Cursus Cultuur en Literatuur in het taalonderwijs ... - Taalunieversum

PROGRAMMA CURSUS
‘Aan het werk! Cultuur en literatuur in het taalonderwijs’ 2012
ORGANISATIE
Op verzoek van de Nederlandse Taalunie organiseert DE SCHOLINGSWINKEL van 19 tot
25 augustus 2012 een cursus voor docenten Nederlands als vreemde taal met als onderwerp
‘Aan het werk! Literatuur en cultuur in het taalonderwijs’.
Adres: Vondelzaal
Universiteitsbibliotheek
Singel 425
Amsterdam
Cursusleiding: Alice van Kalsbeek
E-mail: A.A.M.vanKalsbeek@uva.nl
Tel: +31 6 13048984
CERTIFICAAT
Deelnemers die de hele cursus hebben gevolgd, ontvangen van de Nederlandse Taalunie
een bewijs van deelname.
LOCATIE
Workshops: Vondelzaal, Universiteitsbibliotheek
Singel 425
Amsterdam
Lunch: Maagdenhuis, Spui
Maaltijden: Binnengasthuisterrein, Restaurant Atrium (begane grond)
Oudezijds Achterburgwal 237
Amsterdam
1

INHOUD
Maandag 20 augustus 2012 Vondelzaal
Gastvrouw: Alice van Kalsbeek
10.00 – 10.15 u: Opening
Liesbet Vannyvel, Nederlandse Taalunie
10.15 – 11.15 u: Culturele identiteit in de vreemde talenklas
Lezing door Ludo Beheydt, Université Catholique de Louvain
11.15 – 11.45 u: pauze
11.45 – 13.00 u: Interculturaliteit in het taalonderwijs: een nieuwe module van
Digidact.
Marijke Huizinga
13.00 – 14.00 u: lunchpauze
Op welke manier komt de taaldocent en de taalleerder in aanraking
met cultuur? Hoe kun je daar het beste mee omgaan in de klas? Hoe
zorg je dat je studenten intercultureel competent worden? Wat is
interculturele competentie eigenlijk?
Deze vragen komen in de nieuwe module van Digidact aan de orde.
We krijgen een overzicht van de inhoud van de module en zullen een
aantal opdrachten uitvoeren. Net als in de module is er in de
workshop afwisseling tussen theorie en opdrachten.
14.00 – 15.00 u: vervolg Interculturaliteit in het taalonderwijs.
15.00 – 15.15 u: pauze
15.15 – 16.45 u: Excursie naar OBA (Openbare Bibliotheek Amsterdam)
Joke Olie
v.a. 16.45 u: Borrel
2

Dinsdag 21 augustus 2012 Vondelzaal
Gastvrouw: Alice van Kalsbeek
09.30 – 11.00 u: Best Practices
Alice van Kalsbeek
11.30 – 11.30 u: pauze
11.30 – 11.45 u: Werken met films
Alice van Kalsbeek, De Scholingswinkel/Instituut voor Nederlands
Taalonderwijs en Taaladvies (INTT), Universiteit van Amsterdam.
12.45 – 13.45 u: lunchpauze
Het gebruik van films in het taalonderwijs heeft grote voordelen. Door
internet en het verschijnen van speelfilms en documentaires op dvd
is de toegankelijkheid van videomateriaal enorm toegenomen. In
deze workshop bespreken we samen de voor- en nadelen van het
gebruik van films, we bekijken verschillende filmgenres en
onderzoeken welke werkvormen bij de verschillende genres
toegepast kunnen worden.
13.45 – 15.15 u: Dramatische expressie in de NVT-klas
Peter Schoenaerts
15.15 – 15.45 u: pauze
Sinds 2001 maakt Peter Schoenaerts met theatergroep Fast
Forward toneelstukken voor anderstaligen die Nederlands
leren. In deze workshop komen een aantal taal- en
toneelspelletjes aan bod die elke enthousiaste taaldocent zelf
kan spelen in de klas. Deze fantasievolle en creatieve activiteiten
bevorderen de groepssfeer, zijn handig om woordenschat te
herhalen of om beter te leren communiceren en zorgen bovenal voor
plezier in de klas. In deze workshop wordt even stilgestaan bij de
educatieve waarde en de 'regels' van een goed spel, en worden
uiteraard verschillende spelletjes gespeeld. We bekijken de
verschillende mogelijkheden van dramatisch tekstmateriaal, en aan
de hand van rollenspelen, gedichten en scènes uit toneelstukken
leren we waarop je moet letten als je zelf korte scènes of hele
toneelstukken wilt gaan spelen met studenten Nederlands.
15.45 – 17.00 u: vervolg Dramatische expressie in de NVT-klas
19.30 u Als ik jou, Theatervoorstelling
Theatergroep Fast Forward
'Als ik jou' laat anderstalige tieners en volwassenen op een
wervelende, ontroerende, speelse en interactieve manier
kennismaken met een aantal bekende Vlaamse en Nederlandse
dichters
3

Woensdag 22 augustus 2012 Vondelzaal
Gastvrouw: Nicky Heijne
09.30 – 11.00 u: Creatief schrijven
Maartje Wortel, schrijfster
10.30 – 11.00 u: pauze
Maartje Wortel leest iets voor uit haar werk en gaat daarna met de
deelnemers aan de slag. In de workshop leren de docenten aan de
hand van enkele regels en stijlvormen hoe ze een kort verhaal
kunnen schrijven en zoeken ze naar werkvormen om dat met de
studenten te doen.
11.00 – 12.45 u: vervolg Creatief schrijven
12.45 – 13.45 u: lunchpauze
13.45 – 15.15 u: Literaire lessen in het taalonderwijs
Nicky Heijne, De Scholingswinkel/Instituut voor Nederlands
Taalonderwijs en Taaladvies (INTT), Universiteit van Amsterdam
15.15 – 15.45 u: pauze
In deze workshop onderzoeken we hoe we authentieke literaire
teksten kunnen gebruiken in het taalverwervingsonderwijs. Welke
teksten zijn geschikt? En hoe bepaal je of de student inderdaad al
toe is aan het desbetreffende boek of verhaal? De deelnmers maken
kennis met een aantal leesboekje die geschikt zijn voor de lagere
niveaus.
Om docenten een houvast te geven bij het bepalen van de
moeilijkheidsgraad van teksten, is op het Steunpunt NVT De
Leeswijzer ontwikkeld. De Leeswijzer is een instrument waarmee op
een eenvoudige, snelle en betrouwbare manier vastgesteld kan
worden op welk taalbeheersingsniveau de tekst gebruikt kan worden.
De deelnemers maken kennis met het instrument en passen het toe
op een aantal literaire teksten.Tot slot ontwikkelen de deelnemers
zelf een les.
15.45 – 17.00 u: vervolg Literarire lessen in het taalonderwijs
4

Donderdag 23 augustus 2012 Vondelzaal
Gastvrouwen: Helga Van Loo & Annemie Decavele
09.30 – 11.00 u Taal is cultuur. Taal is communicatie. Taal is (inter)culturele
communicatie.
Helga Van Loo & Annemie Decavele, De Scholignswinkel / ILT,
Katholieke Universiteit Leuven
11.00 – 11.30 u: pauze
11.30 – 12.45 u: Best Practices
12.45 – 13.45 u: lunchpauze
Hoe creëer je een positieve groepsdynamiek? Hoe creëer je een
veilige sfeer voor iedereen in je klas zodat elke student zichzelf kan
zijn? Eén van de voornaamste uitdagingen voor docenten is immers
om van de taalleerders niet alleen ‘communicatief competente’ maar
ook ‘intercultureel competente’ mensen te maken. Dat zijn mensen
die erin slagen om binnen de doelcultuur goed te functioneren,
bijvoorbeeld door op het juiste moment gepaste dingen te zeggen en
te doen. In deze workshop bekijken we op een creatieve manier
allerlei werkvormen die illustreren hoe je als docent kan bijdragen
aan dat proces. Moet alles bespreekbaar zijn? Wat doe je met
stereotypen? Hoe word je je als docent bewust van je eigen
stokpaardjes? Op een praktische en interactieve manier laten we
docenten en studenten hun eigen cultuurbril ontdekken via allerlei
tips en tricks.Verder bekijken we ook enkele voorbeelden uit onze
lespraktijk rond werken met kunst en cultuur in de klas.
13.45 – 15.15 u: vervolg Taal is (inter)culturele communicatie
15.15 – 15.45 u: pauze
15.45 – 17.00 u: Boekenblok
5

Vrijdag 24 augustus 2012 Vondelzaal
Gastvrouwen: Helga Van Loo en Annemie Decavele
9.30 – 11.00 u: Dekolonisatie en cultuur: perspectieven. ‘De west’ in debat.
Eric Mijts, Universiteit van Aruba
11.00 – 11.30 u: pauze
Culturele en maatschappelijke ontwikkelingen en tegenstellingen
bespreekbaar maken vraagt veel energie en inventiviteit van een
docent omdat de onderwerpen vaak gevoelig zijn voor onze
studenten. We moeten een veilige omgeving creëren voor onze
studenten en soms ook voor onszelf om toch deze onderwerpen te
behandelen, we moeten objectief de juiste informatie aanreiken voor
de studenten en vermijden dat discussies uit de hand lopen. Een
productieve en leuke aanpak hiervoor is het uitvoeren van debatten
waarbij de studenten niet alleen kennis maken met de cultuur en
maatschappij van een ander gebied, maar daarnaast ook nog op
gestructureerde wijze aan taalverwerving doen.
Deze workshop bestaat uit drie delen: in het eerste deel maak je
kennis met de vormgeving en uitvoering van verschillende
debatvormen. Tijdens de tweede ronde maak je kennis met de
cultuurhistorische (post)koloniale ontwikkeling van de Nederlandse
Antillen, met een focus op de dekolonisatie van Aruba. Uit deze
tweede ronde worden een paar thema’s gekozen die tijdens het
derde deel van de workshop in debat gebracht worden. Vergis je
niet: deze workshop kun je niet bijwonen zonder mee te doen aan de
praktijkonderdelen.
11.30 – 12.45 u: vervolg ‘De west’ in debat
12.45 – 13.45 u: lunchpauze
13.45 – 15.15 u: vervolg ‘De west in debat’
15.15 – 15.45 u: pauze
Best Practices
15.45 – 16.30 u: Afsluiting / Evaluatie
Alice van Kalsbeek, de Scholingswinkel/ INTT, Universiteit van
Amsterdam
Liesbet Vannyvel, Nederlandse Taalunie
De cursus wordt geëvalueerd en de certificaten worden uitgereikt.
19.30 u: Gemeenschappelijk slotdiner: Saskia’s Huiskamerrestaurant
6

DE DOCENTEN
Ludo Beheydt studeerde Germaanse filologie aan de K.U. Leuven en promoveerde tot
doctor in de Wijsbegeerte en de Letteren (taalkunde) aan diezelfde universiteit over het
taalaanbod van jonge moeders. Hij is op dit ogenblik voltijds gewoon hoogleraar aan de
Université catholique de Louvain voor de vakken Civilisation néerlandaise, Linguistique
néerlandaise en compétence de la langue. Hij heeft jaren gewerkt voor het Certificaat
Nederlands als vreemde taal en schreef verschillende boeken en artikelen over
vreemdetalendidactiek en over cultuur. Hij was bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van
Amsterdam en aan de Universiteit Leiden waar hij de vakken 'Taal en culturele identiteit' en
'kunst en culturele identiteit' verzorgde. Zijn belangrijkste boek is 'Eén en toch apart. Kunst en
cultuur van de Nederlanden', een kunstoverzicht van de Vlaamse Primitieven tot de
nulgeneratie vanuit het perspectief van de culturele identiteit. Hij heeft talloze lezingen
gehouden in binnen- en buitenland over vreemdetalendidactiek, taaltoetsen en culturele
identiteit. ludovic.beheydt@uclouvain.be
Annemie Decavele studeerde Germaanse talen aan de K.U.Leuven en volgde een
bijkomende opleiding NT2-didactiek aan de Universiteit Antwerpen. Ze behaalde ook het
diploma ‘Sociale en Culturele Antropologie’ en legt zich toe op de interculturele component
binnen het taalverwervingsproces. Annemie ging actief theater maken voor anderstaligen bij
theatergroep Fast Forward. In 2005 richtte ze vzw Klapsalon op, waarmee ze anderstaligen in
contact brengt met Nederlandstalige poëzie en muzikaal theater. Ze werkte ook mee aan het
boekje ‘Als ik jou. Poëzie voor wie Nederlands leert’. Via De Scholingswinkel verzorgt
Annemie ook bijscholingen en workshops in binnen- en buitenland. Momenteel is ze docente
NT2 aan het Instituut voor Levende Talen van de K.U.Leuven.
annemie.decavele@ilt.kuleuven.be
Nicky Heijne studeerde Nederlandse Taal en Letterkunde aan de Universiteit van
Amsterdam. Zij werkt al geruime tijd als docent en projectmedewerker bij het Instituut voor
Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast was
zij zo nu en dan als projectmedewerker betrokken bij het Steunpunt Nederlands als Vreemde
Taal. Zij verzorgt voor de Scholingswinkel regelmatig docententrainingen over allerlei
onderwerpen in binnen- en buitenland. Daarnaast ontwikkelt zij nieuw lesmateriaal. Zij is
onder andere. mede-auteur van de taakgerichte leergang CODE 1 en CODE 2, die onlangs
geheel herzien is (CODE Plus 1, 2, 3, en 4, 2012) van @net; videolessen ten behoeve van
het onderwijs Nederlands als Vreemde Taal en van het Digitaal Handboek voor NVTdocenten:
Digidact (www.digidact.org). n.c.heijne@uva.nl
Marijke Huizinga was van 1972 tot aan haar pensioen in 2009 verbonden aan de afdeling
Nederlands Tweede Taal van de Vrije Universiteit. Ze hield zich bezig met onderwijs,
nascholing, ontwikkeling van leermiddelen en praktijkgericht onderzoek en was de laatste elf
jaar hoofd van de afdeling. Ze bracht enige jaren door in het buitenland (Afrika, Azië)
waardoor haar belangstelling is gewekt voor de rol van cultuur in het taalonderwijs.
marijke.huizinga@upcmail.nl
Alice van Kalsbeek was van 1983-1998 werkzaam aan de Afdeling Nederlands als tweede
taal van de Vrije Universiteit te Amsterdam, waar zij zich bezighield met onderwijs, nascholing
en leermiddelenontwikkeling. Ze deed onderzoek naar de praktijk van het NT2-onderwijs (Kijk
op de klas, Huizinga & Van Kalsbeek 1996). Van 1998-2008 werkte ze als projectmanager bij
het Steunpunt Nederlands als vreemde taal aan de Universiteit van Amsterdam.Haar speciale
belangstelling gaat uit naar de relatie tussen taal en cultuur (Cultuur in taal, Van Baalen,
Beheydt & Van Kalsbeek 2003), een onderwerp waar ze zich sinds haar verblijf in Zambia
(1979-1982) mee bezighoudt. Sinds februari 2010 is ze coördinator van het Instituut voor
Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast
geeft ze workshops aan docenten in binnen- en buitenland. A.A.M.vanKalsbeek@uva.nl
Helga Van Loo studeerde Germaanse talen aan de K.U.Leuven en volgde daarna een
bijkomende opleiding NT2-didactiek aan de Universiteit Antwerpen. Ze werkt als docente NT2
7

aan het Instituut voor Levende Talen van de K.U.Leuven. Buiten de klas kreeg ze de kans om
nieuw NT2- en NVT-lesmateriaal te ontwikkelen (o.a. Vanzelfsprekend, Niet Vanzelfsprekend,
Thematische Woordenschat voor Anderstaligen, Het Grote Puzzel- en Doeboek voor
Anderstaligen, Als ik jou). Helga schreef ook Anders nog iets?, een oefenboek bij liedjes die
muzikant Janjaap de Vries speciaal voor NT2- en NVT-leerders maakte. Het recentste boek
waar Helga aan meewerkte is Nederlands voor Anderstaligen: van theorie naar praktijk, een
docentenboek bij basiscursussen. Helga verzorgt ook bijscholingen en workshops in binnen-
en buitenland via De Scholingswinkel. helga.vanloo@ilt.kuleuven.be
Eric Mijts is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Universiteit van Aruba. Hij
is verantwoordelijk voor het onderwijs Nederlands/vaardigheden aan de Faculteit der
Rechtsgeleerdheid. Zijn onderzoek richt zich op de bijzondere positie van het Nederlands in
Aruba en in de andere voormalige Nederlandse koloniën in het Caribisch gebied en op de
invloed van meertaligheid in de samenleving op cultuur, identiteit, ideologie en taalbeleid.
Daarnaast verzorgt hij regelmatig communicatietrainingen en onderwijstrainingen voor
professionals. eric_mijts@hotmail.com
Joke Olie is in 1982 afgestudeerd in Nederlandse Taal- en Letterkunde. Tijdens haar studie
is ze begonnen met lesgeven en dat doet ze tot op heden met enorm veel plezier. Ze heeft
meer dan dertig jaar moedertaalonderwijs, lessen NT2 en geschiedenis gegeven aan diverse
scholen en instituten en sinds 2001 is ze verbonden aan het Instituut voor Nederlands
Taalonderwijs en Taaladvies (INTT) van de Universiteit van Amsterdam. NT2-lessen probeert
ze vaak te integreren met geschiedenis, kunst en cultuur. Ze heeft ervaren dat cursisten die
de Nederlandse taal willen leren, ook veel belangstelling hebben voor culturele aspecten van
Nederland. Al meer dan vijftien jaar onderneemt ze met vrijwel elke groep waaraan ze
lesgeeft, een excursie naar het Rijksmuseum, het Amsterdams Historisch Museum of het Van
Gogh Museum en ook heeft ze veel (multimediaal) lesmateriaal ontwikkeld rond culturele
thema’s. Behalve in Historisch Amsterdam is ze ook thuis in het moderne Amsterdam aan het
IJ. j.f.olie@uva.nl
Peter Schoenaerts studeerde Germaanse Talen aan de Katholieke Universiteit Leuven en
volgde een drama-opleiding aan de American Academy of Dramatic Arts in New York. Hij was
lange tijd verbonden aan het Instituut voor Levende Talen in Leuven en werkt nu voor het
Taaluniecentrum NVT in Brussel. In 2001 was hij een van de oprichters van de educatieve
theatergroep Fast Forward, met wie hij jaarlijks een theaterproductie voor anderstaligen
maakt. Hij werkte mee aan verscheidene bekende NT2/NVT-publicaties (onder andere
‘Vanzelfsprekend’, ‘Thematische Woordenschat Nederlands voor Anderstaligen’, ‘Het Grote
Puzzel- en Doeboek voor Anderstaligen’). actingpeter@gmail.com
Maartje Wortel woont en werkt in Amsterdam. Ze studeerde aan de Gerrit Rietveld
Academie, afdeling beeld en taal. Haar verhalen verschenen in tal van literaire tijdschriften en
verzamelbundels en worden getypeerd als vreemd en humoristisch. In 2007 won zij de
landelijke finale van de schrijfwedstrijd WriteNow! In 2009 verscheen haar debuut ‘Dit is jouw
huis’ bij uitgeverij de Bezige Bij. Ze won hiervoor de Anton Wachterprijs en de Nieuw Proza
Prijs. Haar roman ‘Half Mens’ werd genomineerd voor de BNG Literatuurprijs en de Opzij
literatuurprijs. Maartje Wortel geeft schrijfles aan studenten van verschillende
kunstacademies in Nederland. wortelma@hotmail.com
8