Belgi: fiscaal paradijs voor Nederlandse ... - Advocatennet

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
1 Erfrecht, de vuistregels .................................................................................. 2
2 Het wettelijk erfrecht ..................................................................................... 2
2.1 Kader: voor de volledigheid: de orde, de graad, de lijn .................................... 3
2.2 Kader: de plaatsvervulling ........................................................................... 3
2.3 Kader: woordenlijst..................................................................................... 4
2.4 Onterving .................................................................................................. 4
2.5 Voorbeelden .............................................................................................. 5
3 Zelf ingrijpen in de verdeling van je nalatenschap .......................................... 6
3.1 Kader: de erfgenamen met een voorbehouden erfdeel ..................................... 6
3.2 Kader: het beschikbaar deel ......................................................................... 6
3.3 Houd hem tegen ! ....................................................................................... 7
3.4 Het testament ............................................................................................ 8
3.5 Het eigenhandig testament .......................................................................... 8
3.6 Het authentiek of openbaar testament ........................................................... 9
3.7 Het huwelijkscontract .................................................................................. 9
3.8 De schenking ........................................................................................... 10
3.9 De levensverzekering ................................................................................ 10
4 Het erfrecht van de langstlevende echtgenoot ............................................. 11
4.1 Rechten en plichten van de vruchtgebruiker ................................................. 11
4.2 Liever geld of volle eigendom dan vruchtgebruik?.......................................... 11
4.3 Kader: de waarde van vruchtgebruik ........................................................... 12
4.4 De broosheid van het erfrecht van de langstlevende echtgenoot ...................... 13
4.5 Kader: woordenlijst................................................................................... 13
4.6 Kader: de huwelijksgemeenschap / de eigen goederen ................................... 14
4.7 Liever volle eigendom of geld dan blote eigendom? Kunnen kinderen hun deel
opeisen? ................................................................................................. 15
5 Erven zonder risico’s .................................................................................... 15
6 De nalatenschap samenstellen ..................................................................... 17
6.1 Eerlijk onder erfgenamen ........................................................................... 17
6.2 Het snuffelrecht van de erfgenaam .............................................................. 17
7 De nalatenschap verdelen ............................................................................ 18
7.1 minnelijk of gerechtelijk ............................................................................ 18
7.2 K.I. kleiner dan € 1.565: de wet van 16 mei 1900 op de kleine nalatenschappen 18
7.3 Continuïteit van het landbouwbedrijf ........................................................... 19
8 Uitdelen voor je overlijden: schenken, ouderlijke verdeling ......................... 19
8.1 Gegeven blijft gegeven? ............................................................................ 19
8.2 Schenken aan wie voor je zorgt? ................................................................ 19
8.3 Ouderlijke verdeling .................................................................................. 20
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 1

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
1 Erfrecht, de vuistregels
Erfrecht was eeuwen lang dé manier om aan eigendom en bezittingen te komen.
Vandaag is het erfrecht nog wel belangrijk voor je patrimonium, maar je hele hebben en
houden is er niet afhankelijk van, erven is meer een uiting van familiale solidariteit
geworden.
De wetgeving over erfrecht is lang gebruikt om versnippering van kleine
landbouwbedrijven te stoppen, ook om ze leefbaar te houden. Deze bezorgdheid werkt
nog steeds door bij de verdeling van een gemiddelde nalatenschap, bestaand uit een huis
met wat grond. Daar kan één erfgenaam de overname van het geheel tegen
schattingswaarde kan vragen volgens de wet van 16 mei 1900 over de kleine
nalatenschappen of van het geheel of een deel wanneer het gaat om een
landbouwbedrijf, op basis van de wet van 29 augustus 1988 op de erfregeling van
landbouwbedrijven (zie verder).
In onze contreien werd het erfrecht zoals het er nu uitziet pas in grote lijnen opgezet
door de wetgeving van de Franse revolutie (de wet van 17 nivôse jaar II, of 6 januari
1794). Deze wet schafte het voorrecht van de eerstgeborene en van de man af en voerde
een volstrekte gelijkheid tussen erfgenamen in. Ze verplichtte ze je tot gelijke
behandeling van je nakomelingen, het werd onmogelijk je oogappel onbeperkt te
begunstigen in een testament of met schenkingen. Ook legde ze de erfgenamen op open
te zijn over schenkingen die ze voor het overlijden ontvingen. De wet paste in het doel
van de revolutie: de macht van de adel kraken en de gelijkheid onder kinderen
waarborgen.
Aanverwanten, je schoonfamilie dus, erven niet van jou en jij niet van hen als het van de
wet afhangt. Je kunt elkaar binnen de schoonfamilie wel begunstigen met schenkingen of
met een testament, maar als daar niet voor gezorgd is speel je geen rol in elkaars
nalatenschap. Alleen bloedverwanten, en naast hen echtgenoten en geadopteerden en
adoptanten erven van elkaar.
2 Het wettelijk erfrecht
In België is het erfrecht grondig geregeld in het Burgerlijk Wetboek. De meesten onder
ons erven volgens dat wettelijk erfrecht. Het basiserfrecht speelt voluit wanneer de
echtgenoten geen huwelijkscontract opstelden, de echtgenoten geen schenking aan de
langstlevenden lieten opmaken bij de notaris, en ook wanneer de overledene geen
testament opmaakte.
De wettelijke verdeling geldt ook wanneer de overledene tijdens zijn leven schenkingen
heeft uitgedeeld maar niets regelde voor na zijn dood, geen testament opstelde dus.
Het erfrecht staat los van de belastingen op wat je erft, los van de successierechten. Die
belastingen komen in een volgend dossier aan bod.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 2

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
2.1 Kader: voor de volledigheid: de orde, de graad, de lijn
De orde: de wet bepaalt de volgorde van wie erfgenaam kan zijn. Ze deelt de
erfgenamen in orden in, zijn er erfgenamen in de eerste orde, dan erven de 2de, 3de en
4de orde niets.
Eerste orde: de afstammelingen, kinderen, ook geadopteerde, en
(achter-)kleinkinderen
Tweede orde: de ouders, samen met de broers en zussen en de afstammelingen van
broers en zussen
Derde orde: alle bloedverwanten in de opgaande lijn: ouders, (over-)grootouders
Vierde orde: alle zijverwanten tot in de vierde graad.
Concreet: zijn er kinderen, dan erven de kleinkinderen en de ouders niet.
De graad: is de afstand van bloedverwantschap met de overledene, je berekent de graad
door op te klimmen tot en weer af te dalen naar een gemeenschappelijke voorouder.
Broer en zus staan tot elkaar in de tweede graad. Twee nichten staan tot elkaar in de
vierde graad. Wie binnen een orde het dichtst in graad staat, erft en sluit de personen
verder in graad uit.
De lijn: personen in de rechte lijn stammen van elkaar af; deze in de zijlijn stammen niet
van elkaar, maar van een gemeenschappelijke stamvader of –moeder af.
Bloedverwanten in de zijlijn erven maar tot in de 4de graad.
Voor ingewikkelde nalatenschappen is hulp van een specialist, meestal een notaris vaak
onontbeerlijk om uit te maken wie erft en wie niet, en hoe groot ieders aanspraken zijn.
2.2 Kader: de plaatsvervulling
In het erfrecht heeft iedere erfgenaam zijn vaste plaats; is een erfgenaam al overleden,
dan mag zijn plaats ingenomen worden door zijn erfgenamen, die samen zijn plaats
innemen en zijn deel erven. Deze stoelendans gaat door, tot zelfs verder dan het
zevende knoopsgat in de rechte lijn (ouders-kinderen). Ook voor de erfgenamen in de
zijlijn (broers-zussen, ooms-tantes, neven-nichten) werkt plaatsvervulling oneindig door
maar enkel voor de afstammelingen van deze erfgenamen.
MA PA
Mia Chantal Frank +
Suzi Eric Emilia Mark Jan
Mark en Jan zullen het deel van hun vader Frank erven wanneer hun grootouders
overlijden. De andere kleinkinderen, Suzi, Eric en Emilia zullen, zolang hun moeder leeft,
niet erven van hun grootouders.
EINDE KADER
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 3

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
2.3 Kader: woordenlijst
Nalatenschap: iemands erfenis
Volle eigendom: blote eigendom plus vruchtgebruik
Blote eigendom, of naakte eigendom is eigenlijk geen term uit de wet. Deze spreekt
alleen maar van “eigendom”. Technisch gezien is blote eigendom = volle eigendom min
vruchtgebruik
Vruchtgebruik: volle eigendom min blote eigendom
Vruchtgebruik is het recht om van een zaak waarvan een ander de eigendom heeft, het
genot te hebben zoals de eigenaar, maar met de verplichting om de zaak zelf in stand te
houden. Vruchtgebruik van een woning is het recht er te wonen, ze te verhuren en de
huur ervan op te strijken. Vruchtgebruik van gelden geeft je recht om de interesten
ervan te innen, van kasbons de opbrengst, van obligaties de coupons. Om een vaag idee
te hebben van de waarde van je vruchtgebruik kun je ze eens berekenen zoals de fiscus
dat doet (zie verder).
Recht van bewoning: is beperkter dan vruchtgebruik. Wie het recht van bewoning heeft
mag dit niet afstaan of verkopen, of de woning verhuren. Hij mag er wel met zijn gezin
gaan wonen, zelfs al was hij niet gehuwd op het moment dat hij het recht van bewoning
bekwam.
2.4 Onterving
Alle erfgenamen staan op gelijke voet. Je moet het al erg bont gemaakt hebben om
onterfd te worden; daarvoor moet je uitgesloten als onwaardig, en dat ben je zodra je
veroordeeld bent om de overledene te hebben gedood, of daartoe een poging gedaan
te hebben (onopzettelijke slagen of brandstichting volstaan hiervoor niet, Zelfs
opzettelijke slagen die uiteindelijk de dood voor gevolg hebben volstaan niet voor
onwaardigheid. De rechtbanken moesten dit laatst met spijt vaststellen voor een man
die zijn vrouw zo hard toegetakeld had dat zij overleed aan haar verwondingen. Hij
had zelfs geprobeerd het lijk in brand te steken om het weg te krijgen)
de overledene lasterlijk beschuldigd hebt van een feit waarop levenslange opsluiting of
levenslange hechtenis staat
als meerderjarige, wetend wie de overledene omgebracht heeft, daarvan geen
aangifte heeft gedaan. De naaste familie van de doder worden niet onwaardig,
wanneer ze geen aangifte doen van de doodslag op de overledene: zijn (groot-)ouders
of afstammelingen, echtgenoot, broers en zusters, ooms en tantes en neven en
nichten.
Onwaardigheid is niet erfelijk: de afstammelingen van de onwaardige erfgenaam mogen
zijn plaats wel innemen. Meerdere personen kunnen je onterving opeisen: de overledene
zelf in een testament, of de andere erfgenamen.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 4

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
2.5 Voorbeelden
De wettelijke verdeling van de nalatenschap, dit wil zeggen dat er geen testament of
huwelijkscontract meespeelt ziet er als volgt uit in 4 typesituaties:
1. Jan + Lena, gehuwd, 3 gemeenschappelijke kinderen:
Jan overlijdt. Lena behoudt de helft van de huwelijksgemeenschap die al haar eigendom
was, en erft het vruchtgebruik van Jans helft daarvan. Zij erft ook het vruchtgebruik van
Jans eigen goederen, dat wil zeggen wat hij erfde of kreeg vóór of tijdens het huwelijk.
De kinderen erven de naakte eigendom van Jans eigen goederen en van zijn helft in de
huwelijksgemeenschap.
Wanneer Lena op haar beurt overlijdt, worden hun kinderen automatisch volle eigenaars
van Jans nalatenschap en erven zij de volle eigendom van Lena’s nalatenschap. Andere
familieleden komen niet aan bod.
2. Mark + Martina, gehuwd, geen kinderen:
Mark overlijdt. Martina erft de hele huwelijksgemeenschap in volle eigendom, en het
vruchtgebruik van de eigen goederen van Jan.
De naakte eigendom van Marks eigen goederen gaat naar zijn familie: 1/4de voor vader,
1/4de voor moeder, de overblijvende 1/2de naar broers en zussen. Is Marks moeder al
overleden, dan erft vader 1/4de, broers en zussen 3/4de. Had Mark geen broers of
zussen, dan erven zijn ouders elk de helft. Had hij nog slechts zijn vader in leven, dan
erft de vader 1/2de van de naakte eigendom, de naaste bloedverwanten van
moederskant de andere helft.
Wanneer Martina op haar beurt sterft, dan erft alleen haar familie van haar. Marks familie
wordt automatisch volle eigenares van zijn eigen goederen, nu Martina’s vruchtgebruik
over die eigen goederen uitdooft.
3. Greet, ongehuwd, 1 kind Kobe:
Greet overlijdt. Kobe erft haar volledige nalatenschap in volle eigendom. De andere
familieleden komen er niet aan te pas.
4. Fons, ongehuwd, geen kinderen, geen ouders meer, geen broers of zussen of hun
nakomelingen:
De Belgische Staat erft zijn hele nalatenschap in volle eigendom.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 5

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
3 Zelf ingrijpen in de verdeling van je nalatenschap
3.1 Kader: de erfgenamen met een voorbehouden erfdeel
Wie?
1. de langstlevende echtgenoot
2. de kinderen
3. de nakomelingen van de kinderen
Wat?
Je voorbehouden erfdeel is je portie in de nalatenschap waar je zéker recht op hebt, ook
al heeft de overledene in huwelijkscontract of testament, of met schenkingen andere
personen bevoordeligd.
Hoe groot is ieders voorbehouden erfdeel?
1. de langstlevende echtgenoot: het vruchtgebruik van de helft van de nalatenschap, en
minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning en het huisraad, ook al overtreft dit
de helft van de nalatenschap. Ondanks dit voorbehouden erfdeel kun je je echtgenoot
onder strikte voorwaarden onterven (zie verder over het erfrecht van de langstlevende
echtgenoot).
2. de kinderen:
één kind: 1/2de van de erfenis
twee kinderen: samen 2/3de, dus elk 1/3de
3. kinderen of meer: samen 3/4de van de nalatenschap
De kinderen erven in volle eigendom tenzij ze nog een ouder in leven hebben. Dan erft
de langstlevende ouder het vruchtgebruik en de kinderen slechts de blote eigendom.
Die blote eigendom wordt automatisch volle eigendom bij het overlijden van de
vruchtgebruiker.
3.2 Kader: het beschikbaar deel
De omvang van je speelruimte om je bezittingen uit te delen, het deel waarover je bij
schenking en/of testament vrij kunt beschikken, hangt af van je familiale situatie. De wet
drukt je beschikbaar deel uit in een breukdeel van je nalatenschap:
Je hebt een echtgenoot en kinderen:
1 kind: 1/2de van je nalatenschap in blote eigendom
2 kinderen: 1/3de
3 of meer kinderen: 1/4de
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 6

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
Je bent alleenstaande ouder (weduwe/weduwnaar, echtgescheiden of ongehuwd):
1 kind: 1/2de in volle eigendom
2 kinderen: 1/3de in volle eigendom
3 of meer kinderen: 1/4de in volle eigendom
Je bent ongehuwd zonder kinderen, je ouders leven nog
2 ouders: 1/2de in volle eigendom
1 ouder: 3/4de in volle eigendom
EINDE KADER
Je kunt de verdeling van je bezittingen na je overlijden op verschillende manieren zélf
vorm geven, bijvoorbeeld met een testament, met schikkingen tussen echtgenoten, met
een huwelijkscontract en met levensverzekeringen.
Eén grote beperking weegt op dit vrij regisseren: je kunt aan de erfgenamen met een
voorbehouden erfdeel, dat zijn alleen je echtgenoot en je nakomelingen hun deel niet
afnemen. Erfgenamen die zich onwaardig gedragen hebben (zie hoger) kun je in een
testament onterven. Onder bepaalde voorwaarden kun je in een testament ook je
echtgenoot onterven (zie hoger).
3.3 Houd hem tegen !
Als kind en ook als echtgenoot ben je een erfgenaam met een voorbehouden erfdeel.
Zolang de persoon van wie je gaat erven (ouder, echtgenoot) nog leeft, kun je helemaal
niets ondernemen wanneer deze zijn bezittingen aan het uitdelen is. Je weet in principe
immers nooit op voorhand hoe groot zijn nalatenschap zal zijn, en of zijn schenkingen
een hap uit jouw voorbehouden deel nemen. Je kan pas nà het overlijden aan de
begunstigde vragen wat hij/zij kreeg in te brengen in de nalatenschappen. Gingen de
schenkingen naar erfgenamen, dan kun je vragen dat hun erfdeel ingekort wordt met het
deel van de schenking dat het beschikbaar deel overschrijdt.
Voorbeelden:
Jan en Lena zijn gehuwd en hebben drie kinderen. Lena’s moeder is overleden, haar
vader leeft nog.
1) Lena’s vader deelt wat hij overhoudt van zijn pensioen uit aan zijn
lievelingskleinkinderen, niet aan haar kinderen. Eén kleinkind laat hij zelfs gratis wonen
in een huis dat hem toebehoort. Lena kan zich daar niet tegen verzetten.
2) Lena’s vader deelt spaargelden die hij samen met moeder bezat uit. Hier kan Lena wél
actie ondernemen en de rechtbank vragen een notaris aan te stellen om inventaris te
maken van alle goederen die moeder toebehoorden en waarvan vader als langstlevende
echtgenoot slechts het vruchtgebruik heeft, de kinderen de naakte eigendom.
Je kunt je wel verzetten tegen schenkingen door je echtgenoot; hij mag geen zaken
wegschenken wanneer hij daardoor de belangen van het gezin in gevaar brengt. Je kunt
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 7

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
de nietigverklaring van deze schenking vragen binnen het jaar nadat je er kennis van
kreeg.
3.4 Het testament
Het is logisch dat vooral alleenstaanden zonder kinderen zoals Fons baat hebben bij het
opmaken van een testament; stelt hij er geen op, dan gaan zijn bezittingen integraal
naar de Belgische Staat. Niet dat je de staat niets gunt, maar die krijgt al een portie
onder de vorm van successierechten.
Ook voor gehuwden, met of zonder kinderen, kan een testament nuttig zijn: je kunt met
een testament je eigen goederen toewijzen aan een bepaalde persoon of instelling, of
vereniging. Je kan ook aan een erfgenaam vragen een bepaalde som of een bepaald
voorwerp te bezorgen aan een persoon of instelling die je aanwijst, vrij van
successierechten. Dit noemt men een duolegaat. Zodra het een beetje complex wordt,
kan je best je ontwerptestament laten nakijken door een notaris.
Gehuwden kunnen in hun testament een regeling treffen voor het geval ze op hetzelfde
moment zouden overlijden, zo kan je in je testament een vertrouwenspersoon aanwijzen
die je testament zal uitvoeren.
Er zijn drie soorten testament worden het vaakst gebruikt: het eigenhandig testament,
het notarieel of authentiek testament en het internationaal testament. Vooral notariële
testamenten duiken op, een internationaal testament haast nooit en eigenhandige
testamenten zijn er ook wel maar kunnen vaak niet uitgevoerd worden omdat ze fout
opgesteld zijn, tegenspraken bevatten of onuitvoerbaar zijn..
3.5 Het eigenhandig testament
Je schrijft het eigenhandig (niet tikken, niet afdrukken van internet, zélf schrijven) en je
houdt de tekst eenvoudig: “Dit is mijn testament. Ik laat al mijn bezittingen na aan mijn
echtgenoot en mijn kinderen. Ik vraag ze wel mijn piano te bezorgen aan Eline, de oude
bibliotheekkast aan Karel en alle juridische boeken aan Hilde. De platen, CD’s en DVD’s
die ze niet willen houden gaan naar Ria.
Opgemaakt te Leuven op 20 januari 2007 – en je plaatst je handtekening”.
Je kunt aan bepaalde legaten uitdrukkelijke voorwaarden verbinden: “ik laat mijn huis na
aan mijn dochter op voorwaarde dat zij er zelf woont. Doet zij dat niet, dan moet zij het
ter beschikking stellen van het gezin X, dat het eveneens zelf moet bewonen. Gebeurt
dat niet, dan wens ik dat mijn huis door de VZW Opvang asielzoekers aangewend wordt
voor de opvang van asielzoekers met kinderen, of van onbegeleide kinderen zonder
papieren in ons land”.
Je mag geen testament opmaken met zijn tweeën, alleen jouw geschrift en handtekening
mag op het papier prijken, schrijft je echtgenoot/partner/vriend er een eigen tekst op,
zelfs al is het maar “voor akkoord”, dan is je testament nietig.
Een eigenhandig testament kun je gewoon in je portefeuille bewaren of afgeven aan de
persoon die je begunstigt. Je loopt dan wel het risico het te verliezen of dat ontevreden
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 8

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
erfgenamen het verdonkeremanen. Dat voorkom je door je testament door een notaris te
laten registreren in het Centraal Register voor testamenten (CRT), gehouden door het
Belgische Notariaat. In het CRT worden alle huwelijkscontracten en testamenten
geregistreerd. De tekst van je testament blijft strikt geheim tot aan je overlijden.
Wanneer je sterft, kunnen je erfgenamen met je overlijdensakte bij eender welke notaris
gaan informeren of je een testament had opgemaakt en bij welke notaris je het in
bewaring gaf. Het CRT noteert je naam, de naam van de notaris en de datum. Kostprijs
van de registratie, en van de raadpleging van het register na overlijden: telkens € 17.
3.6 Het authentiek of openbaar testament
De notaris noteert je wensen en laat het testament ondertekenen door twee getuigen die
zo bevestigen dat de tekst wel degelijk door jou gedicteerd werd, en dat je er gezond van
geest uitzag. Dit testament is een notariële akte, het wordt op het bestuur van de
registratie van de fod financiën geregistreerd, en ook bij het CRT. Kostprijs: € 200.
Raadpleging na overlijden is mogelijk voor elke persoon die een belang kan aantonen
(een begunstigde of een onterfde erfgenaam).
Een testament is soepel, je kan het altijd wijzigen: met elk nieuw testament kun je wat
je in de vorige tekst opheffen helemaal of voor een deel veranderen. Je kan ook een
notarieel testament nadien wijzigen door een eigenhandig testament . Je kunt een
testament herroepen, net zoals een schenking (zie verder).
Een testament heeft wel zijn beperkingen: met een testament kun je de schikkingen van
je huwelijkscontract niet veranderen.
3.7 Het huwelijkscontract
Daarin kunnen Jan en Lena elkaar een groter aandeel in de huwelijksgemeenschap
toekennen dan de helft die de wet voorziet.
Personen die gaan huwen en van wie er één minstens één kind heeft van vóór het
huwelijk, kunnen in hun huwelijkscontract afstand doen van hun erfrecht. De
langstlevende echtgenoot blijft in dat geval nog steeds het minimum erven, namelijk het
vruchtgebruik van de gezinswoning en van het daarin aanwezige huisraad. Deze
mogelijkheid om via een huwelijkscontract de niet-gemeenschappelijke kinderen te
beschermen tegen een uitgebreid erfrecht van de langstlevende echtgenoot uit het
tweede huwelijk van hun ouder bestaat sinds de wet van 22 april 2003, beter gekend als
de “wet Valkeniers”.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 9

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
Alwat je na je overlijden extra aan je echtgenoot wil geven, kun je al in je
huwelijkscontract schrijven. Twee versies komen vaak voor:
1) je geeft je echtgenoot het recht iets bepaalds vooraf uit je nalatenschap te nemen,
bijvoorbeeld een geldsom, bepaalde goederen in natura (de mobilhome of caravan), een
stuk grond (= een beding “van vooruitmaking”)
2) je geeft je echtgenoot een groter deel van de huwelijksgemeenschap. Wettelijk gezien
heeft hij recht op de helft, in je huwelijkscontract kun je hem jouw deel alles in volle
eigendom toewijzen (= een beding van ongelijke verdeling van het gemeenschappelijk
vermogen, of een “verblijvingsbeding” als je de hele gemeenschap toewijst).
Een huwelijkscontract kan je niet op je eentje herroepen, je kunt het alleen in onderling
akkoord veranderen, een notariële akte is daarvoor nodig. Op deze regel geldt één
enkele uitzondering: als je echtgenoot een kind in overspel krijgt (als vrouw, de
biologische vader die niet je echtgenoot is heeft het erkend) of erkent (als man heb je
een kind erkend bij een vrouw die niet je echtgenote is), verlies hij/zij zonder enige
formaliteit alle voordelen uit het huwelijkscontract. Als buitenhuwelijkse ouder behoud je
die voordelen slechts als je echtgenoot je vergeeft en dat bij de notaris laat akteren. Prijs
van een huwelijkscontract: gewoon € 200, als er een onroerend goed mee gemoeid is €
300.
Je huwelijkscontract wijzigen kost € 300.
3.8 De schenking
In het eerste Milonummer verscheen een artikel over de schenking. Een schenking moet
voor de notaris gebeuren om geldig te zijn, je betaalt er dan schenkingsrechten op maar
wanneer de schenker overlijdt geen successierechten meer. Je kunt ook zonder notaris
en zonder schenkingsrechten schenken onder de vorm van een handgift, alwat je van
hand tot hand kunt geven, geen huizen of gronden dus, wel gelden of voorwerpen.
3.9 De levensverzekering
Sinds de wet op de Landverzekering van 1992 moeten voordelen die derden (bv. je
samenwonende partner, je beste vriend) uit een levensverzekeringscontract niet meer
ter sprake komen in de nalatenschap indien de premies die je ervoor betaalt niet
buitensporig hoog waren in verhouding tot je inkomen of levensstandaard.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 10

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
4 Het erfrecht van de langstlevende echtgenoot
Het erfrecht van de langstlevende echtgenoot staat pas vanaf 14 mei 1981 in de wet.
Wie zijn echtgenoot wilde beveiligen moest tot dan toe diens rechten vastleggen in het
huwelijkscontract of in een testament. Voor 3/4de van de oude huwelijkscontracten was
dat het enige doel. Sedert 1981 erft de langstlevende echtgenoot (zonder
huwelijkscontract of testament die zijn rechten uitbreiden) het vruchtgebruik van de hele
nalatenschap van de andere.
Jan en Lena, gehuwd zonder huwelijkscontract, hebben drie kinderen. Jan en Lena erven
van elkaar het vruchtgebruik van de hele nalatenschap van de eerststervende. In een
huwelijkscontract, een testament of een gift tussen echtgenoten kunnen ze dat erfrecht
uitbreiden met het beschikbaar deel (zie kader hoger).
4.1 Rechten en plichten van de vruchtgebruiker
Een vruchtgebruiker mag alle vruchten van de zaak plukken, zijn recht zelfs verhuren of
verkopen. Hij heeft geen recht op een vergoeding voor de verbeteringen die hij aan het
goed aanbrengt, ook al is de waarde van het goed daardoor vermeerderd. Eindigt je
vruchtgebruik dan mag je wel de spiegels, schilderijen en andere versieringen die je hebt
aangebracht wegnemen maar je moet alles in de oorspronkelijke staat herstellen.
Een knelpunt tussen vruchtgebruiker en blote eigenaar zijn de herstellingen aan het
goed. De vruchtgebruiker van een woning bijvoorbeeld moet alleen voor de herstellingen
tot onderhoud zorgen, bijna zoals een huurder. De blote eigenaar van zijn kant moet
alleen zorgen voor de grove herstellingen. Grove herstellingen, zegt de wet, zijn die van
zware muren en gewelven, de hernieuwing van balken en hele daken, dus zeker niet het
vervangen van een versleten linoleum-vloerbedekking, van gaten in een planken vloer of
van een gebarsten wastafel. Bovendien zegt de wet uitdrukkelijk dat wat door ouderdom
instort of vernield is door vruchtgebruiker noch door blote eigenaar opnieuw opgebouwd
moet worden. Je kunt je voorstellen dat er discussie kan ontstaan over vervanging van
de boiler, herstellen van een omgevallen schouw, van een half weggerotte garagepoort,
van een lekke stookolietank …
Een uitweg bestaat erin als vruchtgebruiker de kosten voorschieten, en de terugbetaling
van die kosten of van de meerwaarde die ze schiepen terugeisen op het moment van de
verkoop van het goed.
4.2 Liever geld of volle eigendom dan vruchtgebruik?
Zowel de langstlevende echtgenoot als de kinderen kunnen de omzetting van het
vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot in volle eigendom of in geld vragen.
Wanneer een langstlevende echtgenoot erft samen met kinderen kan geen van beide
partijen de omzetting van het vruchtgebruik of van de blote eigendom in volle eigendom
of geld eisen.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 11

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
In de praktijk komt die omzetting weinig voor. Gesprekken hierover leiden meestal tot
een akkoord over de verkoop van het huis waarop het vruchtgebruik rust, waarna de
opbrengst verdeeld wordt.
De kinderen uit een vorige relatie zijn door de wet beschermd. Erft de langstlevende
echtgenoot met kinderen uit het vorig huwelijk van de eerststervende, dan wordt de
langstlevende geacht, voor de berekening van de waarde van zijn vruchtgebruik, 20 jaar
ouder te zijn dan het jongste kind. Wat de wet wilde voorkomen was bijvoorbeeld deze
situatie:
Carine is 40, gescheiden, ze heeft twee zonen van 14 en 16 en hertrouwt met Nico, die
geen bezittingen heeft, 24 is en bij haar is komen inwonen. Zij overlijdt, de zonen willen
graag in het huis blijven maar Nico vraagt het te mogen overnemen. Omdat hij zo jong
is, is de waarde van zijn vruchtgebruik die berekend wordt op zijn levensverwachting,
erg groot en de waarde van de blote eigendom die hij zou moeten uitbetalen aan Carines
zonen laag, Nico zou ze dus voor een peulschil uitkopen. De wet doet de waarde van zijn
vruchtgebruik krimpen: zij maakt hem 20 jaar ouder dan de jongste zoon, dus 36,
leeftijd waarop de waarde van het vruchtgebruik berekend moet worden.
4.3 Kader: de waarde van vruchtgebruik
Je kunt voor de waardebepaling van een vruchtgebruik wat inspiratie vinden bij de fiscus.
De fiscus bepaalt de waarde van een vruchtgebruik voor de successierechten op 4 % van
de verkoopwaarde ervan, vermenigvuldigd met een cijfer dat afhangt van de leeftijd van
de vruchtgebruiker:
20 jaar of jonger
fiscale waarde van het
vruchtgebruik van de
blote eigendom
18
20-30 jaar 17
30-40 jaar 16
40-50 jaar 14
50-55 jaar 13
55-60 jaar 11
60-65 jaar 9,5
65-70 jaar 8
70-75 jaar 6
75-80 jaar 4
Ouder dan 80 jaar 2
Andere waardemeters kunnen zijn: de huurwaarde, de levensverwachting van de
vruchtgebruiker volgens recente sterftetafels, de reële en potentiële opbrengst, enz.
EINDE KADER
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 12

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
Aandacht aandacht: Het is goed mogelijk dat de erfrechten voor de langstlevende
echtgenoot uitgebreid worden naar de wettelijk samenwonende partner. Minister
Onkelinx legde daarover een wetsontwerp neer in mei 2006, het werd door de Kamer
goedgekeurd op 11 januari 2007 (vind het document op www.dekamer.be, onder
nummer 2514, de goedgekeurde versie heet P512414 “wetsontwerp tot wijziging, wat de
regeling van het erfrecht van de langstlevende wettelijk samenwonende betreft, van het
Burgerlijk Wetboek en van de wet van 29 augustus 1988 op de erfregeling inzake
landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van de continuïteit”).
Het wetsontwerp wordt wellicht nog onderzocht in de Senaat; wordt het een wet, dan
gebeurt dit ten laatste tegen einde april 2007.
4.4 De broosheid van het erfrecht van de langstlevende echtgenoot
4.4.1 Je echtgenoot kan je onterven
Een bloedverwant kan je pas onterven na zeer schofterig en moorddadig gedrag (zie
hoger).
Als langstlevende echtgenoot kan je jammer genoeg in alle onschuld van je erfdeel
beroofd worden, zonder dat je één fout moet ten laste gelegd worden. Je riskeert een
“schuldloze” onterving door je echtgenoot als drie voorwaarden vervuld zijn: 1) je
echtgenoot heeft bij een rechter gevraagd apart te mogen gaan wonen, 2) je woont 6
maand apart (= feitelijk gescheiden), en je echtgenoot maakte een testament waarin hij
jou onterft.
4.4.2 Ook je kinderen kunnen je erfrecht als langstlevende echtgenoot in vraag stellen
Wanneer een langstlevende echtgenoot geheel of gedeeltelijk ontzet werd uit het
ouderlijk gezag kunnen zijn kinderen de rechtbank vragen dat hij geheel of gedeeltelijk
van zijn erfrecht uitgesloten wordt. Hetzelfde geldt wanneer hij wegens kennelijk
wangedrag uitgesloten werd uit de voogdij. Deze mogelijkheid bestaat pas sedert de wet
van 13 april 1995 die het recht van ouders op respect van hun kinderen uitbreidde naar
het recht van kinderen op respect van hun ouders.
4.5 Kader: woordenlijst
Huwelijk: instituut waar je met 2 instapt door een officiële verklaring bij de ambtenaar
van de burgerlijke stand.
Homohuwelijk: huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht. Rechten en plichten zijn
dezelfde als in een gewoon huwelijk.
Huwelijkscontract: moet altijd opgemaakt worden bij een notaris, ofwel vóór je huwelijk.
Je kan het tijdens het huwelijk wijzigen, je echtgenoot moet natuurlijk akkoord gaan.
Gift tussen echtgenoten: wordt vastgelegd in een notariële akte, dat kan het
huwelijkscontract zijn, of een aparte akte. De gift kan alleen gaan over d eeigen
goederen.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 13

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
Feitelijke scheiding tussen echtgenoten: elk op een apart adres wonen is genoeg; om de
feitelijke scheiding te bewijzen is het handig apart gedomicilieerd te zijn.
Wettelijke samenwonenden: twee personen die samenwonen en over hun samenwoonst
een officiële verklaring hebben afgelegd bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van
hun gemeente.
Samenwoningscontract: is een contract dat samenwoners afsluiten onderling of bij de
notaris, en waarin zij hun afspraken vastleggen. Een samenwoningscontract vereist geen
wettelijke samenwoonst, gewoon samenwonen is genoeg.
Gewoon samenwonenden: 2 (of meer) personen die gewoon op hetzelfde adres wonen
en samen een huishouden vormen? Hun statuut is alleen belangrijk voor de
successierechten CHECK die na één jaar samenwonen even laag zijn als voor gehuwden.
EINDE KADER
4.6 Kader: de huwelijksgemeenschap / de eigen goederen
Het wettelijk stelsel geldt
voor Jan & Lena gehuwd zonder contract, zowel als
voor Michel en Suzanne gehuwd met een contract van wettelijke gemeenschap, of van
gemeenschap van aanwinsten
Zij vallen onder het “wettelijk stelsel”. Dat betekent dat ze drie potjes hebben:
één potje zijnde de huwelijksgemeenschap met al wat ze verwerven vanaf de datum van
het huwelijk en de schulden aangegaan voor de huishouding en de gemeenschappelijke
bezittingen, en twee potjes, voor elk één met hun eigen goederen.
Eigen goederen zijn grosso modo wat Jan en Lena en Michel en Suzanne al vٕóór het
huwelijk vergaard hadden, bv. Jans spaarboek, Lena’s meubeltjes, Michels sportwagen
en Suzannes schilderijen, en wat ze tijdens het huwelijk krijgen (schenkingen) of erven.
Een huwelijkscontract kan afwijken van het wettelijk stelsel; ofwel schept het
méér gemeenschap (een stelsel van algehele gemeenschap van alle goederen, dus ook
van de goederen van voor het huwelijk en van wat tijdens het huwelijk door elke
echtgenoot geërfd of gekregen wordt), ofwel helemaal geen gemeenschap bij een stelsel
van volstrekte scheiding van goederen. Bij scheiding van goederen zijn alle goederen van
de echtgenoten eigen.
EINDE KADER
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 14

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
4.7 Liever volle eigendom of geld dan blote eigendom?
Kunnen kinderen hun deel opeisen?
Hebben de echtgenoten geen huwelijkscontract opgesteld en elkaar geen gift gedaan,
dan erven de kinderen van zijn nalatenschap de blote eigendom, en Lena het
vruchtgebruik daarvan. De kinderen kunnen vragen dat hun langstlevende ouder zijn
vruchtgebruik “omzet”, dat wil zeggen hun voor de blote eigendom een geldsom of een
rente geeft. Voor de omzetting van de blote eigendom van de gezinswoning in geld moet
de langstlevende echtgenoot akkoord gaan.
De kinderen kunnen aan de langstlevende ouder vragen hun naakte eigendom uit te
betalen op het moment dat hij of zij de echtelijke woonst verkoopt om een kleinere
woning, een appartement bijvoorbeeld, aan te kopen. De langstlevende ouder zal hun
dat niet kunnen weigeren.
Echtgenoten sloten vóór de wet van 1981 al eens een contract van “wie langst leeft, al
heeft”. Dat betekent dat, wanneer Jan sterft, Lena de hele huwelijksgemeenschap in
volle eigendom erft en de kinderen dus niets erven tot wanneer ook hun moeder Lena
overlijdt. Die clausule beveiligt de langstlevende echtgenoot tegen de kinderen.
5 Erven zonder risico’s
Opgelet voor de schuldeisers
Je bent niet verplicht een nalatenschap dadelijk zonder meer te aanvaarden, maar eens
je aanvaard hebt kun je niet meer terug.
Ben je beducht voor de schulden van de overledene, dan kun je zijn nalatenschap
aanvaarden onder voorbehoud van boedelbeschrijving, dat wil zeggen in afwachting van
een inventaris, of ze radicaal verwerpen. Doe ondertussen niets dat voor de schuldeisers
de schijn geeft dat je de nalatenschap aanvaardt, dat je je gedraagt als erfgenaam en
dus voor hen aanspreekbaar bent. Als erfgenaam ben je immers verplicht de schulden
van de overledene te betalen in verhouding tot je aandeel in de erfenis.
Wat mag je niet doen om de schijn te wekken dat je de nalatenschap aanvaardt? De
woning van de overledene leeghalen, zijn meubels verkopen of naar de kringloopwinkel
brengen. Je mag geen geld afhalen van zijn bankrekeningen, zelfs geen kleine bedragen,
je mag geen onroerende goederen in bezit nemen. Ook niet-dringende schulden, zoals
onroerende voorheffing van een onroerend goed uit de nalatenschap, laat je beter
onbetaald liggen.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 15

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
Wat mag je wél doen? Acties waardoor je de schulden beperkt en ieders belangen
veiligstelt:
de aangifte van de nalatenschap (mee-)ondertekenen
dringende schulden betalen: de begrafeniskosten, ereloon van de arts
je mag de huur opzeggen, het water, de gas en de elektriciteit afsluiten
contracten met kabelTV, internet en telefoon opzeggen
bederfbare goederen (inhoud van de diepvriezer)verkopen
goederen verkopen waarvan de bewaring veel kosten met zich brengt (een voertuig
dat in een gehuurde garage gestald is, een boot die in gehuurde hangar staat)
verkopen.
Bij al deze handelingen vermeld je duidelijk dat je ofwel de nalatenschap slechts
aanvaardt onder voorbehoud van boedelbeschrijving, ofwel de nalatenschap al verworpen
hebt. Zo kan er geen misverstand met de schuldeisers ontstaan.
Over de aanvaarding, “onder voorbehoud van boedelbeschrijving” leg je een verklaring af
op de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van de plaats van het overlijden. Je
neemt mee een uittreksel van de overlijdensakte, je identiteitskaart en betaalt een
rolrecht van € . Je verklaring verschijnt in het Belgisch Staatsblad (gratis voor iedereen
toegankelijk op www. belgischstaatsblad.be). De schuldeisers van de overledene krijgen
drie maand om zich met een aangetekende brief met hun vordering aan te melden. Je
maakt dan eerst een (onderhandse of notariële) inventaris van de hele nalatenschap op.
Na de drie maanden, of nadat de inventaris rond is als dat tijdstip vroeger valt, heb je
veertig dagen tijd om je te beraden over wat je doen: aanvaarden of verwerpen. Je
aanvaardt de nalatenschap definitief eens je zeker bent dat de balans van actief en
passief positief uitpakt, zoniet moet je ze gaan verwerpen.
De nalatenschap verwerpen doe je door een verklaring af te leggen op de griffie van de
rechtbank van eerste aanleg van de plaats van het overlijden, je biedt je aan met een
uittreksel van de overlijdensakte en je identiteitskaart, en betaalt er een rolrecht van €?.
Voor het verwerpen van een nalatenschap heb je dertig jaar de tijd. Je kan binnen
diezelfde termijn van 30 jaar terugkomen op je eerdere verwerping, op voorwaarde dat
de nalatenschap ondertussen niet door andere erfgenamen aanvaard is.
Het verwerpen van de nalatenschap ontslaat je niet van de betaling van
begrafeniskosten. Hetzelfde geldt voor de kosten voor de verpleging en de opname in het
ziekenhuis die het overlijden onmiddellijk voorafgingen, je onderhoudsplicht blijft bestaan
tegenover je echtgenoot en bloedverwanten in rechte lijn (zie verder).
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 16

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
6 De nalatenschap samenstellen
6.1 Eerlijk onder erfgenamen
De bevoorrechte erfgenaam (zie kader wie dat is) heeft twee mechanismen die zijn
voorbehouden erfdeel beveiligen:
1) de “inkorting”: wanneer de overledene meer heeft weggeschonken dan zijn
beschikbaar deel, kan de bevoorrechte erfgenaam aan eender welke begunstigde (niet
alleen aan een andere erfgenaam) vragen terug te geven wat hij teveel ontving boven
het beschikbaar deel (zie in de kader hoeveel dat is)
2) de “inbreng”: elke erfgenaam moet opgeven wat hij vóór het overlijden kreeg. Een
aantal schenkingen moet je niet inbrengen: de kosten van voeding, onderhoud, van het
aanleven van een ambacht, van uitrusting, de kosten van een bruiloft en de normale
geschenken. Wat je wél moet inbrengen is wat je kreeg “om je een stand te verschaffen”
(bv. je eerste auto, meubels, appartement), en wat je kreeg in je huwelijkscontract. Ga
je erven van je ouders, dan zijn ook de giften aan jouw kinderen vrijgesteld van inbreng.
Blijkt de schenking kleiner dan het beschikbaar deel, dan mag je ze behouden; is ze
groter, dan moet hij wat hij teveel kreeg aan de nalatenschap afstaan.
Wat moet je precies inbrengen?
je kreeg een kapitaal: het kapitaal zelf, en de interesten en vruchten ervan vanaf het
overlijden
je kreeg een onroerend goed (grond of huis): de grond of het huis zelf, aan de waarde
bij het overlijden
De sanctie wanneer je vergeet in te brengen:
Een erfgenaam die goederen uit de nalatenschap heeft weggemaakt of verborgen
gehouden, verliest zijn aanspraak daarop.
6.2 Het snuffelrecht van de erfgenaam
Als erfgenaam mag je aan de bank alle informatie vragen over de tegoeden en
bankrekening van de overledene, en als het opzoeken technisch mogelijk is, over alle
bewegingen in deze gelden over de laatste 5 jaar.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 17

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
7 De nalatenschap verdelen
7.1 minnelijk of gerechtelijk
Het Burgerlijk Wetboek (art. 815) zegt dat niemand verplicht is in onverdeeldheid te
blijven. Elke erfgenaam kan de verdeling van de nalatenschap vragen. Meestal proberen
erfgenamen er onder elkaar uit te geraken: men palavert tot er een minnelijke regeling
uit de bus komt. Zit er in de nalatenschap een onroerend goed, dan heeft men een
notaris nodig om de verdeling te regelen. Komen erfgenamen overeen, dan kan alles bij
één notaris gebeuren. Zit er een kink in de kabel, dan verwachten erfgenamen ten
onrechte dat de notaris die zij spontaan geraadpleegd hebben na het overlijden de zaak
wel zal oplossen. Dat kan hij/zij niet, alleen een notaris die aangesteld is door de
rechtbank op vraag van een erfgenaam kan knopen doorhakken, kavels samenstellen
voor de erfgenamen en wanneer nodig onroerende goederen verkopen en de opbrengst
ervan verdelen.
Recent is de mogelijkheid geschapen om de rechtbank te vragen een bemiddelaar in
familiezaken aan te stellen.
7.2 K.I. kleiner dan € 1.565: de wet van 16 mei 1900 op de kleine
nalatenschappen
Wanneer een nalatenschap onroerende goederen bevat die, voor het geheel of voor een
deel, een K.I. hebben lager dan € 1.565, dan gelden voor de verdeling daarvan speciale
regels:
de langstlevende echtgenoot met een minderjarig kind, mag aan de vrederechter
vragen het vruchtgebruik behouden tot dit kind meerderjarig is;
bepaalde erfgenamen hebben het recht te vragen het onroerend goed met zijn
meubels, landbouwmateriaal, dieren, grondstoffen en beroepsvoorwerpen in zijn
geheel over te nemen tegen schattingswaarde, hun rangorde staat in de wet:
1° de langstlevende echtgenoot
2° de afstammeling aangewezen door de overledene
3° de afstammeling die tot aan het overlijden op regelmatige en voortdurende wijze in
het bedrijf meewerkte, zelfs zonder het huis te bewonen
4° de afstammeling die tot aan het overlijden met de overledene of zijn echtgenoot
het huis bewoonde en hem hulp en bijstand verschafte
5° de afstammeling die bij het overlijden het huis bewoont
6° de afstammeling die door de meerderheid wordt aangewezen of, als er geen
meerderheid is, uitgeloot wordt.
De kandidaat-overnemers kunnen de vrederechter vragen één of meer schatters aan te
wijzen. De overnemer moet het overgenomen goed minstens 5 jaar behouden. Hij moet
het binnen de drie maanden na de overname en gedurende vijf jaren na de akte van
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 18

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
overname persoonlijk betrekken en exploiteren. De sanctie hierop is een extrabetaling
aan de anderen van 20 % van de prijs van de overname.
7.3 Continuïteit van het landbouwbedrijf
Voor landbouwbedrijven geldt een specifieke erfregeling voor het bevorderen van hun
continuïteit, zonder dat hun K.I. ter sprake komt. Ze is vastgelegd in de wet van 29
augustus 1988, en gelijkt sterk op de wet over de kleine nalatenschappen.
Het bijkomende voordeel van de regeling voor landbouwbedrijven is dat je niet persé het
hele goed moet overnemen, een gedeelte overnemen mag ook.
8 Uitdelen voor je overlijden: schenken, ouderlijke verdeling
8.1 Gegeven blijft gegeven?
Een schenking kan je herroepen wegens ondankbaarheid. De voorwaarden voor een
herroeping zijn veel minder streng dan voor de onwaardigheid (zie hoger).
Je bent volgens de wet ondankbaar wanneer je
een aanslag pleegt op het leven van de schenker
je de schenker hebt mishandeld, grof beledigd of je tegenover hem misdrijven hebt
gepleegd
de schenker die behoeftig is, weigert levensonderhoud te geven, dat wil zeggen
financieel te steunen.
Uiteraard kan je in de schenkingsakte bepalen dat de schenking vervalt wanneer de
begunstigde de voorwaarden die erin vervat zijn niet nakomt.
Gehuwden opgelet: tussen echtgenoten zijn alle schenkingen steeds herroepbaar, je
moet daarvoor zelfs geen enkele reden opgeven. Alleen de schenkingen bij
huwelijkscontract genoteerd kun je niet meer ongedaan maken.
8.2 Schenken aan wie voor je zorgt?
Dokters in de geneeskunde of de heelkunde, officieren van gezondheid en apothekers die
een persoon hebben behandeld gedurende de ziekte waaraan hij overleden is mag je niet
begunstigen in een testament. De groep die je niet mag begunstigen is recent (wet van
22 april 2003) nog uitgebreid naar de beheerders en personeelsleden van rustoorden,
rust- en verzorgingstehuizen en van om het even welke collectieve woonstructuur voor
bejaarden waar je verblijft. De wet maakt een uitzondering op deze algemene regel voor
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 19

Liliane Versluys Dossier Erfrecht
1° de beschikkingen tot vergelding van diensten, als de vergelding niet buitensporig is
2° algemene schikkingen voor bloedverwanten tot en met de vierde graad (neven en
nichten, ooms en tantes) op voorwaarde dat je geen afstammelingen hebt
3° de bedienaren van de erediensten en andere geestelijken, en de afgevaardigden van
de Centrale Vrijzinnige Raad.
8.3 Ouderlijke verdeling
Ouders en grootouders kunnen nog tijdens hun leven hun goederen verkavelen en
verdelen tussen hun kinderen en afstammelingen.
De ouderlijke verdeling wordt vaak gebruikt om de opvolging in een handelszaak te
regelen: één kind krijgt de zaak, en betaalt een opleg aan de andere kinderen. Deze
constructie kan ook gebruikt worden wanneer de ouders uit de gezinswoning willen
vertrekken, en ze willen toewijzen aan één kind dat er grote verbouwingen in wil
verrichten. Vaak wordt de vorm van de ouderlijke verdeling aangewend wanneer ouders
de zorg voor hun gehandicapt kind na hun overlijden willen veiligstellen. Een voorwaarde
van deze verdeling is dat alle kinderen erbij betrokken worden en ermee akkoord gaan,
anders is ze nietig. Meestal zal een notariële akte nodig zijn.
Indien bij het overlijden van de ouder/s blijkt dat de kavels te ongelijk waren, kan de
erfgenaam die zich voor meer dan één vierde benadeeld voelt of die vaststelt dat een
van de deelgenoten meer krijgt dan de wet toestaat, de verdeling voor de rechtbank
betwisten.
02/01/2009 | Knops Publishing | www.advocatennet.be 20