recensie Thilo Sarrazin: Deutschland schafft sich ab, door Pieter ...

Walter Kohl – Leben oder gelebt werden – een recensie.
Was Walter Kohl (1963) niet „de zoon van‟ (Helmut Kohl, 1930), de denominatie waartegen hij zich
een groot deel van zijn leven verzette, dan was dit boek niet half zo spannend als het nu is.
Maar Walter is dus wel de zoon van en daardoor krijgt het boek de dimensie die het nodig heeft. Wie
even vergeet waar het in dit boek over gaat en het loskoppelt van zijn context raakt wellicht snel
verveeld. Veel van wat geschreven is, is in andere boeken ook al eens beschreven; een moeilijke
vader-zoon-relatie, emotionele verwaarlozing op jonge leeftijd, de klassieke man-vrouw-verhouding
van de jaren vijftig en zestig, het verdrongen oorlogstrauma, de permanente staat van euforie waarin
een succesvol politicus leeft, maar ook het enorme tijdsbeslag dat gevraagd wordt van politici en de
grote belasting voor huwelijk en familie. De heer W. Bos en mevrouw F. Halsema gaven er niet voor
niets op een onverwacht moment de brui aan. En de jonge vader J.-P. Balkenende werkt
tegenwoordig weer op fietsafstand van zijn werk…..
Het boek houdt echter niet op in de naakte ventilatie van vaderlijke tekortkomingen. Walter Kohl
scheert na zijn scheiding en zijn matige zakelijke successen langs de spreekwoordelijke ravijnen van
zelfmoord. Tot zelfdoding komt het niet. Anders was dit boek nooit geschreven. Na de tragische dood
van zijn moeder, ontdaan van alle materiële geneugten en beroofd van elk zelfrespect ontleedt hij de
onschuldige lijkende vraag van zijn vijfjarige zoontje: “Papa, macht das Leben Spass?” Het antwoord
lijkt evident, het leven is helemaal niet leuk. Maar daarbij blijft het niet. Hij begint zich af te vragen
waarom het leven dan niet leuk is, en wanneer misschien wel. Juist op tijd beseft hij dat hij het
tegenover zijn zoon niet kan verantwoorden om uit het leven te stappen. Dat is het begin van een
antwoord. In de kern is hij altijd geleefd geworden, vindt hij. Is hij altijd aangesproken en beoordeeld
op zijn afkomst – een Kohl, de bevoorrechte zoon van de Bondskanselier. Dat laatste ervaart hij
echter zelf totaal anders.
Geleidelijk aan weet hij zich te ontworstelen aan de cocon waarin hij gevangen zit. Een Koreaanse
collega, met wie hij later trouwt, is hem daarbij behulpzaam.
Het boek laat op een tamelijk openhartige manier zien wie Walter Kohl is, wie Helmut Kohl achter de
politieke coulissen is en hoe de familieverhoudingen waren. Walter weet zichzelf te bevrijden uit zijn
mentale omklemming. Het komt zelfs tot een bijbelse verzoening met zijn vader. Dat thema is de
toegevoegde waarde van het boek. Het gaat om feiten en achtergronden die een persoon gevormd
hebben, over het begrip daarvan, over het ontbreken van de veronderstelde kwade opzet, maar ook
over de acceptatie van de onveranderbaarheid van mensen en gebeurtenissen, een acceptatie die
niet alleen beredeneerd moet worden, maar ook een vergeving die ten diepste wordt gevoeld. Het is
zoals het is. Es ist ja halt so.
Op het einde gaat het toch nog mis. Als Helmut op zijn 78-ste hertrouwt, stuurt hij een mededeling
achteraf per (wel zeer ouderwets) telegram aan zijn zonen, die deze manier van communiceren zeer
ongepast vinden.
Hoewel de overgangen tussen de hoofdstukken soms wat bruusk zijn heeft de redacteur-uitgever
goed werk gedaan. Voor een niet-professionele auteur schrijft Kohl goed, heeft hij zijn gedachten en
gevoelens tijdens het schrijven goed op orde gekregen en was het schrijven zelf tegelijk een
therapeutische oefening. Sommige hoofdstukken hadden beter achterwege kunnen blijven. Het is
goed dat de zoon Kohl zich niet opnieuw de les heeft laten lezen. En de uitgever, die vond het goed.
Zo af en toe komt het boek akelig dichtbij. Elke zoon heeft een vader en heeft of had bijgevolg ook
bijna altijd een relatie met zijn vader. Onderweg werd ik weer even boos op mijn leraar Duits van de
middelbare school, die met zijn harde stem, Duitse Gründlichkeit en Pruissisch-Spartaanse discipline
heel wat kinderzieltjes heeft beschadigd en leerlingen een levenslange afkeer heeft bezorgd van de
Duitse taal- en letterkunde.
Dit boek gaat over zelfbestemming. De drang naar zelfbestemming begint in de pubertijd en kan soms
vele tientallen jaren daarna nog naklinken. In het voorbijgaan laat het nog even zien wat de Tweede
Wereldoorlog voor de jonge Duitsers zelf betekend heeft. Dat kan moeilijk worden onderschat. Het laat
ook zien hoe politiek (soms) werkt. Onvoorwaardelijke loyaliteit aan personen wordt gevraagd en maar
zelden gegeven. Het zijn vrijwel allemaal „Zwecksfreundschaften‟. Behalve die paar die boven de
partijpolitieke belangen uitstijgen. Die onafhankelijke en vergevingsgezinde geesten maken de
wereldpolitiek. Die breken muren af en slechten tegenstellingen; Monnet, Schumann, Kohl, Mandela,
Gandhi en nog een paar anderen.

Pieter Lanser
Vlijmen, 7 februari 2011