Praktijkvoorbeeld 'Stapsgewijs samenvatten bij geschiedenis ...

Praktijkvoorbeeld ‘Stapsgewijs samenvatten bij geschiedenis’
Mondelinge activiteiten
In de klas
Bram: Wat we daarna gaan doen is proberen om van deze tekst de samenvatting te maken. Dat gaan
we net zo doen als dat we altijd doen met een tekst, met taal. Dus we gaan eigenlijk het schema
maken en aan de hand van dat schema zo meteen de samenvatting. Ja?
Interview
Bram: Ja, ik vind het belangrijk dat taal in alle lessen aan bod komt, omdat kinderen eigenlijk de hele
dag bezig door zijn met taal. En zonder taal lukken die andere lessen ook eigenlijk niet. Je hebt ze
nodig voor wereldoriëntatie, eigenlijk ook voor rekenen. En taal komt in alle lessen aan bod, of ze
nou ergens iets voor moeten schrijven of iets moeten opzoeken, eigenlijk de hele dag door ben je
bezig met taal.
Heleen: Leerlingen zijn echt heel erg afhankelijk van taal en het begrijpen van taal om ook kennis te
kunnen opdoen en dat is natuurlijk waar het uiteindelijk over gaat in zo’n klas, in een groep en voor
alle leerlingen. Daarom is het ook echt wel belangrijk dat leerkrachten zich ervan bewust zijn dat ze
juist ook buiten de taallessen continu met taal bezig zijn. En dat ze daar dus ook heel taal stimulerend
aan het werk kunnen gaan.
In de klas
Bram: Het schema, hoe zit het schema ook alweer in elkaar? Wie kan het vertellen? Tobias.
Kind: Ja, het begint met waar het helemaal over gaat.
Bram: Ja.
Kind: En dat is nu Anne Frank.
Bram: Maar hoe noemen we dat?
Kind: De titel.
Bram: Nee, niet de titel…
Kind: De hoofdgedachte.
Bram: Dat is in een paar regels vertellen waar de tekst over gaat.
Interview
Bram: Nou ja, om bijvoorbeeld te zorgen dat alle kinderen het doel van de activiteit begrijpen en ook
daadwerkelijk de activiteit zelf te begrijpen, is het belangrijk om altijd met de kinderen te controleren
of ze daadwerkelijk de opdracht hebben gesnapt. Voordat wij aan een les beginnen, wordt altijd het
doel aan de kinderen gemeld en daar zit meestal een instructie aan vast. Dat controleer je bij de
kinderen of ze het begrepen hebben. En de kinderen die daar nog steeds moeite mee hebben, die

pak je meestal apart in een kleiner groepje om daar nog een keer extra uitleg aan te geven. Of wat
hier heel vaak ook voorkomt is dat kinderen elkaar die uitleg geven.
In de klas
Bram: Ze hebben drie alinea’s, okee. Nou, kunnen we zo gaan doen.. Wat hoort hier ook alweer te
staan, hoe heette het, Tobias?
Kind: Anne Frank. Uh…
Bram: Hier hebben het onderwerp van de tekst.
Kind: Ja… en dan de deelonderwerpen.
Bram: Deelonderwerpen, dat is dus het onderwerp per alinea.
Interview
Bram: Door de jaren heen leer je steeds meer dat taal eigenlijk het belangrijkste onderdeel van je
onderwijs is. Zonder taal komen die kinderen niet vooruit en daardoor pak jij als groepsleider heel
snel dingen op om kinderen extra uitleg daarin te geven. Dus komt er bij een andere les iets aan bod
van taal, speel je daar meestal op in.
Heleen: Bijvoorbeeld in het curriculum voor Nederlands kun je daar speciaal gaan kijken van nou, we
hebben nu voor het idee van dat je bijvoorbeeld in de taallessen bij begrijpend lezen aan de slag
gaat met leesstrategieën. Nou, dat is natuurlijk bij uitstek iets wat je moet gaan toepassen, wat ook
de leerlingen moeten gaan toepassen dus ze moeten, die transfer moet plaatsvinden bij
geschiedenislessen, bij aardrijkskundelessen, waar vaak heel veel gelezen moet worden om toch
begrip op te kunnen doen, nieuwe dingen te kunnen leren.
In de klas
Bram: Lin, had je nog meer?
Kind: Ja, militaire dienst.
Bram: Militaire dienst. Bo, zou jij even het woordenboek willen pakken en even dat op gaan zoeken?
Ok. Vertel.
Kind: Nou, er staat: “te maken hebben met het leger, de militaire politie, de speciale politie die bij
het leger hoort”.
Interview
Heleen: Dat klinkt zo heel eenvoudig, zo van nou dat ligt toch voor de hand. Maar in de praktijk blijkt
gewoon dat dat helemaal niet zo eenvoudig is. En dat je zowel dus leerkrachten in opleiding als
leerlingen in de groep echt zal moeten helpen om daar bewust voor te kiezen: “Ho wacht even, ik
heb toch geleerd van als ik een moeilijke tekst, als ik een tekst krijg ik die ik best moeilijk vind,
misschien moet ik dan eerst eens goed kijken naar de titel en de kopjes. Moet ik beter gaan kijken
naar de afbeeldingen die erbij staan, moet ik misschien nog eens beter gaan letten op

signaalwoorden in alinea’s”. Dat zijn dan zeg maar strategische stappen die je kunt zetten om zo’n
tekst aan te pakken en daar meteen ook mee kennis op te kunnen gaan doen.
Bram: Wat ik altijd probeer te doen, taal vinden, als je echt taallessen gaat geven vinden kinderen
meestal saai en veel van hetzelfde. En wanneer jij taal probeert te integreren in andere vakgebieden
zien kinderen het niet meer als taal terwijl ze er wel mee bezig zijn en ook de doelen leren, maar ze
denken dat ze bijvoorbeeld geschiedenis aan het doen zijn wat ze heel leuk vinden. En zelfs bij een
gymles kun je heel makkelijk taal gebruiken.
Heleen: Wat je in praktijk ziet is dat het voor leerlingen ook een eye opener kan zijn als zij zich er
bewust van worden dat de dingen die ze leren bij de taallessen en de stappenplannetjes en de
stroomschema’s en de handige tips en de tips en de trucs en de regeltjes die je moet onthouden, dat
dat niet ophoudt op het moment dat het taalboek dichtgaat. Maar dat dat handige gereedschappen
zijn die je ook gaat gebruiken als je op enig ander moment van de dag met een tekst aan de gang
moet of als je een tekst moet schrijven zelf.