deel ii leerstandaarden nederlandse taal eind ... - Onderwijserfgoed

DEEL II
LEERSTANDAARDEN NEDERLANDSE TAAL
EIND BASISONDERWIJS

INHOUDSOPGAVE
1 VERANTWOORDING BIJ DE KEUZE VAN DOMEINEN EN ONDERWERPEN 81
2 BESCHRIJVING VAN DE DOMEINEN EN ONDERWERPEN 86
3 OPGAVENVERZAMELING EN LEERSTANDAARDEN PER DOMEIN 89
3.1 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein 'leesvaardigheid' 91
3.2 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein'luistervaardigheid' .... 109
3.3 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein'informatieverwerking' . 125
3.4 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein 'taaiondersteunende
deelvaardigheden' 141
4 RESULTATEN 163
4.1 Resultaten voor de schoolbevolking als totaal voor elk van de vier domeinen 163
4.2 Resultaten per doelgroep 164
4.3 Resultaten: conclusies en perspectief 168

1 VERANTWOORDING BIJ DE KEUZE VAN DOMEINEN EN ONDERWERPEN
De keuze voor leerinhouden binnen het leergebied Nederlandse taal die bij het standaardenonderzoek
eind basisonderwijs worden betrokken, is als volgt tot stand gekomen.
• Eerst werd, op grond van inventarisaties van methoden en na discussie met vakdeskundigen
voor het leergebied, vastgesteld welke leerinhouden bij Nederlandse taal op het niveau eind
basisonderwijs aan de orde zijn. De opbrengst werd in een later stadium aan de kerndoelen
getoetst. Er werden in beginsel zes domeinen onderscheiden, te weten 'lezen', 'luisteren',
'schrijven', 'spreken', 'informatieverwerking' en 'taaiondersteunende deelvaardigheden'.
• Vervolgens werd, in eerste instantie per onderwerp een verzameling opgaven uitgewerkt. Voor
elk van de onderwerpen werd een toets opgesteld die landelijk, in het kader van de Periodieke
Peiling van het Onderwijsniveau (PPON), aan uiteenlopende groepen werd voorgelegd.
• Op basis van deze peilingen werden opgavenverzamelingen voor een leerstandaardenonderzoek
samengesteld. Hierbij moest enige inperking worden aangebracht, omdat bij leerstandaardenonderzoek
elke leerlinggroep alle toetsen voor een vak krijgt voorgelegd (bij PPONonderzoek
worden toetsen over leerlinggroepen verdeeld, zodat grote toetsaantallen geen
bezwaar zijn). 7
• Schrijven en spreken zijn vooralsnog in het standaardenonderzoek buiten beschouwing gelaten,
vooral omdat daarbij extra voorzieningen nodig zijn voor afname en scoring, wat toetsing
bewerkelijk maakt. Daardoor dekt dit onderzoek momenteel niet het geheel aan kerndoelen
Nederlandse taal eind basisonderwijs, een zaak die overigens in de toekomst kan worden
rechtgezet.
• Verder werden voor de domeinen 'leesvaardigheid' en 'luistervaardigheid' opgaven voor verschillende
tekstsoorten in één toets opgenomen. Door middel van statistische, psychometrische
technieken op het oorspronkelijke PPON-materiaal is het mogelijk gebleken opgaven zodanig
te hergroeperen dat - terwijl zij oorspronkelijk in verschillende toetsen waren ondergebracht -
zij in één toets konden worden gecombineerd. Daarbij werd ervoor gezorgd dat, binnen deze
ene gemeenschappelijke toets, de soorten opgaven adequaat over de verschillende opgaven
gespreid zijn.
• Voor de onderdelen 'informatieverwerking' en 'taaiondersteunende deelvaardigheden' was een
dergelijke samenvoeging van opgaven niet mogelijk. 8
Bij de PPON-onderzoeken worden de verschillende toetsen voor een vak nooit alle bij eenzelfde
leerlinggroep afgenomen. Bij een leerstandaardentoetsing is het wel de bedoeling dat het hele vak getoetst
wordt.
Dit is terug te voeren op het feit dat in het PPON-onderzoek leerlingen niet systematisch combinaties
van meerdere onderdelen hebben gemaakt. Samenhang tussen opgaven van verschillende onderdelen kan
dan niet worden onderzocht, en zonder dat kan geen clustering tot een beperkt aantal toetsen
plaatsvinden.
SI

Tabel 1 geeft een overzicht van de in het kader van dit leerstandaardenonderzoek onderscheiden
domeinen:
Tabel I
Domeinen Nederlandse taal eind basisonderwijs
Leesvaardigheid
Luistervaardigheid
Informatieverwerking
Taaiondersteunende deelvaardigheden
Deze domeinen worden in hoofdstuk 2 nader beschreven.
Bij het formuleren van leerstandaarden Nederlandse taal is een vergelijking te trekken met de op
dit gebied vigerende kerndoelen basisonderwijs. Tabel 2 - die werd ontleend aan een onderzoek
van J. Sijtstra 9 - geeft een overzicht van de kerndoelen gerelateerd aan een beschrijving van de hier
onderscheiden domeinen en onderwerpen. Omdat de domeinen 'schrijven' en 'spreken' in dit
standaardenonderzoek buiten beschouwing zijn gelaten, zijn deze in onderstaand schema ook niet
verwerkt. De tabel geeft wel een indruk van de mate waarin de onderwerpen uit het standaardenonderzoek
de kerndoelen dekken.
Tabel 2 Relatie tussen kerndoelen en beschrijving domeinen en onderwerpen standaardenonderzoek
Domeinen en kerndoelen
A Luisteren
1 Leerlingen weten dat men kan luisteren (en
spreken) met verschillende doelen
2 De leerlingen kunnen
- de inhoud en bedoeling van wat er tegen
B Lezen
hen gezegd wordt begrijpen;
( )
4 De leerlingen weten, dat men kan lezen
met verschillende doelen
Beschrijving domeinen en onderwerpen
luisteren naar en begrijpen van
- rapporterende teksten
- beschouwende teksten
- direcüeve teksten
- argumentatieve teksten
- fictionele teksten
Sijtstra. Balans van het taalonderwijs aan het einde van de basisschool. Bijlage. Arnhem. CITO 1997.
82

Domeinen en kerndoelen
5 De leerlingen kunnen
- informatieve en betogende teksten,
verhalen, poëzie en dialogen voor hoorspel,
poppenkast of toneel onderscheiden;
- hun manier van lezen aanpassen aan een
door henzelf of door de leerkracht gesteld
lezersdoel;
- hoofdzaken van een informatieve tekst
weergeven;
- bij een betogende tekst de hoofdlijn van
het betoog aangeven en weergeven hoe
hun mening zich verhoudt tot de mening
in de tekst
6 De leerlingen kunnen algemeen gebruikte
schriftelijke informatiebronnen hanteren.
C Taalbeschouwing
10 De leerlingen kunnen met voorbeelden aangeven
- hoe talen en taalvarianten relaties tussen
mensen kunnen bepalen en hoe die relaties
samenhangen met culturele
overeenkomsten en verschillen;
- dat de betekenis van een taaluiting mede
beïnvloed wordt door de situatie, de vorm,
onuitgesproken bedoelingen,
lichaamshouding, gezichtsuitdrukking en
gebaren;
- dat een taal of taalvariant op verschillende
manieren gebruikt kan worden;
- dat mondelinge en schriftelijke
communicatie gebaat is bij regels. Zij
kunnen voorbeelden van situaties geven,
waarin zulke regels functioneel zijn.
11 De leerlingen kennen een aantal taalkundige
principes en regels.
Zij kunnen in een zin het onderwerp, het
werkwoordelijk gezegde en delen van dat
gezegde onderscheiden.
Zij kennen
- regels voor het spellen van werkwoorden;
- regels voor het spellen van andere woorden
dan werkwoorden;
Beschrijving domeinen en onderwerpen
lezen en begrijpen van
- rapporterende teksten
- beschouwende teksten
- directieve teksten
- argumentatieve teksten
én:
- fictionele teksten
lezen en begrijpen van
- naslagwerken
- tabellen en grafieken
- kaarten
én:
technisch lezen
- toets taalbeschouwing
- toets zinsontleden en woordbenoemen
83

Domeinen en kerndoelen Beschrijving domeinen en onderwerpen
12 De leerlingen kunnen begrippen hanteren die
het hen mogelijk maken over taal te denken
en te spreken;
- betekenis, beeldspraak, letterlijk en
figuurlijk taalgebruik, uitdrukking,
gezegde, spreekwoord, synoniem,
gevoelswaarde, symbool, beeldtaal,
pictogram;
- moedertaal, tweede taal, vreemde taal,
dialect, meertalig, gespreksregels, formeel
en informeel taalgebruik;
- spelling, uitspraak, onderwerp van een
zin, persoonsvorm, werkwoordelijk
gezegde, deelwoord, onbepaalde wijs,
werkwoord, tegenwoordige tijd, verleden
tijd, enkelvoud, meervoud;
- gedicht, poëzie, verhaal, drama,
toneelstuk, jeugdboek, monoloog, dialoog;
- hoofdstuk, paragraaf, alinea, zin,
klemtoon, lettergreep, komma, punt,
puntkomma, vraagteken, uitroepteken,
dubbele punt, aanhalingsteken.
Een aantal van de genoemde begrippen wordt
expliciet bevraagd in de toetsen. Deze zijn vet
gedrukt.
Een aantal andere begrippen wordt in de toetsen
gebruikt, waarbij ervan wordt uitgegaan dat de
leerlingen ze kennen. Deze zijn cursief afgedrukt.
- betekenis, letterlijk en figuurlijk taalgebruik,
uitdrukking, spreekwoord
- onderwerp, persoonsvorm, deelwoord,
werkwoord
- gedicht, verhaal, jeugdboek
84
zin, komma, punt, vraagteken,
uitroepteken, dubbele punt,
aanhalingstekens

2 BESCHRIJVING VAN DE DOMEINEN EN ONDERWERPEN
Het domein leesvaardigheid'
Leesvaardigheid heeft in het leerstandaardenonderzoek vooral betrekking op begrijpend lezen.
Hieronder volgt een beschrijving van de soorten teksten die hierbij aan de orde zijn.
Domein
Leervaardigheid
Nadere toelichting op de genoemde tekstsoorten:
• rapporterende teksten:
• beschouwende teksten:
• argumentatieve teksten:
• fictionele teksten:
• directieve teksten:
Beschrijving
begrijpend lezen van rapporterende,
beschouwende, argumentatieve en fictionele
teksten; ook directieve teksten zijn
opgenomen
deze teksten geven feitelijke informatie over de werkelijkheid
deze teksten bevatten, naast een feitelijke weergave van de
werkelijkheid, ook de opvattingen van de schrijver
in deze teksten tracht de schrijver de denkbeelden of het gedrag
van de spreker te beïnvloeden of zijn standpunt te verdedigen
deze teksten hebben betrekking op een verbeelde werkelijkheid
deze teksten meten de vaardigheid om schriftelijke aanwijzingen
uit te voeren.
De vaardigheid in begrijpend lezen is getoetst aan de hand van vragen over teksten. In het
opgavenoverzicht zijn de volgende teksten opgenomen:
- van de rapporterende teksten: Kinderrechtswinkel
Telefoon
- van de beschouwende teksten: Een jongen van Soweto
Nationaal Schoolmuseum
- van de argumentatieve teksten: Kampioen
Nieuwe buitenbassins
De HST in Nederland
- van de fictionele teksten: De krekel en de mier
De verkiezing
- van de directieve teksten: Marmereieren
Zaaikalender
85

Het domein luistervaardigheid'
Luistervaardigheid richt zich op het begrijpen van gesproken teksten. Onder 'beschrijving' zijn de
tekstsoorten opgenomen waarvan in het onderzoek is uitgegaan.
Domein
Luistervaardigheid
Beschrijving
Begrijpen van gesproken rapporterende,
beschouwende, argumentatieve en fictionele
teksten
Voor een nadere toelichting op de genoemde tekstsoorten wordt verwezen naar de specificatie bij
het domein 'leesvaardigheid'. Directieve teksten werden in de luistertoets niet opgenomen.
De luistervaardigheid wordt getoetst aan de hand van vragen die over een tekst zijn gesteld. De
teksten kregen de leerlingen op een koptelefoon aangeboden. Het toetsboekje bevatte uitsluitend
de vragen.
In het opgavenoverzicht zijn de volgende teksten opgenomen:
- van de rapporterende teksten: mededelingen: Circus
nieuwtjes: Rotterdam
informatiebericht: Tandarts
- van de beschouwende teksten: boekbespreking
toespraak van de commissaris
- van de argumentatieve teksten: mening: Gerard Beukers
hengelen
reclamespot
Senso
- van de fictionele teksten: dankbaarheid
Snuffel
Het domein informatieverwerking'
Het onderdeel 'informatieverwerking' omvat drie onderwerpen:
Domein
Informatieverwerking
Beschrijving
Hanteren van naslagwerken
Lezen tabellen en grafieken
Kaartlezen
Nadere toelichting op deze onderwerpen:
• Het onderwerp hanteren van naslagwerken betreft de vaardigheid woordenboeken,
telefoonboeken, encyclopedieën e.d. te hanteren. Tot dit onderwerp moeten ook worden
gerekend voorwaardelijke vaardigheden als alfabetiseren, hanteren van registers en het kiezen
van de juiste informatiebron.
86

• Het onderwerp Lezen tabellen en grafieken betreft de vaardigheid informatie te lezen in
verschillende soorten grafieken en tabellen. Hierbij kan worden gedacht aan beeldgrafieken,
staafgrafieken en kruistabellen.
• Het onderwerp kaartlezen betreft de vaardigheid om informatie uit diverse soorten kaarten met
elkaar in verband te brengen.
Het domein 'taaiondersteunende deelvaardigheden'
In dit onderzoek zijn zeven taaiondersteunende deelvaardigheden betrokken. In het onderstaande
schema worden deze deelvaardigheden omschreven:
Deervaardigheid
Stijl
Grammaticaliteit
Interpunctie
Spelling
Zinsontleding en woordbenoeming
Taalbeschouwing
Woordbegrip
Beschrijving
betreft de vaardigheid om op correcte wijze te formuleren, om
ideeën om te zetten in geschreven of gesproken taal.
betreft de correcte toepassing van de regels van het taalsysteem,
in het bijzonder het schrijven van syntactisch correcte zinnen.
betreft het plaatsen van de juiste leestekens binnen zinnen
(komma, dubbele punt, aanhalingstekens, hoofdletters
eigennamen en directe rede) en bij zinsbegrenzing (punt,
vraagteken, uitroepteken en hoofdletter).
betreft de correcte schrijfwijze van woorden volgens de
vastgelegde regels binnen drie hoofdcategorieën: de spelling van
het lexicon, van woorden met verbuigingen en
werkwoordspelling.
betreft aspecten uit de traditionele schoolgrammatica, met
name van begrippen die van belang zijn voor de
werkwoordspelling (zinsdeel, onderwerp, persoonsvorm,
werkwoord, infinitief, voltooid deelwoord, bijvoeglijk
naamwoord)
betreft taalbeschouwelijke aspecten van semantische aard
(vorm en betekenis van samenstellingen, woordvelden en
overdrachtelijk taalgebruik) en van functionele aard (doel,
publiek, zender), op het niveau van het woord, de zin en
grotere teksteenheden.
betreft de woordenschat van de leerling.
87

3 OPGA VENVERZAMELING EN LEERSTANDAARDEN PER DOMEIN
In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens voor de domeinen
- leesvaardigheid
- luistervaardigheid
- informatieverwerking
- taaiondersteunende deelvaardigheden
een opgavenverzameling met bijbehorende leerstandaard gepresenteerd.
Aan de presentatie van elke opgavenverzameling gaat telkens een aanduiding van de leerstandaarden
voor het desbetreffende domein vooraf, en wel op de volgende wijze: de nummers staan aangegeven
van de opgaven die beheerst dienen te worden om hetzij de leerstandaard 'minimum'
hetzij de leerstandaard 'voldoende' te halen. Door in de opgavenverzameling zelf de items met de
desbetreffende nummers na te slaan, wordt inhoudelijk het soort opgave duidelijk dat bij de
onderscheiden leerstandaarden past.
Let wel: men dient steeds te bedenken dat elke opgave die hier is opgenomen, gezien moet worden
als 'voorbeeldopgave'. Dat wil zeggen dat elke opgave zou kunnen worden vervangen door een
soortgelijke opgave uiteen ruimere reeks die bij het betreffende leerdoel past.
Verder valt op te merken dat, als het om beheersing van de betreffende opgaven gaat, drie mogelijkheden
onderscheiden worden: er kan een 'goede' of een 'matige tot redelijke' beheersing worden
geëist, en bepaalde opgaven hoeven 'niet' beheerst te worden. Leerlingen, of ze nu op het niveau
'minimum' of 'voldoende' presteren, zullen een aantal opgaven zonder meer 'goed' moeten
beheersen. Een aantal wat moeilijker opgaven moet 'matig tot redelijk' beheerst worden. Het zal
verder voorkomen, zeker op het minimum- maar ook op het voldoende niveau, dat een aantal
opgaven niet beheerst hoeft te worden om de betreffende standaard te halen. Zelfs blijken sommige
leerinhouden, die wel in de kerndoelen voorkomen, ook voor de beste leerlingen te hoog gegrepen
te zijn.
Hoe moeten 'goed', 'matig tot redelijk' en 'niet' nu geïnterpreteerd worden als het om de vereiste
mate van beheersing gaat?
Een opgave wordt niet beheerst als een leerling 'minder dan de helft kans' heeft de betreffende
opgave op te lossen. In de praktijk zou dit betekenen dat die leerling voor minder dan vijf van tien
soortgelijke opgaven resultaat zou boeken, of - uitgaande van de groep leerlingen van dat niveau -
dat minder dan vijf van de tien leerlingen de opgave in kwestie aankunnen.
Van goede beheersing wordt gesproken als leerlingen 'tachtig percent kans' hebben de opgave goed te
maken, dus acht of meer van tien soortgelijke opgaven aan zouden kunnen. In een groep van dat
niveau zouden dan acht op de tien leerlingen, of meer, de opgave kunnen oplossen.
Matige tot redelijke beheersing zit daar tussenin: minstens de helft van de opgaven goed, maar minder
dan acht van de tien. Gerekend in termen van leerlingaantallen zou het inhouden dat van de tien
leerlingen in een groep die op dat niveau functioneert, vijf tot zeven die opgave aankunnen.
De berekening of binnen scholen de leerlinggroep de standaarden haalt die zouden moeten gelden
voor een school, is een berekening over de groep als totaal. Berekeningssystematiek en opstelling
van normtabellen moeten nog nader worden uitgewerkt.
89

3.1 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein 'leesvaardigheid'
Hieronder worden voor het domein leesvaardigheid de nummers van de opgaven aangegeven die
beheerst moeten worden, wil men goed of redelijk aan de leerstandaard 'minimum' voldoen, evenals
de nummers van de opgaven die niet beheerst hoeven te worden. Ook zijn de nummers
opgenomen die verwijzen naar opgaven die niet dan wel goed of redelijk beheerst moeten worden
om de standaard 'voldoende' te halen.
Tabel 3 Vereist beheersingsniveau per opgave leesvaardigheid' voor de onderscheiden leerstandaarden
Niveau
Beheersing
Onderwerp
Leesvaardigheid
Totaal aantal opgaven
goed
T
nrs. 2, 4-7,
10, 14, 17,
35
9
Standaard 'minimum'
redelijk
T
nrs. 1, 11, 13,
15-16, 19-20,
25,30,34,37-
38
12
niet
T
nrs. 3, 8-9,
12, 18,21-
24, 26-29,
31-33,36,
39-43
22
goed
T
nrs. 1-2, 4-7,
10-11, 13-17,
19-20,25,30,
34-35, 37-38
. 21
Standaard "voldoende'
redelijk
T
nrs. 3,9. 12,
18,21-22,
24,27,39-
42
12
niet
T
nrs. 8, 23,
26, 28-29,
31-33,36,
43
:ioT : :V
Van de voorbeeldopgaven moet op het niveau van de standaard 'minimum' ongeveer een vijfde deel
van de opgaven goed beheerst worden; een iets groter aantal opgaven moet redelijk beheerst
worden.
De helft van de voorbeeldopgaven hoeft niet beheerst te worden.
Op het niveau van de standaard voldoende' moet ongeveer de helft van de opgaven goed en ruim een
kwart van de vragen matig tot redelijk beheerst worden.
Van eveneens ongeveer een kwart van de opgaven wordt geen beheersing gevraagd.
^1

DE OPGA VENVERZAMELING VOOR HET DOMEIN LEESVAARDIGHEID
Op de volgende pagina's vindt u de opgaven voor
leesvaardigheid, in volgorde van moeilijkheid geordend.
Links van de opgaven, naast het nummer van elke
opgave, staat aangeduid hoe goed leerlingen de
betreffende opgave moeten beheersen:
+ betekent: goede beheersing geëist,
o betekent: matige tot redelijke beheersing,
- betekent: hoeft niet beheerst te worden.
Er staan telkens twee tekens naast elkaar,
bijvoorbeeld o en +. Het linker teken, o in dit geval, is
wat van leerlingen gevraagd wordt als het om de
leerstandaard 'minimum' gaat; het rechter teken is wat
voor de standaard 'voldoende' nodig is.
93

Lezen van rapporterende teksten
KINDERRECHTSWINKEL
* Wat is de kinderrechtswinkel
De Kinderrechtswinkel is er speciaal voor
kinderen en jongeren. Kinderen en jongeren
hebben eigen rechten. Maar vaak weet je niet
wat je rechten zijn of is het moeilijk om voor
je rechten op te komen.
Bij de kinderrechtswinkel kun je terecht voor alle
vragen en problemen die met rechten en wetten
te maken hebben. Je kunt op heel wat manieren met
rechten en wetten te maken krijgen, bijvoorbeeld:
als je ouders gaan scheiden en er moet een bezoekregeling- komen;
als je een baantje hebt en je wilt weten hoe het met geld, met het ziekenfonds of met
ontslag zit;
als je ouders gescheiden zijn en je de naam van je vader hebt, maar
je wilt de naam van je moeder of van je nieuwe stiefvader;
als je op school zit of studeert en je vragen over studiefinanciering hebt;
als je van school bent gestuurd en je het daar niet mee eens bent;
als je naar de ene school wilt maar je ouders willen dat je naar een andere school gaat;
als je weggelopen bent en je een uitkering wilt;
als je je afvraagt of je ouders wel geld mogen opnemen van het spaarbankboekje dat je oma
voor je heeft gemaakt;
als je in aanraking komt met de politie of met de Raad voor de kinderbescherming;
als je ouders willen dat je teruggaat naar Turkije, maar jij in Nederland wilt blijven.
En zo zijn er nog veel meer vragen te noemen: kindertehuizen, kindermishandeling, je hebt
schade gemaakt bij een ongeval ...
* Wat .kan de Kinderrechtswinkel doen?
Bij de Kinderrechtswinkel kun je, los van je ouders of opvoeders, informatie krijgen over je
rechten en hulp om voor je rechten op te komen.
we kunnen je uitleggen hoe de wetten en regels precies zijn en wat dat in jouw geval
betekent.
we kunnen met jou of voor jou een brief schrijven aan een familielid, school, de politie
of een bedrijf om een zaak uit te leggen en te vertellen wat jij er van vindt;
we kunnen met je meegaan naar allerlei mensen om een zaak persoonlijk toe te lichten: de
politie, de kinderrechter, school, kindertehuis ...
we kunnen je helpen om, als dat volgens de wet mogelijk is een zaak voor te leggen aan de
rechter.
Het kan natuurlijk wél voorkomen dat we iets niet onmiddellijk weten, maar wat tijd nodig
hebben om iets uit te zoeken hoe het in jouw geval precies zit.
De Kinderrechtswinkel kan je natuurlijk niet meer rechten geven dan volgens de wet mogelijk
is. We kunnen je wel helpen te zorgen dat je de rechten die je hebt, ook krijgt.
De Kinderrechtswinkel is er alleen voor vragen die met rechten en wetten te maken hebben. Heb
je vragen of problemen die daar niet mee te maken hebben (bijvoorbeeld: ruzie met je broer,
problemen met je vriendin) dan kunnen we weinig voor je doen. We kunnen je in dat geval wel
vertellen waar je dan wél met die vragen of problemen terecht kunt.
* Voor wie is de kinderrechtswinkel?
De Kinderrechtswinkel is er voor alle kinderen en jongeren tot 21 jaar.
Het maakt niet uit of je 8 bent of 18, wat voor huidskleur je hebt, of je op school zit, een
baan hebt of werkloos bent ...
Het advies of de hulp die de Kinderrechtswinkel geeft, kost niets.
En als je advies wilt, maar je wilt liever niet je naam zeggen, dan kan dat ook.
Bron: deel van de folder Kinderrechtswinkel, Utrecht
95
rechtswinkel
Clff l*ur"n liim»!- ft ft« W» ofte ka*n r" |OnOfr

M V
o +
o
+ +
+ +
+ +
Wat is de belangrijkste taak van de kinderrechtswinkel?
A* Jeugdigen helpen bij het opkomen voor hun rechten.
B Onderdak verschaffen aan weggelopen jeugdigen.
C Scholieren advies geven over verdere studie.
D Zorgen dat jeugdigen meer rechten krijgen.
Er volgt een aantal vragen. Het antwoord kun je in de
tekst vinden. Beantwoord deze vragen met ja of nee.
Geeft de kinderrechtswinkel hulp aan mensen
die ouder zijn dan 21 jaar? DGG
3 Ben je bij de kinderrechtswinkel verplicht
om je naam te zeggen? flGG
4 Gaan de mensen van de kinderrechtswinkel
eventueel mee naar de rechter? jg
5 Is de hulp van de kinderrechtswinkel
gratis? Jg
6 Moet je bij een bezoek aan de kinderrechtswinkel
een volwassene meebrengen? /7c?c?
Wat is de bedoeling van deze folder?
A Jeugdigen uitleggen waarom er regels en wetten zijn.
B Jeugdigen nieuwsgierig te maken naar hun rechten.
C* Jeugdigen te informeren over werk van de kinderrechtswinkel.
D Jeugdigen te wijzen op de gratis hulp van politie en rechter
Telefoon
De PTT gaat een aantal 'vandaalgevoelige'
telefooncellen verplaatsen.
Onderzoekers van de rijksuniversiteit
van Leiden menen dat soms een verhuizing
naar de overkant van de weg al
genoeg zal zijn.
Volgens de onderzoekers zoeken vandalen
telefooncellen niet speciaal op
om ze te vernielen, maar doen ze dat
pas als ze er 'toevallig' — bijvoorbeeld
bij een dancing — eentje tegenkomen.
De PTT moet wel verwijsbordjes
plaatsen om te voorkomen dat omwonenden
de cel niet meer kunnen vinden.
Bron: Parool, 14-10-1987
96

o
8 Waarom is een verhuizing van vandaalgevoelige telefooncellen naar de
overkant van de straat veelal voldoende?
Schrijf het antwoord hieronder op.
Omdat vandalen (mensen) telefooncellen kapot maken als ze
deze toevallig op hun weg tegenkomen.
9 De onderzoekers onderzochten op welke manier ...
A cellen naar de andere kant van de straat verplaatst kunnen worden.
B* de vernieling van cellen kan worden voorkomen.
C de verplaatste cellen door bewoners kunnen worden teruggevonden.
D verwijsbordjes zouden moeten worden aangebracht.
Lezen van beschouwende teksten
EEN JONGEN VAN SOWETO
1 Een jongen van Soweto, Karin-Lis Svarre; vertaald uit het
Engels door Eveline Deirkauf en Keith Pieterse; uitgegeven
in 1983 door het Wereldvenster. 32 pagina's.
Winkelprijs ƒ 10,-
5 De eerste regels van dit boekje:
Jozef woont in Zuid-Afrika. Hij is twaalf jaar oud en hij
is zwart. In Zuid-Afrika is de huidkleur belangrijk, omdat
de blanke minderheid die de macht heeft, besloten heeft dat
de verschillende rassen volkomen gescheiden moeten leven.
10 Dit wordt apartheid genoemd.
Een boekje dus over een zwart jongetje dat op bijna ieder
moment van de dag merkt wat het betekent om door zijn
huidkleur minderwaardig gevonden te worden. Althans in het
land waar hij woont, Zuid-Afrika, waar ondanks het feit dat
15 er ruim 21 miljoen negers wonen, de 4,5 miljoen blanken het
voor het zeggen hebben.
Hoe het is te leven onder een apartheidsregime, wordt
duidelijk uit de beschrijving van het dagelijks leven van
het jongetje Jozef. Zijn leven thuis, op school en in de
2 0 straten van Soweto, zijn woonplaats (waar twee maal zo veel
mensen wonen als in Amsterdam). Tussen die verhaaltjes door
wordt uitgelegd hoe en waarom de apartheid is ontstaan en
waarom in 1976 voor het eerst scholieren zich tegen de
apartheid verzetten en er relletjes ontstonden waarbij
25 onder de schooljeugd veel doden en gewonden vielen.
Een boekje dat iedereen beslist moet hebben gelezen (en
bekeken, want er staan prachtige kleurenfoto's in) om
precies te weten hoe apartheid is.
97

M V
+ +
+
+
+
10 Waardoor is de apartheid (r. 10) ontstaan?
A* De blanke minderheid heeft hiertoe besloten.
B De zwarte minderheid heeft hiertoe besloten.
C De scholieren hebben, hiertoe besloten.
D Het jongetje Jozef heeft hiertoe besloten.
11 Schrijf de zin op waaruit je kunt opmaken dat Soweto geen klein dorp is
waar twee maal zoveel mensen wonen als in Amsterdam
12 In welke zin staat hoe de schrijver van dit artikel het boekje vindt?
Schrijf deze zin hieronder op.
Een boekje dat Iedereen beslist moet hebben gelezen.
13 Wat wil de schrijver van het boek 'Een jongen van
Soweto' de lezers vooral duidelijk maken?
A Dat er veel zwarte mensen in Soweto wonen.
B* Wat het betekent om onder apartheid te leven.
C Wat de rellen in Soweto voor gevolgen hadden.
D Dat de blanken in Zuid-Afrika de macht hebben.
Nationaal schoolmuseum (tekst zie volgende pagina)
14 Wat wordt bedoeld met: dat? (r. 42)
A met stenen gooien
B tegen je buurman fluisteren
C appels stelen
D* het schandbord afdoen
15 Wat wil de schrijfster met deze tekst vooral duidelijk maken?
A Dat de kinderen vroeger pechvogels waren.
B Dat de kinderen vroeger niet veel leerden.
C Dat de school niet voor alle kinderen bestemd was.
D* Dat de school vroeger helemaal niet leuk was.
16 In de tekst staat: Nou ja ieder kind ... (r. 65)
Wat wordt met deze zin duidelijk gemaakt?
A* Dat nog niet alle kinderen naar school gingen.
B Dat er op school niet genoeg leesplankjes waren.
C Dat een paar mensen over kinderen gingen nadenken.
D Dat er veel kinderen arm waren.
17 In de tekst staat: Het ABC kon je niet eten. (r. 72)
Wat wordt met deze zin duidelijk gemaakt?
A* Dat de oogst belangrijker was dan het ABC.
B Dat het ABC belangrijker was dan de oogst.
C Dat je beter het ABC kon gaan leren dan te gaan oogsten.
D Dat veel kinderen niet op school maar thuis het ABC leerden.
98

NATIONAAL SCHOOLMUSEUM 45 NABRULLEN
WAT EEN PECHVOGELS
1 Stel je eens voor dat je honderdvijftig
jaar geleden was geboren. En
kijk eens naar een plaatje van een
klas uit die tijd. Daar zit je dan.
5 Doodstil. Je armen stijf over elkaar
of je handen op je rug. Als de meester
héél even niet kijkt, fluister je snel
iets tegen je buurman. Flatsj! Krijg
je de
10 pechvogel naar je hoofd. De
andere kinderen lachen achter hun
hand. Want nu moet je die pechvogel,
een soort lappenpop, zelf terugbrengen
naar de meester. En
15 pats! Een klap op je hand met de plak.
Wat een pechvogel. . .
»** ---• V;;:
t;i i'i I I ,'(< V.'i'i V .
EZELSBORD
Als je het Nationaal Schoolmuseum in
Zoetermeer doorwandelt, ben je blij
20 dat je niet echt honderdvijftig jaar
geleden bent geboren. Want de school
leek toen wel een spookhuis.
Slaan was heel gewoon. En als je een
rekenfout maakte, kreeg je het
25 'ezelsbord'. Dat moest je om je nek
hangen en daarmee ging je voor de klas
staan. Maar dat was nog niks. Als je
met stenen naar een hond had gegooid
of een appel had gestolen,
30 bijvoorbeeld, dan was je pas echt
de pineut. Dan kreeg je het
'schandbord' om je nek. Daarmee moest
je dan maar even een paar uur voor de
school gaan staan. Zo wist
35 iedereen dat je iets verkeerds had
gedaan. En alsof dat nog niet erg
genoeg was, kreeg je ook nog pijn in
je nek. Want het bord was heel zwaar
en het touwtje maar dun. 'Dat deed
4 0 je dan toch gewoon af', zul je denken.
Maar dat is het hem nou net: vroeger
deed je dat niet. Want dan was je nog
niet jarig: dan kreeg je nog meer
klappen.
Bron:
Door:
Foto'S:
Ezelsoor, nr. 7, maart 1986
José Bernaerts
collectie Nationaal Schoolmuseum Zoetermeer
Was alles dan alleen maar
verschrikkelijk op school? Het
antwoord is simpel: ja. Kinderen
telden vroeger niet echt mee. Waar
50 je goed in was, deed er niet toe. En
je karakter ook niet. De meester was
de baas en jij was gehoorzaam. Punt
uit. Dat was ongeveer in het jaar
1800. Later veranderde dat een klein
55 beetje. Een paar mensen begonnen na te
denken over kinderen. Misschien waren
er manieren om het leren makkelijker
te maken, dachten ze. In plaats van
altijd maar alles uit je
60 hoofd te moeten leren en alles na te
brullen wat de meester zei. In de 19e
eeuw kwamen er telramen, schoolborden
en letterkasten. Ook kreeg ieder kind
een leesplankje.
6 5 Nou ja, ieder kind... Er waren
natuurlijk heel wat kinderen die niet
naar school gingen. Als je ouders arm
waren, en dat was vaak zo, moest je
gewoon thuis helpen. Of
7 0 op het land. Want wat had je aan het
ABC als het graan geoogst moest
worden? Het ABC kon je niet eten!
MUSEUM
Pas aan het begin van de 2 0e eeuw
75 moesten alle kinderen naar school.
Vanaf die tijd begon er veel te
veranderen. Er moesten speciale
schoolbanken komen. En ook hingen er
altijd mooie platen in de klas. Van
80 het station bijvoorbeeld, of van de
vogels en de planten. In het
schoolmuseum in Zoetermeer kun je dat
allemaal zien. Dat was trouwens nog
een hele klus, om al die oude
85 spullen bij elkaar te krijgen voor het
museum. Want omdat kinderen niet echt
meetelden, waren er maar weinig mensen
die hun schoolspullen bewaarden.
90 Weet je trouwens dat je zo'n dertig
jaar geleden nog wel eens een klap met
de liniaal op je vingers kon
verwachten? En dat je twintig jaar
geleden ook nog doodstil moest zijn
95 in de klas? In het museum lopen mensen
rond die je dat allemaal precies
kunnen vertellen. Het zijn allemaal
verhalen om bang (nou ja, bang!) van
te worden, maar toch is
100 zo'n middagje-museum best leuk. En als
je weer naar buiten loopt, ben je
ineens weer heel tevreden met je eigen
school! Nou ja, tevreden...

M V
o
o +
18 Wat denken de kinderen bij het verlaten van het Nationaal Schoolmuseum
volgens de schrijfster?
Schrijf het antwoord hieronder op.
Tevreden met eigen schoof.
Lezen van directieve teksten
Morgen is je moeder jarig. Je besluit in je 'Maak-het-zei f-boek' te kijken
om te zien of daar iets leuks in staat waarmee je haar zou kunnen
verrassen. Je vindt een leuk recept voor het maken van 'marmereieren'.
Marmereieren
Pak 4 rauwe eieren in in de schillen van een rode en een gewone ui.
Wikkel er aluminiumfolie omheen, zodat de schillen blijven zitten.
Kook de eieren in 5 minuten hard.
Haal de folie en de schillen eraf en je zult zien dat de eieren eruit zien
alsof ze van marmer zijn.
Gewone en rode ui geven verschillende kleuren, probeer zelf maar te
ontdekken welke.
19 Hieronder staan de handelingen die bij het maken van marmereieren
uitgevoerd moeten worden.
Zet deze handelingen in de juiste volgorde.
- Kook de eieren 5 minuten
- Wikkel er aluminiumfolie omheen
- Pak 4 rauwe eieren
- Verpak de eieren in uieschillen
- Haal de folie en de schillen van de eieren af
i Pak 4 rauwe eieren.
Verpak de eieren in uieschillen.
Wikkel er aluminiumfolie omheen.
Kook de eieren 5 minuten.
Haal de folie en de schillen van de eieren af.
100

Zaaikalender
Je buurman, meneer van der Zee, heeft een moestuin.
Voor de groenten die hij zelf wil gaan kweken, maakt hij een zaaikalender. Op
die kalender kan hij straks precies zien wanneer hij bepaalde groenten moet
zaaien.
Links in de kalender staan de groenten die meneer van der Zee wil gaan kweken
Bovenaan de kalender staan de maanden. Om het niet te ingewikkeld te maken
heeft hij elke maand in 4 weken verdeeld.
Op de kalender schrijft meneer van der Zee een Z_ onder de maanden en weken
waarin hij de groente moet zaaien. Hij is nog niet helemaal klaar. De
zaaiperiodes voor de andijvie, de bosuien, de stoksnijbonen en de peulen
moeten nog ingevuld worden. Hij vraagt aan jou of je dit klusje even voor hem
af wilt maken. De aanwijzingen die op de zakjes staan, staan hieronder.
Zet achter de juiste groente een Z_ in de juiste weken onder de juiste maanden
zodat meneer van der Zee kan zien wanneer hij moet zaaien.
20 Andijvie
Zaaitijd: De laatste week van juni en de hele maand
juli.
Zaaien met een onderlinge afstand van 30 cm.
Plantinformatie: Na het zaaien de grond vochtig houden.
21 Bosui
Zaaitijd: Van begin maart tot half mei in de volle grond.
Zaaien op regels met 15-20 cm tussenruimte.
Plantinformatie: Niet te dun zaaien anders worden de uitjes te
grof. 15 gram zaad gebruiken voor 1 m. Geen
twee jaar achtereen op dezelfde plaats uien
zaaien. Oogsten als de uitjes 2 a 3 cm
doorsnede zijn.
22 Stoksnijbonen
Zaaitijd:
Plantinformatie:
23 Peulen
Zaaitijd:
Plantinformatie:
Van half mei tot half juli in de volle grond.
Per stok 3 tot 4 bonen + 3 cm diep leggen.
Oogsten vanaf juli. Mits grof gesneden zijn
deze benen uitstekend geschikt voor de
diepvries.
De laatste weken van februari tot de eerste
week van mei, mits het weer het toelaat.
Regelafstand 45 x 5 cm.
Deze peulen kunnen het best aan gaas
geteeld worden; ze worden dan + 50 cm hoog.
Peulen worden jong geoogst.
101

Zaaikalender
l_
F
OJ
o
01
"D
L.
DJ
H
Hj
>
O
c
Der
o
4-t
O
1
E
n
CD
3
n
rn
3
r;
§
mei
pri
ra
*-J
aar
E
i_
ra
3
t_
.o
t_
nua
ra
>J
ro
*-
- j
nu
—
-4-
KI
f\J
*-
-J
ro
"-
MT
KI
r\j
•"
MI*
ro
r\j
"~
•J-
KI
ru
N J
ro
OJ
-J-
ro
OJ
*-
- j -
KI
«~
^3"
ro
«"
MT
ro
OJ
* •
N
N
NI
NJ
M
N
c
0«
3
u
0)
8.
H
NJ
N
f-J
Nl
M
N
IM
Nl
t/1
CU
*->
C
O
o
JD
u
c
(l;
C
O
.o
._
c
ui
Nl
M
(Sl
M
M
C
n
N
IM
Nl
N
Nl
Nl
71
E
O
N
1*4
*
M
Nl
Nl
ra
-it
l_
Q.
ra
a
Nl
IM
N
IM
Nl
r
0)
ra
t-
O
Nl
Ni
Nl
NI
KI
I-J
Nl
CA
?!
tl
ra
Tl
L.
ra
ra
Nl
Nl
NI
NI
NI
Nt
rM
NI
NI
O
o
-X
f-
01
O
!o
Nl
NI
Nl
IM
Nl
Nl
Nl
Nl
Nl
O
o
->
CJ
n
o
u
N
Nl
Nl
Nl
Nl
Nl
N
Nl
N
01
CU
•—•»
3
t-
g-
NI
Nl
IM
Nl
Nl
Nl
Nl
Nl
N
O
o
-*
c
u
0)
JB
Nl
Nl
Nt
Nl
3
—"
CT1
c
tu
01
1 -
1
1
Nl
Nl
NJ
Nl
N
NI
Nl
Nl
c
0)
5
3
Ol
£
NI
Nl
Nl
Nl
Nl
Nl
_*:
O
O
O
t_
Nl
Nl
Nl
NJ
Nl
Nl
Nl
NI
Nl
Nl
0J
u
O.
1
~ i
NI
M
NV
IM
Nl
Nl
NI
NI
NJ
Nl
N|
Nl
NI
Nl
Nl
j
ra
01
Q-
O
M
*—
u
g
Nl
N
Nl
Nl
Nl
fSj
FM
Nl
Nl
Nl
Nl
NI
Ni
Nl
Nl
' —
CL
VI
1
I
1
1
j
!
i
NI
NI !
M
N l
Nl 1
Nl
Nl
Nl
Nl
KI
Nl
Nl
Nl
N
NJ
M
Ol
*-"
i O
• 3

Lezen van argumentatieve teksten
In de topsport werken kinderen keihard
Kampioen word je niet zomaar
Bij sommige sporten winnen kinderen
van veertien, vijftien jaar de Olympische
medailles. Vóórdat ze aan hun
eerste medaille toekomen, hebben ze
al duizenden trainingsuren achter de
rug. Heus niet alleen in de Sowjet-
Unie (Rusland) moeten de jonge turnstertjes
vijfentwintig uur in de week
trainen.
Stel je voor. Je bent elf jaar en bij het
schoolzwemmen is gebleken dat je als
een vis in het water zwemt. Je gaat
voor de lol op een zwemvereniging en
een paar maanden later word je 'ontdekt'.
Een trainer wil een topsporter
van je maken. Als je ouders dat een
aardig idee vinden en het lijkt jou ook
wel wat, begint het.
Baantjes
Elke ochtend, voor schooltijd naar het
zwembad om drie uur lang baantjes te
trekken. Misschien zullen je ouders na
een paar weken zeggen dat ze geen zin
meer hebben. Als ze het wél zien zitten
en zélf ook willen dat je kampioen
- wordt, dan ben je de klos.
De eerste wedstrijd winnen is natuurlijk
leuk. Maar als je het Olympisch
goud wil veroveren, is baantjes zwem­
men en wedstrijden verliezen, niet zo
gezellig meer. Kinderen kunnen sommige
sporten beter dan volwassenen.
Om snel te zwemmen moet je lichaam
nog heel soepel zijn en niet te zwaar.
Turnen en zwemmen zijn twee sporten
waarin jonge meisjes om die reden
meer kansen hebben dan volwassen
vrouwen.
Dromen
Lang niet alle kinderen die er van dromen
om kampioen te worden en daar
hard voor trainen, bereiken hun doel.
Negentig procent valt halverwege af.
Alle trainingsuren, verloren speel- en
leertijd is dan voor niets geweest. Nog
vervelender zijn de klachten die kinderen
krijgen als ze te veel van hun lichaam
eisen. Kinderen die nog niet helemaal
volgroeid zijn, krijgen sneller
last van hun rug, knieën en enkels dan
volwassenen.
Veel van deze mankementen gaan
nooit meer over. Kinderarbeid, dat
mag niet meer in onze tijd, daar is
iedereen het over eens. Maar in de topsport
moeten duizenden kinderen keihard
knokken, en sport is op zo'n manier
ook werk.
24 Wat wil de schrijver vooral duidelijk maken in de eerste alinea?
A Dat er veel tijd opgeofferd moet worden voor het winnen van
Olympische medailles.
B* Dat bij sommige sporten kinderen van veertien, vijftien jaar
topprestaties leveren.
C Dat er alleen in de Sovjet-Unie hard getraind wordt.
D Dat jonge turnsters tenminste 25 uur in de week trainen.
25 In de tekst staat: ..., dan ben je de klos. (zie pijltje 1 in de tekst)
Wat wordt hiermee duidelijk gemaakt?
A Dat je tijdelijk last van je rug, knieën en enkels krijgt.
B* Dat je mankementen krijgt, die nooit overgaan.
C Dat je kampioen wordt, als je veel traint.
D Dat je vanaf dat moment veel en hard moet trainen.
26 Waarom zijn turnen en zwemmen sporten waarin jonge meisjes meer kansen
hebben dan volwassen vrouwen?
Schrijf het antwoord hieronder op.
Soepel lichaam en niet zwaar.

V
+
27 Wat is volgens de schrijver de overeenkomst tussen topsport voor
kinderen en kinderarbeid? Schrijf het antwoord hieronder op.
Keihard werken,
28 Wat wil de schrijver met dit artikel vooral duidelijk maken?
A Dat kinderen hard moeten trainen om kampioen te worden.
B Dat kinderen bij sommige sporten betere kansen hebben om te winnen.
C Dat de meeste kinderen de top niet bereiken.
D* Dat kinderen gewaarschuwd moeten worden tegen de gevaren van
topsport.
Nieuwe buitenbassins
dankzij vriendenactie
He( Natuur Recreatie Centrum op
Texel begon in augustus een vriendenactie:
'Vrienden van de Zeehondenopvang
Texel'. De bedoeling was om
geld bij elkaar te brengen voor het belangrijke
werk van de zeehondenopvang.
Verder wilde het centrum door
het versturen van een krantje aan die
vrienden van de zeehonden zoveel mogelijk
informatie geven over de zeehonden.
Alle vrienden krijgen twee
keer per jaar een nieuwsbrief.
Heel veel bezoekers van het centrum
gaven zich op als lid. Verenigingen
voerden actie om geld bij elkaar te
brengen en twee scholen op Texel
adopteerden ieder een zeehond die afgelopen
zomer in de opvang terechtkwam.
Groepen jongeren bedachten
allerlei leuke dingen om geld op te halen.
'Het was hartverwarmend. Binnen
een halfjaar hadden we f 22.000
binnen. Daardoor konden we direct
met het werk beginnen.' Jan Kuiper
laat zien wat ze met het geld gaan
doen. 'We gaan allereerst de huisvesting
van huilers (jonge zeehondjes)
en zieke zeehonden moderniseren. Tot
nu toe gebruikten we daar grote houten
tobben voor.
Bron: Alkmaarse Courant, februari 1987
Nu komen er twee kleine, gedeeltelijk
overdekte, buitenbassins. Daar kunnen
de zeehonden verzorgd worden.
We maken ook een overdekt gedeelte,
waar vijf zeehonden gescheiden verzorgd
kunnen worden. Verder komt er
een ruimte waar medicijnen en voedsel
klaargemaakt kunnen worden.'
Wil je ook vriend of vriendin van de
zeehondenopvang worden, hetgeen ik
je kan aanraden, schrijf dan naar Zeehondenopvang
Texel, Ruyslaan 92,
1796 AZ De Koog, Texel.
29 Uit welke zin of gedeelte van de zin kun je opmaken hoe de schrijver
denkt over het vriend of vriendin worden van de zeehondenopvang Texel?
A Alle vrienden krijgen twee keer per jaar een nieuwsbrief.
B Het was hartverwarmend.
C* ..., hetgeen ik je kan aanraden, ...
D ..., schrijf dan naar de zeehondenopvang Texel.

M V
+
30
Voor welke twee doeleinden gebruikt men de opbrengst van de
zeehondenactie? Schrijf het antwoord hieronder op.
i Buitenbassin/huisvesting moderniseren
2 Ruimte voor mediciinen/voedsef
31 Wat wil de schrijver met dit artikel in de eerste plaats bereiken?
A Dat je beter op de hoogte raakt van de kosten van opvangcentra.
B* Dat je vriend of vriendin wordt van de zeehondenopvang.
C Dat je weet op welke manier huilers en zieke zeehonden gehuisvest
zijn.
D Dat je weet hoe zeehonden leven.
In 'Rijn en Gouwe', een regionaal dagblad uit Zuid-Holland, staan regelmatig
ingezonden brieven van zowel vóór- als tegenstanders van de HST (Hoge-Snelhei
Trein). Vandaag lees jij er de volgende brief van een voorstander in.
De HST in Nederland
Waarom moet de Hoge-Snelheids-Trein (HST) in Nederland rijden?
Onze economie
Sinds 1992 is Europa één en zijn de grenzen open gegaan. Het is belangrijk da
Nederland een goede en snelle verbinding heeft met landen als België, Frankri
Engeland. Een groot Europees snelheidsnet bevordert het vervoer, de handel en
economie. Voor Nederland is het dus van belang dat de Randstad, met daarin he
Rotterdams havengebied en Schiphol, aangesloten is op het hoge-snelheidsnet.
wil hiervoor zorgen.
Ons milieu
Steeds meer mensen in Nederland en in Europa maken gebruik van auto's en
vliegtuigen. Maar dat heeft zijn nadelen, ook voor het milieu. Denk maar eens
uitlaatgassen en aan de brede wegen die nodig zijn voor al die auto's. Daarom
goed als mensen gaan nadenken over manieren van vervoer die het milieu minder
belasten. De trein is zo'n manier van vervoer. Hij is zuiniger met energie. H
heeft wel flink wat elektriciteit nodig om te rijden, maar hij kan daarmee in
keer veel mensen vervoeren. En de trein is ook zuinig met ruimte: een spoorli
neemt minder ruimte in beslag dan een autoweg.
Ons openbaar vervoer
De HST is ook een aantrekkelijk vervoermiddel voor binnenlands gebruik. Zeker
Randstad. Er zal namelijk een zeer snelle treinverbinding ontstaan tussen Ams
Schiphol en Rotterdam. Waar je ook heen gaat met de HST, je bent altijd snel
plaats van bestemming en onderweg heb je zelfs nog tijd voor een kopje koffie
voor de krant. Eenmaal aangekomen ben je volkomen uitgerust en direct in staa
datgene te doen waarvoor je op reis ging.
(Bron: uit de serie Kenmerk-onderwijsvoorlichting/1991)
32 Wat wil de schrijver met deze tekst vooral duidelijk maken?
A Dat een HST aantrekkelijk is als je rustig wilt reizen.
B Dat een HST zuinig is met energie en ruimte.
C* Dat er verschillende redenen zijn voor een HST in Nederland.
D Dat het belangrijk is dat Nederland een snelle verbinding heeft met and
landen.

M V
+
33 Waarom vindt de schrijver de HST van groot belang voor het vervoer in de
Randstad.
A* Omdat belangrijke plaatsen snel bereikbaar zijn.
B Omdat de HST zuiniger is met energie dan de auto.
C Omdat de lucht er ernstig is vervuild door het autoverkeer.
D Omdat er geen ruimte meer is voor nieuwe wegen.
Lezen van fictie
De krekel en de mier
Het was zomer en de krekel was volkomen gelukkig. De zon
scheen, de weiden roken zoet en de krekel zong en zong. Hij
maakte zich niet druk over wat ging komen. Hij was tevreden
met het zingen van een lied en met de blauwe lucht boven
5 hem. Maar de zomer duurt niet eindeloos.
Op een dag ontwaakte hij, stijf van de kou, met gele
blaadjes die om hem heen dwarrelden. De lucht was bewolkt
en het regende en regende. Hij had ook honger.
'Wat zal ik doen? De winter is lang en koud, ik zal zeker
10 sterven of doodvriezen. Als ik broer mier eens ging
opzoeken?' vroeg hij zich af. 'Hij zal mij zeker willen
helpen. In de zomer had ik geen tijd om voedsel voor de
winter te verzamelen of om een huis voor mezelf te bouwen.
Ik moest de hele tijd zingen, maar nu is zingen geen
15 plezier meer.'
Het was begonnen te sneeuwen toen hij met een snel kloppend
hart op de deur klopte van het huis van de mier.
'Wat wil je?', vroeg de mier verbaasd, toen hij de krekel
voor de deur zag staan.
20 'Ik heb honger en ik heb het koud', zei de krekel, terwijl
hij de sneeuw van zijn vleugels en poten schudde en hij
keek jaloers in het knusse huisje.
De mier antwoordde: 'Wat deed jij van de zomer toen er
overal genoeg voedsel was en genoeg tijd om een huis voor
25 jezelf te bouwen?'
'Ik zong de hele tijd.' En de krekel straalde toen hij
eraan dacht.
'En wat nog meer?', vroeg de mier.
'Nog meer? Niets, denk ik', erkende de krekel.
30 'Jij zong, nietwaar? Wel, dan kan je nu dansen', snauwde de
mier en sloeg de deur van zijn knusse huisje met een klap
dicht.
+
Bron: Dierensprookjes samengesteld door Alena Benesosa
Rebo-productions 1986 - Sassenheim
34 Wat betekent het woordje 'knus' (r. 22 en 31)?
A* gezellig
B klein
C veilig
D warm
35 Krekel was jaloers (r. 22), omdat ...
de mier een fijn huisje had.

M V
36 is vervallen
37 'Jij zong ... dicht' (r. 30 t/m 32).
Waarom, snauwde de mier?
38 Welk woord past het best bij het karakter van de krekel?
A gierig
B ijverig
C verstandig
D* zorgeloos
De verkiezing
Vrijdagmiddag. Zo'n middag die maar niet voorbij lijkt te gaan. Buiten
regent het. Binnen zijn de tl-lichten aan.
'Bergen jullie je boeken en schriften maar op, ' zegt meneer Donkers ineens.
'We hebben nog iets heel belangrijks te doen. Er moet een prins gekozen
5 worden. Pak een kladblaadje en schrijf daarop de naam van diegene uit de
klas, die volgens jou het beste prins Carnaval kan zijn.'
De kinderen van groep acht kijken wat verbaasd naar de meneer voor de klas.
Dit hebben ze nog nooit meegemaakt. Maar ja, als meneer Donkers zoiets
vraagt, dan doe je dat.
10 Even later komt hij de briefjes ophalen en leest de namen die erop staan,
voor. Nicole, zijn lievelingetje, schrijft ze op het bord en zet er
streepjes achter. Zes jongensnamen komen er te staan. Er is één naam die
duidelijk de meeste streepjes heeft. Dat is 'Mark'. Er staan 17 streepjes
achter. Nieuwsgierig draaien vele hoofden Mark's kant op.
15 Mark vraagt zich ondertussen af, hoe een prins Carnaval zich gedraagt. Veel
glimlachen en een beetje overdreven aardig zijn, bedenkt hij zich. Zo
ongeveer als presentatoren op de televisie doen. Dat kan hij best. Hij zit
immers niet voor niets op de toneelclub.
'Wat vind je ervan Mark?' vraagt meneer Donkers.
20 'Wel leuk,' antwoordt Mark dan ook.
'Prima,' gaat meneer Donkers verder. 'Maar bij een prins Carnaval hoort ook
een gade, een prinses Carnaval.'
'Maar dat is in het echt helemaal niet,' roept Karin van wie de vader een
paar keer prins Carnaval is geweest. 'Een prins heeft een raad van elf,
25 maar hij heeft geen vrouw.'
De klas begint een beetje te lachen om dat laatste woord.
Meneer Donkers zegt: 'Niet zo bijdehand Karin. Dat doet er nu helemaal niet
toe.' En tegen Mark: 'Dus jongen denk maar even na en vertel ons dan, wie
je prinses wordt.' Het is even doodstil in de klas. Mark kijkt wat beduusd.
30 Dan begint het gefluister om hem heen.
- Hij kiest vast Debbie.
- Wedden dat het Debbie wordt.
- Prinses Debbie, prinses Debbie.
Dat Mark en Debbie elkaar leuk vinden, weet iedereen. Mark is zelfs al een
35 keer bij haar thuis geweest. Mark kijkt voorzichtig Debbie ' s kant op. Ze
kijkt wat verlegen voor zich uit.
'Marjolein,' zegt hij dan.
Stomverbaasd kijken zijn klasgenoten hem aan. Marjolein bloost. Haar
buurvrouw wijst op haar rode multomap als teken dat het weer zo ver is.
40 'En wil je dat?' vraagt meneer Donkers aan Marjolein. 'Ja dat wil ik wel,'
antwoordt ze zachtjes.
Meneer Donkers laat de klas een beetje roezemoezen. Het is toch bijna tijd.
- Waarom zou hij Debbie niet gekozen hebben?
- Marjolein is best aardig, maar wel verlegener dan Debbie.
45 - Straks krijgt hij nog ruzie met Debbie.
Dat zijn de dingen die Mark hoort zeggen.

Mark denkt zo zijn eigen dingen. Debbie vindt hij het leukste meisje van d
klas. Dat is voor hem zo duidelijk als wat.
Maar toen hij al dat 'Debbie-gefluister' om zich heen hoorde, had hij
50 gedacht: 'Dat je iemand het leukste vindt hoeft toch niet per se te
betekenen dat je die dan ook als prinses Carnaval moet kiezen. Ik kies
'Marjolein. Tenslotte gaat het niemand aan wat ik van Debbie vind.'
De bel gaat. Mark loopt achter Debbie de klas uit.
'Zal ik met je mee naar huis lopen?' vraagt hij.
55 'Best', antwoordt Debbie.
39 'Er is één naam die duidelijk de meeste streepjes heeft.
Dat is 'Mark' (r. 13, 14). Blijkbaar is Mark erg ...
A brutaal.
E intelligent.
C knap.
D* populair.
40 Met wie vergelijkt Mark een prins Carnaval?
Met een presentator op de televisie
41 'Mark is zelfs al een keer bij haar thuis geweest' (r. 36,
37) .
Wat wil de schrijver hiermee zeggen?
Dat Mark en Debbie iets met eikaar hebben of
Dat Mark en Debbie eikaar ie uk vinden.
42 Mark kiest Debbie niet als prinses.
Hoe komt Mark erachter dat Debbie daar niet boos over is?
Debbie vindt het goed dat Mark met haar mee naar huis loopt
43 'Haar buurvrouw wijst op haar rode multomap als teken dat
het weer zover is' (r. 40, 41).
Waarom wijst de buurvrouw op de rode multomap?
Omdat Marjolein bloost.
108

3.2 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein 'luistervaardigheid'
De opgaven die goed of redelijk beheerst moeten worden om aan de leerstandaard 'minimum' te
voldoen, zijn hieronder gespecificeerd. De nummers verwijzen naar de nummers van de opgaven.
Uit de tabel blijkt dat er opgaven zijn die niet beheerst hoeven te worden. Daarnaast zijn de '
opgaven opgenomen die goed of redelijk beheerst moeten worden om het niveau van de standaard
'voldoende' te halen; enkele opgaven hoeven niet beheerst te worden, terwijl toch aan deze
standaard wordt voldaan.
Tabel 4 Vereist beheersingsniveau per opgave luistervaardigheid' voor de onderscheiden leerstandaarden
Niveau
Beheersing
Onderwerp
Leesvaardigheid
Totaal aantal opgaven
goed
T
nrs. 2-4, 6,
10, 13, 17,
26
8
Standaard 'minimum'
redelijk
•
nrs. 1,5, 14,
16, 19-21, 23,
25,27
10
niet
T
nrs. 7-9, 11-
12, 15, 18,
22,24,28,
30
11
goed
T
nrs. 1-6, 10,
13-14, 16-17,
19-21,26-27
16
Standaard 'voldoende'
redelijk
T
nrs. 7-9, 11,
18,22-23,
25,28
9
niet
T
nrs. 12, 15,
24,30
Van de voorbeeldopgaven moeten op het niveau van de standaard 'minimum' acht opgaven goed
beheerst worden (nog niet eenderde) en tien van de opgaven redelijk (eenderde).
De overige elf opgaven hoeven niet beheerst te worden.
Op het niveau van de standaard 'voldoende' moet meer dan de helft van de opgaven goed beheerst
worden en ongeveer een derde deel matig.
Van slechts weinig opgaven (vier) wordt geen beheersing gevraagd.
109
4

110

DE OPGAVENVERZAMELING VOOR HET DOMEIN LUISTERVAARDIGHEID
Op de volgende pagina's vindt u de opgaven voor
luistervaardigheid, in volgorde van moeilijkheid
geordend.
Links van de opgaven, naast het nummer van elke
opgave, staat aangeduid hoe goed leerlingen de
betreffende opgave moeten beheersen:
+ betekent: goede beheersing geëist,
o betekent: matige tot redelijke beheersing,
- betekent: hoeft niet beheerst te worden.
Er staan telkens twee tekens naast elkaar,
bijvoorbeeld o en +. Het linker teken, o in dit geval, is
wat van leerlingen gevraagd wordt als het om de
leerstandaard 'minimum' gaat; het rechter teken is wat
voor de standaard 'voldoende' nodig is.
111

112
r

M V
O + 1
Luisteren naar rapporterende teksten
Teksten bij Luisteren naar rapporterende teksten
Mededelingen
In het dagelijks leven krijg je vaak mededelingen te horen.
Bijvoorbeeld op het station, in winkels, op sportvelden of op
straat.
Het is de bedoeling dat je goed naar de mededeling luistert, want
hierover worden straks enkele vragen gesteld. Je opent het boekje
pas als dat gezegd wordt.
Luister maar.
Het is zaterdag. Vanmiddag ga je met een paar andere kinderen naar
een voorstelling van een kindercircus in Amsterdam. Gisteren hebben
jullie al kaartjes gekocht.
Als je zaterdagsmorgens naar de radio luistert hoor je het volgende
bericht.
En dan volgt nu het bericht over een afgelaste voorstelling. De
voorstelling die kindercircus Pierlala vanmiddag in Amsterdam zou
geven, is afgelast in verband met grote stormschade aan de
circustent. De voorstelling van vanmiddag wordt verplaatst naar
woensdag aanstaande. De aanvangstijd is ongewijzigd en blijft dus
2.00 uur. De kaarten blijven gewoon geldig.
Dan volgen nu de vragen. Doe je boekje open.
Lees iedere vraag goed. Geef daarna je antwoord.
Wanneer je de vragen beantwoord hebt, sluit je het boekje.
Waarom is de voorstelling van het circus afgelast?
storm /stormschade
+ + 2 Op welke dag zal de voorstelling nu plaatsvinden?
Woensdag
+ + 3 Hoe laat zal de verplaatste voorstelling beginnen?
2.00 /hetzelfde tijdstip
+ + 4 Moeten jullie nieuwe kaarten kopen voor de verplaatste voorstelling?
Nee /de kaarten blijven geldig
113

Nieuwtjes
Hierna hoor je nieuwtjes uit verschillende plaatsen. Na elk nieuwtje
moet je enkele vragen beantwoorden. Je krijgt de vragen pas onder
ogen nadat je het nieuwtje hebt beluisterd. Je opent het boekje pas
als dat gezegd wordt.
Rotterdam
Rotterdam heeft sinds enkele dagen veel overlast van een nieuwe
rage. Kinderen van een jaar of twaalf gaan met de
afstandsbediening van de televisie de straat op.
Wanneer ze in een huis iemand televisie zien kijken, dan kiezen de
kinderen met de afstandsbediening een ander kanaal. Deze moderne
vorm van het ouderwetse belletje trekken grijpt snel om zich heen.
Een ruit vormt geen enkel beletsel voor het signaal van de
afstandsbediening. De kinderen laten steeds een ander programma op
het beeldscherm verschijnen.
Verborgen in de tuinen lachen ze zich een breuk als een boze bewoner
ten einde raad de t.v. maar uitzet.
De gemeente heeft al de nodige maatregelen genomen. De politie zal
's avonds extra vaak patrouilleren. Het energiebedrijf heeft huis
aan huis folders verspreid met adviezen om de overlast van de nieuwe
rage tegen te gaan. Het energiebedrijf raadt aan om 's avonds de
gordijnen te sluiten niet vanwege de energiekosten, maar om het
signaal van de afstandsbediening te stoppen.
Als dat niet helpt dan wordt geadviseerd om de beeldbuis van het
raam af te draaien of om iets tussen het raam en de televisie te
zetten. De gemeente hoopt dat deze maatregelen spoedig het gewenste
effect zullen hebben.
Bron: De Gelderlander, d.d. 21-05-1987
Dan volgen nu de vragen. Lees iedere vraag goed. Geef daarna je antwoord.
Wanneer je de vragen beantwoord hebt, sluit je het boekje.
M V
o + 5 Het Rotterdamse energiebedrijf geeft enkele adviezen om de overlast
van de nieuwe rage tegen te gaan.
Schrijf twee van deze adviezen op.
T. v. van raam afdraaien /gordijnen s/uiten /iets tussen
raam en bee/dbuis zetten.
+ + 6 Waar gaat het bij deze rage om?
Om kinderen die ongevraagd ...
A aan de bel trekken.
B de t.v. kapot maken.
C de tuin vernielen.
D* het t.v.-kanaal wisselen.
- o 7 Waar gaat het in dit bericht vooral om?
Om mensen te ...
A amuseren met grappen die kinderen uithalen.
B informeren over een nieuwe rage.
C overtuigen van de goede bedoelingen van de gemeente.
D* waarschuwen voor de nieuwe rage.
114

V
In forma ti eberi oh ten
Hierna hoor je berichten uit een informatierubriek.
Luister goed, want na elk bericht moet je in het kort opschrijven
waar het bericht over ging. Luister maar naar het informatiebericht.
Nederlandse tandartsbussen in verre landen.
Nederlandse tandartsbussen in Portugal of Zuid-Amerika.
Hoe kan dat?
Dat zit zo: In Nederland is schooltandverzorging haast niet meer
nodig. In ons land zijn tegenwoordig meer dan genoeg tandartsen;
iedereen heeft een eigen tandarts. Veel schooltandverzorgingsbussen
hoeven dan ook niet meer te rijden. Ze zijn over. Nu bestaat er in
Nederland een stichting die graag wil dat mensen in arme landen hun
gebit ook gezond kunnen houden. Ze sturen bijvoorbeeld
tandartsmaterialen naar landen die daar om vragen. En zo kan het
gebeuren dat Nederlandse tandartsbussen in verschillende vér-weggelegen
landen terecht komen.
Bron: Sam Sam, nr. 8, oktober 1986; bewerkt
Doe je boekje open. Schrijf op de bladzijde een korte samenvatting van de
tekst die je zojuist gehoord hebt.
Wanneer je klaar bent met schrijven, sluit je het boekje.
Maak een samenvatting van de tekst die je zojuist
gehoord hebt.
o 8 In Nederland zijn bussen over (omdat mensen goede
tanden hebben).
o 9 De bussen gaan naar verre landen (waar nog geen
bussen zijn).
Luisteren naar beschouwende teksten
Boekbesprekingen
Je gaat nu luisteren naar Henk Bonlievre. Henk heeft voor jullie
drie kinderboeken gelezen en hij wil nu iets over die boeken
vertellen. Hij vertelt voor welke leeftijdsgroep het boek volgens
hem geschikt is, welke kritiek hij op het boek heeft en waar het
boek over gaat. Dat zijn de dingen waar je goed op moet letten, want
hierover gaan de vragen, die je na elke boekbespreking moet
beantwoorden. Hier komt Henk ...
Het eerste boek dat ik voor jullie gelezen heb heet 'De grote reis
van Harm'. Ik ben er wel een tijdje mee bezig geweest, want het is
een erg dik boek, een lang verhaal dus.
'De grote reis van Harm' is echt een boek voor kinderen van 10 tot
12 jaar die van spanning en avonturen houden. Het verhaal speelt
zich af in de 17e eeuw, in de tijd dus waarin grote Nederlandse
zeilschepen reizen naar het verre oosten maakten. De hoofdpersoon is
Harm, een jongen van 12 jaar die van huis is weggelopen. Hij reist
als verstekeling mee met een zeilschip naar Indié. Het wordt een
115

spannende reis met zeerovers, een geheimzinnig eiland en ook nog een
levensgevaarlijke orkaan. Gelukkig loopt alles voor Harm goed af.
De schrijver heeft er echt een spannend boek van gemaakt; het lijkt
net of je de avonturen zelf meemaakt.
Wat ik een beetje jammer vind, is dat er in dit mooie dikke boek een
paar gebeurtenissen voorkomen die eigenlijk _te avontuurlijk zijn. Ik
bedoel daarmee: je kunt als lezer niet geloven dat dat ooit echt
eens gebeurd zou zijn.
Dan volgen nu de vragen. Lees iedere vraag goed. Geef daarna je
antwoord.
Wanneer je de vragen beantwoord hebt, sluit je het boekje.
V
+ 10 Voor welke leeftijdsgroep vindt Henk Bonlievre het boek: 'De grote
reis van Harm 1 geschikt?
Van 10 tot 12. jaar.
o 11 Welke kritiek heeft Henk Bonlievre op het boek 'De grote reis van
Harm'?
Hij vindt dat het verhaal ...
A soms erg onbegrijpelijk is.
B* soms erg ongeloofwaardig is.
C te lang is.
D te spannend is.
12 Waar gaat het verhaal volgens Henk Bonlievre vooral over?
A over de gevaren van een zeereis
B* over een avontuurlijke zeereis
C over het lot van verstekelingen
D over zeilvaart in de 17e eeuw
Toespraken
Toespraak van de commissaris van politie.
De Rotterdamse politie heeft enige tijd geleden een project
opgezet tegen vandalisme. In dit project werden
schoolkinderen voorgelicht over de last, narigheid en
kosten die vernielingen aan scholen, bushaltes, plantsoenen
en dergelijke veroorzaken. Ter afsluiting van dit antivandalisme
project konden de schoolkinderen meedoen aan een
wedstrijd. De kinderen van Basisschool de Regenboog hebben
de hoofdprijs gewonnen met hun werkstuk. In het volgende
stukje horen jullie de commissaris van politie, die de
prijs uitreikt.
Meisjes en jongens, allemaal van harte welkom bij de
prijsuitreiking. Alvorens ik jullie de prijs overhandig,
wil ik graag nog even iets zeggen. Het is goed dat er
aandacht wordt besteed aan het voorkomen en tegengaan van
vernielingen. Er zou veel meer over vandalisme gesproken
moeten worden. Iedereen zou moeten weten dat de
vernielingen elk jaar weer veel kosten met zich meebrengen.
116

Ik ben blij dat op jullie school zoveel aandacht besteed is
aan anti-vandalisme. Dat is niet overal zo.
Jammer ...
Maar gelukkig hoef ik mij over jullie geen zorgen te maken.
Jullie hebben op een geweldige manier meegewerkt aan ons
project. Door jullie werkstuk heeft het probleem van het
vandalisme weer meer bekendheid gekregen. Jullie prachtige
maquette van twee dorpen, het ene door vandalisme vervuild
en besmeurd, het andere keurig netjes zoals het wezen moet,
heeft terecht van de jury de prijs gekregen.
Tot slot jongens en meisjes ... In dit project hebben
jullie veel geleerd en ik hoop van ganser harte dat jullie
dit alles ook in daden zult omzetten. Ik dank jullie voor
jullie inbreng en overhandig jullie ieder een gratis
toegangsbewijs voor het circus.
Bron: De Gelderlander; vrij bewerkt
Dan volgen nu de vragen bij de toespraak van de
commissaris. Voor de eerste twee vragen krijg je nogmaals
een stukje van de tekst te horen.
Luister naar de tekst die hoort bij de vraag.
'Ik ben blij dat op jullie school zoveel aandacht besteed is aan antivandalisme.
Dat is niet overal zo.
Jammer ...'
13 Wat bedoelt de commissaris hier met 'Jammer...'?
Omcirkel de letter voor het juiste antwoord.
A* Dat er niet op alle scholen aandacht besteed wordt aan antivandalisme.
B Dat er op andere scholen zoveel vernielingen voorkomen.
C Dat niet iedereen weet hoeveel kosten de vernielingen met zich
meebrengen.
D Dat zóveel mensen zich schuldig maken aan vandalisme.
'Tot slot jongens en meisjes ... In dit project hebben jullie veel
geleerd en ik hoop van ganser harte dat jullie dit alles ook in
daden zult omzetten.'
14 Wat hoopt de commissaris?
Dat de kinderen ...
A bekendheid aan dit project zullen geven.
B* mee zullen helpen het vandalisme te bestrijden.
C nog veel lessen over anti-vandalisme zullen volgen.
D nog veel werkstukken zullen maken.
15 Waarom houdt de commissaris juist voor deze groep kinderen een
toespraak?
Ter gelegenheid van de prijsuitreiking
117

16 Wat was de hoofdprijs?
(QafiSjt kaartje ara/s. .__
Luisteren naar argumentatieve teksten
Meningen
Gerand Beukers
We staan hier voor het programma 'Natuurwijs' op het landgoed
'Eikenrode' in Olland en we praten met de boswachter Gerard Beukers
over zijn werk.
Meneer Beukers, u bent boswachter op Eikenrode, kunt u de
luisteraars vertellen wat u zoal doen moet?
Natuurlijk, mijn belangrijkste taak is toezicht houden in het bos.
Niet als een soort politie-agent, maar ik kijk wel of iedereen zich
aan de regels houdt. En ik hou in de gaten welke dieren en planten
er in het bos voorkomen.
En verder?
Verder geef ik rondleidingen en iedereen kan altijd bij mij terecht
met vragen over het bos.
Kunt u me dan bijvoorbeeld vertellen waarom bos zo belangrijk is?
Over het belang van het bos kan ik wel een tijdje doorpraten, maar
ik zal proberen het zo kort en eenvoudig mogelijk te vertellen.
Graag.
Tja, een bos is eigenlijk een soort thuis, niet alleen voor planten
en dieren, maar ook voor de mensen.
Mensen komen er voor de rust, om te wandelen, om zich te ontspannen.
Ja, dat is wel mooi meegenomen, maar is het bos niet vooral van
belang voor de luchtzuivering?
We voeren toch niet voor niets acties zoals 'Kappen met Kappen',
want iedere boom die gekapt wordt is er één teveel.
Over kappen gesproken, ik denk dat kappen mag en soms moet. Je zult
er in dit bos voor moeten zorgen dat jonge bomen de kans krijgen om
te groeien.
Soms staan bomen te dicht op elkaar, dan moet je wat wij noemen
'dunnen'.
Jammer genoeg wordt er in veel landen, en zeker in landen met
tropisch regenwoud, teveel en in het wilde weg gekapt.
U maakt zich nogal druk over het verbruik van hout is het niet?
Wat dacht U?
Mensen kunnen toch veel zuiniger omgaan met hout.
Het is bijvoorbeeld niet nodig om oud hout op een berg te gooien en
er vuurtje van te stoken, of om oude planken en balken te verzagen
tot open-haardhout. Als je die oude planken opnieuw schaaft en
schuurt dan zijn ze weer uitstekend te gebruiken. En wat denk je van
oud papier opnieuw gebruiken. Dat spaart allemaal hout.
O, ik ben bang dat we een eind moeten maken aan dit gesprek, want ik
zie daar juist een aantal mountain-bikes het bos inschieten, sorry
hoor!
118

Doe je boekje open. Lees de vragen mee.
Zet in je boekje een cirkel om de letter van het goede antwoord.
17 De boswachter is niet tegen het kappen van bomen in bossen, want
- • • #
A hout levert veel geld op.
B* jonge bomen moeten de kans krijgen om te groeien.
C oude bomen zijn geschikt om planken van te zagen.
D van hout kun je papier maken.
18 Volgens de interviewster zijn bossen vooral van belang om ...
A* de lucht te laten zuiveren.
B hout te leveren.
C mensen tot rust te laten komen.
D planten en dieren een thuis te geven.
19 De boswachter probeert ons ervan te overtuigen dat we oud hout ...
A moeten schaven en schuren.
B moeten verzagen voor de open haard.
C op een berg moeten gooien.
D* opnieuw moeten gebruiken.
Hengelen
Heel veel mensen gaan in hun vrije tijd hengelen. Ze doen dat, omdat
ze het een leuke sport vinden of gewoon als tijdverdrijf. Er zijn
echter ook mensen die zich tegen het hengelen verzetten. Zowel voorals
tegenstanders laten wij zo dadelijk aan het woord.
'Allereerst hoor je meneer De Vries. Daarna gaan we naar de
waterkant en vragen we twee vissers naar hun mening.
'Ik vind dat je niet moet vissen. Je moet de vissen niet laten
lijden, omdat je zelf hengelen zo leuk vindt. Net als andere dieren
kunnen vissen plezier hebben. Maar ze kunnen ook bang zijn en pijn
lijden. Ze kunnen het ons alleen niet laten horen. Als je vist, dan
beleef je plezier aan het leed van een ander.'
'Tot zover de mening van meneer De Vries. Aan de waterkant treffen
we de heer Zandman aan, die juist een flinke baars in een leefnet
doet. Hoe kijkt u tegen hengelen aan?'
'Vissen is voor mij een nuttige sport. Er wordt wel beweerd, dat
vissen pijn lijden. Daar geloof ik niets van. Ik heb er eerlijk
gezegd ook geen moeite mee om een vis te doden. Dieren zijn er
immers voor de mens.
Ik ga toch geen paling voor vijftien gulden per pond kopen als ik ze
zelf kan vangen. Door zelf te vissen spaar ik heel wat geld uit. Zo,
nu weet je hoe ik erover denk.'
'We laten de heer Zandman achter ons en praten verder met een andere
visser, de heer Bakker.'
'Ik ben een pure liefhebber. Vissen is voor mij een manier om tot
rust te komen, lekker ontspannen aan de waterkant zitten ... Ik zal
een gevangen vis altijd zorgvuldig behandelen: voorzichtig het
119

M V
O +
haakje verwijderen en de vis alleen met natte handen aanraken. Op
die manier kun je de vis onbeschadigd terugzetten. Hij komt er dan
met de schrik van af en ik heb enkele heerlijke uurtjes aan de
waterkant.gehad.
Ik denk, dat ik mijn liefhebberij op verantwoorde wijze beoefen. Nu
moet ik me even concentreren, want ik geloof dat er eentje wil
bijten. Dag!'
Doe je boekje open, schrijf op waarom de heer De Vries niet hengelt
en waarom de heer Zandman en heer Bakker wel hengelen.
Wanneer je klaar bent met schrijven, sluit je het boekje.
2 0 Waarom hengelt de heer de Vries niet?
Ook vissen hebben gevoel. Je moet geen plezier beleven
aan het leed van een ander.
o + 21 Waarom hengelt de heer Zandman wel?
Vissen zijn er voor de mensen; spaart geld uit door te
vissen.
o 22 Waarom hengelt de heer Bakker wel?
vissen is ontspannend.
Reclamespots
Zo dadelijk krijgen jullie reclamespots te horen.
Na elke reclamespot moet je een vraag beantwoorden.
Je krijgt de vraag pas onder ogen nadat je de reclamespot hebt
beluisterd. Je opent het boekje pas als dat gezegd wordt.
Hier volgt een bericht voor alle afwassers in Nederland.
U kent dat wel: urenlang bent u bezig met het schoonmaken van vuile
borden, plakkerig bestek, vette pannen ...
Dag in ... dag uit ... dag in ... dag uit ...
Maar nu is er iets nieuws!
R O E T S!
Roets, een helder doorzichtig vloeibaar afwasmiddel dat in een wip
uw afwas ontvet en glans geeft. Niet meer tijden lang boenen met
borstel of doek!
Roets maakt korte metten met lange afwasuren.
Roets ... en klaar is de vaat!
Open je boekje. Maak nu de vraag.
Als je klaar bent, sluit je het boekje.
120

23 Wat is volgens deze reclame het bijzondere van het afwasmiddel
Roets?
A*' Het geeft de vaat meer glans.
B Het is goed voor de handen.
C Het is voordelig in het gebruik.
D Het werkt zeer snel.
Senso
Op de radio hoor je vaak reclame over tandpasta.
Als je tanden pijn doen bij het eten van iets dat warm, koud, zoet
of zuur is, dan heb je last van gevoelige tanden. Dagelijks poetsen
met Senso zorgt voor een beschermend laagje, waardoor je tandhalzen
al snel minder gevoelig worden. Senso is er met en zonder fluoride
in citroen- en sinaasappelsmaak.
Senso, voor als je met plezier wilt eten!
Doe je boekje open. Lees de vraag mee.
24 Om welke reden moet je volgens deze advertentie vooral Senso kopen?
senso helpt tegen gevoelige tanden.
Luisteren naar fictie
Dankbaarheid
Wie goed doet, goed ontmoet. Of niet soms?
Wilhelmus Wesp had een vreselijke ontsteking aan zijn angeltje. Hij
wist het zelf nog niet, maar het was toch zo!
Hij vloog op dat moment net boven de tuin van de oude mevrouw Van
Slooten.
Hé, wat ruik ik? Sinas? Sinas? Vooruit, Willem! Werk aan de winkel!
Wilhelmus dook omlaag. Zijn neus wees hem de weg naar het glas.
Vlak voordat Wilhelmus het glas zou bereiken, zag hij de Hand. Een
mooie, roze, mollige, lekkere, sappige, smakelijke Hand. Voor een
wesp is maar één ding leuker dan sinas drinken. Dat is prikken!
Prikken in een mooie, roze, mollige, lekkere, sappige, smakelijke
hand.
'Daar moet in gestoken worden, hie, ha, ho.'
'Auau!'
'Auauauau! Auauau, m'n angeltje!'
'Au je angeltje, krijg de hik!' 'Au, m'n hand zul je bedoelen.
Halfgaar zenuwenbeest. Wat heb jij me te prikken? Ik doe je toch
niks!'
'Mens, maak niet zo'n drukte. Ik ben een wesp. Wat wil je nou? Ik
kan moeilijk een moppie trompet voor je spelen. Ik ben een wesp, dus
ik prik! Dat hoort zo!
Heb liever medelijden met een arme wesp met een ontsteking aan zijn
angeltje. Zo'n lol is dat niet. Ik hoor in de ziektewet. Ik kan mijn
121

werk niet doen.'
'Hm, laat eens kijken.'
Mevrouw Van Slooten zette een kleine leesbril op het puntje van haar
neus.. Wilhelmus stak zijn angeltje omhoog.
'Zóóó, dat ziet er niet best uit. Dat is inderdaad ontstoken. Nou,
het is me wat mooi. Kan ik op mijn oude dag nog voor verpleegster
gaan spelen. Maar goed! Zorgend zullen we zalig worden! Kom maar
mee, prikbeest.'
'Ik heet Wilhelmus.'
'Jaja, het is goed, ga maar op het aanrecht zitten.'
Mevrouw Van Slooten pakte een washandje en rommelde in een grote
verbanddoos. Toen waste ze het ontstoken angeltje zorgvuldig schoon,
smeerde er een zalfje op en plakte er tenslotte voorzichtig een
pleister overheen.
Op een laag tafeltje in de hoek van de kamer zette ze een bijna leeg
honingpotje neer. 'Hier kun je wel zolang logeren, want met zo'n
ontsteking kun je voorlopig beter niet buiten komen.'
Er ging een week voorbij. Toen zei mevrouw Van Slooten:
'We zullen eens zien.'
Ze trok de pleister van Wilhelmus zijn angeltje af. En een beetje
trots zei ze: 'Genezen. Helemaal genezen. Het ziet er weer uit als
nieuw!'
Meteen stak Wilhelmus zijn angeltje diep in haar neus.
1 Auauau!'
'Hoera! 'Prima! Ik voel niks meer. Bedankt, hè, hartstikke bedankt!'
En weg vloog-ie.
Bron: Jubileumuitgave Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren (bewerkt)
Doe je boekje open en lees de vragen mee.
Zet in je boekje een cirkel om de letter van het goede antwoord.
25 Mevrouw van Slooten was eerst boos op de wesp, omdat hij haar
gestoken had. Vervolgens besloot ze de wesp toch te helpen, omdat
A* ze begreep dat wespen nou eenmaal moeten steken.
B ze het jammer vond dat de wesp anders geen trompet
voor haar kon spelen.
C ze het naar vond dat de wesp in de ziektewet moest.
D ze vroeger verpleegster was geweest.
26 De wesp stak mevrouw Van Slooten voor de tweede keer, omdat hij ...
A het weghalen van de pleister zo pijnlijk vond.
B mevrouw Van Slooten wilde bedanken.
C mevrouw Van Slooten wilde pesten.
D* wilde proberen of zijn angel beter was.
27 Mevrouw Van Slooten heeft verschillende gevoelens in het verhaal.
Waar staan ze in de goede volgorde?
A trots, kwaadheid, medelijden
B kwaadheid, trots, medelijden
C* kwaadheid, medelijden, trots
D medelijden, kwaadheid, trots
122

Snuffel
Luister.
Sommige kinderen halen graag streken uit. Misschien bij jij ook wel
zo iemand.
Nou, Mallenden houdt ook wel van een geintje. Ze is niet voor de
poes. Luister maar.
Er logeert een poes bij Mallemien. Die is van haar tante.
Maar Mallemien mag erop passen, omdat die tante op vakantie is.
'Weet je wat gek is,' zegt Mallemien op een dag tegen haar hond,
'als je een poes aait, begint ze als een gek te snorren.'
Daar heeft Snuffel nog nooit van gehoord. 'Echt waar. Aai d'r maar
es,' zegt Mallemien eigenwijs. 'Ja poepie!' snuift Snuffel. 'En dan
zeker een krab krijgen!'
Maar omdat hij toch wel nieuwsgierig is, geeft hij de poes
voorzichtig een aai. 'Ik hoor niks,' fluistert hij.
'Dóóraaien!' roept Mallemien. 'Dan komt het vanzelf.'
En opeens hoort Snuffel het. 'Verhip!' hijgt de hond. 'Het lijkt wel
of er een klein bromfietsje in haar keel zit.'
Mallemien knikt.
'Grappig hè! En weet je wat ze doet, als je haar van achteren naar
voren aait?'
Snuffel schudt zijn kop. 'Even proberen,' zegt hij en hij aait de
poes nu, van haar staart naar haar kop toe.
'Mriaauw!' krijst de kat nijdig. En ze haalt haar scherpe nageltjes
over Snuffels arme neus. 'Au!' jankt de hond. 'Waarom doet ze nou
opeens zo kattig?'
Mallemien lacht. 'Omdat je haar tegen de haren in strijkt. Daar
houden poezen niet van. Snuffel. Wist je dat niet?'
Snuffel schudt woedend zijn kop.
'Dan weet je het nu!' giechelt Mallemien.
Bron: Hetty Heyting
Uit: Bobo nr. 23, november 1991
Doe je boekje open. Lees de vragem mee.
Schrijf het antwoord op de vraag in je boekje.
28 Waarom durft Snuffel de poes eerst niet te aaien?
Hij is bang dat de poes hem zal krabben.
29 vervalt
30 Wie is de kattekop in dit verhaal?
Ma/lemien
123

124

3.3 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein 'informatieverwerking'
Hieronder wordt voor het domein informatieverwerking aangegeven welke opgaven goed dan wel
redelijk moeten worden beheerst, wil voldaan worden aan de leerstandaard 'minimum'. Eveneens
staan daarbij de opgaven die niet beheerst hoeven te worden. De nummers verwijzen steeds naar
de nummers van de opgaven. Tevens is een overzicht opgenomen van opgaven die niet,
respectievelijk goed dan wel redelijk beheerst moeten worden, wil sprake kunnen zijn van voldoen
aan de standaard 'voldoende'.
Tabel 5 Vereist beheersingsniveau per opgave informatieverwerking' voor de onderscheiden leerstandaarden
Niveau
Beheersing
Onderwerp
Hanteren van
naslagwerken
Lezen tabellen en
grafieken
Kaartlezen
Totaal aantal opgaven
goed
T
nrs. 1-3
nrs. 1-3
nrs. 1,3,4
9
standaard 'minimum'
redelijk
T
nrs. 4-6
nrs. 4-8
nrs. 2,5, 6, 9
12
niet
T
nrs. 7-15
nrs. 9-12
nrs. 7, 8, 10,
11
17
g° ed
T
nrs. 1-7
nrs. 1-8
nrs. 1-6, 9, 10
23
standaard 'voldoende'
redelijk
T
nrs. 8-12
nrs. 9-12
nr. 11
10
met
T
nrs. 13-15
nrs. 7, 8
Van de voorbeeldopgaven wordt op het niveau van de standaard 'minimum' van ongeveer een kwart
van de opgaven goede beheersing gevraagd; ongeveer eenderde van de opgaven moet redelijk
beheerst worden.
Bijna de helft van de opgaven hoeft niet beheerst te worden.
Op het niveau van de standaard 'voldoende' moet ruim meer dan de helft van de opgaven goed
beheerst worden en ongeveer een kwart van de opgaven matig tot redelijk. Van 'Lezen tabellen en
grafieken' moeten op dit niveau alle opgaven goed dan wel redelijk beheerst worden om aan de
standaard te voldoen.
Slechts van vijf opgaven wordt geen beheersing gevraagd.
125
5

126

DE OPGA VENVERZAMELING VOOR HET DOMEIN INFORMATIEVERWERKING
Op de volgende pagina's vindt u de opgaven voor
informatieverwerking, in volgorde van moeilijkheid
geordend.
Links van de opgaven, naast het nummer van elke
opgave, staat aangeduid hoe goed leerlingen de
betreffende opgave moeten beheersen:
+ betekent: goede beheersing geëist,
o betekent: matige tot redelijke beheersing,
- betekent: hoeft niet beheerst te worden.
Er staan telkens twee tekens naast elkaar,
bijvoorbeeld o en +. Het linker teken, o in dit geval, is
wat van leerlingen gevraagd wordt als het om de
leerstandaard 'minimum' gaat; het rechter teken is wat
voor de standaard 'voldoende' nodig is.
127

128

Hanteren van naslagwerken
M V
+ + 1 Inhoudsopgave van het boek De zee.
Inhoud:
1 Inleiding
2 Leven in zee
3 Zoogdieren
4 Legenden
5 Mens en zee
Linde wil weten welke planten in de zee groeien.
In welk hoofdstuk kan ze dit waarschijnlijk vinden?
In hoofdstuk
+ + 2 leeuw - stier - egel - vogel - ree
Zet deze woorden in alfabetische volgorde.
+ + 3 Hier zie je een aantal stadsgidsen. Deze moeten op alfabetische volgorde gelegd
worden.
Schrijf de ontbrekende namen op de gidsen.
o + 4 Gert wil iets weten over de kleding in de jaren vijftig.
In welk boek kan hij deze informatie vinden?
A Je eigen kleding maken
B* Kleding door de jaren heen
C Klederdrachten
D Toneelkleding
0 + 5 Melilla - Melick - Melissant - Meliskerke
Deze namen komen uit het register van een atlas.
Zet deze namen in alfabetische volgorde.
Alkmaar
Alblusserdam
Almere
Almelo

6 Je ziet hier een stukje uit een woordenboek.
7
most, m. (onaegifde wijn).
mos'lerd, m. (kruiderij van gemalen
mosterdzaad); als — na de maaltijd, te
laat.
mol, 1 -ten; v.(m.) (vlindertje waarvan
de larve sloffen beschadigt): de - rit erin;
2 (ruzie); gmz.: te kregen —; 3 o.
(turfmolm, zaagsel).
motel', -s; o. (eenvoudig hotel voor automobilisten).
mo'lic, -e; v. (korte verklaring als voorstel
in een vergadering).
motief', -tieven; o. (1 beweegreden; 2
onderwerp v. e. kunstwerk); motivatie.,
-e; v. (aandrift, beweegreden, drijfveer);
mollve'ren, t. w. (met redenen
omkleden); hij motiveerde rijn beslissing.
|
Ze hebben mot met elkaar.
Wat betekent het woord mot in deze zin?
tripoen, o*
2 20 even 7631 B S
1 27 oneven 7831 B P
29 59 7831 BR
tusxn o* wvkon
2 36 even 7831 CH
1 3S oneven 7831 CG
«hdfadltp
2 28 even 7831 TZ
1 35 oneven 7831 TW
37 87 7831 TX
vfedotn
24 38 even 7831 VA
27 oneven 7631 VA
Welke postcode hoort bij De Trippen 33?
8 In een boek staat:
'Als we op de kraak gaan zitten, dan kunnen we de dominee goed zien.'
Jos weet niet wat het woord 'kraak' betekent en zoekt het woord op in het
woordenboek.
Bij welk cijfer kan hij lezen wat het woord 'kraak' in deze zin betekent?
1 kraak m kraken I het kraken, kraking: 2
krak, barst; 3 (dial.) afgeleefd mens of dier,
oude knol: 4 (lucht*.) crash, ongeval met
veel materiele schade; 5 (Barg.) inbraak: een
-je zetten een inbraak plegen; (rrpsw., van
spijzen): er is geen - of smaak aan het is
smakeloos
2 kraak v

9 Het telefoonnummer van de familie Houte wordt in het telefoonboek opgenomen met
de volgende gegevens:
K. Houte, Annastraat 7, telefoon 76 68
Op welke plaats moeten hun gegevens komen te staan?
A -»
Hot, A., Oudwijk18 30 60
B -»
Houtappel, J.H., Dreef 17 13 65
C •*
Houtcentrum, Poortweg 13 31 66
D* -*
Houten, G.A., Spoorstraat 9 68 97
E •*
Bij de pijl met de letter
10 Cherny ziet in een Belgisch museum een schilderij van Jacob van Ruysdael. Ze
vindt het erg mooi en wil meer over deze schilder weten.
In welk deel van de encyclopedie moet Cherny kijken?
11
In deel
trippen.

M V
14 Je ziet hier een stukje uit een woordenboek.
nofla tic, -s; V. (ontkenning); nrffalief',
bn. b\v. (ontkennend); neflaliof',
-tleven; o. (beeld waarin de verhouding
v. licht en donker omgekeerd is):
het - van een foto.
ne'ficnoofl, -ogen; v.(m.) (bloedzweer).
ne'flcr, -8; m. (zwarte. Afrikaan); TT.
negerin', -non.
nc'(|

Tabellen en grafleken
v
+ 1 Zorg datje een liniaal bij de hand hebt.
posters
L±_±J boeken
i- ; £ : 1 spelletjes
Marieke leest heel graag en heeft op haar verjaardag veel boeken gekregen.
Welke grafiek zal waarschijnlijk van haar zijn?
Aantal bezoekers van jeugdtheater Pandora van 1983 -1987
1983 1984 1985 1986 1987
Als deze ontwikkeling in bezoekersaantal zich in dezelfde mate voortzet, hoeveel
bezoekers kan Pandora dan in 1987 verwachten?
Teken de staaf van 1987 in de grafiek.
Afstandentabel in kilometers
Alomi
Septono
Manuk
Kura
Leksa
Pelo
30
70
54
165
40
Puki
100
20
210
85
90
Suka
50
315
38
340
115
Tremp
90
10
20
310
50
Hoe groot is de afstand in kilometers tussen Kura en Suka?
kilometer
133

M V
o + 4 Verdeling van de schoolkinderen over de vier basisscholen in de wijk De Hoven
522 De Schakel
iDe Koppel
I De Tandem
H De Wissel
Welke twee scholen hebben samen ongeveer 3/4 deel van het aantal leerlingen in
deze wijk?
en
Aantal verkochte auto's van het merk Rijgoed in de jaren 1983 -1987
X1000
'83 '84 '85 '86 '87
Welke van onderstaande beweringen kun je met behulp van de grafiek controleren?
A Van het automerk Rijgoed worden de meeste auto's per jaar verkocht.
B* Tussen 1984 en 1987 is de verkoop van auto's van het merk Rijgoed
toegenomen.
C Sinds de auto Rijgoed op de markt is, worden er minder andere auto's verkocht.
D In 1985 werden er vooral rode Rijgoed-auto's verkocht.
De haven van Beekhuizen werd in 1985 bezocht door 300 zeilboten en 200
motorboten.
In 1986 werd deze haven bezocht door 600 boten. Daarvan waren er 200 zeilboten en
de rest motorboten.
Maak nu de beeldgrafiek af.
Bezoekende boten haven Beekhuizen
!l985 1985 -W^TJ^
! j=t, £b

M V
0 + 7 Verkoopcijfers van soorten boeken
1984
1985
1986 .
SPORTBOEKEN
wow
otupoo
00 tl 10
00000
ooooo
00
0OOOT
otpmroïp
00 0 0
= 1000 boeken
KUNSTBOEKEN
co ti om
OOOlD
dip ID mm
(DOOtHD
in '
00010ID
01P0 01D
0000
NATUURBOEKEN
COrTiÖO
ooooo
(OOOÖP
00000
ooooo
COO
Van welk soort boeken zijn de verkoopcijfers tussen 1984 en 1986 voortdurend
gestegen?
8 Aantal verkochte boeken door boekhandel Lees in de maanden januari - juli
jan f eb mrt apr mei jun jui
avonturenboeken
stripboeken
—!— sprookjesboeken
Z/e grafiek boekhandel Lees
Welke van de onderstaande uitspraken kun je met behulp van de grafiek controleren?
A* In juli werden de meeste boeken verkocht.
B In juli werd het meeste geld ontvangen.
C In juli kwamen de meeste mensen in boekhandels.
D In juli begint de vakantie.
135

Opbrengst van de jaarlijkse oudpapieraktie Kind in nood
'83 '84 '85 '86 '87
jaar
In 1986 was de opbrengst ƒ 600,-.
In 1987 was de opbrengst ƒ475,-.
Teken de kolom van 1987 in de grafiek.
50T
40
30
20--
10-
1982 1983 1984 1985 1986
Een van de onderstaande titels hoort boven deze grafiek te staan.
Welke titel zal het meest waarschijnlijk zijn?
A* Aantal leden van de damclub Ons Troetelschijfje
B Aantal auto's dat gebruik maakt van autosnelwegen in Nederland
C Aantal vertrokken vliegtuigen van Schiphol
D Aantal boterhammen gegeten door Polly de Vries
136

o 11 Verdeling van het kleedgeld bij de familie T.
1984 1985 1986
Zie grafiek kleedgeld familie T.
De familie T. besteedde in 1986 in totaal ƒ 1.000,- aan kleren.
Hoeveel geld werd in 1986 aan kleding voor Jaap besteed?
ƒ.
o 12 Aantal leden van de fanclub van Madonna in Hoogdorp van 1983 - 1987
x100
5 •
'83 '84 '85 '86 '87
2 Ans
| moeder
Jaap
vader
Hoeveel leden heeft de fanclub van Madonna er tussen 1984 en 1986 bijgekregen?
De uitkomst mag je afronden op tientallen.
Ongeveer leden
137

M
+
Kaartlezen
Gebruik bij de vragen 1 t/m 8 de drie kaarten van Tatao
TATAO: «taytkundig
TATAO: middelen van bestaan
L EGEN DA
O mlnd«< d«n 50000 inwonen
O SOOOO - 100OOO inwon«r«
0 m««rdanK>0000 Inwoners
—-—-»-;=- ipoorlijn
—._._ provinciegrenzen
•*•*".* ,V.\
LEGENDA
5 tarwa
•r fii»t
v/ •»•»
£ katoen
A l|zaiarts
*•»£ rundartaalt
^Jlndultrlegablad j
TATAO: bevolkingsdichtheid
V
+ Wat is het belangrijkste middel van bestaan in Rangos?
Welke provincie is het dichtst bevolkt?
A
B*
C
D
Lumpu
Mousaka
Pulak
Rangos
138
| dun bavolkt
gamiddaid bawlkt
'BB dkctii ba«olkt
llaafdichtbavolkt i

M
+
V
+ In welke provincie wordt vooral maïs verbouwd?
In
In welke twee provincies wordt rijst verbouwd?
1
Wat kun je zeggen over de bevolkingsdichtheid in het gebied waar vooral maïs
verbouwd wordt?
A* dun bevolkt
B gemiddeld bevolkt
C dicht bevolkt
D zeer dicht bevolkt
6 Welke provincie wordt wel de Tarweschuur van Tatao genoemd?
De provincie
7 Waarom zou er in Rangos geen spoorlijn zijn?
8 Wat is waarschijnlijk de belangrijkste katoenstad van Tatao?
9 Kaart Baarlo
verkeersweg
LEGENDA
4» — plaats met minder dan 10.000 inwoners
Q — plaats met 10.OO0- 20.000 inwoners
® - plaats met 20.000-50.000 inwoners
Q — plaats met 50.000-100 000 Inwoners
QB — plaats met meer dan 100 000 inwoners
Baarlo is een plaats met 16.683 inwoners en ligt aan de verkeersweg van Lon naar
Kiest.
Teken in het kaartje bij Baarlo het juiste symbool
139

10 Vliegroutes
Welk vluchtnummer heeft de vliegroute Hoeker-Kaleer?
A 444
B 555
C* 777
D 888
11 Kaart Smuk
LEGENDA
0 dorp
CU stad
weg
A bezienswaardigheid
..*. ruïne
1 museum
\t
'|< radio,—t.v. zender
In de plaats Smuk is het mogelijk het radiomuseum te bezoeken.
Teken het juiste symbool hiervoor bij de plaats Smuk.
140

3.4 Opgaven en bijbehorende leerstandaarden voor het domein 'taaiondersteunende
deelvaardigheden'
Net als in de voorgaande paragrafen wordt hieronder aangegeven welke opgaven goed of redelijk
beheerst moeten worden en in welke gevallen geen beheersing vereist is, wil aan de leerstandaard
'minimum' worden voldaan. Voor de standaard 'voldoende' is een vergelijkbaar overzicht opgenomen.
De nummers verwijzen telkens naar de nummers van de opgaven.
Tabel 6 Vereist beheersingsniveau per opgave 'taaiondersteunende deelvaardigheden'
Niveau
Beheersing
Onderwerp
Stijl
Grammaticaliteit
Interpunctie
Spelling
Zinsontleding en
woordbenoeming
Taalbeschouwing
Woordbegrip
Totaal aantal opgaven
. goed.;
T
nrs. 1,2, 11
nrs. 5-13
nrs. 1-3
nrs. 1-12
nrs. 1-4
nrs. 1-4
35
Standaard'minimum'
redelijk
T
nrs. 3-5, 12-14
nrs. 2,4, 14-17
nrs. 4-7
nrs. 13-16
nrs. 5-9
nrs. 5, 6
nrs. 1-4
31
niet
•
nrs. 6-10, 15
nrs. 1,3, 18,
19
nrs. 8-13
nrs. 17-24
nrs. 10-16
nrs. 7-11
nrs. 5-11
43
goed
•
nrs. 1,2,4, 6,
11-13
nrs. 2, 3, 5-16
nrs. 1-11
nrs. 1-16, 18
nrs. 1-4, 6,7,9
nrs. 1-6,8
nrs. 1-3,5
67 v
Standaard 'voldoende'
redelijk
T
nrs. 3,5, 7, 8,
9, 14, 15
nrs. 1,4, 17,
18
nr. 12
nrs. 17, 19,
20
nrs. 5, 8, 10
nrs. 7, 9, 10
nrs. 4, 6-9
26
niet
•
nr. 10
nr. 19
nr. 13
nrs. 21-24
nrs. 11-16
nr. 11
nrs. 10-11
Van de opgaven bij taaiondersteunende vaardigheden moet op het niveau van de standaard
'minimum' ongeveer een derde deel goed beheerst worden (deze opgaven zijn vooral bij de
onderwerpen Grammaticaliteit en Spelling geconcentreerd, bij 'Woordbegrip' hoeft geen enkele
opgave goed beheerst te worden). Van ook weer een derde deel wordt matige tot redelijke
beheersing gevraagd (vooral opgaven bij de onderwerpen Stijl en Grammaticaliteit). Van een groot
aantal opgaven - 43 - wordt geen beheersing gevraagd.
141
16

Op het niveau van de standaard 'voldoende' moet bijna tweederde deel van de opgaven goed beheerst
worden en ongeveer een kwart matig tot redelijk.
Slechts van een relatief gering aantal opgaven wordt geen beheersing gevraagd.
142

DE OPGAVENVERZAMELING VOOR HET DOMEIN TAALONDERSTEUNENDE
DEEL VAARDIGHEDEN
Op de volgende pagina's vindt u de opgaven voor
taaiondersteunende vaardigheden, in volgorde van
moeilijkheid geordend.
Links van de opgaven, naast het nummer van elke
opgave, staat aangeduid hoe goed leerlingen de
betreffende opgave moeten beheersen:
+ betekent: goede beheersing geëist,
o betekent: matige tot redelijke beheersing,
- betekent: hoeft niet beheerst te worden.
Er staan telkens twee tekens naast elkaar,
bijvoorbeeld o en +. Het linker teken, o in dit geval, is
wat van leerlingen gevraagd wordt als het om de
leerstandaard 'minimum' gaat; het rechter teken is wat
voor de standaard 'voldoende' nodig is.
143

144

M V Stijl
+ + 1 Dat meisje vindt het... , dat ze van haar moeder niet naar die film mag.
Welk woord past het beste op de open plaats?
A doodeng
B* onuitstaanbaar
C opwindend
D spannend
2 Ik vind het moeilijk om voor Els een cadeautje uit te zoeken. Ze is namelijk nogal
Welk woord past het beste op de open plaats?
A* kieskeurig
B nauwkeurig
C zorgvuldig
D zorgzaam
o o 3 Toen Ronald de bal wegtrapte, struikelde hij over een graspol en schoot zijn schoen los.
Hij kwam recht op mij af. Ik kreeg hem precies op mijn voorhoofd, kopte en scoorde 1 - 0.
Waardoor kun je het onderstreepte woord het beste vervangen?
A* De bal
B De graspol
C De schoen
D Ronald
+ 4 Marcel was vanmorgen erg brutaal tegen zijn moeder. Toen ze kwaad werd en zei, dat hij vroeg naar
bed moest, probeerde hij het weer goed te maken door heel lief te doen.
Waardoor kun je het onderstreepte deel het beste vervangen?
A* bakte hij zoete broodjes.
B deed hij water bij de wijn.
C spande hij het paard achter de wagen.
D vatte hij de koe bij de horens.
Aanwijzing bij vraag 5
De voetballers komen het veld op. Het veld is goed verzorgd.
Omdat in de eerste zin al het veld geschreven is, is het niet zo mooi dat in de tweede zin nog eens te
schrijven. Het is mooier om in de tweede zin Het veld te vervangen door een woord met dezelfde
betekenis.
Bijvoorbeeld: De voetballers komen het veld op. De grasmat is goed verzorgd.
In de volgende zinnen moet steeds het onderstreepte woord vervangen worden, omdat al in de zin ervoor
precies hetzelfde woord gebruikt is.
o 5 Annemarie kreeg de schuld van iets wat zij niet had gedaan. Ze was erg beledigd. Omdat ze zo
beledigd was, holde ze naar haar kamer en smeet ze de deur achter zich dicht.
Welk woord betekent hetzelfde en kun je beter gebruiken?
A boos
B* gekwetst
C geschrokken
D verdrietig

V
o 6 Ze kregen geen toestemming om daar te mogen voetballen.
Eén van de onderstreepte woorden moet weggelaten worden.
Welk woord is dat?
A daar
B geen
C* mogen
D om
o 7 Klaas is al weken bezig met zijn werkstuk over de pandaberen in China.
Hij heeft er zijn buik van vol.
Waardoor kun je de onderstreepte zin het beste vervangen?
A Hij denkt aan niets anders meer.
B Hij is er bijna klaar mee.
C Hij praat er steeds over.
D* Hij vindt het niet leuk meer om te doen.
Aanwijzing bij vraag 8
De voetballers komen het veld op. Het veld is goed verzorgd.
Omdat in de eerste zin al het veld geschreven is, is het niet zo mooi dat in de tweede zin
nog eens te schrijven. Het is mooier om in de tweede zin Het veld te vervangen door een
woord met dezelfde betekenis.
Bijvoorbeeld:
De voetballers komen het veld op. De grasmat is goed verzorgd.
In de volgende zinnen moet steeds het onderstreepte woord vervangen worden, omdat al in de
zin ervoor precies hetzelfde woord gebruikt is.
o 8 Ais Jan zijn zin niet krijgt, gaat hij een hele poos zitten mokken.
Zijn moeder kan dat mokken van hem niet uitstaan.
Wat betekent ongeveer hetzelfde en kun je beter gebruiken?
A* dat nukkige zwijgen
B dat gescheld
C dat gebrul
D dat zielige huilen
o 9 Op het nippertje kwam de zware truck met piepende remmen op het zebrapad nog net tot
stilstand.
Eén van de onderstreepte gedeelten moer weggelaten worden. Welk gedeelte is dat?
A met piepende remmen
B* nog net
C op het zebrapad
D zware
146

Lees eerst het opstel van Martin Een dagje surfen.
Beantwoord daarna de vragen 10 t/m 15.
1 EEN DAGJE SURFEN
2 Gisteren heb ik met mijn broer Ronald gesurft op de Grote
3 Plas. We gingen op de fiets. Mijn broer heeft voor zijn
4 verjaardag een surfkarretje gekregen, dat achter de flets
5 kan. Daar kan de surfplank op. Ronald had de kar met de
6 surfplank achter zijn fiets. Ik had de tas met zwemspullen,
7 eten en drinken aan mijn stuur. Onze zwemvesten hadden we
8 over onze kleren aangetrokken. Ronald reed er heel
9 voorzichtig mee. Dat moet wel, want als je een te scherpe
10 bocht maakt, slaat hij om.
11 Op de Grote Plas was het heel druk. Er stond een wind!
12 Dat was voor surfers die er al wat van konden wel leuk,
13 maar voor surfers die pas begonnen en het nog niet zo goed
14 konden, niet zo prettig. Die vielen steeds in het water.
15 Ronald kan gelukkig heel goed surfen. Die is dan ook drie
16 jaar ouder. Ikzelf heb nog geen kracht genoeg om het zeil
17 te houden. Meestal gaan we daarom met zijn tweeën op de
18 plank staan. Maar deze keer kon dat niet door de wind.
19 Daarom ging ik achterop de plank liggen met mijn benen in
20 het water. We gingen door het water of eigenlijk erover-
21 heen. Het ging verschrikkelijk goed. Het ging heel erg
22 hard. We leken wel een speedboot.
23 Na een tijdje begon ik te klappertanden en mijn benen waren
24 helemaal blauw. Dat kwam door dat koude water. Ronald ging
25 naar de kant en zette me daar af. Ik heb me eerst
26 afgedroogd. Daarna ben ik wat gaan eten. Toen zag ik iemand
27 die bij mij in de klas zit en ben met hem gaan voetballen.
28 Martin.
10 Wat kun je het beste doen met: Ronald reed er heel voorzichtig mee? (r. 8, 9)
Vervangen door:
A Ronald reed heel voorzichtig met de zwemspullen.
B Ronald reed heel voorzichtig met de tas met eten en drinken.
C* Ronald reed heel voorzichtig met de kar.
11 Wat kun je het beste doen met de zin: Dat kwam doordat water.? (r. 25)
Vervangen door:
A Dat kwam door het heldere water.
B Dat kwam door het ruwe water.
C Dat kwam door het stromende water.
D* Dat kwam door het koude water.
12 ... surfers die pas begonnen en het nog niet zo goed konden, ... (r. 13, 14).
Wat betekent hetzelfde en had Martin beter kunnen schrijven in zijn opstel?
A ... onbekende surfers ...
B* ... ongeoefende surfers ...
C ... onoplettende surfers ...
D ... onverantwoordelijke surfers ...

13 Wat kun je het beste doen met: Er stond een wind! (r. 11)
Vervangen door:
A Er stond een gure wind.
B* Er stond een harde wind.
C Er stond een koude wind.
D Er stond een zachte wind.
14 ... surfers die er al wat van konden ... (r. 12)
Wat betekent hetzelfde en had Martin beter kunnen schrijven in zijn opstel?-
A ... heel goede surfers ...
B ... heel slechte surfers ...
C* ... goede surfers ...
D ... slechte surfers ...
15 Wat kun je het beste doen met: We gingen door het water of eigenlijk eroverheen
(r. 20, 21)?
Vervangen door:
A We dreven op het water.
B We gleden zachtjes op het water.
C* We scheerden over het water.
D We zweefden langzaam over het water.
Grammaticaliteit
Lees deze tekst. Er staan fouten in.
Daarover gaan de vragen 1, 2, 3, 4, 12, 13, 15 en 18.
1 EEN ANGSTIG AVONTUUR IN DE DUINEN
2 Op een dag liepen mijn vriend Jamsi en ik in de duinen.
3 We waren een beetje verdwaald, maar dat vonden we niet
4 erg. Wel grappig juist. Maar toen we verdwaalden nog
5 verder, was het niet meer zo leuk. Toen het al bijna
6 tien uur 's avonds was, kwamen we in een groot bos. We
7 besluiten in het bos te overnachten. We probeerden de
8 nood een deugd te maken.
9 's Morgens vroeg werd ik gewekt van de regen. Ik keek
10 om je heen. Jamsi was in geen velden of wegen te
11 bekennen. Ik begon te roepen: "Jamsi!, Jamsi! Waar zit
12 je?" Hoe ik ook riep, Jamsi kwam maar niet te voorschijn.
13 Ik was nat en honger. Ik besloot proberen de weg terug
14 te vinden. Net als ik op weg wilde gaan, zag ik Jamsi
15 achter een paar dikke dennenbomen daar lopen.
16 "Waar ben je nou geweest?" vroeg ik. Jamsi antwoordde:
17 "Ik ben aan de rand van het dennenbos geweest." Hij
18 vertelde verder, dat hij geprobeerd had onze sporen
19 te volgen. Want door de regen waren ze uitgewist. Hoe
20 moesten we nu de weg vinden? Omdat er geen zon was,
21 konden we ook niet in de richting van de zon gaan.
22 "Laten we luisteren of we de zee kunnen horen," zei
23 ik. Maar het enige dat we hoorden, was de regen. Toch
24 gingen we op pad. Dan zullen we tenminste warm blijven.

25 Na een tijdje hoorden we een raar geluid. Het klonk als
26 het geluid van een crossmotor. Ik zette het op een
27 lopen en Jamsi achter me aan rende. Hij liep harder
28 als ik, dus hij rende me al gauw voorbij. Maar Jamsi
29 lette niet op waar hij liep. Plotseling struikelde hij
30 en te huilen. Hij huilde harder dan een mager, speen-
31 varken. Wat was er aan de hand? Jamsi was middenin een
32 konijnenhol gestapt en had zijn enkel verstuikt. Niet
33 zo best dus. Nu waren we nog meer van huis.
34 Jamsi is ongeveer net zo zwaar als ik. Met veel moeite
35 hees hij jezelf op mijn rug.
36 Het rare geluid die we hoorden, kwam steeds dichterbij.
37 Waar kwam het geluid vandaan? Het was een motorzaag, die
38 gebruikt werd door een boswachter. De boswachter,
39 die druk bezig was, keek raar op toen hij ons zag.
40 We kregen van hem een boterham, die we snel opaten.
41 Toen bracht hij ons met zijn busje naar huis. We waren
42 bang dat ze thuis kwaad op ons zouden zijn, en ze waren
43 blij dat we er weer waren.
44 Zo liep ons angstig avontuur in de duinen nog goed af.
45 Eind goed,...!
46 Michael
M V
o 1 Zie de tekst Avontuur in de duinen
Wat kun je het beste doen met:..., kan ook niet, ...? (r. 19)
A Zo laten staan.
B Vervangen door: ..., heeft ook niet gekund, ...
C* Vervangen door: ..., kon ook niet, ...
D Vervangen door: ..., zal ook niet kunnen, ...
o + 2 Zie de tekst Avontuur in de duinen.
Wat kun je het beste doen met: voordat? (r. 19)
A Zo laten staan.
B Vervangen door: nadat
C Vervangen door: omdat
D Vervangen door: zodat
+ 3 Zie de tekst Avontuur in de duinen
Wat kun je het beste doen met: 'ml (r. 24)
A Zo laten staan.
B Vervangen door met
C* Vervangen door: op
D Vervangen door: tot
o o 4 Zie de tekst Avontuur in de duinen
Moet het woordje als (r. 28) vervangen worden door dan?
A* ja
B nee
149

M V
+ + 5 Welk woord moetje op de stippeltjes invullen?
Ons kijkt... niet meer aan.
A haar
B* zij
6 Welk woord moet je op de stippeltjes invullen?
De redders ... het bijna verdronken meisje nog net op tijd.
A greep
B* grepen
+ 7 Is de volgende zin goed of fout?
Hij had een puntmuts op en een rood jasje aan.
A* goed
B fout
8 Welk woord moet je op de stippeltjes invullen?
Ik heb ... laatste, lange zin niet goed begrepen.
A dat
B* die
9 Welk woord moet je op de stippeltjes invullen?
In ... vijver mag je niet vissen.
A dat
B* die
10 Welk woord moetje op de stippeltjes invullen?
Tot de watervogels ... ook de eend.
A* behoort
B behoren
11 Welk woord moetje op de stippeltjes invullen?
Kijk die jongen eens in de dakgoot! ... kan iets ergs gebeuren, als hij niet oplet.
A* Hem
B Hij
+ + 12 Zie de tekst Avontuur in de duinen
Wat hoort op de puntjes in: Eind goed, ...! (r. 45)?
A* al goed
B alleen maar goed
C allemaal goed
D alles goed
150

M V
+ + 13 Zie de tekst Avontuur in de duinen
Wat kun je het beste doen met: meeO. (r. 33)
A Zo laten staan.
B . Vervangen door: minder
C* Vervangen door: verder
D Vervangen door: wijder
o + 14 Welk woord moetje op de stippeltjes invullen?
Een ... schip liep geen schade op.
A* kolossaal
B kolossale
o + 15 Zie de tekst Avontuur in de duinen
Wat kun je het beste doen met jezelf! (r. 35)
A Zo laten staan.
B Vervangen door: mezelf
C Vervangen door onszelf
D* Vervangen door zichzelf
o + 16 Welk woord moetje op de stippeltjes invullen?
Ik vind dat een leuk programma, omdat...
A altijd zie je stukjes uit nieuwe films.
B* je altijd stukjes uit nieuwe films ziet.
C je altijd ziet stukjes uit nieuwe films.
D je ziet altijd stukjes uit nieuwe films.
o o 17 In de volgende zin staat een woord te veel. Streep het woord door. Je moet een goede zin
overhouden.
Hij zag meteen dat er in de band een scheur in zat.
o 18 Zie de tekst Avontuur in de duinen
Wat kun je het beste doen met: Wanf? (r. 19)
A Zo laten staan.
B Vervangen door: Dus
C* Vervangen door: Maar
D Vervangen door: Of
o 19 Welk woord moetje op de stippeltjes invullen?
Er zat een muisje onder het schoolbord, ... meteen wegschoot toen de deur open ging.
A* dat
B die
151

Interpunctie
In het opstel van Karin, datje hieronder ziet, staan geen leestekens, zoals punten, komma's,
hoofdletters, aanhalings- en sluitingstekens, vraagtekens enzovoort.
De vragen gaan over de leestekens.
Meestal staat er eerst een stukje van het opstel. Over dat stukje wordt dan een vraag gesteld.
Na de vragen over het opstel van Karin, worden er nog losse vragen gesteld over leestekens.
Zet telkens een rondje om de letter voor het juiste antwoord of schrijf het antwoord op de
streep.
Lees eerst het opstel een keer door!
Het opstel van Karin
de dwerghamsters
eergisteren kreeg ik twee dwerghamsters voor mijn verjaardag mijn moeder heeft die
dwerghamsters bij de dierenwinkel naast de kruidenier op de postweg gekocht ik ken de man
van de dierenwinkel heel goed altijd als ik uit school kom loop ik even binnen hij zegt altijd als
ik binnenkom zo dame ben je daar in zijn winkel kun je allerlei dieren kopen vogels muizen
jonge hondjes en dwerghamsters
weetje hoe ik die dwerghamsters genoemd heb knibbel en bobbel de ene knibbel is grijs erg
beweeglijk en een beetje schuw de andere bobbel is dik zwart en erg nieuwsgierig ik heb ze in
een aquarium zitten daar zit natuurlijk geen water in ik heb er verschillende dingen ingedaan
lege w.c.-rollen een molentje en een omgekeerde schoenendoos daar heb ik een deurtje
uitgeknipt onder de schoenendoos zitten oude lapjes dan hebben ze het lekker warm 's nachts
kruipen ze uit hun holletje ze gaan dan vaak lopen in het molentje dat piept een beetje
gisternacht werd ik er wakker van daarom deed ik het licht aan daar zag ik bobbel heel hard in
het molentje lopen wat een gek gezicht was dat voortaan zet ik het aquarium voor ik naar bed
ga in de huiskamer dat is beter dan word ik er niet meer wakker van
mijn dwerghamsters eten gewoon droog muizenvoer maar ze vinden ook andere dingen lekker
ze eten eigenlijk alles stukjes brood kaas en restjes warm eten
gisteren mocht ik ze mee naar school nemen om aan juf te laten zien juf vroeg hoe heb je je
dwerghamsters genoemd ik antwoordde knibbel en bobbel ze zei dat dat ook toevallig was
want haar poes heet knabbel
toen mijn dwerghamsters vandaag wakker waren staken ze hun snuitje naar buiten weetje het
is het leukste cadeau dat ik ooit gekregen heb voor mijn verjaardag wat een grappige diertjes
zijn het
Karin
Sommige vragen gaan over het opstel van Karin, andere vragen zijn losse vragen. Hier staan ze op
volgorde van moeilijkheidsgraad, de leerling heeft ze afzonderlijk gemaakt.
M V
+ + 1 ik heb ze in een aquarium zitten daar zit natuurlijk geen water in
Achter welk onderstreept woord moet een punt (.) worden gezet?
A ze
B aquarium
C* zitten
D daar
152

M V
+ + 2 Achter welke zin moet een vraagteken?
A* ga je vanavond naar de film
B we kochten kaartjes voor de wedstrijd
C vandaag heb ik buiten gespeeld
D niemand had hem gezien
3 in zijn winkel kun je allerlei dieren kopen vogels muizen jonge hondjes en dwerghamsters
Tussen welke twee woorden moet een dubbele punt (:) worden gezet?
A tussen winkel en kun
B tussen dieren en kopen
C* tussen kopen en vogels
D tussen hondjes en dwerghamsters
o + 4 In welke zin is het leesteken juist?
A omdat het regent! spelen we binnen
B waarom doe je dat nou. dat vind ik niet aardig van je
C* kadisha zei: straks gaan we knikkeren
D morgen gaan we naar mijn tante? die woont in een dorpje
5 In welke zin staan de hoofdletters goed?
A Klaas Van Der Boogaard zit in groep zeven
B Klaas Van der Boogaard zit in groep zeven
C Klaas Van Der boogaard zit in groep zeven
D* Klaas van der Boogaard zit in groep zeven
6 kijk uit schreeuwde ze tegen haar vriendin maar het was al te jaat want haar vriendin botste met haar
fiets tegen de stilstaande auto op
Achter welk onderstreept woord kan een uitroepteken (!) worden gezet?
A* uit
B ze
C vriendin
D laat
o + 7 mijn dwerghamsters eten gewoon droog muizenvoer maar ze vinden ook andere dingen lekker
Tussen welke twee woorden moet een komma (,) worden gezet?
Tussen en
+ 8 voortaan zet ik het aquarium voor ik naar bed ga in de huiskamer dat is beter
Het woord voortaan staat aan het begin van een zin en moet dus met een hoofdletter worden
geschreven. Welk ander woord staat ook aan het begin van een zin en moet met een hoofdletter
worden geschreven?

V
+ 9 In welke zin moet het onderstreepte woord met een hoofdletter worden geschreven?
A hij vertelde dat hij iets grappigs mee had gemaakt
B gisteren verklaarde hij dat hjj er niets mee te maken had
C de mededeling op het bord luidde morgen feest
D* hij schreef aan haar we zien elkaar terug in de vakantie
+ 10 In welke zin moet het onderstreepte stukje tussen aanhalings- en sluitingstekens („...") worden gezet
A* hoe laat kom je thuis vroeg mijn moeder
B mijn moeder vroeg hoe laat ik thuiskwam
C of ik laat thuis zou komen vroeg mijn moeder
D mijn moeder zei dat ze niet wilde dat ik laat thuiskwam
+ 11 vandaag hebben we een wandeling gemaakt in de omgeving van het bergdorp waar we logeren er
stonden langs het pad heel veel bijzondere paddestoelen
Welk onderstreept woord staat aan het begin van een zin en moet dus met een hoofdletter worden
geschreven?
A in
B van
C waar
D* er
o 12 mijn broer en ik hebben allebei gekeken naar een film over bevers ik wist niet dat bevers zulke
interessante dieren waren
Welk leesteken moet er achter bevers?
A* een punt (.)
B een vraagteken (?)
C een dubbele punt (:)
D een komma (,)
13 wat zou jij doen als je broer altijd spullen leende zonder ze terug te brengen ik ben al heel vaak boos
geworden maar dat helpt niet
Welk leesteken moet er achter brengen?
A een punt (.)
B* een vraagteken (?)
C een uitroepteken (!)
D een dubbele punt (:)
154

M V Spelling
Deels betreft dit goed/fout-opgaven, deels zijn opgaven auditief aangeboden en moeten leerlingen
een woord uit de zin opschrijven.
+ + 1 Hij sliep het klokje rond. G F
+ + 2 Het verse brood werd met een mes aangesneden.
+ + 3 Bespoten fruit moet je eerst wassen.
+ + 4 Dat meisje is klijn voor haar leeftijd. G F
+ + 5 Hij vindt er niets aan. G F
+ + 6 Wij gaan morgen met vakantie. G F
+ + 7 In de weg zaten heel diepe kuilen. _
+ + 8 Onze straat staat vol autos. G F
+ + 9 Jij graaft sneller dan hij.
+ + 10 De ridder heeft een zwaard.
+ + 11 Hij is van het dak gegleden. G F
+ + 12 Bij de overval werd dynamiet gebruikt. G F
o + 13 Hij maak telkens dezelfde fout. G F
o + 14 Liggend probeerde zij een boek te lezen. _
o + 15 Dit zijn mooie, dune schriftjes. G F
o + 16 Het sluitinkje van mijn armband is kapot. _
o 17 Vroeger had ik twee houten garages. G F
+ 18 Het systeem om boeken op te zoeken
in de bibliotheek is veranderd.
155

M V
o 19 Fluitent liep Jeroen naar boven. G F
o 20 Het schip strandde voor de kust.
21 Zij zendt hem een briefje.
22 Hij verbondt de wond. G F
23 Ik ben de sleutel kwijt van de voordeur. G F
24 In de zomer gaan we vaak zwemmen en s*winters schaatsen we veel. G F
Zinsontleding en woordbenoeming
+ + 1 In welke zin is een werkwoord onderstreept?
A Die huizen worden afgebroken.
B* Wat lopen die mensen hard!
C We gaan morgen naar Emmen.
D Wij hebben donzen slaapzakken.
2 Hij heeft pannenkoeken gebakken.
In deze zin is gebakken een voltooid deelwoord.
In één van de onderstaande zinnen is het onderstreepte woord ook een voltooid deelwoord. In welke zin?
A In de voortuin stond een beeld.
B Kom je buiten voetballen?
C* Mijn zusje heeft een huis getekend.
D Wil je een zachtgekookt eitje?
+ + 3 In welke zin is de persoonsvorm onderstreept?
A* De portier droeg de koffers naar binnen.
B Help je even met afwassen?
C Laat de glazen maar op tafel staan.
D Uw hond blaft al de hele morgen.
+ + 4 Vorige week donderdag bezochten de leerlingen van groep 8 een dag lang het Zuiderzeemuseum in
Enkhuizen.
Wat is het onderwerp in deze zin?
A* de leeriingen van groep 8
B een dag lang
C het Zuiderzeemuseum
D Vorige week donderdag
156

M V
o o 5 In welke zin is een werkwoord onderstreept?
A De monteur kan pas over drie dagen komen.
B* De soldaten kammen het hele gebied uit.
C Hij verloor zijn wilde haren.
D Met uw wensen wordt rekening gehouden.
0 + 6 Door het ingegooide raam kropen ze naar binnen.
In deze zin is ingegooide een bijvoeglijk naamwoord.
In één van de onderstaande zinnen is het onderstreepte woord ook zo'n bijvoeglijk naamwoord. In welke zin?
A* Een verdwaald kind liep te huilen.
B Eindelijk stopte de regen.
C Heeft Janny de planten al water gegeven?
D Het hele huis stond vol bloemen.
o + 7 In welke zin is een bijvoeglijk naamwoord onderstreept?
A* De omgevallen boom wordt morgen opgeruimd.
B Heb je dat werk nog afgekregen?
C Het regende buiten verschrikkelijk.
D Vele auto's liepen schade op.
o o 8 In welke zin zijn de zinsdelen op de juiste wijze gescheiden?
A Van - teleurstelling - schoten - de tranen - in haar ogen.
B* Van teleurstelling - schoten - de tranen - in haar ogen.
C Van teleurstelling - schoten - de tranen in haar ogen.
D Van teleurstelling schoten - de tranen in haar ogen.
o + 9 In welke zin is een zelfstandig naamwoord onderstreept?
A De kleuters dansen van plezier.
B* De veren staken uit het matras.
C We zullen je wel missen.
D Wil je het vlees even wegen?
o 10 In welke zin is een zelfstandig naamwoord onderstreept?
A* De Italiaanse meren zijn prachtig.
B Ga je morgen mee vissen?
C Morgen fietsen we naar het strand.
D Wil je de vloer even vegen?
11 In welke zin is verloren het voltooid deelwoord?
A Gisteren verloren zij van hun tegenstanders met 1-0.
B Ik vind het zielig, dat Bea er zo verioren bij staat.
C* In de menigte heb ik haar uit het oog verloren.
D Katja en ik verloren met die weddenschap twee gulden.
157

M V
12 In welke zin zijn de zinsdelen op de juiste wijze gescheiden?
A* Door de storm - vliegen - de pannen - van het dak.
B Door de storm vliegen - de pannen van het dak.
C Door de storm - vliegen - de pannen van het dak.
D Door - de storm - vliegen - de pannen - van het dak.
13 In welke zin is het hele werkwoord onderstreept?
A* Die reis zal wel veel kosten.
B Luister je vaak naar de radio?
C Wanneer beginnen die lessen?
D We gaan samen een eindje fietsen.
14 In welke zin is tekenen een zelfstandig naamwoord?
A* Dorothee vertoont geen tekenen van vermoeidheid.
B Waarom tekenen jullie altijd iets anders?
C Zoudt u deze brief even willen tekenen?
D Zij tekenen allebei heel goed.
15 In welke zin is verbrand het voltooid deelwoord?
A Ik verbrand altijd heel snel.
B Ik zorg dat ik het afval verbrand.
C* Wat werd er verbrand?
D Wat verbrand jij daar?
16 In welke zin is het onderstreepte woord een voltooid deelwoord.
A Die boom gaat dood als je hem zo verwaarloost.
B* Een plant moet eerst even wennen als je hem hebt verplaatst.
C In dat boek kun je lezen hoe iemand aan het front verandert.
D Ik denk dat ze niet meer zo erg in de overwinning gelooft.
Taalbeschouwing
Daan stond die morgen al vroeg bij zijn oma en opa op de stoep met in zijn ene hand een bosje
bloemen en in zijn andere hand een tekening. "Van harte gefeliciteerd, opa," zei Daan in de gang. "Dit
voor u." Hij overhandigde zijn cadeaus en liep met zijn opa mee naar binnen. Daan
zag dat zijn opa nog slechter ter been was dan een paar weken geleden.
De kamer zat al vol met visite. Alle mensen waren druk met elkaar aan het praten. "Wat een prachtige
tekening en wat een schitterende bos bloemen!" zei tante Elisabeth. "Jij wilt zeker wel wat (1) ." Tant
Elisabeth gebruikte altijd van die deftige woorden, maar op de een of andere manier kon Daan er deze
keer niet tegen. Voor hij het wist, flapte hij eruit: "Geef mij maar een cola en wat te (2) !"
Meteen was het stil in de kamer. Iedereen keek naar Daan
en naar tante Elisabeth. Daan werd rood. Tante Elisabeth werd zo mogelijk nog roder. Daans opa zei
niets en stond op. Hij (3) naar de keuken. Hij kwam terug met de etensbak van de hond. Middenin d>
etensbak stond een gebakje. Daans opa zette de bak voorzichtig voor Daan op
de grond. "Zo jochie, je voer," zei hij rustig.

Welk woord past het best op de open plaats bij (2)?
A consumeren
B verorberen
C* vreten
+ + 2 Welk woord hoort er niet bij?
A bejaard
B jong
C oud
D* vlot
scholier
Wat is dat?
A een soort schol
B een soort ier
C* geen van beide
Tessa heeft haar horloge verloren. Nu stopt ze bij alle buurtbewoners een briefje in de bus. Ze hoopt,
dat ze zo haar horloge terugkrijgt. Dit is het briefje:
1 Verloren op weg van basisschool De Kring naar huis:
2 EEN HORLOGE - merk Swish
3 Ik werd achterna gezeten door een jongen en heb niet
4 gemerkt dat ik het verloor. Het horloge heeft een wit
5 bandje, een roze gesp en een roze wijzerkast. De
6 wijzerplaat is roze-wit gestreept en eromheen zit een
7 lichtblauwe ring. De wijzers zijn blauw en rood. Belt u
8 me als u informatie over het horloge hebt?
9 Alvast bedankt,
10 Tessa Bos
11 Kastanjelaan 5
12 telefoon 5241532
Wat doet Tessa in r. 1 t/m 7?
A Ze bedankt ergens voor.
B Ze geeft haar mening over iets.
C Ze protesteert ergens tegen.
D* Ze vertelt iets.
o + 5 Welk woord hoort er niet bij?
A dapper
B laf
C moedig
D* onaardig
159

V
+ 6 Het woord vlieqtuiqkapinq is een samenstelling. Het is gemaakt van de woorden vliegtuig en kapin'
Met de woorden vliegtuig en kaping kun je de samenstelling vliegtuiqkaping maken.
Als je weet wat vliegtuig en kaping betekenen, kun je ook weten wat vliegtuiqkaping betekent.
Geef nu van elk van onderstaand woord aan of het een bestaande samenstelling is.
kantoor
A ja
B* nee
o 7 Uit een tijdschrift:
Een automobilist rijdt snel over een landweggetje. Plotseling verschijnen er een paar kippen voor zijn
auto. De automobilist remt hard, maar kan niet voorkomen dat één van de kippen wordt overreden. De
automobilist stapt uit en loopt met de dode kip naar een vlakbij gelegen boerderij.
'Mijnheer', vraagt hij aan de boer, 'is deze kip misschien van u?'
Antwoordt de boer: 'Welnee, man, ik heb niet van sukke platte kipp'n!'
Wat is vooral de bedoeling van dit stukje?
A de lezer te foppen
B de lezer te informeren
C* de lezer te laten lachen
D de lezer te waarschuwen
+ 8 Eén van de onderstreepte woorden is figuurlijk gebruikt.
Welk woord is dat?
A De aardappels zijn een beetje aangebrand.
B De bout was helemaal vastgeroest.
C* Die mop is wel erg afgezaagd.
D Vanmorgen waren de ruitenwissers vastgevroren.
+ 9 Op het station:
'Reizigers voor de trein met bestemming Groningen,
vertrektijd 17 uur 05 moeten rekening houden met een
vertraging van 25 minuten, vanwege een stroomstoring.'
Welke informatie is voor deze reizigers het minst belangrijk?
A met bestemming Groningen
B vertrektijd 17 uur 05
C vertraging van 25 minuten
D* vanwege een stroomstoring
o 10 Mario spaart plaatjes voor het plaatjesalbum 'De Snuffels'. Hij mist er nog 34. Die bestelt hij bij de
fabrikant. Hij heeft de bestellijst ingevuld en doet er een briefje bij. Op de enveloppe schrijft hij:
Aan Raviola Nederland BV.
Postbus 2500
1234SCRuitersbergen
Dit is het briefje dat hij samen met de bestellijst in de enveloppe doet:

1 Henswoude, 28-7-1997
2
3 Hierbij stuur ik u de bestellijst met de nummers van
4 de plaatjes die ik wil bestellen. Ik spaar plaatjes
5 voor het album van 'De Snuffels'. Ik zou graag alle 34
6 plaatjes willen hebben. Ik weet dat je maar 30 plaatjes
7 mag bestellen, maar ik wil er toch graag meer, want ik
8 probeer al heel lang mijn album vol te krijgen. Dat
9 lukt maar niet, want mijn vriendjes op school hebben
10 dezelfde plaatjes dubbel als ik.
11 Zou je voor deze ene keer 34 plaatjes willen sturen?
12 Het geld stort mijn moeder op de giro.
13
Mario van Dungen
Wat doet Mario in dit briefje?
A Hij geeft iemand raad
B Hij vraagt toestemming aan iemand
C* Hij richt een verzoek tot iemand
D Hij vraagt informatie aan iemand
11 Eén van de onderstreepte woorden is letterlijk gebruikt.
Welk woord is dat?
A Die twee broers hangen van kindsbeen af al erg aan elkaar.
B Floor kon zijn woorden nog net op tijd inslikken.
C Ik verdrink bijna in het werk.
D Je kunt dat stukje van de tekening maar beter uitvlakken.
Woordbegrip
1 Ventilatie is ...
A het meten van de kracht van de wind.
B het regelen van de luchtdruk in een fietsband.
C* het verversen van de lucht.
D het waaien van de wind in de schoorsteen.
2 Jubelen is hetzelfde als
A een oordeel geven.
B roepen om hulp.
C* roepen van blijdschap.
D zoute drop eten.
3 Als je een boek illustreert, betekent dat dat je ...
A het aan iemand navertelt.
B het aan iemand weggeeft.
C* het versiert met tekeningen.
D je naam erin zet.

V
O 4 Als iemand daas is, is hij
A aanwezig.
B aardig.
C flauw.
D* versuft.
+ 5 Een aanlokkelijk plan, is een plan ...
A dat heel ingewikkeld is.
B dat je snel uitvoert.
C waar goed over is nagedacht.
D* waar je wel wat voor voelt.
o 6 Een verwijt is hetzelfde als een ...
A* beschuldiging.
B compliment.
C mededeling.
D verzoek.
o 7 Het gebeurt wel eens dat je niet weet wat je moet kiezen.
Welk woord past hierbij?
A tweedracht
B tweekamp
C tweespalt
D* tweestrijd
o 8 Presteren is hetzelfde als ...
A aandringen. "
B veroorzaken.
C* verrichten.
D vertonen.
o 9 Als een plant heel langzaam dood gaat, dan zeg je dat die plant
A kwakkelt.
B kweelt.
C kwetst.
D kwijnt.
10 Het woord berooid kun je gebruiken voor
A een stuk land waar niets meer groeit.
B* iemand die niets meer bezit.
C iemand die veel succes heeft.
D iets dat gelukt is.
11 Een tekstverwerker is
A een apparaat waarmee je teksten drukt.
B* een apparaat waarmee je teksten schrijft.
C iemand die teksten schrijft.
D iemand die teksten verbetert.
162

4 RESULTATEN
Via analyse van de resultaten die uit eerdere PPON-onderzoeken verkregen zijn, kon op landelijk
niveau worden vastgesteld hoeveel leerlingen bij een leerstandaardenonderzoek Nederlandse taal
eind basisonderwijs de standaarden 'minimum' respectievelijk 'voldoende' zouden bereiken. Van
deze resultaten volgt hieronder eerst een bespreking voor de leerlingpopulatie als geheel,
onderscheiden naar de vier domeinen (paragraaf 4.1).
Het is de bedoeling dat de leerstandaarden vooral voor achterstandsgroepen stimulerend werken.
Waar deze er niet in slagen de leerstandaarden te halen, kan worden nagegaan hoe groot de
afstand is tussen hun resultaten en de gewenste leerstandaard, en kan worden nagegaan in hoeverre
het overbruggen van die afstand haalbaar is. Daarom worden in paragraaf 4.2 en ten dele in
paragraaf 4.3 de resultaten apart weergegeven voor respectievelijk de 1.00-, de 1.25- en de 1.90leerlingen.
Paragraaf 4.3 ten slotte gaat in op de conclusies en implicaties van de verschillen tussen wensen en
werkelijkheid. Tevens wordt bezien of deze verschillen zijn te overbruggen.
4.1 Resultaten voor de schoolbevolking als totaal voor elk van de vier domeinen
Uitgangspunt is dat de standaard 'minimum' door 90 a 95% van de leerlingen gehaald moet
worden en de standaard 'voldoende' door 70 a 75% van de leerlingen.
Feitelijk liggen de resultaten voor de groep als totaal, per domein bezien, als volgt:
- bij het domein leesvaardigheid
voldoet 82% van de leerlingen aan de standaard 'minimum'
en bereikt 46% van de leerlingen de standaard 'voldoende'.
bij het domein luistervaardigheid
wordt de standaard 'minimum' door bijna 90% van de leerlingen bereikt
en slaagt iets minder dan de helft van de leerlingen (46%) erin de standaard 'voldoende' te
bereiken.
- bij het domein informatieverwerking
wordt de standaard 'minimum' bij het onderwerp 'Hanteren van naslagwerken' door meer dan
90% van de leerlingen bereikt en bij de beide andere onderwerpen -'Lezen tabellen en
grafieken' en 'Kaartlezen'- door ongeveer 75% van deze leerlingen,
en ongeveer de helft van de leerlingen (50%) voldoet bij het onderwerp 'Hanteren van
naslagwerken' aan de standaard 'voldoende', terwijl dit bij de beide andere onderwerpen ('Lezen
tabellen en grafieken' en 'Kaartlezen') minder is dan 35%.
- bij het domein taaiondersteunende deelvaardigheden - met uitzondering van de onderwerpen
'Woordbegrip' en 'Zinsontleding en woordbenoeming' - ligt het percentage van de leerlingen
dat de standaard 'minimum' bereikt tussen de 84% en 95%
en behaalt meer dan 60% van de leerlingen de standaard 'voldoende' voor de onderdelen
'Grammaticaliteit', 'Spelling' en 'Taalbeschouwing'. Voor de overige taaiondersteunende
vaardigheden - het onderwerp 'Zinsondeding en woordbenoeming' uitgezonderd - liggen de
scores van leerlingen bij de andere onderwerpen -'Stijl', 'Interpunctie', 'Woordbegrip'duidelijk
op afstand van wat voor de standaard 'voldoende' wenselijk is (scores van 42% of
minder).
163

4.2 Resultaten per doelgroep
De resultaten van de groepen als totaal worden hieronder voor de 1.00-, de 1.25- en de 1.90leerlingen
afzonderlijk weergegeven, en wel per domein of per onderscheiden onderwerp. De
tabellen 7 t/m 10 maken duidelijk in hoeverre per groep voldaan wordt aan de standaard
'minimum' dan wel 'voldoende'.
Het domein 'leesvaardigheid'
Tabel 7 Percentage per doelgroep dat de minimum
respectievelijk de voldoende standaard haalt
Doelgroep naar
formatiegewicht
l.OO-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
%'minimum'
Standaard
88%
77%
55%
82%
%'voldoende'
Standaard
56%
39%
18%
46% 1
- De standaard 'minimum' wordt door bijna 90% van de 1.00-leerlingen bereikt
en de standaard 'voldoende' door minder dan 60% van deze leerlingen.
De 1.25-leerlingen blijven hierop achter: 77% behaalt de standaard 'minimum'
en nog geen 39% de standaard 'voldoende'.
Slechts iets meer dan de helft van de 1.90-leerlingen bereikt de standaard 'minimum'
en nog geen 20% van deze leerlingen bereikt de standaard 'voldoende'.
Het domein 'luistervaardigheid'
Tabel S Percentage per doelgroep dat de minimum
respectievelijk de voldoende standaard haalt
Doelgroep naar
formatiegewicht
1.00-leerlingen
1,25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
%'minimum'
Standaard
95%
88%
64%
89%
%'voldoende'
Standaard
164
57%
39%
14%
46%

- De standaard 'minimum' wordt door 95% van de 1.00-leerlingen bereikt
en de standaard 'voldoende' door slechts iets meer dan de helft van deze leerlinggroep.
- Van de 1.25-leerlingen bereikt 88% de standaard 'minimum',
terwijl niet meer dan 39% van deze leerlinggroep de standaard 'voldoende' bereikt.
- Duidelijk lager ligt het percentage 1.90-leerlingen dat de standaard 'minimum' haalt (64%),
maar vooral waar het gaat om het bereiken van de standaard 'voldoende' scoren deze leerlingen
laag (slechts 14% haalt deze standaard).
Het domein 'informatieverwerking'
Tabel 9 Percentage per doelgroep dat de minimum respectievelijk de voldoende standaard
haalt
Doelgroep naar
formatiegewicht
Hanteren van naslagwerken
1.00-leerlingcn
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
Lezen tabellen en grafieken
1.OO-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
Kaartlezen
1 00-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
%'minimum'
Standaard
96%
91%
69%
92%
83%
65%
41%
:"V 73%-
89%
72%
45%
79%
%'voldoende'
Standaard
- Bij het 'Hanteren van naslagwerken' haalt meer dan 95% van de 1.00-leerlingen de standaard
'minimum'. Op de twee andere onderwerpen - 'Lezen tabellen en grafieken' en 'Kaartlezen' -
liggen deze percentages beneden de 90% (83% respectievelijk 89%).
De standaard 'voldoende' wordt slechts bij het 'hanteren van naslagwerken' door meer dan de
helft van de 1.00-leerlingen bereikt. Bij de andere onderwerpen - 'Lezen tabellen en grafieken'
en 'Kaartlezen' - haalt minder dan de helft van de leerlingen deze standaard (45%
respectievelijk 42%).
- Meer dan 90% van de 1.25-leerlingen bereikt wat betreft het onderwerp 'Hanteren van
naslagwerken' de standaard 'minimum'. Ongeveer tweederde van de leerlingen haalt deze
165
60%
43%
17%
50%
45%
25%
10%
34%
42%
20%
6%
31%

standaard (respectievelijk 65% en 72%) bij de onderwerpen 'Lezen tabellen en grafieken' en
'Kaartlezen'.
De standaard 'voldoende' wordt door slechts weinige van deze leerlingen gehaald; 'Hanteren
van naslagwerken' scoort relatief nog het beste, terwijl bij 'Lezen tabellen en grafieken' en
'Kaartlezen' een kwart of nog minder van de 1.25-leerlingen de standaard haalt.
- Van de 1.90-leerlingen bereikt ongeveer 70% de standaard 'minimum' bij het onderwerp
'Hanteren van naslagwerken' en minder dan de helft haalt deze standaard bij de twee andere
onderwerpen, 'Lezen tabellen en grafieken' en 'Kaartlezen'.
Het niveau van de standaard 'voldoende' wordt bij alle drie de onderwerpen door nog geen
20% van de 1.90-leerlingen bereikt.
Het domein 'taaiondersteunende deelvaardigheden'
Tabel 10 Percentage per doelgroep dat de minimum respectievelijk de voldoende standaard
haalt
Doelgroep naar
formatiegewicht
Stijl
1.00-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Tota.il gjoepen
Grammaücaliteit
1.00-leerlingen
1.25-leerlingen
1 90-leerlingen
Totaal groepen :
Interpunctie
1.00-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
%'minimum'
Standaard
96%
88%
57%
90%
95%
89%
58%
88%
91%
81%
53%
84%
166
%'voldoende'
Standaard
55%
35%
8%
42%
75%
60%
23%
62%
52%
35%
13%
'42%

Doelgroep naar
formatiegewicht
Spelling
1 .OO-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
Zinsontleding en woordbenoeming
1 .OO-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
Taalbeschouwing
1 .OO-leerlingen
1.25-leerlingen
1.90-leerlingen
Totaal groepen
Woordbegrip
1 .OO-leerlingen
1.25-leerlingen
I 90-leerlingen
Totaal groepen
%'minimum'
Standaard
96%
91%
82%
93%
81%
63%
56%
73%
98%
93%
80%
95%
86%
71%
36%
76%
%'voldoende'
Standaard
Bij alle taaiondersteunende vaardigheden haalt 90% of meer van de 1.00-leerlingen de
standaard 'minimum'; alleen bij 'Zinsontleding en woordbenoeming', respectievelijk bij
'Woordbegrip' is dat minder (81 en 86%).
Bij de standaard 'Grammaticaliteit', 'Spelling' en 'Taalbeschouwing' wordt de standaard
'voldoende' door meer dan de gewenste 70% van de 1.00-leerlingen gehaald. Bij 'Woordbegrip'
bereikt slechts 36% laatstgenoemde standaard.
Van de 1.25-leerlingen voldoet alleen bij de onderwerpen 'Spelling' en 'Taalbeschouwing' meer
dan 90% aan de standaard 'minimum'. Weer bereikt een relatief gering percentage (respectie-
167
74%
60%
41%
66%
61%
39%
33%
50%
79%
58%
35%
66%
36%
20%
4%
27%

velijk 63% en 71%) deze standaard op de onderwerpen 'Zinsontleding en woordbenoeming' en
'Woordbegrip'.
Op drie onderwerpen - 'Grammaticaliteit', 'Spelling' en 'Taalbeschouwing' - bereikt meer dan
50% van de 1,25-leerlingen de standaard 'voldoende'; voor de overige onderwerpen is dat
minder dan 40%.
- Van de 1.90-leerlingen haalt bij de onderwerpen 'Spelling' en 'Taalbeschouwing' nog 80% of
meer de standaard 'minimum'. Voor de meeste andere onderwerpen geldt dat deze standaard
wordt bereikt door ruim de helft van de leerlingen; alleen 'Woordbegrip' scoort duidelijk
minder: eenderde slechts haalt de minimum-standaard.
Het percentage 1.90-leerlingen dat de standaard 'voldoende' bereikt, is beperkt. Relatief het
best zijn de resultaten bij Spelling (41%), het slechtst bij Woordbegrip (4%).
4.3 Resultaten: conclusies en perspectief
In paragraaf 4.2 werd telkens per domein en, waar van toepassing, per onderwerp, beschreven in
hoeverre de onderscheiden leerlinggroepen de leerstandaarden 'minimum' en 'voldoende' halen.
Duidelijk werd dat zich daarbij - naargelang het domein of onderwerp - grote verschillen voordoen.
In deze paragraaf worden de resultaten nader bezien, waarbij vooral de afstand tussen wenselijke
en feitelijke resultaten punt van aandacht is.
Aan de standaard 'minimum' blijkt, afhankelijk van domein of onderwerp, te worden voldaan door
• 81 tot 96% van de 1.00-leerlingen;
63 tot 93% van de 1.25-leerlingen;
• 36 tot 82% van de 1.90-leerlingen.
De standaard 'voldoende' wordt bereikt door
• 36 tot 79% van de 1.00-leerlingen;
• 20 tot 60% van de 1.25-leerlingen;
4 tot 41% van de 1.90-leerlingen.
Gegeven het uitgangspunt bij de normering van de standaarden - 90 a 95% zou de 'minimum' en
70 a 75% de 'voldoende' standaard moeten halen - is duidelijk dat hier nog een weg te gaan is. Dat
is zelfs voor de 1.00-groep zo, met name bij de voldoende standaard. Sterker nog speelt het voor
de achterstandsgroepen; hier geldt dit niet alleen voor de voldoende standaard, maar ook het
percentage dat de minimum standaard bereikt, ligt nog ruim op afstand van wat gewenst is.
Dat de standaarden op dit moment niet worden gehaald, wil nog niet zeggen dat ze ook niet
haalbaar zijn. Uit divers onderzoek blijkt dat het bij een toegespitste aanpak niet onredelijk is een
verbetering in prestaties te verwachten van tenminste - in statistische termen - 'een halve standaarddeviatie'.
Dit betekent concreet dat de gemiddelde prestatiescores per groep zo'n 25 punten hoger
kunnen komen te liggen dan ze nu doen. Mèt een dergelijke stijging van het scoregemiddelde
nemen ook de percentages leerlingen toe voor wie de standaarden binnen bereik komen.
Aan de volgende tabel, waarin de nu behaalde prestatiescores worden vermeld, is te zien wat dit
voor de leerstandaarden zou betekenen:
168

Tabel 11 Gemiddelde scores per leerlinggroep en per domein/onderwerp
Domein Onderwerp
Leesvaardigheid
Luistervaardig­
heid
Informatiever­
werking
Taaiondersteu­
nende
deelvaardigheden
Hanteren naslagwerken
Lezen tabellen en
grafieken
Kaartlezen
Stijl
Grammaticaliteit
Interpunctie
Spelling
Zinsontleding/woord­
benoeming
Taalbeschouwing
Woordbegrip
Score
1 .OO-leerlingen
T
262
263
262
264
266
266
266
262
261
263
267
264
Score
1.25-Ieerlingen
T
241
242
242
238
237
242
247
242
242
236
240
241
Score
1.90-leerlingen
Met een verbetering van de gemiddelde prestatiescores per groep van 25 punten lijkt de voldoende
standaard binnen het bereik van de 1.00-leerlingen te liggen. In mindere mate is dat ook voor de
1.25-leerlingen het geval. Voor de 1.90-leerlingen is de afstand tussen de gemiddelde prestatiescore
en de standaard 'voldoende' wel erg groot, en zelfs voor de standaard 'minimum' is ze nog aanzienlijk.
Wel zouden de prestaties van de 1.90-leerlingen op het niveau moeten komen dat nu door de
1.25-leerlingen wordt bereikt. Het staat vast dat al in de beginfase van het onderwijs een extra
inspanning nodig zal zijn om de uitgangspositie van met name de 1.90-leerlingen te versterken,
zodat in een later stadium het niveau van de standaarden binnen hun bereik kan komen.
Eén reden waarom te verwachten valt dat scholen in de toekomst beter in staat zijn de leerresultaten
te realiseren die bij de leerstandaarden passen, is het beschikbaar komen van deze standaarden
zelf. Via beschrijvingen van leerstandaarden, voorbeeldopgaven en toetsing kan nu voor scholen
helderder worden wat, met inachtneming van de kerndoelen die voor het eind van de basisonderwijsperiode
gelden, de doelen zijn die strikt voorwaardelijk zijn voor de ontwikkeling in verdere
onderwijsfasen. Daardoor alleen al zullen scholen beter in staat zijn de bijbehorende leerresultaten
te garanderen.
Didactici, methodenontwikkelaars en schoolbegeleiders kunnen daarbij extra ondersteuning
bieden, en randvoorwaarden kunnen wellicht ook in andere opzichten verbeterd worden.
169
T
211
204
204
209
204
195
200
204
219
228
211
198