Krijg ' de vinkentering

i. Ziekteverwensingen
Op de ranglijst van verwensingen staan verwensingen waarmee men een
ander een ziekte of een ziekelijke aandoening toewenst, fier op de eerste
plaats. In het Nederlands wordt vermoedelijk meer met ziektes verwenst
dan in welke taal dan ook.
Welke ziektes wensen wij de ander bij voorkeur toe? Als we kijken naar
het aantal verwensingen per ziekte, dan staat kanker onbetwist bovenaan,
gevolgd door (vormen van) diarree, tering en tyfus. De achtervolgende
groep bestaat uit (vormen van) koorts, pest, colère (klere), pleuris en pokken.
Daarna volgt het grote peloton, onder aanvoering van allerlei aandoeningen
aan lichaamsdelen, gevolgd door kleinere groepjes en - helemaal
aan het eind - een lange stoet van eenlingen. Onder de achterblijvers
zijn er enkele, zoals aids, die spoedig naar voren zullen spurten; andere
ziektes, zoals pest en pokken lijken, zeker als we dat met vroeger vergelijken,
enigszins op hun retour.
De ranglijst van het aantal verwensingen per ziekte zegt wel iets, maar
lang niet alles over hoe vaak bepaalde uitdrukkingen worden gebruikt. Zo
zijn er maar weinig verwensingen met pest en pokken, maar die worden
wel erg vaak gebruikt. Gevarieerdheid moet dus worden onderscheiden
van frequentie, al zal een frequente verwensing meestal een groter aantal
uitgebreide varianten kennen.
Bovendien beschikken de meeste mensen slechts over een beperkt verwensingen-repertoire.
Veel informanten wijzen daar ook op: er zijn slechts
een paar verwensingen die ze echt regelmatig gebruiken. Maar aan de andere
kant blijven juist de unieke verwensingen, en dan vooral de ziekteverwensingen,
veel van onze zegslieden hun leven lang bij. Dat geldt in
het bijzonder voor oudere mensen die zich massaal ziekteverwensingen
uit hun jeugd herinnerden, vaak met exacte gegevens over het waar, wie
en waarom. De jonge informanten, bijna altijd scholieren, stuurden
meestal korte, harde ziekteverwensingen toe die vaak direct aansluiten bij
de actualiteit. In deze verwensingen komen vaak ook Engelse woorden
voor.
Welke soorten ziektes en aandoeningen treffen we zoal aan? Wat dit
betreft zijn er twee groepen te onderscheiden: échte ziektes en fictieve ziektes.
De categorie echte ziektes valt weer uiteen in twee groepen: zeer ernstige,
vaak dodelijke ziektes {aids, kanker, pest, tering, tyfus en dergelijke)
en minder kwaadaardige, niet-levensbedreigende ziektes of aandoeningen
23