK
KAPELAAN OP KRAMAT
DE VERRASSING
: NAAR HET ONBEKENDE LAN»
+ (J-
PAG.
i>
tf
ii
' M
II
II
II
II
1!
II
II
II
II
II
II
II
II
tl
«1
•1
II
II
1
4 89
10
11
13
15
15
18
20
24
26
27
28
33
35
1
1 467
9