Algemene analyse - Schone Kleren

INDICATOR 2 - TOEPASSING
Een gedragscode mag nog zo goed zijn, het is slechts een
stuk papier. Het echte engagement van een bedrijf begint
pas bij de concrete toepassing, zodat dat de code effectief
kan bijdragen tot het garanderen van waardige werkomstandigheden
voor de kledingwerknemers in haar bevoorradingsketen.
De gedragscode uitvoeren vereist de ontwikkeling van
beheerssystemen en -procedures die de sociale normen verankeren
in alle activiteiten van de onderneming. Het lijkt dus
vrij logisch dat de code geïntegreerd wordt in de contractuele
voorwaarden die het bedrijf binden aan zijn leveranciers en
onderaannemers.
In 2008 toonde onze enquête aan dat slechts iets meer dan de
helft van de geselecteerde bedrijven hun gedragcode opnam
in de contracten met leveranciers. In 2010 stellen we vast dat
die praktijk ingang gevonden heeft. Slechts vier Belgische of
internationale ondernemingen die over een code beschikken
(Cassis, Benetton, Triumph International en We) maken
er nog geen contractuele clausule van. Met uitzondering van
de Amerikaanse bedrijven Lee en Wrangler en het Italiaanse
Benetton, beschikken veel bedrijven over gedragscodes die
vertaald zijn in de taal van het land of de streek waar zij zich
bevoorraden. We merken op dat Street One zijn leveranciers
verplicht zijn gedragscode te vertalen.
Dat is allemaal heel mooi, maar tot hiertoe blijft de gedragscode
nog steeds een communicatiemiddel of een instrument
voor risicobeheer. Ze zal nog niet bijdragen tot een verbetering
van de arbeidsomstandigheden. Daarvoor zijn andere stappen in
de praktijk nodig, om te beginnen de vorming van de betrokken
mensen.
Vorming
Men kan de arbeidsomstandigheden alleen verbeteren en de
rechten van de arbeiders beschermen als de laatstgenoemden
een actieve rol spelen bij de toepassing van de gedragscode. Dat
veronderstelt dat zij hun rechten kennen en opgeleid worden over
hoe ze de code kunnen gebruiken als ze dat wensen.
Om het mogelijk te maken dat de arbeiders zich vrij kunnen
uitdrukken, is het nuttig om vormings- of sensibiliseringssessies
buiten de fabriek en in samenwerking met geloofwaardige organisaties
te organiseren.
18 van de 24 bestudeerde internationale ondernemingen ontwikkelen
opleidingen voor hun directie en hun personeel dat betrokken
is bij de bevoorradingsketen, evenals voor de directie en het
personeel van hun leveranciers betrokken bij de toepassing van
de code. Enkel Diesel, Pimkie, Promod, S.Oliver (nochtans lid
van BSCI), Street One en Triumph International melden geen
enkel initiatief in die zin.
Er zijn echter veel minder bedrijven die vorming vermelden voor
de werknemers die hun producten maken. We willen hier wel
enkele initiatieven aanhalen: zo heeft H&M in Tirupur, India, een
programma ontwikkeld ter sensibilisering van de werknemers
over hun rechten en het kondigt ook de realisatie aan van een film
over dat onderwerp. De groep Bestseller (Jack&Jones, Only en
Vero Moda) heeft 100.000 brochures verdeeld onder de werknemers
van zijn Chinese leveranciers en 10.000 onder die van de
Turkse leveranciers om hen te informeren over hun rechten en
Vero Moda heeft in 2010 ook een vormingsprogramma voor hen
ontwikkeld. In China financiert Levi Strauss & Co lokale NGO’s
om de werknemers te informeren over hun rechten.Volgens Levi’s
hebben die vormingsprogramma’s tot op vandaag honderdduizenden
migrantenwerkneemsters bereikt. Nog altijd in China
steunt Levi’s de oprichting van comités voor veiligheid en hygiëne
met de werknemers van zijn leveranciers en faciliteert de dialoog
tussen die comités en de directie van de fabriek.
Van de bestudeerde Belgische ondernemingen, is Mayerline
de enige die meldt zijn personeel te vormen en toe te zien
op de deelname van zijn leveranciers aan opleidingen
georganiseerd door de Fair Wear Foundation (zie p. 20).
Mayerline maakt geen melding van vormingen voor de productiearbeiders.
Interne controle
Opdat de gedragscode impact zou hebben op de bedrijfsactiviteiten,
moet de toepassing ervan en de interne controle (monitoring)
erop de verantwoordelijkheid zijn van het management
dat daartoe is opgeleid. Zij moeten van de leveranciers kunnen
eisen dat ze adequaat rapporten bijhouden en dat ze aan de
controleurs, directieleden en de arbeiders toegang tot de registers
verlenen. Speciale aandacht moet geschonken worden
aan de omstandigheden waarin de interviews met de arbeiders
gebeuren. Die moeten plaats vinden buiten de fabriek, en er
moet over gewaakt worden dat de directie de antwoorden van
de arbeiders niet kan beïnvloeden. Werknemers moeten op een
toevallige manier geselecteerd worden, zonder inmenging van
de directie. Hun anonimiteit moet gewaarborgd worden en elke
sanctie achteraf vermeden worden.
Sommige bedrijven hebben teams voor “sociale naleving”
gevormd om deze taken uit te voeren. Andere hebben commerciële
bedrijven ingehuurd om de naleving van de gedragscode
met sociale audits te controleren. Tegenwoordig worden elk jaar
duizenden dergelijke audits georganiseerd. Nochtans zijn die
audits beperkt in de manier waarop ze de typische arbeidsomstandigheden
(zoals de vrijheid van vereniging) controleren. Er is
een ruime consensus over dat dit de oorzaak is van het feit dat ze
onvoldoende kwaliteit leveren. 1
Sommige organisaties blijven audits beschouwen als hét controle-instrument
bij uitstek. Dat is het geval van het Business Social
Compliance Initiative. 5 van de bestudeerde bedrijven zijn lid van
BSCI: Charles Vögele, Esprit, Inwear, S.Oliver en We.
Daarnaast is C&A lid van GSCP.
1 Zie daarover het rapport: «Looking for a quick fix», Clean Clothes Campaign,
2005. http://www.cleanclothes.org/publications/quick_fix.htm
Business Social Compliance Initiative (BSCI)
BSCI werd opgericht in 2004, binnen de Europese distributielobby, de
Foreign Trade Association. Het vloeit voort uit het initiatief van bedrijven
die hun inspanningen wilden bundelen en dubbel werk wilden
vermijden in hun respectieve audits. Zijn doelstelling is het verbeteren
van de arbeidsomstandigheden op de productiesites door middel van
audits en correctieve maatregelen bij vastgestelde inbreuken.
Het ontbreekt het BSCI echter aan legitimiteit.
• Het eist niet dat zijn leden een leefbaar loon betalen.
• In plaats van inbreuken op de code op te sporen, stelt BSCI zich
vaak in de plaats van een controle door een multipartiete organisatie
die samenwerkt met de vakbonden en de lokale NGO’s.
• Het beperkt zich tot een evaluatie van de conformiteit van de
productiesites aan zijn eigen gedragscode, het eist zelfs correctieve
maatregelen zonder rekening te houden met de invloed
van het bevoorradingsbeleid van een bedrijf op de mogelijkheden
tot verbetering van de arbeidsomstandigheden in de fabrieken.
• Het publiceert geen verslagen noch lijsten van de betrokken
fabrieken.
Klachtenprocedure
Momentcontroles zijn niet het beste middel om eventuele problemen
aan het licht te brengen. Door het opzetten van klachtenprocedures
kan wel op permanente basis nuttige informatie
van de kant van de direct betrokkenen ingewonnen worden.
Om bruikbaar te zijn, moeten die procedures toegankelijk zijn
voor de arbeiders en de andere betrokken partijen. De klachtenregistratie
moet gebeuren volgens een veilig, anoniem,
confidentieel en onafhankelijk mechanisme. Dat houdt in dat
er duidelijke procedures voorzien worden voor de ontvangst
van de klachten, het onderzoek ervan door onafhankelijke
partijen, de mededeling van de resultaten van het onderzoek
en de uitvoering van verbetermaatregelen, indien de klachten
gegrond blijken te zijn.
Een klein aantal van de bestudeerde bedrijven meldt inderdaad
klachten te hebben ontvangen en behandeld in 2009:
Zara, Levi Strauss en Esprit. Meerdere ondernemingen verwijzen
naar de klachtenprocedure van BSCI en melden tegelijk
geen klachten ontvangen te hebben of ze antwoorden niet
op die laatste vraag: We, s.Oliver, Inwear, Charles Vögele.
Twee bedrijven melden specifieke communicatiekanalen te
hebben opgezet om klachten te ontvangen: Street One en
H&M. H&M signaleert daarenboven een klachtenprocedure
te hebben geïntroduceerd in China en in Turkije, in samenwerking
met FLA.
Global Social Compliance Programme (GSCP)
GSCP werd opgericht door Carrefour, Wal Mart en Tesco en is
ondergebracht bij Consumer Goods Forum. Dit Forum is ontstaan
uit een fusie van CIES, Global CEO Forum en GCI. CIES
is een groepering van grote distributeurs en leveranciers van
voedingsmiddelen (CIES) en twee samenwerkingsplatformen
van distributeurs en leveranciers (Global CEO Forum en Global
Commerce Initiative). Carrefour is voorzitter en Coca Cola
is medevoorzitter van Consumer Goods Forum. Volgens de
oprichters is GSCP een ‘bedrijfsgestuurd programma bedoeld
voor bedrijven die hun inspanningen willen verbeteren via
een gedeelde, coherente en globale aanpak om de arbeidsomstandigheden
in hun wereldwijde bevoorradingsketen te
verbeteren.’ GSCP is geen multistakeholder initiatief omdat
vakbonden (O.a. UNI) en NGO’s slechts een adviserende en
geen beslissende rol hebben. GSCP werkt vooral aan de hand
van modellen (per product, criteria) en een modelgedragscode.
GSCP heeft geen instrumenten ontworpen voor de toepassing
en controle van arbeidsnormen.
Verbeterplannen
Tijdens de meeste controles worden er schendingen van de lokale
arbeidswetgeving of de gedragscodes vastgesteld.
Als er een probleem wordt ontdekt, dan moet het bedrijf zijn leverancier
of onderaannemer de mogelijkheid bieden om de ontoereikende
situatie te corrigeren of te verbeteren door daarvoor
tijd en ondersteuning te geven. Het verbeterplan moet gepaard
gaan met een redelijke uitvoeringstermijn. Het is slechts in laatste
instantie, wanneer duidelijk blijkt dat er geen verbeteringen
aangebracht worden, dat een verbreking van de handelsrelatie
overwogen mag worden.
Weinig bedrijven verklaren zich bereid hun leveranciers te steunen
om de situatie in de productie-eenheden te verbeteren.
Zara bijvoorbeeld, lid van ETI, heeft de ETI-uitvoeringsprincipes
onderschreven. Die verplichten bedrijven samen te werken met
hun leverancier om ieder vastgesteld probleem te verhelpen. Die
principes beklemtonen o.a. het belang van de vakbonden in dit
proces. Volgens die principes, is een stopzetting van de relatie
met de leverancier slechts mogelijk als ernstige inbreuken op de
code blijven bestaan niettegenstaande herhaalde pogingen tot
samenwerking en indien niets toelaat te hopen op een verbetering
van de situatie. Een ander voorbeeld, Mayerline, lid van de FWF,
voorziet een budget om, indien nodig, bij te dragen tot verbeteringsplannen
van zijn leveranciers.
16 ALGEMEEN OVERZICHT ALGEMEEN OVERZICHT 17