Sessie 1 - Dementiescreening bij migranten - StudieArena
Sessie 1 - Dementiescreening bij migranten - StudieArena
Sessie 1 - Dementiescreening bij migranten - StudieArena
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Dementiescreening</strong> <strong>bij</strong><br />
oudere <strong>migranten</strong><br />
Obstakels en oplossingen<br />
4 oktober 2012<br />
Özgül Uysal &<br />
Juliette Parlevliet<br />
Is er een probleem?<br />
Stellingen<br />
Oudere <strong>migranten</strong> hebben een<br />
vergelijkbare zorgbehoefte als<br />
autochtone ouderen<br />
Inhoud<br />
• Is er een probleem ?<br />
• Wat is het probleem?<br />
• Aanmelding, diagnostiek, behandeling<br />
• De CCD<br />
• Onderzoek tot nu toe<br />
• SYMBOL onderzoek<br />
Stellingen<br />
Het voorkomen van dementie onder<br />
oudere <strong>migranten</strong> wijkt niet af van de<br />
prevalentie <strong>bij</strong> autochtone<br />
Nederlanders<br />
Stellingen<br />
Praten over dementie is een taboe<br />
onder (de familie van) oudere<br />
<strong>migranten</strong><br />
05-10-12<br />
1
Wat is het probleem?<br />
Verband tussen leeftijd en<br />
dementie<br />
v 35<br />
% dement<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
65 70 75 80 85 90+<br />
leeftijd<br />
Dementie <strong>bij</strong> allochtone<br />
ouderen<br />
vrouwen<br />
mannen<br />
• Prevalentie dementie onder allochtone<br />
Nederlanders is onbekend<br />
• Geschat: nu 10.000 niet-westerse<br />
allochtone ouderen met dementie<br />
Dementie<br />
• Dementie wordt een steeds groter<br />
probleem<br />
• Bijna 200.000 mensen met dementie in<br />
Nederland<br />
• Door vergrijzing toename verwacht<br />
• Trend: vroegtijdig vaststellen<br />
Wat is het probleem?<br />
• Meer oudere <strong>migranten</strong> (vergrijzing<br />
allochtone bevolking)<br />
• Veel specifieke risicofactoren voor<br />
dementie<br />
Meer dementie <strong>bij</strong> oudere <strong>migranten</strong><br />
Een paar cijfers<br />
• 11% NL bevolking is van niet-westerse<br />
orgine ; n = 1.738.452<br />
• 1e generatie: 1.014.476<br />
- Turkije (373.714)<br />
- Suriname (335.779)<br />
- Marokko (335.127)<br />
- Nederlandse Antillen & Aruba (131.841)<br />
- China, Afghanistan, Irak, Iran (>40.000 elk)<br />
05-10-12<br />
2
Aantallen niet westerse,<br />
allochtone ouderen<br />
• > 65 jaar: 160.000<br />
• > 55 jaar: 355.000<br />
Opleiding Turkse ouderen<br />
vrouwen<br />
mannen<br />
Afgeronde opleiding<br />
geen Geen basisschool Basisschool vbo/mavo VMBO/MAVO hoger<br />
87<br />
53<br />
17<br />
26<br />
6 6<br />
0% 20% 40% 60% 80% 100%<br />
1<br />
4<br />
Karakteristieken<br />
• Zeer laag opleidingsniveau<br />
• Beheersing Nederlands niet tot<br />
nauwelijks<br />
• Laaggekwalificeerd werk<br />
• Minst geïntegreerd, sociale afstand<br />
• Uitkeringsafhankelijk > 60%<br />
Allochtone ouderen & taal<br />
• 1e generatie oudere <strong>migranten</strong> (> 55<br />
jaar)<br />
- 60% heeft geen of nauwelijks begrip<br />
van Nederlandse taal<br />
- Marokkaanse talen zijn veelal<br />
mondeling, niet schriftelijk<br />
• Taalbarrière: huidige cognitieve<br />
screening onbetrouwbaar<br />
05-10-12<br />
3
Europees onderzoek<br />
geheugenpoliklinieken<br />
• Communicatieproblemen<br />
• Onvoldoende kennis over cultuur<br />
• Onvoldoende adequate diagnostische<br />
instrumenten<br />
Nielsen et al. (2010)<br />
Uw ervaringen?<br />
Obstakels?<br />
1. Aanmelding<br />
2. Diagnostiek<br />
3. Behandeling<br />
Aanmelding: oplossingen<br />
• Huisarts / thuiszorg signalerende rol, de<br />
weg wijzen<br />
• Voorlichter Eigen Taal en Cultuur<br />
• Weten over Vergeten,<br />
Geheugenspreekuur<br />
• Voorlichten over doel en werkwijze<br />
onderzoek (bv. DVD)<br />
Uw ervaringen?<br />
Obstakels?<br />
1. Aanmelding: obstakels<br />
• Niet herkennen van<br />
dementie als ziektebeeld<br />
• Schaamte/ taboe<br />
• Onbekendheid met<br />
zorgvoorzieningen<br />
2. Obstakels in diagnostiek<br />
05-10-12<br />
4
Taal<br />
Opleiding<br />
Niet alles is vertaalbaar:<br />
Geen<br />
opleiding<br />
‘gezellig’<br />
‘inshallah’<br />
‘wabi’<br />
Mannen Vrouwen<br />
Turks 55% 80%<br />
Marokkaans 80% 90%<br />
Analfabeet Mannen en vrouwen<br />
Turks 17%<br />
Marokkaans 36%<br />
Opleiding & Analfabetisme<br />
Beïnvloedt scores op tests enorm<br />
MMSE score van gezonde analfabeten<br />
14-20<br />
Ardila, 2010<br />
Cultuurbarrière<br />
Wijze van communicatie verschilt<br />
Impliciete verwachtingen: arts bepaalt<br />
‘Test-wiseness’ is beperkt<br />
Opleiding & Analfabetisme<br />
Beïnvloedt scores op tests enorm<br />
Bv. MMSE score van gezonde analfabeten<br />
?<br />
Analfabetisme<br />
Beperkt metalinguistisch bewustzijn<br />
=<br />
Kennis van taal en schrift<br />
bv: taal bestaat uit klanken<br />
(rijm, maar ook letterfluency)<br />
Kurvers, 2002<br />
05-10-12<br />
5
Analfabetisme<br />
bv: abstract redeneren<br />
Alle stenen op de maan zijn blauw. Een man gaat naar de<br />
maan en vindt een steen. Welke kleur heeft deze?<br />
Analfabetisme<br />
Fatima moet om 9 uur op school zijn.<br />
Is Fatima op tijd op school?<br />
Analfabeten (vaker):<br />
- Kijken op hun horloge<br />
- Zeggen: ik ken Fatima niet<br />
Invloed analfabetisme op<br />
cognitieve tests<br />
Cognitief domein Probleem<br />
Oriëntatie in tijd Jaartal<br />
Aandacht Cijferreeksen moeilijker<br />
Geheugen Minder kennis van<br />
geheugentechnieken<br />
Executieve functies Letterfluency,<br />
Overeenkomsten, Meander,<br />
WAIS onderdelen<br />
Taal Benoemen lijntekeningen /<br />
foto’s moeilijker dan<br />
objecten<br />
Visuospatiëel Minder tekenvaardigheden<br />
Moeite met abstractie,<br />
perspectief<br />
Analfabetisme<br />
Alle stenen op de maan zijn blauw. Een man gaat naar de<br />
maan en vindt een steen. Welke kleur heeft deze?<br />
Analfabeten:<br />
• Ervaringsgericht: ik ben nooit op de maan<br />
geweest dus ik weet het niet;<br />
ik zou de steen moeten zien<br />
• Verwerpen syllogisme: op de maan zijn<br />
helemaal geen stenen.<br />
Analfabetisme<br />
Nog een voorbeeld:<br />
Het voorlezen van een brief die<br />
vertrouwelijk is<br />
Natekenen<br />
“weer een 1!”<br />
05-10-12<br />
6
Anamnese<br />
• Tolk uitnodigen (Veldnormen IGZ)<br />
• Langer de tijd nemen<br />
• Rekening houden met andere<br />
verwachtingen en impliciete<br />
communicatie<br />
• Taalgebruik en zinslengte aanpassen<br />
• Checken of uitleg is begrepen<br />
Tests<br />
• Cognitieve screening/ NPO met tolk<br />
• Extra tijd<br />
• Meer voorbeelden<br />
• Rekening houden met beperkte validiteit<br />
• Kwalitatieve observaties<br />
• Informantvragenlijsten: IQCODE<br />
• Ergotherapeutisch onderzoek<br />
3. Zorgdiagnostiek &<br />
Behandeling<br />
Beperkte kennis van dementie<br />
(ouders jong overleden, taboe)<br />
Verwachtingen over zorg<br />
Beeld van verpleeghuis<br />
Heteroanamnese<br />
• Tolk<br />
• Onderscheid anamnese/ heteroanamnese<br />
verduidelijken<br />
• Vragen naar zaken die patiënt voorheen<br />
wel kon (Valkuil: vragen naar administratie)<br />
- Bv. weg vinden naar bekende winkels,<br />
buurthuis, moskee<br />
- Bv. eraan denken om te bidden<br />
- Bv. kennis van het Nederlands achteruit?<br />
Mogelijke neuropsychologische testen <strong>bij</strong><br />
niet-westerse allochtone ouderen<br />
Behandeling<br />
• Uitleg over dementie om taboe te<br />
doorbreken<br />
• Leefstijladviezen<br />
• Leesvaardigheid checken (folder omdraaien)<br />
• Meedenken in verdelen van de zorg<br />
binnen de familie<br />
• Cultuurspecifieke voorzieningen zoals<br />
dagopvang, foldermateriaal etc.<br />
05-10-12<br />
7
Cross-culturele<br />
<strong>Dementiescreening</strong><br />
Ontwikkeling en validatie van een<br />
neuropsychologische test<br />
CCD: een specifieke test<br />
Cross-culturele dementiescreeningstest<br />
Doel<br />
• Adequate differentiatie tussen nietdement<br />
↔ dement<br />
• Geschikt voor meerdere culturen<br />
• Invloed van taal en opleiding zo klein<br />
mogelijk<br />
CCD<br />
4 testen:<br />
• Obectentest geheugen<br />
• Zon-maantest tempo,<br />
responsinhibitie<br />
• Stippentest tempo, verdeelde<br />
aandacht<br />
• Kaartsorteer taak abstraheren, perseve-<br />
reren<br />
Obstakels in diagnostiek<br />
CCD: een specifieke test<br />
Cross-culturele dementiescreeningstest<br />
• Instructies in eigen taal<br />
• Zo veel mogelijk ‘cultuurvrije’ items<br />
• Respons zo veel mogelijk non-verbaal<br />
(bv. herkenningstaak)<br />
• Domeinen: geheugen, tempo, aandacht,<br />
executief functioneren<br />
CCD: Objectentest<br />
05-10-12<br />
8
Herkenning Objectentest CCD: Zon-maantest<br />
Stippentest<br />
CCD: stand van zaken<br />
• Validatie<br />
• Aanpassing<br />
• Opnieuw validatie<br />
• Gebaseerd op A-B interferentietest<br />
• A: lezen, B: interferentie<br />
Kaartsorteertaak<br />
Conceptformatie<br />
Abstraheren<br />
Persevereren<br />
CCD: stand van zaken<br />
Gevalideerd<br />
• Cross cultureel toepasbaar (T en M),<br />
Surinaams (2x) loopt<br />
• Chinees-Kantonese versie in ontwikkeling<br />
05-10-12<br />
9
CCD: stand van zaken<br />
• Matige- hoge test-hertestcorrelaties i.c.m.<br />
hoog onderscheidend vermogen pleiten<br />
voor de testbatterij<br />
• Verzameling normen en verdere<br />
validatiegegevens gaande<br />
CCD: stand van zaken<br />
Eind 2012/begin 2013 beschikbaar<br />
http://testweb.bsl.nl/tests/ccd/<br />
SYMBOL onderzoek<br />
v Verdere validatie en normering CCD.<br />
v Prevalentie dementie oudere<br />
<strong>migranten</strong> in NL.<br />
v Samenhang met comorbiditeit<br />
v Zorggebruik en zorgbehoefte.<br />
CCD: gebruik van de test<br />
Nu<br />
• In onderzoeksverband: dataverzameling tbv<br />
verdere validatie, normering<br />
• Test nog niet te gebruiken in patiëntenzorg,<br />
hoogstens ter ondersteuning eigen diagnose<br />
Straks<br />
• Op de geheugenpoli<br />
• Bij positieve uitslag advies: NPO met tolk<br />
Conclusie<br />
v Bij dementiediagnostiek van oudere<br />
<strong>migranten</strong> zijn taalbarrière, cultuur en<br />
analfabetisme obstakels.<br />
v Deze obstakels dienen verminderd of<br />
overwonnen te worden.<br />
v De Cross Culturele <strong>Dementiescreening</strong><br />
is een nieuwe mogelijkheid hiervoor.<br />
SYMBOL<br />
v 3000 ouderen testen<br />
v Bij positieve CCD: heteroanamnese<br />
v Advies aan huisarts<br />
v Follow-up <strong>bij</strong> huisarts<br />
05-10-12<br />
10
SYMBOL, werkwijze<br />
v Huisartspraktijken in Amsterdam, Utrecht,<br />
Den Haag, Rotterdam<br />
v Samenwerking met andere organisaties<br />
(ziekenhuizen, Parnassia, netwerk NUZO)<br />
SAMENWERKINGSVERBAND<br />
Slotervaartziekenhuis, Amsterdam<br />
Miriam Goudsmit, GZ-psycholoog<br />
Jos van Campen, geriater<br />
Miriam Capetti, geriater<br />
AMC<br />
Juliette Parlevliet, geriater<br />
Özgül Uysal, neuropsycholoog<br />
Sophia de Rooij, geriater<br />
Universiteit van Amsterdam<br />
Ben Schmand, klinisch neuropsycholoog<br />
AMC, UvA<br />
Master studenten: Marije de Hen, Marloes<br />
Vleeschouwer, Lotte Baan, Ikram Mizab,<br />
Daphne Li Ping<br />
Subsidies<br />
Innovatiefonds Zorgverzekeraars<br />
Nationaal Programma<br />
Ouderenzorg (NPO)<br />
Doel CCD en SYMBOL<br />
Verbeterde dementiezorg voor oudere<br />
<strong>migranten</strong><br />
؟ةﺓلﻝئﺉسﺱأﺃ<br />
05-10-12<br />
11
Change language