Harderwijk en de Hanze Job Weststrate Dames en heren, Tijdens ...

Briel en Middelburg. Zij worden tegenwoordig echter in het algemeen niet of nauwelijks als
Hanzesteden gezien. Omdat zij de hanzeatische gemeenschap vanaf het jaar 1400 langzaam maar
zeker de rug toekeerden heeft de Hanze geen enkele plaats heeft gekregen in het Hollandse en
Zeeuwse historische zelfbeeld.
Hoe anders is dat in Oost-Nederland, en dan vooral in de IJsselstreek. Neem nu de bouw
van de Kamper kogge. In de jaren negentig heeft men in Kampen het initiatief genomen om een
reconstructie te bouwen van een veertiende-eeuwse kogge, het koopvaardijschip dat zo sterk
wordt geassocieerd met de handel van de Hanzesteden in de late middeleeuwen. Die associatie
van de kogge met de Hanze is op zichzelf al een voorbeeld van een „invented tradition‟, want
kogges en kogge-achtige scheepstypen werden niet alleen door Hanzeschippers gebruikt maar net
zo goed door Vlamingen, Fransen en Engelsen. Dat doet echter niet zozeer ter zake. Belangrijker
is dat de reconstructie en tentoonstelling van het schip voor een groot publiek de indruk bevestigt
van een roemrucht Kampens Hanzeverleden.
Dat steden als Deventer, Kampen of Zwolle zich een Hanze-identiteit aanmeten, heeft
goede historische gronden. Gek genoeg doen echter ook plaatsen met een heel geringe bijdrage
aan de historische Hanze hetzelfde. Groningen bijvoorbeeld doopte zijn HBO-instelling de
Hanzehogeschool, maar nog niet zo lang geleden zijn twee historici gekomen tot de slotsom dat
de stad Groningen binnen de Hanze maar zeer bescheiden opereerde. Een ander voorbeeld is
Oldenzaal. Wie dat Twentse stadje binnenrijdt, wordt verwelkomd met een bord waarop het zich
afficheert als „Hanzestad Oldenzaal - de glimlach van Twente.‟ In 1999 werd koningin Beatrix
zelfs speciaal per helikopter Oldenzaal binnengevlogen om het startschot te geven voor de daar
georganiseerde Internationale Hanzedagen, een modern equivalent van de middeleeuwse
Hanzevergaderingen. De beelden haalden het NOS Journaal en dat was natuurlijk precies de
bedoeling.
Met de Internationale Hanzedagen kom ik op een andere manier waarop het historische
„merk‟ Hanze tegenwoordig wordt geïnstrumentaliseerd. Op deze moderne Hanzedagen, die voor
het eerst werden georganiseerd in 1980 op initiatief van de stad Zwolle, komen in beginsel
vertegenwoordigers van voormalige Hanzesteden bijeen, om onderlinge contacten aan te knopen
en te onderhouden. De dagen dienen dus de internationale samenwerking tussen diverse
Europese regio‟s, op politiek, economisch en cultureel terrein. Het initiatief is zeer succesvol:
ondertussen hebben zich 173 steden uit 15 Europese landen bij de moderne Hanze aangesloten.
Ook burgemeester en wethouders van Harderwijk geven op deze bijeenkomsten regelmatig acte
de presence. Door het succes is het begrip Hanze wel verworden van vlag die de lading dekt tot
schaamlap, want intussen kent de Nieuwe Hanze leden uit Engeland, België, IJsland, Zweden,