1999 - Abeek, Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Peer

DANKWOORD 

Dankwoord. 

Dit is het jubeleumnummer van het Abeek jaarboek. Zoals ieder jaar proberen we zo 

veel gegevens, die dit jaar in verband met de Abeekvallei te melden zijn, te 

verzamelen. De 5 jaarboeken samen vormen een nuttig naslagwerk voor iedereen 

die met beheer van de Abeekvallei te maken heeft. Ieder jaar worden de recente 

ontwikkelingen bijgevoegd. 

Het jaarboek dat nu voor u ligt kwam tot stand dank zij de bereidwillige medewerking 

van: Michel Broeckmans Freddy Janssens, , Willy Lipkens, Bart Paesen en Virginie 

Van Baelen voor het leveren van de teksten, kaarten, foto`s, grafieken en tabellen. 

Voor de zinvolle verbeteringen aan de Vlaamse taal danken we Dominique 

Vandewal. Ook een woord van dank aan het stadsbestuur van Peer, dat instond voor 

het drukken van dit boek en Miel voor het drukken van de omslag. 

Het is ongetwijfeld beter dankzij hun zorgen, hun ideeën en inzichten. Bewaar het als 

een verkenning door onze natuur. 

V.U. Paul Capals, Kaulillerweg 35, 3990 Grote Brogel. 

1 

De samensteller, 

Paul Capals 

JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 

AFDELING MEEUWEN-GRUITRODE / PEER

VOORWOORD 

Voor u ligt het Abeek-Jaarboek ‘99, het laatste van de 20° eeuw. 

We kunnen terugkijken op vijf gevulde jaren we willen met dezelfde ijver en inzet verder 

gaan op de ingeslagen weg om ook in de 21°eeuw de natuur in de Abeekvallei veilig te 

stellen. 

Kort geleden zag het er nog zeer slecht uit voor de natuur. Gelukkig is er tegen het einde 

van het laatste decennium een mentaliteitsverandering waar te nemen. Maar of daar de 

vernietigende werking van het vervuilproces dat al jaren aan de gang is, gestopt zal 

worden, is maar de vraag. We kunnen alleen maar hopen dat de aarde nog wat 

buffercapaciteit heeft om de vuilvracht te verwerken. Denken dat die buffercapaciteit 

onbeperkt is dient enkel om kortzichtig gewin goed te praten. Natuurbehoud moet 

defacto gebaseerd zijn op langetermijn denken. 

Dat blijft onze opdracht voor de volgende eeuw. 

Een markant voorbeeld is het Smeetshof in Bocholt. Na 25 jaar verloedering kan. door 

de samenwerking van Natuurreservaten vzw en Stichting Natuurmonumenten met 

Aminal en de Vlaamse Landmaatschappij aan een herstel gewerkt worden. 

Ook nog in de Abeekvallei is het natuurreservaat “De Luysen” onder de hoede van onze 

vrienden van de Wielewaal opengesteld .Hier zijn de inrichtingsplannen uitgevoerd en 

kan de natuur tot verdere bloei komen. Weer een parel aan de kroon van de 

Abeekvallei. 

In onze eigen Afdeling hebben we ook niet stilgezeten. In de geest van het vorige 

hebben we ook enkele natuurherstellingen doorgevoerd of zijn ermee bezig. In een 

gebied met illegale weekend verblijven in Reppel hebben we samen met de vorige 

eigenaars een chalet afgebrokenNa het verkrijgen van de nodige vergunningen wer de 

kelder van deze chalet ingericht als overwinteringsplaats voor vleermuizen. In een 

bosgebied te Grote Brogel hebben we eveneens een buitenverblijf verwijderd. 

Het dossier van de Abeekvallei, ter erkenning als natuurreservaat is eind vorig jaar 

ingediend bij Aminal en we wachten af. Intussen gaat het beheer van de hooilanden 

verder en is het te maaien gebied uitgebreid. Hiervoor hebben we waardevolle steun 

gekregen van het Jeugdhuis “de Scherpe Steen” en de Wildbeheereenheid “De 

Korhaan”, die beiden een subsidie van de stad Peer mochten ontvangen. De jongeren 

van JNM “Abeekvallei” hebben een provinciaal beheerskamp ingericht. Zij hebben een 

week gewerkt en geï nventariseerd langsheen de Abeek van Meeuwen tot Bree. Puik 

werk leveren die mannen. Inventarisaties zullen in de toekomst nog belangrijker worden. 

Via de zogenaamde monitoring, uitgevoerd door de beheersverenigingen, krijgt de 

Vlaamse regering, via het Instituut voor Natuurbehoud, een zicht op de evolutie van de 

natuur in en rond de reservaten. 

Op acht plaatsen in de vallei zijn er peilbuizen geplaatst om het verloop van de 

waterstand te kunnen opvolgen. 

2 



VOORWOOORD 

De actie “minder afval voor MEER NATUUR”, die samen met de inrichters en weer met 

steun van de stad Peer tijdens het Belgian Rithm en Blues Festival 99 werd opgezet 

rond het Groene Café verdiend navolvolging. 

Tijdens de actie Vlaanderen proper heeft onze afdeling zeer goed meegewerkt. Deze 

actie ging zowel in Peer als in Meeuwen door.. 

Via deelname aan het Milieu Ontmoetings Project hebben we de jongeren kunnen 

bereiken om hen de waarde van de natuur te doen inzien. 

. 

Dit vijfde jaarboek vertelt U uitvoerig wat er dit jaar gebeurd is rond de Abeek. 

. 

We wensen iedereen een vreugdevol en 

gezond nieuw jaar. 

De Voorzitter, P. Capals 

3 



• MEDEWERKERS 

1. Bestuursleden 

Voorzitter: 

Paul Capals, Kaulillerweg 35, 3990 GROTE BROGEL Tel: 011/63.12.89 

4 

ONZE AFDELING 

Secretaris: 

Michel Broeckmans, Weg op Bree 28, 3670 MEEUWEN Tel: 011/79.39.64 

Penningmeester: 

Jan Hendrikx, Laarderweg 57, 3990 GROTE BROGEL Tel. 011/63.38.54 

Bestuur: 

Alex Ballet, Hoogveldstraat 6, 3670 MEEUWEN Tel 011/79.31.78 

Piet Coninx, Lijsterbessenlaan 10, 3990 WIJCHMAAL Tel. 011/73.47.38 

Ivo Cuypers, Kerkstraat 21, 3990 PEER Tel. 011/63.19.49 

Frans Damiaens, Soetebeek 7, 3670 WIJSHAGEN Tel. 089/46.24.12 

Mathieu Geelen, Weg n.Opoeteren 54, 3670 NEERGLABBEEK Tel 089/85.71.87 

Freddy Janssens, Spinnerijstraat 2, 3990 GROTE BROGEL Tel 011/63.37.27 

Willy Lipkens, Tienderstraat 31, 3670.NEERGLABBEEK Tel 089/85.54.94 

Jean Moris, Kapellekestraat 8, 3990 PEER Tel 011/79.12.76 

Bart Paesen, Salviastraat 15, 3670 MEEUWEN Tel 011/79.25.64 

Jan Paesen, Salviastraat 15, 3670 MEEUWEN Tel 011/79.25.64 

Mathieu Paesen, Gestelstraat 32, 3670 MEEUWEN Tel 011/79.29.05 

Jaak Ramaekers, Gagelstraat 6, 3990 GROTE BROGEL Tel 011/63.36.52 

2. Beheersploeg 

Conservator: 


Adjunct-conservators: 

Michel Broeckmans, Weg op Bree 28, 3670 MEEUWEN Tel: 011/79.39.64 

Jean Moris, Kapellekestraat 8, 3990 PEER Tel 011/79.12.76 

Een 10-tal mensen komt regelmatig helpen bij de beheerswerken. 

3. Aankoopcel 

Paul Capals, Kaulillerweg 35, 3990 GROTE BROGEL Tel 011/63.12.89 




4. Inventarisatie 

5 

ONZE AFDELING 

Michel Broeckmans, Weg op Bree 28, 3670 MEEUWEN Tel 011/79.39.64 







5. Natuurgidsen / wandelingen 

Alex Ballet, Hoogveldstraat 6, 3670 MEEUWEN Tel 011/79.31.78 

Michel Broeckmans, Weg op Bree 28, 3670 MEEUWEN Tel .011/79.39.64 






Herman Vandewal, Torenstraat 19, 3670 MEEUWEN Tel:011/79.25.34 

• LEDEN 

Aantal leden Meeuwen-Gruitrode Peer Totaal 

dec. 1994 28 36 64 

okt. 1995 36 52 88 

okt. 1996 45 88 133 

okt. 1997 57 103 160 

Okt. 1998 56 106 162 

Okt. 1999 69 121 190 

In 2000 op naar de 200 leden ! 

• WERKINGSGEBIED 



ONZE AFDELING 

- -js$ NATUUR 

V-- LRESERVATENS JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 

AFDELING MEEUWEN-GRUITRODE I PEER 

6

aktes $999 

HUUR 

1 

- .^_ ._ _- 

Evolutie oppervlakte in beheer 

Totaal huur 

IPt3%i 

* 

I 1 40 94 3OWW~] 

~Meeuwen-GNltmde 

I 

t 

t ALGEMEEN TOTAAL 

fr5ochon 

1 TOTAAL I 

i t l I , t 

IPEER 

1 1192llj 

I i 

f 150724 

I i 

r 

’ 

t- 

MEWEN-GR~IITRODE 

[k%OCHOLT 

[ TOTAAL l 

1 3903ld 

1 58 27 991 

/ 

z 

r 

L 

o! E o!

MONITORING 

8 

ONZE AFDELING 

Met dit artikel willen we een oproep doen met de vraag voor vrijwilligers die ons willen 

helpen bij het inventariseren van onze gebieden of percelen. Je hoeft echt geen 

specialist te zijn om mee te helpen aan de inventarisatie de gewone soorten zijn ook 

belangrijk in de natuur. Een beperkte uitleg over het doel van deze basisinventarisatie 

kan je vinden in onderstaande tekst. 

Indien je er meer over wil weten of indien je actief mee wil inventariseren ben je 

welkom op 14 januari 2000 om 20u00 in het buurthuis te Ellikom. 

We houden dan een vergadering met uitleg over hoe, hoeveel en wanneer 

inventariseren. 

Door het Besluit van de Vlaamse regering houdende de vaststelling van de 

voorwaarden voor de erkenning van natuurreservaten en van terreinbeherende 

natuurverenigingen en houdende toekenning van subsidies zijn we verplicht om de door 

ons beheerde terreinen te inventariseren. Volgens het besluit zullen we ons vooral 

moeten toeleggen op de monitoring van bepaalde soorten. Voor vogels zijn dit de 

bruine kiekendief, de korhoen, de kerkuil, de nachtzwaluw, de ijsvogel, de 

boomleeuwerik, de blauwborst, de rietzanger, de klapekster, de geelgors en de 

ortolaan. Bij de zoogdieren zullen we vooral aandacht moeten hebben voor de 

dwergvleermuis, de ruige dwergvleermuis, de rosse vleermuis, de laatvlieger, de 

gewone grootoorvleermuis en de grijze grootoorvleermuis. Voor de amfibieën zijn dat 

de rugstreeppad en de heikikker en bij de reptielen is dat de gladde slang. Tenslotte 

staan er voor de vlinders nog de volgende soorten op de lijst: het bont dikkopje, het 

gentiaanblauwtje, het groentje, het heideblauwtje, het veenhooibeestje en de zilveren 

maan. 

1. Inleiding 

Natuurstudie is een manier van vrijetijdsbesteding die ongetwijfeld veel voldoening kan 

schenken aan de waarnemer. In het veld gaan en nieuwe dingen ontdekken is sowieso 

leuk. Het noteren van deze gegevens op een systematische manier laat ook toe om 

deze informatie een meerwaarde te geven door ze te gebruiken bij het beheer of de 

bescherming van het bezochte gebied. Moderne technieken zoals elektronische 

databanken en kaartsystemen laten toe om verschillende gegevenssets met elkaar te 

verbinden en de rapportage duidelijker en mooier te analyseren en voor te stellen. 

Van een gebied wordt veel informatie verzameld om een administratief en ecologisch 

beheer en rapportage mogelijk te maken. Al deze gegevens samengebracht vormen 

het kennis-systeem reservaten. De opbouw van dit kennissysteem is weergegeven in 

onderstaande tabel. 



ONZE AFDELING 

Met het uitvoeren van de basisinventarisatie en het gestructureerd opslaan van deze 

gegevens vullen we het eerste luik van dit kennissysteem in. Met behulp van dit 

kennissysteem willen we de biodiversiteit van het gebied beschrijven en evalueren, het 

beheer plannen en opvolgen en de administratieve dossiers opvolgen. 

Wie kan inventariseren ? 

Iedereen die gegevens verzamelt over een bepaald gebied kan zijn notities via dit 

elektronisch notaboek aan Natuurreservaten vzw doorgeven. Niemand kan alle plant- 

en diersoorten in een bepaald gebied inventariseren, dus zijn alle gedeeltelijke 

inventarisaties van groot belang. Een waarnemer kan zijn gegevens doorgeven aan de 

verantwoordelijke natuurstudie in de afdeling van Natuurreservaten vzw of het nationaal 

secretariaat. 

Waar gaan inventariseren ? 

Hoofddoel van het project basisinventarisatie is een inventaris op te maken van de 

soorten en hun aantallen die in door Natuurreservaten vzw beheerde reservaten 

voorkomen. Gegevens uit andere gebieden kunnen in de database worden ingevoerd 

en worden doorgegeven naar de databank van het Instituut voor Natuurbehoud en 

Likona. 

Wat gaan inventariseren ? 

In principe zijn gegevens van alle soorten belangrijk. Voor erkende reservaten is het 

wettelijk verplicht om de aanwezigheid en de aantallen van een aantal bedreigde 

soorten op te volgen en te rapporteren. Aan de waarnemer wordt gevraagd om extra 

aandacht aan deze soorten te besteden. 

2. Gebiedsomschrijving 

Wij vragen onze medewerkers om bij voorkeur terreinen in beheer door Natuurreservaten 

vzw te inventariseren. 

Het is bij elke inventarisatie van uitermate groot belang om duidelijk aan te geven welk 

gebied werd geteld. Deze aanduiding moet zo nauwkeurig mogelijk zijn omdat we voor 

de aantalschattingen en soortenlijst relaties willen leggen met oppervlaktes en rasters. 

Enkel een gebiedsnaam is onvoldoende om een vondst juist te situeren. Werk met de 

kaarten van de gebieden die opgevraagd kunnen worden op het secretariaat of met een 

éénduidig systeem zoals kadasterperceel, UTM-code, FITPcode of coördinaat. Het 

opvragen van de kaarten kan ook gebeuren bij de plaatselijke verantwoordelijke. 

(1) Erkende reservaten van Natuurreservaten vzw 

9 



ONZE AFDELING 

Als inventarisatieeenheid nemen we bij voorkeur natuurdoeltypen zoals opgegeven in 

het beheersplan. Er kan natuurlijk ook met kleinere eenheden, kadasterpercelen, 

gewerkt worden. 

(2) Niet erkende reservaten van Natuurreservaten vzw 

Als inventarisatieeenheid nemen we bij voorkeur kadasterpercelen. Wanneer 

verschillende percelen worden samengenomen moet dit duidelijk vermeld worden. 

(3) Andere gebieden 

Als inventarisatie-eenheid kan een waarnemer werken met kadasterpercelen, UTM-hok, 

FITP-hok of een coördinaat. 

3. Doorstroom van gegevens 

In de gegevensstroom zijn drie categorieën te onderscheiden waarnemer, 

afdelingsverantwoordelijke en secretariaat. 

Het secretariaat houdt contact met de afdelingsverantwoordelijken natuurstudie door 

middel van een nieuwsbrief en verzorgt een handboek over basisinventarisatie. Het 

secretariaat levert het benodigde kaartmateriaal aan de afdelingsverantwoordelijke. Het 

secretariaat krijgt de gegevens digitaal aangeleverd door de 

afdelingsverantwoordelijken en verzorgt de verdere doorstroming naar databanken van 

het Instituut. voor Natuurbehoud en Likona en de rapportering aan het Ministerie van de 

Vlaamse Gemeenschap, afdeling Natuur. 

De afdelingsverantwoordelijke natuurstudie beschikt over het nodige kaartmateriaal en 

andere gegevens om een volledige inventarisatie van de reservaten te kunnen 

coördineren. Hij/zij houdt contact met de conservators en zoekt naar vrijwilligers die aan 

de inventarisatie willen meewerken. De afdelingsverantwoordelijke verzamelt de 

gegevens van de waarnemers, vult het digitaal bestand aan en rapporteert aan het 

secretariaat in januari van elk kalenderjaar. 

De waarnemer krijgt lijsten en kaarten van de afdelingsverantwoordelijke en amuseert 

zich beestig met de inventarisatie. De waarnemer stuurt zijn lijsten naar de 

afdelingsverantwoordelijke die de gegevens per inventarisatie-eenheid samenbrengt en 

naar het secretariaat doorstuurt. 

4. Inventarisatie van soorten 

Voor een aantal soortgroepen is reeds veel ervaring opgedaan over hoe en wanneer je 

het beste inventariseert. Deze methoden zijn voor een aantal groepen samengevat. Je 

kan ze bekomen op een vergadering over basisinventarisatie op 14 januari in het 

Buurthuis te Ellikom om 20u00. 

10 



5. Varia 

Eigendom van gegevens 

11 

ONZE AFDELING 

De gegevens worden gestockeerd in de centrale databank van Natuurreservaten vzw. 

Iedere waarnemer kan uiteraard steeds vrij over zijn eigen waarnemingen beschikken 

maar verklaart zich akkoord dat Natuurreservaten vzw zijn gegevens beheert en 

verwerkt. De relevante gegevens worden doorgegeven aan het Instituut voor 

Natuurbehoud en Likona. Andere geï nteresseerde personen, instellingen of bedrijven 

die van de gegevens gebruik willen maken dienen een schriftelijk verzoek in te dienen 

bij de directie van Natuurreservaten vzw. 

Respect voor de natuur 

In alle gevallen staat het belang van het dier of plant datje bestudeert voorop! Tracht 

verstoring en betreding van kwetsbare soorten en biotopen te vermijden. 

Zeldzaamheden zijn gegeerd door allerlei categorieën 'jagers'. Hoewel de gegevens 

niet zomaar aan iedereen worden doorgegeven moet de waarnemer voor zichzelf 

afwegen of hij/zij de aanwezigheid van een zeer zeldzame soort meedeelt of niet. 

Toegankelijkheid van gebieden 

Niet alle reservaten zijn het ganse jaar toegankelijk. Bezoekje een bepaald gebied 

regelmatig dan breng je de conservator van het reservaat op de hoogte van je 

onderzoek. De conservator beslist of je al of niet in voor het publiek gesloten gedeelten 

kan komen. 

Veiligheid 

Het inventariseren mag natuurlijk niet eindigen met het ziek worden van de inventariseerder. 

Wees alert voor het gevaar van tetanus, ziekte van Lyme, Leptospirosis (nabij 

water en vee) en botulisme. Voorkomen is beter dan genezen. 

Wordt je op je tochten in de natuur geconfronteerd met overtredingen zoals stroperij, 

illegale vogelvangst, ... waarschuw dan de locale natuurwachter, politie of rijkswacht. 

Niet vergeten 

Natuurstudie is op de eerste plaats je amuseren, succes. 

Broeckmans Michel. 



ONZE AFDELING 

JEUGDBOND VOOR NATUURSTUDIE EN MILIEUBESCHERMING 

De meesten zullen ons stilaan wel leren kennen : een bende enthousiaste jongeren met 

interesse voor de natuur en het milieu. 

Jawel : JNM A-beek bestaat nu al twee jaar ! 

En om dat te vieren hebben wij besloten aan uitbreiding te doen ! 

Vanaf nu kunnen ook de allerjongsten (van 8 tot 12 jaar), die toch al oud genoeg zijn om 

interesse te vertonen voor alles wat groeit en bloeit, zweeft en zeilt, fladdert en fluit bij 

ons terecht. 'PIEPERS', zoals zij bij JNM genoemd worden. 

Oudere jeugdbonders begeleiden de 'Piepers' op hun avontuur door de natuur : leuke 

tochtjes door het bos, een kriewelende salamander in een kinderhand, lekker zoete 

bosbessen, de geur van Robertskruid, het krassen van een kraai… Natuurstudie en 

natuurbeleving zijn 'n vervlochten geheel in de kinderwereld. En daarin mag het speelse 

element natuurlijk niet vergeten worden. Dennenappelgevechten en ploeterpartijtjes, 

knutselen met de gevonden spulletjes op kamp al eens een broodje bakken of een koe 

melken ! De kunst van de 'piep' bestaat erin doorheen die heerlijke uren een dosis 

natuurbesef en eenvoudige kennis te verwerven. Geen gemakkelijke kunst, daar 

kunnen piepbegeleiders van meespreken ! 

Speciaal voor hen proberen wij geregeld speciale aktiviteiten te organiseren, zoals 

sporen zoeken, een ecxursie naar de Zoo, een bezoek aan het Natuurhulpcentrum, een 

piepaktiviteit gedurende het kamp,… 

Voorlopige aktiviteitenkalender 2000 : 

Dinsdag 4 januari : Nestkasten maken - (verantwoordelijke : Hervé Van Baelen) 

15 januari : Winterwandeling aan de Luysen - (Verantwoordelijke : Bart Mulkens) 

12 februari : zeelandreis - (Informatie : Hervé en Hilde) 

19 februari : opzetten paddenoverzet - (Bart Paesen) 

11 maart : determineren amfibieën - (Bart Paesen) 

?? april : excursie planckendael - (Hilde Paesen) 

30 april ?: dag van de aarde - fietstocht + voorjaarsflora (Philippe Plessers) 

6 mei : bezoek natuurhulpcentrum (Philippe Plessers) 

15 tot 23 juli : kamp (Virginie Van Baelen) 

16 tot 17 juli : pieptweedaagse + mestspel (Hilde Paesen) 

20 augustus : libellen (Virginie Van Baelen) 

7 oktober : wervingsdag piep en initiatie (Hilde + Virginie) 

21 oktober : paddestoelenwandeling (Hervé) 

19 ? november : dag van de natuur (Bart Paesen) 

12 



Lid worden van J.N.M. Afdeling Abeek ? 

ONZE AFDELING 

Dit kan eenvoudig door : 

450 fr.- als je tussen 8 en 12 jaar bent 

500 fr.- als je tussen 12 en 25 jaar bent 

650 fr.- al je ouder bent dan 25 jaar en dus steunlid wordt 

250 f.r- voor elk van je zus(sen) of broer(s) die ook lid willen worden, 

te storten op rekeningnummer 001-2280592-04 

(van JNM, Kortrijksepoortstraat 140, 9000 Gent) 

Wie lid wil worden van de J.N.M. krijgt in zijn loopbaan heel wat te lezen! Niet te 

versmaden is uiteraard het lijfblad van de Jeugdbonder, Euglena. Zes keer per jaar 

valt deze vette brok leesvoer in je brievenbus. Naast gewone informatieve nummers 

verschijnen er ook af en toe themanummers (natuurbeheer, ecologie van de 

Noordzee, libellen,. . . .) B ovendien is er voor de piepers het analoge Kikkertje, waarin 

zij allerlei leuke artikels en verslagen van activiteiten aantreffen. 

Een tweede brok lectuur die je met je lidmaatschap koopt, is het afdelingsblad. 

Daarin krijg je de plaatselijke activiteitenkalender voorgeschoteld, naast heel wat 

wetenswaardigheden, kleinere artikels, enz.. . . 

Voor jeugdbonders die hun vinger aan de pols van het bestuursleven willen houden 

is er (gratis) het mededelingsblad ‘bestuursberichten’. Hierin vind je naast bestuurlijke 

aangelegenheden ook allerlei aankondigingen en dringende berichtjes. En dan zijn 

er nog de werkgroeptijdschriften die je voor een prikje in de bus krijgt. 

Bovendien ben je als lid verzekerd op al onze activiteiten en krijg je een forse korting 

op een aantal interessante werken in het infocentrum.. . . 

Voor meer informatie kan je terecht bij : 

Voorzitter : Secretaris : Penningmeester : 

Virginie Van Baelen Philippe Plessers Bart Paesen 

Snepstraat 21 Weg naar Ellikom 100 Salviastraat 15 

3670 Gruitrode 3670 Meeuwen 3670 Meeuwen 

089185.48.47 011/79.19.02 011179.25.64 

vvanbaelen@hotmaiI.com ohilippe.plessers@student.luc.ac.be 

Piepverantwoordelijke : Redactie 

Hilde Paesen 

Genitsstraat 49 

3670 Meeuwen 

011/79.21.50 

016l20.88.18 

Hervé Van Baelen 

Snepstraat 2 1 

3670 Gruitrode 

089185x48.47 

13 


AFDELING MEEUWEN-GRUITRODE I PEER

ONZE AFDELING 

GEMEENTELIJK NATUUR- EN NATUURONTWIKKELINGSBELEID 

Gemeentelijk NatuurOntwikkelingPlannen 

Meeuwen-Gruitrode en Peer 

In het kader van het gemeentelijk milieuconvenant werd door gemeente Meeuwen- 

Gruitrode en de stad Peer een Gemeentelijk NatuurOntwikkelingPlan (GNOP) 

opgemaakt. Het GNOP dient niet alleen te streven naar het tegengaan van de 

achteruitgang en naar het behoud van de aanwezige natuurwaarden, maar dient deze 

ook te herstellen, te ontwikkelen en uit te breiden. 

Zo ook in de gemeente Meeuwen-Gruitrode en Peer, waar het Regionaal Landschap 

Kempen en Maasland, het GNOP opmaakte, samen met een begeleidingscommissie, 

waarin betrokken belangengroepen en socio-culturele organisaties zetelden. 

Na bepaling van algemene doelstellingen (streefbeeld landschappelijke componenten, 

ruimtelijk streefbeeld) werden relevante doelstellingen en aandachtspunten weerhouden 

voor de twee gemeenten. 

Gemeente Meeuwen-Gruitrode 

... 

Stad Peer 

Gezien het feit dat de landbouwsector haar eigen verantwoordelijkheid wilt opnemen 

voor het realiseren van een basislandschaps- en natuurkwaliteit in het landbouwgebied, 

werd door deze sector een GLOP (Gemeentelijk LandbouwOntwikkelingsPlan) 

ontwikkeld. Hierin werden maatregelen geformuleerd inzake beheer van 

landschapselementen, erfbeplanting en voorstellen inzake sensibilisering en 

informatieverstrekking naar landbouwers toe. Deze voorstellen werden in het GNOP 

hernomen, zodat uiteindelijk een twintigtal acties voor uitvoering op korte termijn door 

de begeleidingscommissie werden weerhouden en voorgesteld werden aan de 

gemeenteraad voor uitvoering. 

In 1999 kwamen volgende acties aanbod: 

- rotatiebeheer (kappen) houtkanten (4 subsidieaanvragen in 1999); 

- opmaak van een wegbermbeheersplan; 

- gemeentelijke subsidies aan derden voor beheer van natuurgebieden; 

- uitbouw natuur- en milieuleerpad Mullemerbemden; 

- onderhoud van de vlasroten Kruisakker en Vlasrootweg (Grote-Brogel). 

Ook een subsidiereglement voor de aanleg van hoogstamboomgaarden op percelen 

met agrarisch gebruik (weide) werd goedgekeurd. f.j. 

14 



Stad Peer 

ONZE AFDELING 

- Uitbouw ecologische infrastructuur door herstel en/of behoud openbaar 

domein; 

- Behoud van houtkant in de Broekkantstraat; 

- Subsidiëring aanleg en onderhoud van hagen en hoogstamboomgaarden; 

- Informatievergadering m.b.t. vergunningsplicht kappen van bomen; 

- Beheersplan waardevolle bermen; 

- Bemestingsvrije zone langs beeklopen en grachten; 

- Kerkuilenproject; 

- Afbouwscenario illegale weekendverblijven; 

- Creatie “verkeersluwe” gebieden; 

Gezien het feit dat de landbouwsector haar eigen verantwoordelijkheid wilt opnemen 

voor het realiseren van een basislandschaps- en natuurkwaliteit in het 

landbouwgebied, werd door deze sector een GLOP (Gemeentelijk 

LandbouwOntwikkelingsPlan) ontwikkeld. Hierin werden maatregelen geformuleerd 

inzake beheer van landschapselementen, erfbeplanting en voorstellen inzake 

sensibilisering en informatieverstrekking naar landbouwers toe. Deze voorstellen 

werden in het GNOP hernomen, zodat uiteindelijk een twintigtal acties voor 

uitvoering op korte termijn door de begeleidingscommissie werden weerhouden en 

voorgesteld werden aan de gemeenteraad voor uitvoering. 

In 1999 kwamen volgende acties aan bod: 

- rotatiebeheer (kappen) houtkanten (4 subsidieaanvragen in 1999); 

- opmaak van een wegbermbeheersplan; 

- gemeentelijke subsidies aan derden voor beheer van natuurgebieden; 

- gemeentelijke subsidies voor aankoop van natuurgebieden aan verenigingen; 

- uitbouw natuur- en milieuleerpad Mullemerbemden; 

- onderhoud van de vlasroten Kruisakker en Vlasrootweg (Grote-Brogel). 

Ook een subsidiereglement voor de aanleg van hoogstamboomgaarden op percelen 

met agrarisch gebruik (weide) werd goedgekeurd. 

f.j. 

m -4 NATUUR 

~-RESERVATEN: JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 

AFDELING MEEUWEN-GRUITRODE / PEER 

15

VALLEI VAN DE ABEEK 

Dit jaar is de werkgroep Abeekvallei enkele malen bij elkaar geweest. Al snel 

was de werkgroep, die aanvankelijk uit vertegenwoordigers van Stichting 

Limburgs Landschap vzw, Natuurreservaten vzw en De Wielewaal vzw bestond, 

uitgebreid met de afgevaardigden van Aminal dienst Natuur, dienst Bos en 

Groen en dienst Water. 

Ook de plaatselijke wateringen de Vreenebeek en het Grootbroek zijn betrokken 

bij het overleg, dat in de toekomst door het Regionaal Landschap Kempen en 

Maasland logistiek zal ondersteund worden. 

Zo worden alle beheerders van de Abeekvallei in een vergadering bij elkaar 

gebracht om op de eerste plaats het belang van de ganse Abeekvallei te 

onderstrepen en alle beheersactiviteiten op elkaar af te stemmen. 

Er zal een boek gemaakt worden waar alle facetten van de waardevolle vallei 

zullen belicht worden. 

Ook door gezamenlijke activiteiten zal die samenwerkingswil uitgedragen 

worden. Duurzame natuur in de Abeekvallei is het centrale motto. 

Vanaf dit jaar kan de natuur in de Abeek sterk gaan toenemen. Door de aankoop 

van het Smeetshof door Natuurreservaten vzw en de voorbeeldige 

samenwerking van de Vlaamse Landmaatschappij, Aminal dienst Natuur, de 

gemeente Bocholt, onze Nederlandse zusterorganisatie Natuurmonumenten 

wordt de toekomst voor de Abeekvallei weer rooskleuriger. 

Een vroeger waardevol natuurgebied, dat midden 70’er jaren grondig 

gedegradeerd werd door een grootschalige landbouwinrichting, zal terug in ere 

hersteld worden. 

Hierdoor worden tevens de hogerliggende natuurgebieden in het Belgisch- 

Nederlands grensgebied, via de Lossing ontsloten naar bestaande natuurkernen 

aan de Abeek, nl. De Luysen, beheerd door de Wielewaal en het 

Stamprooierbroek, beheerd door de Stichting Limburgs landschap. 

In een aparte bijdrage worden het Smeetshof en de Luysen uitvoeriger belicht. 

16 



. 


Dat het goed toeven is in de Abeek-vallei werd eind vorig jaar andermaal bewezen 

door de waarneming van een Europese Oehoe (Bubo bubo) in Erpekom. Spijtig 

genoeg verkeerde deze prachtige nachtroofvogel in een penibele situatie toen hij 

door een plaatselijke jager ontdekt werd, hij had zich namelijk vastgevlogen in de 

prikkeldraadomheining van een weide. Ivo Cuypers, jachtwachter en lid van onze 

afdeling werd gecontacteerd en bracht het dier met prikkeldraad en al naar het 

natuurhulpcentrum van Heusden-Zolder. Ondanks de toewijding en ondanks het feit 

dat de wonden op zich na enige tijd voorspoedig leken te genezen is het dier 

uiteindelijk ten onder gegaan aan koudvuur. 

Voor België beperkt het natuurlijk verspreidingsgebied van de oehoe zich vooralsnog 

tot de Ardennen aangezien hij houdt van bergachtige streken en uitgestrekte wouden 

maar zelfs daar was deze reusachtige vogel (met zijn vleugelspanwijdte van ca. 170 

cm is hij de grootste uilensoort van Europa) aan het begin van deze eeuw 

uitgestorven. Door het herintroduceren van de soort in de jaren ‘60 en ‘70 in 

Duitsland, gekoppeld aan een betere bescherming is hij echter ook in ons land sedert 

een paar decennia terug van weggeweest. Zo zouden er intussen in de provincies 

Luxemburg, Luik en Namen weer een dertigtal koppels voorkomen en in de 

mergelgroeve van de firma ENCI in Maastricht was er ook dit jaar, voor het derde 

jaar op rij, weer een broedgeval. 

Aangezien oehoes, net als de andere uilensoorten, territoriale dieren zijn worden de 

jongen in het najaar uit het ouderlijk territorium verdreven. Vaak zijn het deze jonge, 

onervaren dieren die tijdens hun omzwervingen voor opmerkelijke waarnemingen 

zorgen en eventueel ook letterlijk de ‘pech-vogel’ worden. 

- JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 


17


In de zestiende eeuw werden op rivieren als de Abeek (ook Molenbeek en 

Uffelsebeek genoemd), de Itterbeek en de Bosbeek stuwen aangebracht en werd 

een reeks van watermolens opgericht. Dit had tot gevolg dat op de plaatsen waar het 

riviertje dat over grote afstanden door vlak terrein, en zeker door depressies, liep als 

bv. de “Breuk van Bocholt - Rotem er gedurende regenperiodes uitgestrekte 

gebieden overstroomden. Daardoor ontstonden turf- veengebieden doch ook 

vruchtbare alluviale dalgronden. 

De Abeek of Neer stroomt te Neer in de Maas ( rond 1830) 

De toenmalige grens tussen de Heerlijkheid Thorn (principauté de Thorn) en het 

Graafschap Loon, onderdeel van het Prinsbisdom Luik, is nog bekend dank zij de 

grensstenen. Deze grens liep dwars door het “Broek” en vinden we terug op de 

bovenstaande kaart uit de “Nederlandse periode” waarop het tracé van de 

Zuid-Willemsvaart (Canal Guilaume) reeds voorkomt. 

De benedenloop van de Abeek is na het graven van de Lossing grondig veranderd. 

Dit kaartje geeft een beeld van vóór deze ingrijpende wijzigingen die in 1847 

aanvingen 

18 



9 

WIJSHAGEN 


NEDERLAND 

Deze kaart geeft een beeld van het stroomgebied van de Abeek. 

De Itterbeek die door Opitter stroomt hoort niet bij het stroomgebied van de Abeek, 

maar kruist wel de Lossing / Abeek die ter hoogte van Ophoven in de Maas vloeit. 

NATUUR 

~RESERVATEN4 JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 


19


In het jaar 1865 heeft de Belgische Regering, deels om gezondheidsredenen, deels 

omwille van het openbaar nut, aan de gemeente Bocholt en andere Noordlimburgse 

gemeenten opdracht gegeven, om de moerassen, eigendom dezer gemeenten te 

verkopen. De kopers waren verplicht deze te ontginnen en voor land- of bosbouw 

geschikt te maken ( ontginningswet 24 maart 1847). 

Zo kocht de “Banque Generale pour favoriser I’Agriculture et les Traveaux Publics”, 

de moerassen gelegen langs de Nederlandse grens. 

De Abeek werd Lossing, Emissaire of Molenbeek genoemden. 

Aangezien de Nederlandse Overheid weigerde het Belgische water over het 

natuurlijk lager gelegen Nederlands grondgebied te ontvangen en af te voeren, 

werden de droogleggingswerken zo opgevat dat het overtollige water van de 

moerassen van Bocholt en Molenbeersel volledig over Belgisch grondgebied 

afgevoerd werd naar de Maas te Ophoven langs een nieuw te graven waterloop van 

18 km, Emissaire genaamd. 

Dit was een enorm werk voor die tijd, en de hieruit voortvloeiende zware financiële 

inspanning had tot gevolg dat de bank tot liquidatie moest overgaan. De 

eigendommen van de maatschappij werden onder de vennoten verdeeld evenredig 

met hun inbreng. Zo ontstonden er in dit gebied verschillende grote eigendommen, 

die men, ieder afzonderlijk, trachtte winstgevend te maken. 

--i+ 

NATUUR 

=RESERVATEN$ JAARBOEK ia99 NATUURRESERVATEN VZW 


20

De Luysen 

10 

Sj.nt Maartensheide 

. . . . . . Rijksgrens. 

4-7-8 : Ondergrondse kruisingen van 

Aa-beek en Lossing. 

ti5 : Rijksgrenspalem 

6 : Woutersgoed. 

9 : Broekmolen. 

11 : Unjerhorst. 

12 : De Kirkel. 

10 : De Luysen. 

NEDERLAND. 


Door de inrichting van de Luysen en de inrichtingsplannen in het Smeetshof zal de 

natuur in de Abeekvallei optimale groeikansen krijgen. 

De Stichting Limburgs Landschap vzw, de Wielewaal vzw en Natuureservaten vzw 

werken hier samen met VLM en Aminal om het beheer op elkaar af te stemmen. 

21 



- 


Bewogen verleden groene toekomst 

Natuurliefhebbers die op de drempel van het nieuwe millennium een bezoek brengen 

aan deze bijna verlaten uithoek van Bocholt zullen zich ongetwijfeld afvragen 

waarom uitgerekend het Smeetshof de recentste grote aanwinst van 

Natuurreservaten vzw is geworden. Want dit 160 hectare grote domein, dat over een 

afstand van enkele kilometers de grens vormt met Nederland onderscheidt zich 

ogenschijnlijk weinig van de aangrenzende landbouwgebieden. Uitgestrekte, zwaar 

bemeste maïsakkers met hier en daar een zieltogende boerderij of houtkant naast 

kaarsrechte afwateringsgrachten laten nauwelijks vermoeden dat het Smeetshof op 

het gewestplan ingekleurd staat als “natuurgebied”. Of dat het domein bij de 

Europese overheid werd aangemeld als vogelrichtlijngebied waarin speciale 

maatregelen worden genomen om soorten als roerdomp, boomleeuwerik en 

nachtzwaluw te beschemlen. 

Met de aankoop van het Smeetshof door Natuurreservaten kan de bestaande 

“papieren” bescherming eindelijk in praktijk worden omgezet. Samen met ruim 15 

hectare aangrenzende gronden van de gemeente Bocholt is het Smeetshof de 

komende jaren het toneel van een natuurinrichtingsproject, uitgevoerd door de 

Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en Afdeling Natuur van AMINAL. 

22 

JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN YZW 


Dit zal resulteren in een gevarieerd natuurgebied, waarin open moeras- en 

heidegebieden worden afgewisseld met natuurlijke bossen en halfopen ruigtes. Zo 

wordt het Smeetshof opnieuw een belangrijke schakel in het Kempenbroek, een 

grens-overschrijdende keten van natuurgebieden die Belgisch- en Nederlands 

Limburg met elkaar verbindt. 

Een symbooldossier 

De historiek van het Smeetshof is symbolisch voor het verlies van natuurwaarden in 

Vlaanderen door een steeds intensievere landbouwuitbating. Van oorsprong was het 

Smeetshof onderdeel van een grensoverschrijdend moerasgebied. In 1770 werd het 

nog in kaart gebracht als een onbegaanbaar moeras, omgeven door bos en 

kreupelhout. 

Maar een eeuw later was naast de grens met Nederland al de Lossing gegraven, een 

kunstmatig afwateringskanaal, waarna het steeds droger wordende gebied geleidelijk 

in cultuur werd gebracht. Het resultaat was een kleinschalig landbouwgebied, waarbij 

weien hooilanden afwisselden met bosjes, stukjes heide en ruigten. Ideaal voor 

vogels als de nachtegaal, de geelgors en de grauwe klauwier, terwijl de resterende 

nattere gedeelten onderdak boden aan tal van moeras- en rietvogels. Aan die 

kleinschaligheid kwam een abrupt einde toen het gehele gebied in 1974 werd 

verkocht en in snel tempo werd omgevormd tot een grootschalig, geëgaliseerd en 

gedraineerd landbouwdomein. 

In 1984 bleven van de oorspronkelijke 56 hectare bos nog nauwelijks tien hectare 

over. In totaal acht kilometer houtkanten werden gerooid, en bijna dertien kilometer 

bomenrijen verdwenen. Fel protest vanwege lokale natuur- en milieuverenigingen 

oogstte uitgebreide media-aandacht, maar het resultaat was pover. Ondanks de 

goed gedocumenteerde waslijst van overtredingen en processen-verbaal werd het 

merendeel van de flagrante overtredingen geregulariseerd. 

Zo kreeg het Smeetshof zijn huidige uitzicht: een voor het publiek afgesloten 

landgoed, beheerd als intensief landbouwgebied en privé-jachtdomein. 

Een groen grensgeval 

De huidige en toekomstige natuurwaarden van het Smeetshof worden nog versterkt 

door zijn inbedding in het grensoverschrijdend natuurgebied Kempenbroek. Zo wordt 

het Smeetshof alleen door de Lossing gescheiden van het Nederlandse 

moerasgebied Wijffelterbroek. Dit gerenommeerde elzenbroekbos met aan- 

grenzende weilanden wordt beheerd door de vereniging Natuurmonumenten, de 

Nederlandse partner van Natuurreservaten vzw. Een verhoogde grondwaterstand en 

een betere waterkwaliteit in het Smeetshof komen ook de natuurwaarden in het 

gerenommeerde Wijffelterbroek ten goede. Naast het Wijffelterbroek vormen ook de 

Kettingdijk en de Natuurbossen - met een mooie populatie nachtzwaluwen- een 

natuurlijk Nederlands verlengstuk voor het Smeetshof. 

23 



\ 


Uiteraard mogen we ten noorden van de Zuid-Willemsvaart ook de unieke moeras- 

en vennengebieden Ringselven en de Hoort niet vergeten. 

Aan de Belgische kant van de Zuid-Willemsvaart sluit het Smeetshof 

achtereenvolgens aan bij de Lozerbeemden, eigendom van Natuurreservaten vzw 

bij het weidevogelgebied van Veldhoven, en bij het eigen natuurreservaa; 

Kreielerbos. Nog verder naar het zuiden, aan de andere oever van de Abeek is de 

Wielewaal actief met het moeras- en vijvercomplex de Luysen, en pronkt de Stichting 

Limburgs Landschap met het Stamprooierbroek. Beide natuurverenigingen zijn 

samen met de Vlaamse overheid ook actief in de weidevogelgebieden gelegen 

tussen de Abeekvallei en de verbindingsweg tussen Bree en Kinrooi. 

Grote Natuurwinst 

De aankoop van het Smeetshof is het startschot om op korte termijn zeer veel 

natuurrijkdom terug te winnen. Met het natuurinrichtingsproject van de VLM en de 

Afdeling Natuur moet de natuur in het Smeetshof weer alle kansen krijgen. Rond een 

centrale moeraszone komt een halfopen tot open landschap, waarin bosgebieden 

afwisselen met meer open gedeelten die actief beheerd worden. Belangrijk is een 

drastische vernatting van het gebied, zodat het van oudsher aanwezige laagveen 

mogelijkheden krijgt tot herstel. Drainageleidingen worden verwijderd en een deel 

van de zwaar bemeste bouwvoor wordt afgegraven. Rechte beken krijgen opnieuw 

de kans om te meanderen, en aflopende oevers moeten zorgen voor ecologische 

waardevolle overgangszones. Aanplantingen van populieren en fijnsparren zullen 

vervangen worden door meer streekeigen bossen, gaande van elzenbroekbos in de 

natste gedeelten tot eiken-berkenbos op de hogergelegen zandgronden. 

,- JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN 

AFDELING MEEUWEN-GRUITRODE 

vzw 

I PEER 

24


Het natuurreservaat de Luysen ligt op een sleutelpositie in het grootste 

grensoverschrijdende natuurcomplex Stamprooierbroek -Wijffelterbroek. De vallei 

van de Abeek vormt aan de Belgische zijde de ruggegraat van dit ecologisch en 

landschappelijk belangrijke gebied. De Luysen maakt naadloos de overgang van de 

hogere gronden van het natuurgebied St.-Maartensheide naar de moeraszone van 

Stamprooierbroek en Wijffelterbroek. De Luysen neemt bovendien een bijzondere 

plaats in dit gebied in, vermits dit natuurreservaat samen met het aanliggende 

Mariahof binnen het grensoverschrijdende natuurcomplex het enige 

openwatergebied vormt 

NATUURONTWIKKELINGSPLAN De LUYSEN 

Het natuurontwikkelingsplan de Luysen hervormde het gebied vrij drastisch. Als 

eerste stap werden alle illegale bouwwerken afgebroken en uit het gebied 

verwijderd. De vijvers werden aangepast aan de ecologische noden: oevers werden 

in helling gezet, een moeraszone en een slikplaat werden aangelegd . De 

aanliggende weilanden kregen er poelen bij. De weiden werden verder ontwikkeld 

tot (riet)moerassen. 

25 




Ten slotte legde de Wielewaal een natuureducatief wandelpad aan met twee 

vogelkijkhutten. Op deze manier zocht men een evenwicht tussen het behoud van 

bedreigde moerasvogels en de openstelling voor het publiek 

Vijvers 

De vijvers vormen het kloppende hart van het gebied. Het is hier dat vaak zeldzame 

broedvogelsoorten Zomertaling, Geoorde fuut, Dodaars en Blauwborst tot broeden 

komen. Rond en in de vijvers komen rietmoerassen voor. Het zijn ideale biotopen 

voor o.a Roerdomp, Waterral, Kleine karekiet en Snor. 

De grote vijver is om ecologische redenen voor het publiek gesloten. Wel kan de 

wandelaar het gebied observeren vanuit een vogelkijkhut. 

Moerassen 

Een groot deel van het gebied wordt ingenomen door natte ruigten en moerassen. 

Op verschillende plaatsen en in deze open percelen werden poelen gegraven. De 

poelen zijn onafhankelijk van het water van de vijvers waardoor ze bijzonder 

geschikt zijn voor diverse ruigtekruiden. Als broedbiotoop zijn ze in trek bij o.a. 

zeggesoorten, Veenwortel, Pijptorkruid en verschillende ruigtekruiden. 

Als broedbiotoop zij ze in trek bij oa.Kleine karekiet, Watersnip, Roodborsttapuit en 

Bruine kiekendief 

SlikpIaat 

Het zal u allicht niet verwonderen dat het vijvercomplex"de Luysen" een bijzondere 

aantrekking uitoefent op de trekvogels. Jaarlijks zorgt dit gebied voor een veilige 

rustpauze in hun trek naar het verre zuiden of naar het koude noorden. Om deze 

vogels nog betere omstandigheden aan te bieden is de mogelijkheid geschapen om 

in de grote vijver door een kleine daling van de waterstand een slikplaat vrij te 

maken. Deze slikplaat is een rijk gedekte tafel voor vele waadvogels zoals o.a. 

Groenpootruiter, Kemphaan, Kleine plevier, Bosruiter en Bokje. Andere jaarlijkse 

doortrekkers zijn o.a. Visarend, Blauwe kiekendief en Zwarte stern. De slikplaat is 

dusdanig ingericht dat ze vanuit de kijkhut prachtig waarneembaar is. 

26 



Het visbestand van de Abeek 1998 

27 


Door het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer (IBW) werden in samenwerking met 

de Provinciale Visserijcommissie van Limburg en de Afdeling Bos en Groen van 

AMINAL (de houtvesterijen Bree en Hasselt) in april 1998 visbestandopnames 

uitgevoerd op de Abeek en enkele zijbeken. 

De visbestandopnames werden uitgevoerd door middel van elektrovisserij. Op de 

Abeek werden 21 vissoorten aangetroffen nl. beekprik, paling, kolblei, giebel, karper, 

riviergrondel, serpeling, bittervoorn, blankvoorn, rietvoorn, zeelt, bermpje, bruine 

Amerikaanse dwergmeerval, snoek, Amerikaanse hondsvis, regenboogforel, 

beekforel, driedoornige stekelbaars, tiendoornige stekelbaars, zonnebaars en baars. 

De aanwezigheid van beekprik in de bovenloop van de Abeek is een zeer positief 

teken. Beekprik is een pollutiegevoelige soort en zijn aanwezigheid duidt op een 

goede waterkwaliteit. Het aantal soorten neemt stroomafwaarts toe. De meest 

verspreide soort is het bermpje. 

We zien een negatieve evolutie in het visbestand ten opzichte van vroegere 

gegevens. Sommige soorten zoals alver en barbeel zijn totaal verdwenen terwijl 

andere soorten waaronder pollutieresistente exoten (Amerikaanse dwergmeerval en 

Amerikaanse hondsvis) deel uitmaken van het huidige visbestand. 

De verschuiving van soortenabundantie over het verloop van de Abeek hangt samen 

met de beekmorfologie en de aan- of afwezigheid van specifieke habitats. 

Het actuele visbestand is goed gediversifieerd en mag zeker bij de "goede" 

viswaters gerekend worden onder meer door het voorkomen van serpeling en 

beekprik. 

Opvallend is het zeer povere visbestand in de bemonsterde zijbeken. In de 

Gielisbeek treft men enkel tiendoornige stekelbaars en Amerikaanse hondsvis aan 

en in de Breeërstadsbeek wordt geen vis aangetroffen. De waterkwaliteit is er 

minder goed dan in de Abeek zelf. De zijbeken verdienen dan ook 

saneringprioriteiten. In de Zuurbeek worden 6 soorten aangetroffen waaronder zelfs 

het bermpje. 

Bron: Breine J.J., Van Thuyne G., Belpaire C. en Beyens J. 1999. 

Visbestandopnames op de Abeek (1998) IVW.Wbv.IR.99.76 



28 




3990 PEER 

Rek.nr.-735-2312321-23 

Fax: 011/636188 tel.: 011/633584. 

29 


Wildakkers en kleine landschapselementen. 

W.B.E. DE KORHAAN v.z.w. 

kloosterstraat 14 

Als wildbeheereenheid is een van onze grootste taken het in stand houden van een zo 

natuurlijk mogelijk en evenwichtige wildstand. 

Het verdwijnen van houtkanten, braakliggende gronden maar ook het verdwijnen van kleine 

percelen graanakkers die plaats moeten maken voor de grote eenzijdige monoculturen waar 

weinig of geen ruim+e meer over is voor diversiteiten zoals wilde kruiden, wilde zaden en 

wilde- bloemen zijn mede oorzaak van het verdwijnen en of steeds zeldzamer wordend van 

bepaalde insecten, amfibieën, vogelsoorten en zoogdieren. De korhaan is hier een duidelijk 

voorbeeld van, maar ook de Patrijs die niet door bejaging zoals wel eens beweerd wordt 

maar juist door het verdwijnen van een geschikt biotoop, plaatselijk dreigt te verdwijnen. 

Door het aanleggen van meerjarige wildakkers, bestaande uit streekeigen granen, kruiden, 

bloemen en grassen, kleinschalig maar met een grote diversiteit aan soorten, indien 

mogelijk aangeplant door een aangrenzende houtkant trachten wij een beetje de natuur te 

herstellen, zeg maar de klok terug te draaien, overigens niet zonder resultaat. 

Waar reeds meer dan vijfentwintig jaar de patrijs is verdwenen zien we ze nu daar terug, 

maar ook andere soorten profiteren van dit aantrekkelijk aanbod, stootvogels zoals de 

sperwer, buizerds maar ook uilen en bunzing worden weer regelmatig waargenomen,om 

ook nog maar te zwijgen over de honderden zangvogels die op hun trektochten neerstrijken 

om even bij te komen. 

Het probleem is echter het vinden van gronden om deze wildakkers en of houtkanten aan te 

planten. Hier en daar hebben enkele privé personen, lid van onze vereniging stukje kunnen 

aankopen, of krijgen we tijdelijk een klein hoekje van een bevriende eigenaar of landbouwer. 

Sedert enkele jaren lukt het ons ook om na de graanoogst op enkele percelen tijdelijke 

wildakkers in te zaaien, deze zorgen tenminste in het koudste seizoen voor een natuurlijk 

voedselaanbod en dekking. 

Zouden wij de gelegenheid krijgen om ondanks de hoge kosten dergelijke initiatieven te 

kunnen uitbreiden dan kan de natuur hier alleen maar beter van worden, en ja wij zijn 

uiteindelijk wel jagers maar een goede beheersjacht moet kunnen, en wie zaait mag toch 

ook oogsten of niet? 

Namens W.B.E. De Korhaan v.z.w. , de Voorzitter. 

Johan Ramaekers 



DE VIER SEIZOENEN VAN DE HONINGBIJ. 

30 


Wie afgelopen zomer in de buurt van het brongebied van de Abeek rondwandelde 

zal gezien hebben dat ter hoogte van het eerste broek een voormalig braakliggend 

perceeltje al voor het tweede jaar terug in gebruik is en ingezaaid werd met 

veldbloemen. Het betreft een initiatief van de lokale irnkers, die het perceel in 

bruikleen gekregen hebben van de gemeente Meeuwen-Gruitrode. (Ter hoogte van 

de Anjerstraat werd er trouwens nog een tweede perceel, van een particuliere 

eigenaar, op gelijkaardige manier bewerkt.) 

In de zone buiten de eerste brandgang worden er, op diverse plaatsen rondom het 

militaire domein, vanaf begin augustus tot half september, immers ieder jaar weer 

een aantal bijenkasten neergezet niet het oog op het oogsten van de heidehoning. 

Door het inzaaien van bloemenakkertjes tracht men niet alleen voor variatie in het 

nectaraanbod te zorgen maar bovendien krijgt men op die manier een extra dracht 

buiten de bloeiperiode van de heide. 

Het spreekt voor zich dat dit niet alleen de tamme bijen ten goede komt maar dat de 

bloemenweide ook druk bezocht wordt door een grote verscheidenheid aan wilde 

insecten en bovendien vormen de rijpe zaden een welgekome aanvulling op het 

menu van talrijke zangvogels en muizen. 

Heden ten dage springen dergelijke initiatieven in het oog, vroeger daarentegen 

stonden op vrijwel iedere boerderij, op een wat afgelegen uithoek van het erf, een 

aantal bijenkorven onder een afdak. Honingbijen waren immers een gewaardeerde 

leverancier van honing en bijenwas en de mensen waren in die tijd nog in hoge 

mate afhankelijk van wat de natuur rondom heil te bieden had (zo werden de 

bijenkorven bijvoorbeeld gevlochten van bundels pijpenstrootjes of stro die niet 

repen van de stengels van bramen ui elkaar gevlochten werden). 

Intussen zijn er voldoende goedkope alternatieven voor honing als zoetstof en 

bijenwas als grondstof voor kaarsen voorhanden zodat het houden van bijen in 

onbruik raakte en nu nog slechts beoefend wordt door een begeesterde enkeling. 

Gelukkig begint in tuinbouw- en fruitmiddens het besef te groeien dat bijen en 

hommels een niet te onderschatten rol spelen bij een volwaardige bevruchting van 

de bloesems en dus ook bij de kwaliteit van de vruchten. Daarnaast leveren de 

lokale afdelingen van de bijenbonden via lessenreeksen en voordrachten sinds een 

paar decennia belangrijke inspanningen om de tanende belangstelling voor de 

imkerij een halt toe te roepen en nieuwe paden te bewandelen. 

De nadruk ligt tegenwoordig niet enkel meer op het houden van bijen voor de 

honing en was, indien je dit wenst kan je je ook concentreren op het kweken van 

jonge koninginnen, het oogsten van propolis, koninginnebrij of stuifmeel en 

tegenwoordig worden ook hommels in kasten gehouden en als bestuivers verhuurd 

aan de telers van kleinfruit (hun lichaamsbouw is immers beter geschikt voor de 

bestuiving van bepaalde teelten). 



Voorjaar: bevolkingsexplosie 

31 


Zodra de zon iets hoger aan de horizon staat en de temperatuur in de richting van 

de 15° C neigt komt het leven in de kolonie terug op gang. De afgelopen maanden 

hebben de werksters en de koningin dicht op elkaar en vrijwel roerloos het einde van 

de winter afgewacht. De werksters maken van de eerste zonnestralen dankbaar 

gebruik om even de vleugels te strekken en zich te ontlasten. Zij hebben de kast 

immers al enkele maanden niet meer kunnen verlaten en hebben gedurende al die 

tijd hun uitwerpselen moeten ophouden. 

Al snel merk je dat de vliegbijen bij hun terugkomst zwaar beladen zijn met 

stuifmeel van de eerste voorjaarsbloeiers. Dit stuifmeel hangt in 2 klompjes aan de 

achterpoten die speciaal voor dit doel van kleine inkepingen voorzien zijn, zodat bij 

ieder bezoek aan een bloem automatisch een hoeveelheid stuifmeel meegenomen 

wordt. In dit nog zeer bloemenarme seizoen spelen naast de wilg (de alom bekende 

mannelijke wilgen met hun heldergele katjes kunnen op een zonnige middag gonzen 

van de bijen alsof een dieselmotor staat de draaien) de vele particuliere tuintjes met 

vroege bloeiers zoals bijvoorbeeld de krokus een niet te onderschatten rol als 

leverancier van het voor het bijenbroed levensnoodzakelijke stuifmeel. 

DAR WERKSTER KONINGIN 

Bij een kolonie die gezond en wel de winter doorstaan heeft komt de koningin al in 

de winter langzaam maar zeker aan de leg. De minuscuul kleine eitjes worden één 

voor één in afzonderlijke cellen van de raat afgezet en door de werksters warm 

gehouden. Na drie dagen komt er uit ieder eitje een larfje tevoorschijn dat 

gedurende 6 dagen door de werksters gevoed en verzorgd wordt. Daarna wordt de 

cel met een waslaagje afgesloten en dan heeft het larfje nog 12 dagen nodig om de 

metamorfose tot bij te ondergaan. 

Vanaf februari kan aldus het eerste gesloten broed aangetroffen worden. Nadat de 

oude werksters, die samen met de koningin overwinterden, de zorg voor dit eerste 

broed van het nieuwe seizoen tot een goed einde brachten zullen ze al snel sterven 

en plaats ruimen voor een nieuwe generatie. 

Naarmate de dagen lengen, de temperatuur stijgt en het voedselaanbod toeneemt 

komt de koningin goed op dreef en kan het aantal eieren dat zij iedere dag legt 

toenemen tot om en nabij de 2000 stuks. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat 

de kast al snel uit haar voegen dreigt te barsten temeer daar de raten niet enkel 

gebruikt kunnen worden voor het broed maar bovendien ook nog dienst doen als 

opslagplaats voor de verzamelde nectar. 




Ondertussen hebben de bijen ook een aantal extra grote cellen gebouwd die 

gebruikt worden voor het darrenbroed. De bijenkolonie is in wezen een echte 

matriarchiale maatschappij die volledig om de koningin en haar vrouwelijke 

werksters draait. 

Tegen de tijd echter dat er jonge koninginnen geboren zullen worden ontstaat de 

noodzaak om ook een beperkt aantal mannelijke nazaten (darren) voort te brengen. 

Zij worden geboren uit onbevruchte eitjes die de koningin in de daarvoor voorziene 

cellen afzet (werksters en koninginnen daarentegen komen altijd voort uit bevruchte 

eitjes), zij leven volledig bij de gratie van hun vrouwelijke zusters (de werksters), 

worden door hen verzorgd en gevoed en hun aanwezigheid wordt slechts 

getolereerd in het seizoen dat er jonge koninginnen geboren kunnen worden, die 

voor hun bevruchting nu eenmaal op mannelijke individuen aangewezen zijn. 

In de periode rnei-juni bereikt de kolonie een echte climax. Het aantal werksters 

bereikt een plek, darren zijn er nu in overvloed en de werksters gaan nu over tot het 

opkweken van een aantal jonge koninginnen. Daartoe bouwen ze een beperkt aantal 

reuzegrote cellen. Het larfje dat in deze zogenaamde koninginnedoppen geboren 

wordt, wordt door de werksters extra in de watten gelegd en volledig gevoed met de 

vermaarde koninginnebrij. Door deze speciale broedzorg zal dit larfje slechts 7 

dagen in het stadium van pop verkeren. 

Twee koninginnen kunnen echter nooit in 1 volk samenleven (de sterkste zal de 

zwakste doodsteken). Daarom zal de oude koningin zich samen met de helft van de 

werksters onder de voeten uit maken en een nieuw onderkomen zoeken vóór dat de 

eerste nieuwe koningin geboren wordt. Als nieuwe thuishaven komt overigens vrijwel 

iedere holte of spleet in aanmerking en meestal werd deze nieuwe locatie al geruime 

tijd op voorhand uitgekozen en gekeurd door een voorhoede van werksters. Indien 

de kolonie nog groot genoeg is zal de eerste nieuwgeboren koningin op haar beurt 

uitzwermen met een deel van het resterende volk. Is het volk daarentegen te klein 

geworden om nog verder gesplitst te worden dan doodt ze de overige ongeboren 

koninginnen en keert de rust terug. 

De jonge koningin zal nu eerstdaags uitvliegen voor haar bruidsvlucht, waarbij ze, 

hoog in de lucht, met meerdere darren paart. De hoeveelheid sperma die ze hierbij 

ontvangt zal moeten volstaan om de vele tienduizenden eitjes die ze in haar verdere 

leven gaat leggen te bevruchten. Na de bruidsvlucht keert ze terug naar haar 

kolonie. Binnen een paar weken zal ze beginnen leggen en wordt ze een 

volwaardige vervangster van haar moeder, de vorige koningin. 

Zomer: voorbereiding op de winter 

Door het uitzwermen van één of meerdere koninginnen en een groot deel van de 

werksters heeft de kolonie zich weliswaar voortgeplant maar heeft ze anderzijds ook 

veel van haar slagkracht verloren. Er resten nu nog slechts twee taken vóór de 

winter en dat is het zorgen voor nakomelingen zodat met een voldoende getalsterkte 

overwinterd kan worden en het verder aanleggen van een voedselvoorraad. 

32 




De werksters die samen niet de nieuwe, jonge koningin in de oude kast 

achterbleven hebben in zekere zin 'thuisvoordeel' aangezien ze een volwaardig nest 

erven. Degenen die naar een nieuwe locatie emigreerden daarentegen zullen 

volledig nieuwe raten moeten bouwen. Het 'bouwmateriaal' (was) wat de bijen 

hiervoor nodig hebben wordt uitgescheiden door 8 klieren aan het achterlijf van 

jonge bijen. Voor het dichten van kieren en het vastzetten van loszittende delen 

wordt propolis gebruikt. Dit is een soort harsachtige substantie die verzameld wordt 

van de knoppen en schors van verschillende bomen en planten. 

In verband met het aanleggen van een voorraad honing dient verder opgemerkt te 

worden dat honing niet zomaar zonder meer kant en klaar ingezameld kan worden. 

Aangezien het bijenlichaam uitsluitend enkelvoudige suikers kan opnemen, wordt de 

nectar die door de vliegbijen mee naar de kolonie gebracht wordt, door de werking 

van bepaalde enzymen in hun maag afgebroken tot dergelijke enkelvoudige 

structuren vóór dat hij opnieuw uitgebraakt en in de raten opgeslagen wordt. 

Bovendien wordt hij van zijn overtollig vocht ontdaan door het zogenaamde 

ventileren. De huisbijen gaan door snelle vleugelslagen voor een constante 

luchtstroom in de kast zorgen zodat verdamping optreedt en het waterpercentage in 

de gestockeerde honing daalt tot minder dan 20%. 

Wanneer een bij een goede dracht ontdekt heeft zal zij deze informatie meedelen 

aan haar nestgenoten door het uitvoeren van de zogenaamde bijendans op de raat. 

Uit het patroon van deze dans en de snelheid waarmee hij uitgevoerd wordt kan de 

richting van en de afstand tot de vindplaats afgeleid worden. Door uitwisseling van 

voedsel kunnen de bijen tevens de geur, de smaak en de suikerconcentratie 

proeven. Op die manier slagen zij erin om steeds de meest energierijke nectar eerst 

en op een efficiënte wijze in te zamelen. 

Aangezien al deze werkzaamheden tegelijk en in harmonie met elkaar uitgevoerd 

moeten worden heerst er in de ogenschijnlijk chaotische bijenmassa toch een strikte 

en gedisciplineerde taakverdeling. 

De werksters hebben namelijk, afhankelijk van hun leeftijd, een eigen 

verantwoordelijkheid: de eerste drie weken van hun leven blijven ze in de kast 

waarbij ze achtereenvolgens ingeschakeld worden om cellen te poetsen, het broed 

te verzorgen, nectar te inverteren en de vliegopening van de kast te verdedigen. 

Nadien worden ze ingezet als haalbijen en overleven ze, afhankelijk van de 

omstandigheden, gemiddeld nog een drie- á viertal weken. Bovendien is het zo dat 

de individuele bijen steeds maximaal ten dienste staan van de kolonie. Hiertoe 

hebben zij de mogelijkheid de biologische klok in zekere zin naar hun hand te zetten. 

Indien dit wenselijk is kunnen bepaalde stadia in hun evolutie overgeslagen worden 

of desnoods kunnen bepaalde functies uit hun verleden terug geactiveerd worden. 

33 



Najaar: profiteren van de laatste zonnige dagen van het jaar. 

34 


Naarmate de dagen korter worden en het gure herfstweer zijn intrede doet daalt de 

activiteit in het bijenvolk. De koningin gaat steeds minder leggen en de darren 

worden verdreven en aan hun lot overgelaten. 

Het is in dit seizoen dat je velen van hen dan ook dood of stervende kan aantreffen 

op de vensterbanken in garages of tuinhuisjes. In een krampachtige poging om te 

overleven trachten ze immers alsnog een ander onderkomen te vinden en kruipen 

ze aldus door eventuele kieren naar buiten maar aangezien ze zelfs niet in staat zijn 

zelfstandig eten te zoeken zijn ze gedoemd om aan ontbering ten onder te gaan. 

Zij zijn overigens vrij eenvoudig te herkennen aan hun extreem grote ogen (scherp 

zicht is immers noodzakelijk voor het efficiënt opsporen van jonge koninginnen op 

bruidsvlucht) en bovendien absoluut ongevaarlijk aangezien ze niet over een angel 

beschikken (en dit overigens in tegenstelling tot de werksters van de wespen, die in 

de nazomer eveneens verdreven worden maar die wel een angel bezitten en in dat 

seizoen behoorlijk agressief uit de hoek kunnen komen). 

Indien de klimatologische omstandigheden het toelaten wordt er nog druk gevlogen 

op de laatste drachten van het jaar (o.a. spork en klimop), in het andere geval 

beperkt men zich tot het schuilen voor koude, wind en regen. 

Winter: absolute rust 

De winterperiode is voor de bijen de periode van de absolute inactiviteit. Om 

energieverlies en energieverbruik tot een strikt minimum te beperken troepen zij dan 

ook samen in een dikke bolvormige kluit om in die toestand te teren op hun 

honingvoorraad. De warmte die bij het eten van honing door de stofwisseling 

geproduceerd wordt volstaat om de temperatuur in het centrum van de tros op een 

20 á 30° C te stabiliseren, aan de buitenzijde daalt de temperatuur tot een tiental 

graden. 

Het spreekt voor zich dat kolonies die slecht voorbereid de winter ingingen het nu 

hard te verduren krijgen. 

Sommige koolmezen maken handig gebruik van de kwetsbare positie waarin de 

bijen zich nu bevinden om een extra hapje te verschalken: zij gaan op de vliegplank 

van de kast zitten, tikken herhaaldelijk met hun bek tegen de kast en wachten 

geduldig tot een slachtoffer, verstijfd van de kou en dus kansloos tegen de schalkse 

mees, buiten komt zien wat er aan de hand is. 

Uiteraard houden deze 'winterbijen' het veel langer uit dan hun zusters die in het 

hoogseizoen geboren worden. Hun taak is immers pas beëindigd nadat ze de fakkel 

hebben overgedragen aan de eerste voorjaarsgeneratie, waarna de hele cyclus 

weer van voren af aan aanvangt. 




De kennis die veel mensen van bijen hebben beperkt zich meestal tot het loutere feit 

dat ze weliswaar honing voortbrengen maar bovenal ook vervaarlijk uit de hoek 

kunnen komen met hun angel. Wie zich de moeite getroost ook eens verder te kijken 

en zijn vooroordelen even te onderdrukken zal ontdekken dat er een veel 

complexere en vooral boeiendere wereld schuilgaat achter deze naarstige insecten 

dan men op het eerste zicht zou kunnen vermoeden. 

35 



RESERVATENWERKING 

Na een jaar van zeer veel aankopen, ging het er in 1999 op vlak van aankopen een 

stuk rustiger aan toe. Toch werd nog in de laatste maanden voor het millennium nog 

voor enkele mooie percelen een verkoopsovereenkomst afgesloten. In 1999 werden 

voor 1,15 ha notariële akten verleden. Voor 2000 staan op dit moment (begin 

december) 4,15 ha in het vooruitzicht: 3,15 ha ter hoogte van het Kraaikenshof op de 

grens van Reppel met Grote-Brogel en een dennenbos van 1 ha langs de 

Reppelerweg in Ellikom op de grens met Reppel. Voor nog 2 andere ha, ook in 

Reppel, lopen er onderhandelingen. Voor een overzicht van laatst aangekochte 

percelen wordt verwezen naar bijgaande tabel. Voor de situering van de terreinen in 

beheer wordt verwezen naar de kaarten. 

Een IO-tal beheerswerken (zondagvoormiddagen) werden georganiseerd. .Ook werd 

er een vleermuizenkelder ‘gebouwd’. Twee jeugdkampen grepen plaats (zie elders 

in dit jaarboek). Een 20-tal leden van de Wildbeheerseenheid van Peer waren net 

als vorig jaar op een zondagvoormiddag op de afspraak om te maaien. Ook niet te 

vergeten het werk van menig vrijwilliger, die buiten de zondagvoormiddagen werk 

verrichten in het reservaat. Waarvoor dank. 

Het erkenningsdossier, met het beheersplan, werd eind vorig jaar (1999) ingediend 

bij de AMINAL (Administratie Milieu-, Natuur -, Land en Waterbeheer). 

De erkenning van bijna 54 ha (53,996O ha: 42,0749 ha in eigendom en 11,921l ha 

in huur) wordt voor volgend jaar (2000) verwacht. Deze erkenning door de Vlaamse 

Overheid van het Reservaat Abeekvallei als natuurreservaat, houdt in dat het 

gevoerde beheer ook betoelaagd kan worden. Afhankelijk van de natuurtypes, die 

dienen te passen in de vooropgestelde natuurstreefbeelden, en de mate van 

openstelling (aard en lengte wandelpaden, aanwezigheid van vogelkijkhutten) en de 

monitoring (opvolging), wordt voor het beheer en het toezicht subsidies door het 

Vlaams Gewest verleend. Ook voor de eerste inrichting van het reservaat kunnen 

subsidies verleend worden. 

Dit houdt ook in, dat naast een openstellingsplan, drie vegetatiejaren na erkenning, 

en vervolgens om de 5 jaar een uitgebreid monitoringrapport, dient opgemaakt te 

worden. Dit rapport dient een uitgebreide beschrijving te bevatten van de evolutie 

van flora en fauna onder invloed van het beheer, de evolutie van een aantal 

aandachtssoorten, een kaart met de initiële en actuele natuurtypes, de 

natuurstreefbeelden, een overzicht van gegevens inzake grondwaterstanden. 

Erkenning houdt ook in dat een aantal werkzaamheden, die normaal een 

stedenbouwkundige vergunning of machtiging van het Vlaams Gewest (afdeling Bos 

en Groen) nodig hebben, indien zij voorzien zijn in het goedgekeurde beheersplan, 

niet meer noodzakelijk zijn. 

- 4. NATUUR 

i”


Er zal verder gewerkt worden aan een planning van het onderhouds- maar zeker ook 

van het in het beheersplan voorzien omvormingsbeheer. 

De oprichting door Natuurreservaten van de vzw Sociale Werkplaatsen Natuur en 

Landschap, kan ons hierbij helpen. Dit initiatief, dat op 1 december ll. startte 

bestaat voor Limburg (Noord-, Midden- en Oost- Limburg) uit 2 ploegen van telkens 5 

langdurig werklozen onder leiding van 2 ploegbazen. Deze ploegen hebben hun 

standplaats in Maasmechelen en Genk. 

Een 6-tal publieke wandelingen waarbij het reservaat werd aangedaan, enkele 

wandelingen op aanvraag, de Open Natuurdag (6 juni) en de Dag van de Natuur (20 

november) dienen nog vermeld te worden. 

De uitvoering van het bewegwijzerde wandelcircuit Ellikom -Erpekom blijft nog op 

ieders verlanglijstje staan. 

Natuur is er voor iedereen. 

- JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN ww 


37

In het gemeentelijk heideterrein werd de Amerikaanse vogelkers verder bestreden. 

Een 12-tal mandagen werd midden oktober geleverd door het OCMW-project 

Opleiding Kansarmen (TOK). 

Een verdere dunning van berken en eiken dient opgenomen te worden in het 

inrichtingsbeheer en kan uitgevoerd worden nadat de erkenning van het reservaat 

rond is. Een infobord ‘Natuurontwikkelingsproject Heideherstel’, werd door de 

gemeente geplaatst. 

Acties: 

Overzetactie amfibieën ter hoogte van Den Damp (Het Broek); zie hiervoor elders. 



39

- 

40 


JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vnv 


70NF 7 : ‘MFFUWFN’ 

Gemeente: 

Meeuwen-Gruitrode (Meeuwen en Wijshagen) 


Locatie: 

Valleigebied tussen Den Damp (Het Broek) en de weg Peer - Helchteren 

Veiligstelling: 

In deze zone werden geen bijkomende percelen in beheer genomen. Het totaal blijft 

op 7,5 ha. 

Beheer: 

Voor de broekbossen: spontane natuurontwikkeling en dus als beheer: ‘niets doen’. 

Voor het perceel Donderslagbemden, waarop de populieren gekapt werden in het 

voorjaar 1998, wordt een extensieve begrazing voorzien. 

Hiervoor dient het perceel van 5 ha eerst omrasterd te worden. Doordat dit perceel 

valt onder het bosdecreet, kan door Bos en Groen geen machtiging voor het plaatsen 

van een afrastering gegeven worden. Doordat ook begrazing door het bosdecreet 

verboden is, is het wachten met begrazing tot het beheersplan goedgekeurd wordt. 

Eind december 98 werd nog takhout geruimd, terwijl op 1 april tijdens de inleefdag 

van de 5de jaars van Agnetendal Peer, het hout uit de Abeek getrokken werd.

Gemeente: 

Meeuwen-Gruitrode (Ellikom, Meeuwen), Peer (Grote-BrogeIErpekom) 


Locatie: 

Valleigebied gelegen tussen weg Peer - Helchteren en de weg Peer - Bree 

(omgeving Dorpermolen, stroomafwaartse deel van de Gielisbeek, Luythegge, Oude 

Berenheidemolen, Hoogmolen en Oude Neermolen) 


In dit gebied werd drie maal gekocht: een oppervlakte van 0,8 ha elzenbos komt bij 

de 21 ha die in dit gebied al in beheer waren. De percelen zijn gelegen in de 

Kinkelbeemden (langsheen de Hommelbeek), Klokbemden en Meeuwerkant. 

Een dennenbos (oppervlakte 0,29 ha) gelegen op de Stiktheide (ter hoogte van de 

Vaeshofweg) in Grote-Brogel werd ons geschonken, waarvoor dank. 

Beheer: 

Broekbossen: spontane natuurontwikkeling en dus als beheer: ‘niets doen’ . 

Hooilanden: twee hooilanden (oppervlakte 20 are) achter Erperheide 

Ellicommerbemden werden twee maal gemaaid: een eerste maal tijdens het 

jongerenkamp van JNM in juli en een tweede maal bij de beheerswerken van 17 

oktober. 

Een eerste aanzet tot een gedeeltelijke omvorming van het rietland naar hooiland, 

zoals voorzien in het beheersplan, werd gegeven bij de Dag van de Natuur op 

zaterdag 20 november. Een oppervlakte van 20 are rietland werd gemaaid door een 

1%tal vrijwilligers. Ook een aantal paden werden 2 maal gemaaid. 

Een deel van het rietland op Luythegge werd half februari gemaaid. Door de 5de 

jaars van Agnetendal Peer werd op 1 april een draadomheining van 150 m geplaatst, 

waardoor een deel van het hooiland en rietland (20 are) kan (na)begraasd worden. 

In oktober graasden de koeien van de buurman het omheinde perceel kaal. 

43 




Gemeente: 

Meeuwen-Gruitrode (Ellikom), Peer (Grote-Brogel), Bocholt (Reppel) 

Locatie: 

Valleigebied tussen de Baan Peer - Bree en de molen van Reppel 


In deze zone konden we een perceel met weekendverblijf (oppervlakte 0,32 ha) en in 

november nog een oppervlakte van liefst 3,15 ha toevoegen aan het natuurreservaat. 

Deze laatste oppervlakte (9 kadastrale percelen), gelegen achter het Kraaikenshof, 

bestaat uit 1,2 ha weide, twee vijvers-samen- 40 are groot, een rietland van 50 are, 

een sparren- en populierenaanplant van 1 ha groot. Ook voor een 1 ha groot 

dennenbos, gelegen langs de Reppelerweg in Ellikom op de grens met Reppel, 

werd nog een verkoopsovereenkomst afgesloten. 

Beheer: 

Het 1 ha grote dennenbos Aen den Slagmolen werd in de winter gekapt (de dennen 

waren niet in de koop inbegrepen). Het takhout werd in de zomermaanden door 

vrijwilligers gedeeltelijk opgeruimd. 

Het perceel Kwanten werd door de vrijwilligers van het Jeugdhuis Scherpe Steen 

begin augustus voor een deel gemaaid. 

De percelen Hendrix werd voor een groot deel 1 maal gemaaid, deels in begin juli 

door vrijwilligers, deels begin augustus door het jeugdhuis Scherpe Steen. 

De structuurvariatie en plantenrijkdom nemen toe, wat ook de Plantenwerkgroep van 

Likona kon waarnemen bij haar excursie van 31 mei. 

Het hooiland Opdeweegh kon door het voorbije natte weer met de tractor slechts 

gedeeltelijk gemaaid worden begin juni en half augustus. Hierdoor bleef nog een 

aanzienlijke oppervlakte over die met de maaibalken (éénmaal) gemaaid en gehooid 

werd. De percelen Vandekerkhof werden deels gemaaid en gehooid door het werk- 

kamp van Scherpe Steen. 

Het beheer van het hooiland Vanderhoydonks (75 are) werd tweemaal gemaaid: 

samen met het jongerenkamp van JNM eind juli en op een zondagvoormiddag 19 

september met een 20-tal leden van de wildbeheerseenheid De Korhaan van Peer. 

Acties: 

Overzetactie aan de Reppelerweg: ongeveer evenveel (even weinig) amfibieën 

werden overgezet als het jaar ervoor. Voor een verslag van de amfibieënpopulatie 

zie elders in dit jaarboek. Voor de ombouw van het weekendverblijf in Reppel tot een 

vleermuizenoverwinteringskelder, zie ook elders in dit jaarboek. 

45 

f.j. 



JNM ABEEKKAMP 1999 

PROJECTEN 

Voor mij begon het mega-fantastische JNM-kamp-avontuur op maandag 24 juli rond 19.00 

u. Toen ik op de kampplaats kwam moest ik al direct de proef op de som nemen. Ik kreeg 

een bord spaghetti – er was nog zeer veel over - voorgeschoteld terwijl Hilde en Hervé die 

dag corvee hadden! Het was wel gezellig daar in die keukentent en ik voelde mij al direct 

thuis. Ik merkte ook al direct dat de anderen al goed gepresteerd hadden ( het kamp was al 

van zaterdag bezig ). Die zaterdag was er al lustig gedetermineerd en zondag en 

maandag beheerswerken op den Duits gedaan. 

Ik kreeg ook een rondleiding tussen de prachtige infrastructuur: een drieledige frigo 

bestaande uit een zwembadje, een put voor groenten en een drankput; een put voor groen 

afval; een put voor nog ander afval; twee heel ferm tenten die de rest ruimschoots 

compenseerden. 

Dinsdag kon ik ook iets presteren. Dat begon al vroeg want ik had corvee samen met 

Nobby. Na het ontbijt vertrokken we naar het Turfven met z’n achten: Bart, Hilde, Nobby, 

Virginie, Hervé, Martine, ik en Tom, een libellenspecialist. Handig , zo iemand als Tom in 

de buurt als je libellen gaat determineren. 

Toen we elke libel en waterjuffer op het Turfsven een paar keer hadden lastiggevallen zijn 

we hun soortgenoten gaan bestuderen in de buurt van het broek. Nobby en ik vertrokken 

daar iets eerder om het Mexicaanse eten klaar te maken. Iedereen was het er over eens, 

dit was een culinair hoogstandje! Na de afwas zijn we nog een ijsje gaan eten bij Loe Loe. 

‘s Anderendaags, de woensdag, zijn we naar Bree gefietst. Daar hebben we de groep in 

twee gedeeld. Bart P., Hilde, Nobby en Martine hebben beheerswerken gedaan langs de 

Vranckenvijver. Hervé, Bart M., Bjorn en ik hebben weipalen helpen zetten op een stuk van 

de Wielewaal. ’s Namiddags hebben we plantjes, vlinders en sprinkhanen gedetermineerd 

langs de Vranckenvijver. 

Virginie en Martine waren van corvee. Zij hadden een Frans gerecht klaargemaakt et c’ 

était très délicieux. 

’s Avonds zijn Wendy, Katrien en Rob, enkele vrienden van de Mallemolen, langsgekomen. 

Wat we dachten dat een rustig avondje rond het kampvuur zou worden, werd eigenlijk een 

zeer hevige discussie tot een koot in de nacht. De gemoederen laaiden soms zeer hoog 

op. 

En toen werd het donderdag. 

Virginie ging samen met Wim pijlbuizen steken voor haar thesis. 

Bart P., Hilde en haar neefje Brecht, Hervé, Nobby, Bart M. en ik zijn gaan determineren in 

de buurt van het Broek. 

’s Avonds hebben we allemaal samen een Duits gerecht klaargemaakt en opgegeten 

natuurlijk. 



46

PROJECTEN 

Toen het eenmaal donker was – zo donker was het eigenlijk niet want het was volle maan 

– zijn we, gewapend met kaarsjes, de vochtige beemden ingetrokken en hebben we ons 

volledig overgeleverd aan de machtige verschijning van de maan zodat een diepe trance 

niet ver om de hoek was! 

Zo werd het vrijdag. 

’s Voormiddags zijn Bart P., Virginie, Hervé en ik gaan maaien op het stuk van 

Opdeweegh. Na een stevige picknick trokken we met z’n allen – Hilde en Nobby hadden 

ons ondertussen vergezeld samen met een paar jonge knapen – naar een weekendvijver. 

Daar mochten we onze destructieve kantjes volledig tot uitwerking laten komen op enkele 

boompjes en vooral op de betonnen oever. 

Het was net als de voorbije dagen een heel warme dag en een frisse duik in de vijver 

konden we natuurlijk niet laten. 

‘sAvonds was het Zuidamerikaanse kost, maar vooral boekweitkoeken eten. Die smaakten 

goed. We hadden namelijk enkele ouders en grootouders uitgenodigd en daar zaten 

verschillende specialisten op dit gebied tussen. 

Zaterdagmorgen aten we nog boekweitkoeken. Daarna was het opruimen geblazen. We 

kregen gelukkig hulp van enkele mensen van Natuurreservaten. Zo kwam er jammer 

genoeg een einde aan het mega-fantastische JNM-kamp-avontuur. 

Philippe 

Provinciaal J.N.M.-kamp Meeuwen-Gruitrode 13 t.e.m. 18 juli 1998: 

Verslag van de ongewervelden. 

Dit verslag bestaat uit een tekstgedeelte en een overzichtstabel en behandelt de 142 

soorten ongewervelden die tijdens dit zomerkamp onder de (binoculaire) loupe werden 

genomen. 

Het tekstgedeelte bevat per vangplaats het U.T.M.-hok (km 2 ), de gemeente, ev. een 

nauwkeurigere plaatsbeschrijving en een datum met daaronder de waarnemingen per 

familie. Soms wordt het geslacht (m: mannetje; v: vrouwtje), de overeenkomstige kolom in 

de tabel of andere informatie vermeldt. 

Enkele soorten werden door een specialist gecontroleerd/gedetermineerd (zie dankwoord). 

De eerder bijzondere soorten worden vet gedrukt en besproken in het desbetreffende 

hoofdstuk. 

Het eerste deel betreft hand, zeef- en netvangsten, het tweede deel bodemvalvangsten. 

Bodemvallen zijn gedeeltelijk met verdunde formol (=fixeermiddel) gevulde glazen potten 

(met een bovendoorsnede van ca. 7,5 cm) die tot aan de rand in de bodem gegraven zijn. 

Op deze manier is een continue (waarnemersonaf-hankelijke) bemonstering van de 

bodem-actieve invertebratenfauna mogelijk. Hierdoor kan een vrij goed kwalitatief 

(soortendiversiteit) en kwantitatief beeld van de bodem-actieve ongewervelden verkregen 

worden. 



47

PROJECTEN 

Mede door de korte duur van het onderzoek, de lage ledigingsfrequentie, de afwezigheid 

van dakjes boven de vallen en het soms kleine aantal vallen zijn de met de bodemvallen 

gevangen aantallen exemplaren en soorten relatief klein. 

De bijgevoegde tabel geeft een overzicht van de waarnemingen per familie (in dezelfde 

volgorde als in de tekst) per vangplaats met meestal een indicatie van het habitat en/of 

levenswijze van de larven en/of imago's en het voorkomen (zeldzaamheid). 

Onderaan volgende waarnemingenlijst bevindt zich een verklarende tekst bij de tabel én 

een korte bespreking van een aantal bijzondere soorten. 

Een bespreking van de afzonderlijke onderzoeksgebieden is niet opgenomen omdat de 

waarnemingen te beperkt in tijd en aantal zijn. 

Toch bracht dit onderzoek aan het licht dat er in de A-beekomgeving nog een aantal 

bijzondere soorten voorkomen. Verder onderzoek naar de verspreiding van ongewervelden 

in de regio en hun beheer is wenselijk. 

HAND-, ZEEF- EN NETVANGSTEN 

* FS7566 Peer perceel 2 weien langs kampplaats 13/07 

Loopkevers (a): Agonum obscurum v 

Agonum fuliginosum m&v 

Bembidion mannerheimi v (gecontroleerd) 

Panagaeus bipustulatus v 

Pterostichus diligens v 

Trichocellus placidus m 

Sprinkhanen: Krasser 

Wapenvliegen: Microchrysa polita (tussen A-beek en 'dit' weiland op een hoop organisch 

afval) 

* FS7566 Peer bos met Waterdrieblad 13/07 

Pissebedden: Ligidium hypnorum 

Oniscus asellus 

Philoscia muscorum 

Trichoniscus pusillus 



48

* FS7566 Peer oever A-beek 13/07 

Loopkevers (b): Agonum albipes 2v 

Bembidion bruxellense m 

Bembidion tetracolum m 

Elaphrus cupreus m 

Loricera pilicomis v 

* FS7667 Peer hoop populiereschors 13/07 

Loopkevers (g): Nebria brevicollis 1 m 


(Salamander: Alpenwatersalamander) 

* FS7666 Peer kampplaats 13/07 (t.e.m. 17/07?) 



Trichoniscus pusillus 

Boom- en bodemwantsen: Graphosorna lineatum (Pyamawants). 

Zweefvliegen (A): Episyrphus balteatus 

Melanostoma mellinum 

Tropidia scita 

Helophilus trivittatus 

Wapenvliegen: Chloromyia formosa 

Chorisops tibialis (gecontroleerd) 

Pachygaster atra 

Slakkendodende vliegen: Pherbellia schoenherri 

Snavelvliegen: Rhagio lineola 

Rhagio tringarius 

Bromvliegen: Bellardia pusilla (syn.: B. varium) 

Boorvliegen: Xyphosia miliaria (op rozen gevangen) 

PROJECTEN 

* FS7659 Meeuwen 10 ha (tussen Den damp en Donderslagheide) 

14/07 



49

Pissebedden: Porcellio scaber 

Sprinkhanen: Bruine sprinkhaan 

Knopsprietje 

Krasser 

PROJECTEN 

Op 27/09/1998 werden ook nog de zeer zeldzame Zadelsprinkhaan (slechts een 4-tal 

U.T.M.-hokken in 

België), de Snortikker en de Noordse kakkerlak (Ectobius lapponicus) waargenomen. 

Mogelijk komt de 

warmteminnende (zeldzame) Sikkelsprinkhaan hier ook voor (mond. med. Frans 

Verstraeten). 

Oorwormen: Gewone oorworm 

Boom- en bodemwantsen: Elasmosthetus interstinctus 

Zweefvliegen (B): Cheilosia vernalis-groep 

Episyrphus balteatus 

Eristalis sepulchralis 

Eristalis tenax 


Platycheirus clypeatus 

Scaeva selenitica 

Sphaerophoria batava (gecontroleerd) 

Sphaerophoria scripta 

Viltvliegen: Thereva nobilitata 

Bromvliegen: Lucilia caesar 

Roofvliegen: Dioctria hyalipennis 2m 

Machimus atricapillus Iv 

* FS 7769 Peer perceel Henderickx (Moerasviooltje) 14/07 

Loopkevers (c): Acupalpus dubius Im 

Badister lacertosus Iv 

Bembidion mannerheimi Im (gecontroleerd) 

Bradyeellus harpalinus 1 m & 1 v 

Carabus granulatus Iv 

Panagaeus cruxmajor Iv 

Pterostichus strenuus Iv 

Trechus obtusus Iv 



50

Boom- en bodemwantsen: Podops inuncta 

Miljoenpoot: Glomeris marginata ('oproller') 

PROJECTEN 

Nachtvlinders: Avondrood (voorvleugels met rode schuine banden en witgezoomde 

binnenrand; rups leeft op wilgeroosje, walstro, Eglantier en in tuinen op 

Fuchsia; verpopt in een los spinsel op de grond) 

Zweefvliegen (C): Episyrphus balteatus 


Slakkendodende vliegen: Limnia unguicomis 

Tetanocera elata 

Snavelvliegen: Chrysopilus auratus 

Bromvliegen: Lucilia caesar 

* FS7565 Meeuwen A-beekvallei 15/07 

Loopkever (d): Harpalus affinis 1 m (gecontroleerd) 

* FS8473 Bree A-beek (Wielewaal)15/07 

Loopkevers (e): Agonum obscur-um I v 

Carabus granulatus 

Dromius linearis Im 

Leistus terminatus 1 men 2v 

Pterostichus niger 

Pterostichus strenuus Iv 

Overige kevers (Endomychidae): Endomycbus coccineus 

Pissebedden: Oniscus asellus 


Sprinkhanen: Grote groene sabelsprinkhaan (zeer algemeen) 

Dagvlinders: Atalanta 

Bruin zandoogje 

Kleine vuurvlinder 

Gehakkelde aurelia 

Koevinkje 

Koolwitje 

Landkaartj . e 

Oranje zandoogje 



51

Zweefvliegen (D): Baccha elongata 

Episyrphus auricollis 

Episyrphus balteatus 

Eristalis horticola 

Helophilus hybridus 

Helophilus pendulus 


Melanostoma sp. 

Myathropa florea 

Platycheir-us clypeatus 

Platycheirus sp. (albimanus ?, niet kunnen vangen) 

Pyrophaena rosarum 

P,hingia campestris 

Syritta pipiens 

Syrphus ribesii 

Xylota meigeniana (gecontroleerd) 

Xylota segnis 

Xylota sylvarum of xanthocnema (niet kunnen vangen) 

Xylota tarda (gecontroleerd) 

Wapenvliegen: Beris vallata 

Chloromyia formosa 

Slakkendodende vliegen: Tetanocera elata 

Pherbellia cinerella 

Boorvliegen: Myoleia caesio 

Gewone vliegen: Mesenibrina meridiana 

* FS8573 Bree De Luysen 15/07 

Loopkevers (f): OEVER + BERM 

Acupalpus parvulus Im 

Agonum marginatum 1 v 

Agonum muelleri 1 m 

Agonum viduum I m (gecontroleerd op genitaliën) en 1 v? 

Cicindela campestris lm 

Elaphrus cupreus I v 

Loricera pilicomis 1 v 

Pterostichus versicolor Iv & 2m 

Stenolophus teutonus 2m 

LUYSEN ALGEMEEN 

Agonum muelleri 1 m & 1 v 

Amara familiaris Iv 

Amara plebeja 2m 

PROJECTEN 



52

Anisodactylus binotatus 1 v 

Calathus fuscipes Im 

Calathus melanocephalus 1 m& 1 v 

Cicindela hybrida Im 

Notiophilus rufipes Iv 

Boom- en bodemwantsen: Aelia acuminata 

Zweefvliegen (E): Eristalis horticola 

Eristalis tenax 



Metasyrphus latifasciatus 

Platycheirus clypeatus 

Pyrophaena granditarsa 

Rhingia campestris 

Sphaerophoria scripta 

Xylota nemorum 

Slakkendodende vliegen: Sepedon sphegea 

Blaaskopvliegen: Sicus ferrugineus 

PROJECTEN 

Roofvliegen: Leptogaster eylindrica 

Machimus cingulatus Iv* FS7869 Peer AA-beernden 17/07 

Pissebedden: Porcellio scaber 

Zweefvliegen (F): Cheilosia illustrata (5 ex.) 

Cheilosia pagana 

Chrysogaster solstitialis (15 ex.) 

Eristalis horticola 

Eristalis nemorum 

Eristalis pertinax 




Myathropa florea 

Necoascia podagrica 

Syritta pipiens 

Syrphus sp. 

Wapenvliegen: Chloromyia formosa 

Solva marginata 

Oxycera leonina 

Slakkendodende vliegen: Coremacera marginata 

Lininia unguicornis 

Tetanocera ferruginea 



53

Snavelvliegen: Chrysopilus auratus (gecontroleerd) 

Bromvliegen: Lucifia bufonivora 

Sluipvliegen: Gymnosoma rotundatum 

BODEMVALLEN (m: mannetje; v: vrouwtje, ex: exemplaar) 

*’Culisbergen heide + grove den' 

Meeuwen-Gruitrode (Lim), FS7660, 11 tot 25 iuli 1998, 3 bodemvallen 

Loopkever: Carabus violaceus Im 

Pissebed: Porcellio scaber 6 ex 

Krekel: Boskrekel 3m & 3v 

'Donderslagse beemden gekapt populierenbos' 

Meeuwen-Gruitrode (Lim), FS7660, 11 Juli tot 26 september 1998, 3 bodemvallen 

Loopkevers: Abax parallelepipedus (- ater) 2v & 1 m 

Agonum assimile 4v & 2m 

Carabus violaccus 1 v 

Carabus granulatus 2v 

Pterostichus melanarius 3v & 10m 

Pissebedden: Ligidium hypnorum 13 ex 

Oniscus asellus'? (sprieten afgebrokeii) 3 ex 

Philoscia muscorum 4 ex 

PROJECTEN 

'Elperkommer bemden (2 percelen langs kampplaats)' 

Peer (Lim), FS7566, 11 juli tot 26 septeniber 1998, 6 bodemvallen in houtkant, rietland 

Loopkevers: Agonum fuliginosum Iv 

Carabus granulatus Im 

Pterostichus niger 2m 

Pterostichus strenuus Im 

Pissebedden: Ligidium hypnorum 53 ex 

Oniscus asellus 1 ex 

Philoscia muscorum 9 ex 

Porcellio scaber 5 ex 

juvenielen (nog niet te deten-nineren) 16 ex 

Sprinkhanen: juveniele Boomsprinkhaan Iv 

Bastaardschorpioenen: Neobisium carcinoides (det.: Henderickx Hans) 



54

Snavelvlieg: Rhagio lineola 1 ex. 

Maartse vlieg: Dilophus fébrilis 1 m & 1 v 

PROJECTEN 

Steltvlieg: Calobata cibaria I v (of mogelijk Calobata femoralis (zeldzaam), de 

vrouwtjes zijn niet te onderscheiden). 

Wappervliegen: Sepsidae sp. 

Verklarende tekst bij de tabel 

Legende vindplaatsen 

A: 'kampplaats' FS7666 Peer hooiland omzoomd met ruigte (o.a. roos, Grote brandnetel) 

B: '10 ha' (tussen Den damp en Donderslagheide) FS7659 Meeuwen droge heide met 

struikopslag 

C: 'Henderickx' FS7769 Peer vochtig gevarieerd hooiland met o.a. Moerasviooltje en 

zeggepollen (=c) 

D: 'A-beekvallei (wielewaal)' FS8473 Bree vochtig hooiland (=e) 

E: 'De Luysen' FS8573 Bree vijverranden,... 

F: 'AA-beemden' FS7869 Peer vochtig hooiland 

a: 'perceel 2 weien langs de kampplaats' FS7566 Peer vochtig hooiland 

a': 'bos met Waterdrieblad' FS7566 Peer 

b: 'oever A-beek' FS7566 Peer 

c: = C 

d: 'A-beekvallei' FS7565 Peer 

e: = D 

f:: 'De Luysen' FS8573 Bree oever + berm 

g: 'hoop populiereschors' FS7667 Peer 

Culis(bergen): FS7660 Meeuwen-Gr-uitrode 11 tot 25 juli 1998, 3 bodemvallen (heide + 

Grove den) Donder(slagse beemden): FS7660 Meeuwen-Gruitrode 11 juli tot 26 september 

1998, 3 bodemvallen (gerooide populierenaanplant) 

Er(pekom): FS7566 Peer 11 juli tot 26 september 1998, 6 bodemvallen (houtkant en 

rietland) 



55

Tabel 1 

PROJECTEN 

Deze tabel bevat informatie over het habitat/levenswijze en het voorkomen (zeldzaamheid) 

van alle waargenomen ongewervelden met uitzondering van de vliegen. 

Loopkevers en zandloopkevers 

Van iedere (zand)loopkever wordt het habitat en de Rode lijst-categorie weergegeven 

volgens: Desender, K., Maes, D., Maelfait, J.-P. & Van Kerckvoorde, M., 1995. Een 

gedocumenteerde Rode lijst van de zandloopkevers en loopkevers van Vlaanderen. 

Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 1995 (1): l-208. 

De namen van de (zand)loopkevers die niet in de categorie '(Momenteel) niet bedreigd' 

staan worden vet gedrukt. 

Legende habitat: 

Eurytope soorten zijn soorten die weinig kieskeurig zijn en dus in meerdere habitattypen 

kunnen voorkomen. Stenotope soorten zijn soorten die strikte ecologische eisen aan hun 

omgeving stellen en daardoor in hun voorkomen beperkt zijn tot één of enkele habitattypen. 

BO(E): overige bossen (eurytope soorten) 

BO(S): halfnatuurlijke bossen (stenotope soorten) 

DFI(E): overige droge habitaten (eurytope soorten) 

DH(S): droge habitaten (stenotope soorten) 

HH: heide en hoogveen 

MO: moerassen 

OSW: oevers van stromend water 

RA: ruigten en akkers 

SW(E): oevers van stilstaand, eutroof (voedselrijk) water 

SW(O): oevers van stilstaand, oligotroof (voedselarm) water 

VG: vochtige graslanden 

VH(E): overige vochtige habitaten (eurytope soorten) 

Sprinkhanen en krekels 

De inforrnatie over het voorkomen (zeldzaamheid) komt uit Nederland, waar de toekomst 

voor sprinkhanen en krekels er over het algemeen beter uitziet dan in Vlaanderen omdat 

de natuurreservaten in Nederland doorgaans groter en minder versnipperd zijn en omdat er 

meer aandacht is voor insecten(beheer). 



56

PROJECTEN 

- NATUUR 

-~RESERVATENI JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN VZW 


4 JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 


58 

4 

? 

i

Tabel 2 

PROJECTEN 

Deze tabel bevat informatie over het habitat en/of de levenswijze van larven en imago's van 

vliegen (en muggen) en over het voorkomen (zeldzaamheid) van de volwassen vliegen. 

Zweefvliegen 

Het habitattype van de larven en het habitat van de volwassen zweefvliegen wordt 

weergegeven volgens: Verlinden, L. & Decleer, K., 1987. The hoverflies (Diptera, 

Syrphidae) of Belgium and their faunistics: Frequency, distribution, phenology. 

Studiedocumenten van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Nr. 39. 

18-23. 

Eurytope soorten zijn soorten die in een breed scala van habitattypen kunnen voorkomen. 

Ubiquisten zijn soorten die in bijna alle habitaten kunnen voorkomen. 

In de verspreidingtabellen van Deeleer & Verlinden (Decleer, K. & Verlinden, L., 1992. A 

standard method for site evaluation and indication of "Red Data Book"-species, using 

distribution data of invertebrates. An example based on the Hoverfly fauna (Diptera, 

Syrphidae) of Belgium. In: Faunal inventories of sites for cartography and nature 

conservation. Proceedings of the 8th international colloquium of the European Invertebrate 

Survey, Brussels, 9-10 september 1991. Uitgave van het K.B.I.N.) worden de zweefvliegen 

onderverdeeld in tien categoriën waarbij categorie één de zeer algemene soorten bevat en 

categorie tien de zeer zeldzame. In afwachting van de Vlaamse Rode lijst gebruiken we 

deze gegevens voor het oosten van Vlaanderen. 

Overige vliegen 

Verspreidingsgegevens van deze vliegen in België zijn dikwijls onbestaande, verouderd of 

onvoldoende volledig. De weergegeven indicaties zijn richtlijnen, een aantal vliegen die nu 

nog zeldzaam genoemd worden kunnen na uitgebreider onderzoek toch meer voorkomen 

dan verwacht (of omgekeerd). Soms wordt het aantal voorlopige vindplaatsen in België 

en/of Nederland weergegeven. 

De meeste gegevens over de verspreiding, het habitat en de levenswijze zijn afkomstig uit 

de Nederlandse determinatietabellen van de K.N.N.V.-uitgeverij omdat in Nederland veel 

meer gegevens beschikbaar zijn dan bij ons en omdat de Nederlandse soorten het best 

overeenkomen met Vlaanderen (maar waarschijnlijk optimistischer zijn dan de Vlaamse 

realiteit). Enkele gegevens komen uit de reeks 'Handbooks for the Identification of Britisch 

Insects' van de Royal Entomological Society of London of uit het deel 13 (Diptères 

(Brachycères» van Faune de France. 



59

PROJECTEN 

- NATUUR 

=RESERVATENS JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN “zw 


61

Soortenbespreking 

PROJECTEN 

Hier wordt meer aandacht besteedt aan enkele families met speciale aandacht voor enkele 

bijzondere vertegenwoordigers. 

Loopkevers 

Hand-, zeef- en bodemvalvangsten samen leverden 41 (= 1 2'/

PROJECTEN 

enkele decennia uit Nederland zal verdwijnen. In gans Noordwest-Europa is deze soort 

sterk bedreigd. 

Vandaar dat een woordje over de ecologie en daarna over de bescherming van deze soort 

hier wel op zijn plaats is. Deze informatie komt eveneens uit 'De sprinkhanen en krekels 

van Nederland (Orthoptera)'. 

De eieren van de Zadelsprinkhaan worden één voor één in de grond, plantestengels, 

schors of moskussens gelegd. Na twee of drie overwinteringen komen de eieren uit en 

ontwikkelen de nymfen zich in vijf tot zes stadia tot imago. Imago's worden voornamelijk 

aangetroffen van augustus tot begin november. 

De Zadelsprinkhaan is omnivoor. De dieren voeden zich met blad van diverse struiken en 

jonge bomen zoals eik en sporkehout. Daarnaast worden allerlei kruiden en zachte 

insecten gegeten. 

De dieren zijn niet in staat om te vliegen en ook liet springen loopvermogen is slecht 

ontwikkeld. Het verbreidingsvermogen is dus slecht hoewel blijkt dat de imago's al lopend 

toch flinke afstanden kunnen afleggen. 

Het biotoop bestaat uit droge heideterreinen met opslag van struiken als braam of brem en 

jonge loofbomen zoals berk of den. De plekken waar de Zadelsprinkhaan voorkomt worden 

vaak begrensd door bos en warmen daardoor snel op. De nymfen bevinden zich in lagere, 

kruidachtige vegetaties en in struiken. 

Noodzakelijke beschermingsmaatregelen voor het behoud van de Zadelsprinkhaan zijn het 

behoud en de uitbreiding van de bestaande leefgebieden en een extensief heidebeheer. 

Daarbij verdienen overgangen van 'warme' heide naar struweel of licht bos extra aandacht. 

Mogelijk komt de Sikkelsprinkhaan (Phaneroptera faicata) ook voor op de 10 ha of 

alleszins toch in de omgeving (mond.med. F. Verstraeten). Deze soort komt (recent) op 

een 3-tal plaatsen in Limburg voor en staat in Nederland op de Rode lijst aangeduid als 

'gevoelig'. Het voornaamste kenmerk waaraan deze Sabelsprinkhaan (- sprieten langer dan 

het lichaam) te herkennen is zijn de achtervleugels die veel langer zijn dan de 

voorvleugels. Hij lijkt van ver wel op een klein, teer exemplaar van de overal algemene 

Grote groene sabelsprinkhaan. Uitkijken dus!! 

Het biotoop van de Sikkelsprinkhaan komt vrij goed overeen met dat van de 

Zadelsprinkhaan. Hieronder toch een korte bespreking van de ecologie en het biotoop. 

De eieren van de Sikkelsprinkhaan worden gelegd in grotere bladeren van sleedoorn, 

appel en braam, maar soms ook in verdroogde plantestengels. Imago's worden 

waargenomen van augustus tot begin september en voeden zich vnl. met plantaardig 

materiaal zoals brameblad. 

De Sikkelsprinkhaan is één van de best vliegende sprinkhanen en kan zich gemakkelijk 

verbreiden. De soort voelt zich thuis in brede, zonnige bosranden met een rijk 

gestructureerde kruiden struiklaag. De beheersintensiteit moet dan ook daarop worden 



63

PROJECTEN 

afgestemd. Opslag moet regelmatig (maar nooit helemaal) worden verwijderd, zodat de 

terreinen niet dicht groeien en het xerotherme karakter behouden blijft. 

Krekels 

De Boskrekel (Nemobius sylvestris) is in Nederland vrij gewoon op de zandgronden in 

Midden- en Zuid-oost-Nederland. In België zou de Boskrekel vrijwel uitsluitend in Wallonië 

voorkomen (o.a. Devriese, 1988). 

Volgens Dhr. F. Verstraeten (Sprinkhanen in Limburg vroeger en nu, Likona jaarboek '92) 

is de Boskrekel in de bekende 'ortolanengebieden' van Peer en Meeuwen-Gruitrode zeer 

algemeen, maar zijn er in gans Limburg slechts 10 tot 20 waarnemingen bekend. In de 

regio West-Limburg werd de aanwezigheid van deze soort tussen eind juli '95 en half 

september '96 in 10 verschillende U.T.M.(kmI)-hokken verspreid over de gemeenten 

Leopoldsburg, Beringen, Tessenderlo, Ham en Zolder vastgesteld (Thijs N., Kafantjg. 1 

(1996) nr. 4. Natuurhistorisch verslag: excursie te Leopoldsburg op 03/08/'96). 

Deze soort is dus mogelijk minder zeldzaam (in Limburg) dan tot nog toe werd 

aangenomen. 

De Boskrekel is sterk gebonden aan droge, open bossen en houtwallen op arme tot matig 

voedselrijke zandgronden. De soort zou warmteminnend zijn, maar direct zonlicht vennijden. 

Kakkerlakken 

Over de verspreiding (en het habitat) van kakkerlakken in Vlaanderen (en Nederland) zijn 

nog onvoldoende gegevens beschikbaar. Vermoedelijk is de Noordse kakkerlak een 

gewone soort in Limburg. 

Boom- en bodemwantsen 

Aan de rand van onze kampplaats werd Graphosorna fineatum (Pyamawants) 

waargenomen op een schermbloem van Zevenblad. Deze soort kwam een tiental jaren 

geleden uitsluitend in Wallonië voor, maar is zich naar het noorden toe aan het verbreiden. 

Tot nog toe zijn een 6-tal vindplaatsen in Limburg bekend (Likona nieuwsbrieven 98/2 en 

98/3). 

Miljoenpoten 

Er zijn bij mijn weten geen verspreidingsgegevens over miljoenpoten in Vlaanderen 

gepubliceerd. 

Dagvlinders 

Enkel op het vochtig hooiland van de wielewaal in de A-beekvallei werden de dagvlinders 

aandachtig bestudeerd, wat 8 algemene soorten opleverde. 

Zweefvliegen 

Tijdens het kamp werden 37 (= 12%) van de 317 in België voorkomende zweevliegen 

gedetermineerd. In de omgeving van het vochtig hooiland van de wielewaal in de A- 



64

PROJECTEN 

beekvallei komen minstens 19 soorten voor waaronder 2 zeldzame Xylota-soorten nl. X. 

meigeniana en X. tarda. De larven leven in rottend hout en onder schors. De volwassen 

dieren leven in een beboste omgeving waar ze zelden foeragerend op bloemen 

aangetroffen worden. Ze voeden zich met stuifmeel (dat door andere foeragerende 

insecten gemorst wordt) op bladoppervlakten. 

X. tarda komt voor aan bosranden op eerder voedselrijke en vochtige bodems. De soort 

wordt mogelijk dikwijls over het hoofd gezien (omdat ze fel gelijkt op de algemene X. 

segnis). 

Het voorkomen van X. meigeniana is waarschijnlijk beperkt tot vochtig loofbos. 

De zeldzaamheid van Episyrpbus auricollis moet waarschijnlijk gerelativeerd worden 

doordat deze soort waarschijnlijk veel over het hoofd gezien wordt (en niet opgenomen is in 

de jeugdbondstabel van A. Barendregt (JBU, 1982». 

Overige vliegen 

Zoals uitgelegd bij de verklarende tekst bij tabel 2 is de verspreiding van de meeste 

(overige) vliegen onvoldoende gekend. 

De waarnemingen betreffen slechts steeds 6 of minder soorten uit families waarvan er toch 

minstens 20, maar meestal een 50-tal of meer soorten in België leven. 

Bij deze bespreking beperken we ons tot het vestigen van de aandacht op enkele soorten 

waarvan (voorlopig) wordt aangenomen dat ze zeldzaam zijn. Het betreft de bromvlieg 

Lucilia bufonivora, de slakkendodende vlieg Pherbellia schoenherri, de sluipvlieg 

Gymnosoma rotundatum en de wapenvlieg Oxycera leonina. 

Lucilia bufónivora is zeldzaam in Nederland (Kabos W.J., 1974. Nederlandse parasiet- en 

bromvliegen (Tachinidae» evenals in Denemarken en het zuiden van Noorwegen, Zweden 

en Finland (Rognes K., 1991. Blowflies (Diptera, Calliphoridae) of Fennoscandia and 

Denmark). 

Gymnosoma rotundatum is volgens Kabos (Kabos W.J., 1974. Nederlandse parasiet- en 

bromvliegen (Tachinidae» zeldzaam op schermbloemen in het Nederlandse Zuid-Limburg. 

Van de slakkendodende vlieg Pherbellia schoenherri en de wapenvlieg Oxycera leonina 

zijn weinig gegevens bekend. 

Dankwoord 

Dank aan de kampdeelnemers voor de hulp bij het vangen en het begrip voor de 

chronische vangmanieaanvallen en in het bijzonder aan kampvoorzitter Bart Paesen voor 

de benodigde voorzieningen (stereomicroscopen, ... ), aan natuurreservaten v.z.w. voor de 

toestemming en aan Dr. K. Desender (K.B.I.N. dpt. entomologie) voor de controle van 

enkele loopkevers, aan Dhr. J. Lambrechts voor de controle van een pissebed en aan Dhr. 

G. van de Weyer (en Dhr. L. Crèvecoeur) voor de controle van enkele vliegen. 

Voor meer informatie kan je terecht bij: Nobby Thijs, Oude Baan 1, 3945 Ham 

(013/66.36.14). 



65

BEHEERSKAMP VAN JEUGDHUIS DE SCHERPE STEEN 

Op kamp aan de Abeek, en doa stiet wa vocht op... 

67 

PROJECTEN 

Na het succesvolle kamp van vorig jaar zijn we dit jaar ook weer op 

beheerswerkenkamp geweest aan de Abeek Normaal zou het kamp de laatste week 

van juli doorgaan, maar aangezien er voor die periode maar vier inschrijvingen waren 

hebben we het maar een week verschoven: van zondag 1 tot en met donderdag 5 

augustus. Daardoor waren er dan toch 9 inschrijvingen (holes!). Jan, David, Pieter 

Guy, Andries, Ward, Nicolas, Wouter en diens deerne Claire. Doel van het kamp was 

overdag te werken en 's avonds gezellig bij het vuur te zitten, een pintje of een cola 

in de hand. Het JH (Jeugdhuis de Scherpe Steen) krijgt van de gemeente subsidies 

voor de uitgevoerde werken, waarmee we de kosten van het kamp kunnen drukken. 

Zaterdag zijn we begonnen niet de tenten recht te zetten en het kook- en ander 

materiaal te installeren. Ward 'Haaaiiiee' Maesen heeft zich toen blijkbaar teveel 

ingespannen, want de rest van de week hield hij opvallend veel platte rust. De 

brouwer heeft die dag ook het nodige vocht gedropt. Jan en Pieter waren die nacht 

van wacht en David is hen nog komen versterken. Zo waren de stoelen al ingezeten 

(lees: ingezakt in de grond)) en het kampvuur ingewijd. En jawel, we blijven erbij, 

frikadellen geroosterd boven een kampvuur smaken niet slecht. 

Zondagmiddag maakten ze met hun drieën een brug om gemakkelijker aan onze 

frigo (de beek) te kunnen en rond de middag arriveerden Guy en Ward. Iedereen 

installeerde zich op zijn gemak en 's avonds zijn Wouter (die nog moest uitslapen 

van zijn Chirokamp) en Claire aangekomen. Na een lekkere portie stoemp met worst 

(dank u Mama Pieter is er nog wat gehooid. Het kampvuur liet ook deze avond 

(evenals de rest van de avonden van die week) niet lang op zich wachten. Die avond 

hebben we de 'port-a-potti' gedoopt tot 

C - WC naar Claire, het enige meisje van de groep. Alhoewel de C - WC eigenlijk 

voorbehouden was voor vrouwelijk schoon, kon Ward het niet laten om er zijn grote 

boodschap op achter te laten. Maar ja, Ward was die week niet in zijn normale doen, 

of wel???? 

Maandagvoormiddag zijn David en Pieter met Abeek-Goeroe-Paul (alias Papa Guy) 

wat gaan maaien. Guy, Jan, Claire en Wouter waren verantwoordelijk voor de opruim 

en het middagmaal: patatten, kotelet en wortelen, voorafgegaan door soep van 

Mama Guy. In het verslag van verleden jaar hebben we een beetje gelachen met het 

inschattingsvermogen van Dries en Niels (de toenmalige koks van dienst). Dit jaar 

hebben we zelf kunnen ervaren dat het niet eenvoudig is de juiste hoeveelheid eten 

klaar te maken. Sorry Dries en Niels, we wisten niet wat we deden. 



PROJECTEN 

Tijdens de siësta hebben we pootje gebaad in de Abeek (zuiverste beek van heel 

Vlaanderen), wat voor een welkome afkoeling zorgde, 's Namiddags zijn we terug 

gaan maaien en toen we 's avonds op de kampplaats aankwamen, waren Andries, 

Nicolas, Martien en Weneke ook al aangekomen. Martien en Wencke waren onze 

koks van dienst en de lekkere spaghetti moest er aan geloven. 

Met de bezoekers bijgeteld zaten we uiteindelijk met een man of 15 rond het 

kampvuur, het nachtelijk bezoek van Lindsey en Loore incluis. De eerste discussies 

zijn die nacht ook op gang gekomen en er zijn er nog veel gevolgd. We probeerden 

Claire, alias Liksem, ook bij de gesprekken te betrekken, want ze zat er zo stil bij. Zo 

bedacht Wouter (en hij kent zijn lief) “visvijvers met eventuele uitlopen in kanalen” als 

onderwerp. 

Misschien ligt het aan de beeklucht, maar dinsdagmorgen was iedereen weer fit en 

monter (hé David?) om aan de slag te gaan. Martien, Weneke, David, Claire en Guy 

zijn die voormiddag achtergebleven in het kamp om de afwas en dergelijke te doen 

van de dag voordien. De rijst met zoetzure saus die middag van Mama David 

smaakte voortreffelijk. Vraag het maar aan de hond van Jo. 

's Namiddags zijn Jan, David, Wouter ('t is een echte biejest, aldus Claire) en 

Nicolas samen met Paul gaan maaien. Andries en Ward (of moeten we zeggen: 

Mama en Papa Ward???) bleven achter om op te ruimen en de 'frigo' te herstellen, 

terwijl Pieter, Claire en Guy half Noord-Limburg hebben rondgereden om piccolo's te 

vinden voor de hot-dog 's avonds. Claire stapte alleen uit als de winkel groot genoeg 

was en moest altijd eerst de parkeerplaats goedkeuren. Piccolo's waren overal op, 

dus zijn het maar sandwiches geworden, maar het was evenzeer lekker. 

Dinsdagavond kregen we bezoek van de thuisblijvers, die het niet konden laten om 

ook eens de handen uit de mouwen te steken. Ellen begon al snel te janken (ook al 

was het dan van ajuin te snijden en Liesbet zaagde de ganse avond door (hout wet 

te verstaan). Voor sommigen werd het te snel licht, ofwel kropen ze te laat hun bed 

in. 

Woensdag zou een drukke dag worden. Er moest gewerkt worden, er was een 

persconferentie, en de barbe-knoei moest voorbereid worden. Die ganse dag zijn we 

achtervolgd geweest door de pers: TV-Limburg, de Weekkrant, het Belangske, het 

Nieuwsblad en het gazetje van Peer. We kunnen dus bewijzen dat we wel degelijk 

gewerkt hebben. Op de persconferentie was burgemeester Kelchtermans ook 

aanwezig. Ward, die we die dag opvallend weinig hebben gezien, maar wel gehoord 

(haaaiiiec!!), beval Thei Mik ook maar een riek te pakken. Claire daarentegen vond 

het niet zo plezant dat ze nu opeens boerinneke werd genoemd (ze vèègt em). De 

inkopen voor de BBQ gebeurde 's namiddags door ons vast winkelteam, aangevuld 

met Andries, die de beschaafde wereld nog eens graag gezien had. Jos, de slachter 

van de Colruyt, en sinds kort nieuwe bekende voor Claire, was heel vriendelijk zodat 

we toch een fatsoenlijk BBQ-pakket meenamen. 

68 



PROJECTEN 

De winkelploeg is dan de rest nog wat gaan helpen, zodat iedereen tegen 9 uur kon 

beginnen eten. Ward stond voor de BBQ en deed zo uiteindelijk toch nog iets. De 

barbeque was lekker, waarvoor we hem en Wouter dan ook danken. Dit jaar hebben 

we ook een evaluatiemoment gehouden. Claire was aangesteld als moderator en 

moest alles in goede banen leiden. Middels een strenge 'ad rem' van tijd tot tijd is dat 

uitstekend gelukt. Iedereen was heel tevreden over het kamp: de groepssfeer was 

uitermate goed en we hebben veel werk verzet. Die nacht heeft het nog hennig aan 

ongeweerd, maar het vuur heeft ondanks toch stand gehouden. Pieter en Andries 

hebben het dan ook heet genoeg gestookt. 

Donderdag stond in het teken van de afbraak. De vrachtwagen van Daelemans is 

nog vast komen te zitten in de modder, maar dankzij de hulp van een vriendelijke 

boer is hij toch nog kunnen vertrekken. En dan te weten dat we nog zo ons best 

gedaan hadden om de bakken zo leeg mogelijk te krijgen. Ech waar eh. Jajaa. 

’s Namiddags zijn we gaan afwassen ten huize Capals, na de afwas smaakte de 

kebab voortreffelijk. We willen tenslotte iedereen, zowel kampeerders als bezoekers 

als Mama's en Papa's van harte bedanken voor het toffe kamp. We hopen dat veel 

bezoekers goesting hebben gekregen om volgend jaar deel te nemen. Hennig oan 

zelfs.... 

69 



Paddenoverzetactie - de grote trek van de kleine beestjes 

PROJECTEN 

leder jaar tussen februari en april, net wanneer er een einde lijkt te komen aan de 

lange koude winter, doet zich in onze streken een jaarlijks terugkerend, raadselachtig 

fenomeen voor. Op heel wat plaatsen, die ontsloten zijn door fraaie, brede 

asfaltwegen, worden we ‘s avonds plots geconfronteerd met de voorjaarstrek van 

amfibieën. 

Onbekend? 

De meesten onder ons kennen amfibieën als gezellige groene kwakers die op vroege 

zomeravonden fotogeniek op een waterlelieblad zitten. Tijdens de trek echter krijgen 

we een heel ander beeld van deze dieren. Schijnbaar zonder enige reden kruisen zij 

plots massaal de wegen, uiteraard zonder rekening te houden met het autoverkeer. 

Voor vele dieren eindigt die trek dan ook als een miezerig hoopje moes en velletjes 

op het grijze asfalt. 

Wat bezielt deze beestjes om aan die ‘waanzinige’ reis te beginnen? Waar komen zij 

vandaan en waar gaan ze naartoe? En vooral (en dit is een verzuchting waar vele 

paddenoverzetters mee zitten), kan dat niet op een zonnige zondagmorgen, zo 

tussen 10 en 12 u? 

In Vlaanderen tellen we vijf soorten salamanders en 9 soorten kikkers en padden. 

Daarvan zijn er slechts vijf nog algemeen: alpenwatersalamander (l),kleine 

watersalamander (2) gewone pad (5), bruine kikker (4) en groene kikker (3). Behalve 

de laatste soort, vertonen ze allemaal een grote neiging tot trekken. 

De naam ‘amfibieën’ betekent zoveel als tweeslachtige dieren’. In tegenstelling tot 

vissen hebben zij zich aangepast aan het landleven, maar voor hun voortplanting zijn 

zij nog steeds gebonden aan het water. De eieren hebben een geleiachtig omhulsel, 

en ook de larven lijken sterk op een vis, inclusief staart en kieuwen. Dat verklaart de 

‘tweeslachtigheid’. De volwassen dieren hebben een waterdoorlaatbare huid, zodat 

ze hun activiteit beperken tot plaatsen en tijdstippen met een hoge luchtvochtigheid. 

Vele amfibieën zijn ook meestal ‘s nachts actief, wanneer zij minder van uitdroging te 

lijden hebben. 

Verschillende leefaebieden 

De volwassen dieren van de meeste soorten brengen het grootste deel van de zomer 

op het land door, op jacht naar lekkernijen zoals wormen, slakken en insecten. Elke 

70 

JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN “zw 


PROJECTEN 

soort heeft zijn voorkeuren voor dit ‘zomerbiotoop’. Voor de gewone pad en de 

bruine kikker kan dat van een eenzame heide tot een groentenserre zijn, ver weg van 

het water. Groene kikkers en watersalamanders daarentegen brengen de zomer 

liever door in en rond hun voortplantingsplas. 

Tegen het einde van de zomer zoeken de dieren hun ‘winterbiotoop’ op. Padden en 

bruine kikkers trekken het bos in en graven zelf een holletje of verstoppen zich in een 

verlaten muizen- en konijnenhol. Groene kikkers overwinteren meestal in de dikke 

sliblaag op de bodem van hun plas. 

De voorjaarstrek wordt in gang gezet door temperatuur. Zodra die gedurende enkele 

dagen boven 7” C stijgt, komen de dieren massaal in beweging. 

Zacht weer en regen worden zeer op prijs gesteld. Op gunstige dagen verloopt de 

trek van valavond tot het eerste ochtendkrieken. Wordt het weer slechter, dan kan de 

trek plots stilvallen, om enkele dagen later, als het weer opnieuw gunstiger is, des te 

heviger door te gaan. Van het winterverblijf gaat het via de kortste weg terug naar het 

‘voortplantingsbiotoop’. Daarbij worden grote afstanden niet geschuwd. Zo zouden 

padden tot twee kilometer afleggen om terug in hun favoriete poel te kunnen paaien. 

De teruakeer 

Reeds tijdens de trek proberen de mannetjes een wijfje te vinden. De mannetjes van 

padden en bruine kikkers zitten op wacht in een open vlakte (die prachtige 

asfaltwegen lijken ervoor gemaakt!), in een typische uitkijkhouding hoog op de 

gestrekte poten. Passerende wijfjes worden weinig subtiel onder de oksels 

vastgegrepen. In deze ‘amplexus-houding laat het mannetje zich gewoon op haar 

rug naar de voortplantingspoel slepen. Bij gebrek aan vrouwtjes worden net zo goed 

andere mannetjes, andere soorten en ook al eens een paddenoverzetter 

aangeklampt. Het belaagde mannetje maakt dan een voor de soort typische 

afweerroep, een piepend of knorrend geluid. Desondanks worden er regelmatig 

trio’tjes en grotere groepjes aaneengeklitte amfibieën gevonden, 

Van padden wordt wel eens beweerd dat zij steeds terugkeren naar de poel waar zij 

het daglicht zagen. Dat is niet helemaal juist, maar toch keren de meeste dieren 

steeds naar dezelfde poelen terug om te paren. 

Hoe ze precies de weg terugvinden, is nog steeds een raadsel. Zonder morren 

nemen zij de meeste hindernissen die de mens op hun weg aanlegt: wegen, 

grachten... Enkel wanneer hun poel verdwenen is, komen ze in problemen, Nieuw 

aangelegde poelen op de trekroute van de dieren kunnen echter snel gekoloniseerd 

worden. 

71 



ODnieuw OD Dad 

PROJECTEN 

Na de eileg en de bevruchting gaan de dieren uiteen en trekken naar hun 

zomerbiotoop, waarna de cyclus herbegint. De jonge padden en bruine kikkers 

verlaten het water zodra ze 1 à 1.5 cm groot zijn, meestal in juni-juli. Deze ‘jongeren’- 

trek kan zo massaal zijn dat men vroeger zelfs sprak van een padden- of 

kikkerregen! 

. UI TATFN BROFK -lVlFFUWF~ 



72

PROJECTEN 

- JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN “zw 


73

. OVFRWINTFRINGSPI AAT3 

Dit jaar hebben we een perceel verworven waarop een chalet stond die afgebroken 

diende te worden, Na de afbraak bleef nog een kelder over, die aan een zijde boven 

de grond uitstak. Hij zou kunnen dienen als vleermuizenoverwinteringsplaats. Dit 

werd bevestigd door Ghis Palmans van de vleermuizenwerkgroep, die de constructie 

was komen onderzoeken. Na het verkrijgen van de nodige vergunningen werden de 

werken uitgevoerd. We laten Ghis aan het woord. 

“De inrichting van de kelder was afhankelijk van de bestaande muren van het 

voormalige buitenverblijf. Er werd geopteerd om de bestaande constructie zoveel 

mogelijk te behouden, om zowel kosten als arbeidsuren te beperken. 

De bestaande muren zijn opgetrokken uit snelbouwblokken van beton. Het dek is 

voorzien van betonnen welfsels. Boven het dek is een aarden laag van minstens 

50cm. om de kelder gegarandeerd vorstvrij te houden. Tussen dek en aarden laag is 

een plastic folie voorzien om doorsijpeling van hemelvocht te voorkomen. 

De ruwe muren bieden voldoende mogelijkheden om vleermuizen te laten hangen. 

Omdat verschillende soorten een voorliefde hebben voor “liggen”, is één muur 

voorzien van betonblokken die gekanteld in de muur zijn gemetseld, zodat de 

openingen dienst kunnen doen als slaapgat. Op de vloer liggen takken en droge 

bladeren om eventuele amfibieën te beschermen tijdens hun winterrust. De ingang is 

voorzien van een stalen plaat, met aan de bovenzijde een invliegopening voor de 

vleermuizen en aan de onderzijde een inkruipopening voor de amfibieën. 

Om de kelder heeft de vegetatie opzettelijk een open karakter om het invliegen van 

de vleermuizen te bevorderen. Op het aarden dek worden in de toekomst lage 

struiken aangeplant. Uiteraard is het wenselijk dat in de onmiddellijke omgeving 

kruiden groeien die insecten aantrekken die vooral ‘s nachts actief zijn en als 

voedselbron dienen voor de vleermuizen. 

Tijdens de zomerinventarisatie van 1999, zijn Watervleermuis, Gewone en Ruige 

dwergvleermuis in de onmiddellijke omgeving waargenomen. Op de kerktoren van 

Reppel zijn uitwerpselen van een niet gedetermineerde soort gevonden (maar 

vermoedelijk grootoorvleermuis spet.). Omdat de kelder van het “koude” type is zal 

de kans op grootoorvleermuis zeer reëel zijn. Gelijkaardige kelders hebben ook al 

onderdak verschaft aan watervleermuis en franjestaart. 

Het controleren van de kelder gebeurt het best twee maal per jaar. Een eerste maal 

omstreeks half december, de tweede maal einde februari. Interessant is ook dat de 

plaats waar eventuele dieren zich hangen worden genoteerd, omdat vleermuizen 

zeer honkvast zijn betreffende hun hangplaats tijdens de winterslaap.” 

Ghis Palmans 

Provinciaal coordinator Vleermuizenwerkgroep 

- 4 NATUUR 

~RESERVATEN~ JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 


74

- 

75 

JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vm 


PROJECTEN 

. FRKUII FNPROJFCT MFFUWFN - GRUITWDF FN PFFR 

Resultaten 1999 

Officieuze achterklap binnen kerkuilminnend Vlaanderen gewaagt voorzichtig van 

een zeer vruchtbaar uilenjaar na de watersnood en de harde vrieskou van 

respectievelijk 1998 en 1996. 

Eigenaardig genoeg wordt het succes van dit jaar precies toegeschreven aan het 

voorbije Noah-jaar. Door de ondergelopen graslanden en akkers zijn de knaagdieren, 

onder het motto pompen of verzuipen, massaal hun heil buiten de beschutting van 

struwelen en houtkanten gaan zoeken, waardoor ze een makkelijker prooi werden 

voor hun predatoren. 

Het voedselaanbod voor o.a. de kerkuil is dus plotsklaps gestegen. Uilemans en 

uilevrouw zijn daar enorm lyrisch van geworden wat resulteerde in meer kindjes. 

Dat uitte zich dan ook in onze regio. Mooie illustratie van het bovenstaande is de 

quasi onmiddellijke bezetting van de recent geplaatste kast in de kerk van 

Wijshagen. Amper enkele maanden na plaatsing mochten we reeds 3 jonge uilen 

begroeten die dan ook prompt geringd werden door dhr. Hubert Lehaen. 

Evenzo in de kerk van Neerglabbeek: voor de tweede maal 4 jongen, de vijfde (de 

jongste) heeft er spijtig genoeg het loodje bij gelegd. 

In de kerken van Meeuwen en Gruitrode hadden we minder succes. Meeuwen was 

bewoond door duiven en Gruitrode door een duivenvanger... t.t.z. de kast was “te 

goei gezet” door de plaatselijke duivenvanger die van dezelfde zolder gebruik maakt. 

Kast dus gerepareerd en duivenier even op zijn plaats gezet. Indien dergelijke 

foliekes nog plaats vinden dan moeten we -hogerop- in de kerkelijke overheid ons 

heil zoeken. Elke kerk heeft immers recht op zijn uil. 

Evenwel niet zo in de kerk van Ellikom: de kerkfabriek ziet een kerkuil en het af en 

aan geloop van ondergetekende (uil) niet zo zitten en weigerde haar medewerking 

aan ons project. Volgens ons volledig onterecht vem7its Ben en dezelfde persoon 

tweemaal 

ringen. 

jaarlijks de broedgevallen gaat controleren en indien mogelijk de jongen 

We kunnen dus in Meeuwen nog 1 kast plaatsen. Hierbij dus een warme oproep naar 

geschikte lokaties, openbare of private, om nog een kast te plaatsen. 

Gelukkig is de gewone burger niet zo afkerig van onze favoriet. Op niet minder dan 3 

plaatsen in Meeuwen (Gestel, Wijshagen en Meeuwen) noteerden we waarnemingen 

in woningen. 

Hierbij twee broedgevallen met respectievelijk vijf en één jong. De vijf jongen 

(waarvan een omgekomen en één naar het opvangcentrum van Opglabbeek door 

onvoldoende vliegvermogen) kwamen eveneens uit een nestkast door de eigenaar 

geplaatst. Het enig kind werd geboren in een schouw. Verdere controle op evt. dode 

vogels was hier niet mogelijk. 

Vooruitzichten 

In Peer worden eerstdaags nog vier nestkasten geplaatst. Eerst dient er 

toestemming van de kerkfabrieken van de respectievelijke kerken te zijn, maar we 

richten ons op het eindejaar om de laatste kast te hebben gehangen. Kwestie van 

nog een beschutting tegen de barre winterkou te kunnen bieden. 

- 

-+wÈ%% 

P- 3 JAARBOEK 

Alex Ballet. 

1999 NATUURRESERVATEN vzw 

76 


kaart 18-5 

77 

PROJECTEN 

KERKUILENPROJECT 99 

Aantal waarnemingen 

broedgevallen 

stal broedaevallen 



PROJECTEN 

Volgend jaar zullen we uitgebreider op het peilbuisproject terugkomen. Hier zijn de 

eerste resultaten .De peilbuizen boven staan ongeveer 100 m van de beek, de 

andere staan ongeveer 10 m van de beek. 

L 

60 

ti 40 

! 20 

z 

2 

P 

0 

-20 

Datum 

Peilbuizen - beneden 

*‘Den Damp’ 

+‘Kwanten’ 

*‘Hendrikx’ 

*‘Kampplaats’ 

+‘Kwanten’

PROJECTEN 

De stad Peer nam ook dit jaar, voor de tweede maal deel aan het scholenproject 

rond milieu, het zogenaamde Milieu Ontmoetings Programma, afgekort tot MOP. 

Dit project is een initiatief van de Koning Boudewijnstichting en de Administratie 

Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer(AMINAL),in samenwerking met de Openbare 

Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest (OVAM), de Vlaamse 

Landmaatschappij (VLM), de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), en de Vlaamse 

provincies, met de steun van de Nationale Loterij. 

Iedere vereniging of bedrijf die met milieu te maken heeft, werd aangeschreven om 

met dit project mee te werken. 

Natuurreservaten vzw afdeling Meeuwen-Gruitrode/Peer reageerde positief en was 

daarmee bereid de kinderen tussen 5 en 12 jaar van de basisscholen van Peer 

binnen te leiden in de wereld van de volwassenen, meer bepaald dat stukie 

volwassenenwereld waar milieu een voorname rol soeelt, wat de belangrijkste 

doelstelling van het MOP project is. Voorwaarde was dat er een MOP-schakel was 

tussen onze vereniging en de klassen. 

Jan Hendrikx werd bereid gevonden om die taak op zich te nemen, wat concreet 

inhield dat hij de MOP-klassen te velde, in dit geval aan de AAbemden in de 

Abeekvallei ontvangt. Met tekeningen en gegevens van Freddy Janssens en de 

fauna- en florakennis van Michel Broeckmans werd een draaiboek gemaakt 

waarmee Jan de kinderen kon gidsen. 

Hier is het verslag van Jan: 

“Ik heb die dagen erg positief ervaren, en aan de reacties van de kinderen en de 

leerkrachten te horen en te zien mag ik zeggen dat die MOP-klassen een succes 

waren, en zo ‘n Milieu Ontmoetings Programma voor de kinderen en 

Natuurreservaten zeker de volgende jaren mag herhaald worden. 

Dit Milieu Ontmoetings Programma werd in aanwezigheid van alle MOP-schakels en 

verantwoordelijke bedienden van de Stad Peer in het Poorthuis afgesloten, waar al 

die schakels een MOP-Charter kregen. 

Welke klassen met de respectievelijke leerkrachten de AAbemden bezocht en 

ontdekt hebben en hoe het draaiboek voor zo’n namiddag er uitzag kan u op de 

volgende bladzijden lezen, 

- NATUUR 

LRESERVAIENS JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 


79

PROJECTEN 

Omschrijving van deze MOP-dagen 

Ex loratietocht doorheen de Abeekvallei in Grote-Brogel met aandacht 

;.raemden rl met qn bodemstructuur, de beheerde hoorlanden, amfrbrepoel, 

voor de 

fauna en 

Plaats : AAbemden Grote-Brogel. 

Vertrek: infobord AAbemden en we gaan kijken op verschillende percelen al dan niet 

in beheer en ontwikkeling met ieder zijn specifieke fauna en flora, maar het 

hoofdaccent ligt op de hooilanden. 

Voorstelling Natuurreservaten V.L.W. en haar doestellingen; 

Behoud en ontwikkeling van de unieke natuurwaarden van de Abeekvallei, deze 

vallei was vroeger, in de tijd van jullie grootvader een lang lint van open ruimten met 

hooilanden. 

Waar we hier nu staan, een hooiland, is een relict, een overblijfsel van hoe het 

vroeger was, het gras van de hooilanden werd gemaaid, gehooid en opgeslagen en 

diende als wintewoeder voor de dieren. 

Door nu hetzelfde te doen zorgen we voor het behoud en ontwikkeling van natuur- 

waarden. 

Betekenis van bemd of beemd 

Dit hooiland is wat men noemt een nat en bloemrijk hooiland met een hoge 

ecologische waarde (verband en wisselwerking tussen organismen en hun 

omgeving) en natuurwaarde (landschappelijk). 

Ontstaan 

Door de natte ondergrond waren 

moeilijk tot onmogelijk te bewerken 

deze percelen niet geschikt voor akkerbouw, 

en de boeren gebruikten ze dan als hooiland. In 

droge zomers was hier het gras nog groen. 

Het gras werd hier met de hand gemaaid, als het droog was werd het op een berrie 

weggedragen en op hooimijten getast of binnen gehaald. 

Door deze handmatige bewerkin en het niet toevoegen van meststoffen groeiden er 

allerlei soorten bloemen en 

hooilanden en creëerden die boeren een 

prachtig en ecologisch waar evol natuurlandschap. 

Verdwijning 

Doordat de landbouw eind jaren 50 en begin ‘aren 60 machinaal beoefend werd 

bleven deze stukken 

met een natte onder 

Hetgeen tot gevolg 

onbewerkt li 

e machines niet 

en verruigden, 

op deze gronden 

of als houtakker 

(productie bos) en in het slechtste 

gebruikt werden. 

geval als buitenverblijf, met chalet en vijver, 


AFDELING MEEUWEN-GRUITRODE f PEER 

80

PROJECTEN 

Hooiland 

Ecologisch nut van natuurlijke natte bloemriike hooilanden: 

Door de vele soorten bloemen, is er veel variatie in dit van oudsher hooiland, leven 

er veel insecten die dan op hun beurt als voedsel dienen voor trekvogels enandere 

vogels, leven er bepaalde vlindersoorten die gebonden zijn aan bloemen in 

hooilanden, leven er ook kikkers. 

Kortom : een verrijking van de fauna en flora. 

Bemerk ook de zachte glooiing, dit gedeelte is de uitloper van de vrij steile hellingen 

van het Kempisch plateau naar de vlakte van Bocholt. 

Abeek 

Er zijn 16 soorten vis waargenomen in de Abeek. 

De Abeek heeft gelukkig nog een natuurlijke loop, ze meandert, dit is ideaal voor de 

vlssen die in de minder snel stromende delen hun eitjes afzetten, bij een rechte beek 

is de stroming te snel. 

Deelnemende klassen 

B.S.G. “Aan den Bogaerd” Peer 15 Lln Dhr Roger Vanhove 

G.V. Basisschool Erpekom 8 Lln Dhr Hugo Swennen 

G.V. Basischool Per-centrum 27 Lln Mevr Miet Loenders 

van G.V. Basis school Peer-centrum. KLAS VAN Miet Loenders 

We danken Jan evenals de leerlingen en leraars voor hun medewerking. 



. DFR AFVAI VOOR MFFR NATUUR 

PROJECTEN 

De organisatoren van het Belgium Rithm and Blues Festival en de stad Peer waren 

op zoek naar een formule om het festival een milieuvriendelijker imago te geven. Na 

enkele voorbereidende gesprekken werd een project rond herbruikbare bekers 

weerhouden. Onder het motto “minder afval voor MEER NATUUR” zou een Groen 

Café ingericht worden om deze bekers aan de man te brengen. Terzelfder tijd 

zouden medewerkers van Natuurreservaten vzw selectief slingervuil inzamelen 

Het BRBF greep plaats op 17, 18 en 19 juli 1999. 

De evaluatie van het gebeuren rond het Groen Café, leert ons dat er van een succes 

kan gesproken worden. 

In totaal werden er 1500 herbruikbare bekers aan de man gebracht. In het licht van 

de omstandigheden kan dit een goed resultaat genoemd worden. Meer dan 10% van 

de festivalgangers schaften zich een herbruikbare pint aan. Zij betaalden hier 50fr 

voor. Na afloop zijn er een 200 tal bekers terug ingeleverd al dan niet mits 

terugbetaling van 20 bfr. 

Het initiatief startte met een aantal al dan niet bewuste handicaps. Het Groen Café 

lag in een traditioneel minder aantrekkelijke plaats op het festivalterrein. Alleen op 

die plaats konden de pinten gespoeld worden. De kostprijs, 50 of 30 fr, afhankelijk 

van het al dan niet terug inleveren was voor de meeste mensen geen probleem. Blijft 

natuurlijk dat de milieuvriendelijke festivalganger moet betalen voor zijn goede wil, 

terwijl de anderen hun zogezegd gratis bekertje over de schouder kunnen kieperen. 

Om de gevolgen hiervan te beperken was er het bijkomend initiatief van de stad Peer 

om tijdens het festival de gewone bekers te laten opruimen, zodat iedereen toch in 

een behoorlijke omgeving van de muziek kon genieten. Dagelijks liepen 10 mensen 

van Natuurreservaten 10 uur in T-shirt en met pet van onze vereniging rond om het 

terrein zuiver te houden. Dit kwam goed over bij het publiek en onze mensen kregen 

herhaaldelijk bemoedigende felicitaties van de toeschouwers voor deze actie. Tot 

ongeveer 22 uur kon een groot deel van de festivalweide relatief zuiver gehouden 

worden. De stad Peer steunde deze actie door 200fr/uur/man toe te kennen aan het 

natuurreservaat van de Abeekvallei. 

Alleszins is een deel van de milieukost omgezet in een voordeel voor de natuur, het 

uitgangspunt van het idee rond het Groen Café. Ook de sensibilisering voor minder 

afval kwam goed over en deze actie zal zeker een uitstraling hebben naar andere 

festivals. De pers, radio en tv hebben bijgedragen tot de bekendmaking van dit 

initiatief. 

De meisjes van het promotieteam van Natuurreservaten vzw slaagden erin om 

tijdens hun 2 daagse actie 31 nieuwe leden te verwerven. 

Tot slot wensen we de stad Peer, die alles gefinancieerd heeft, en de organisatoren 

van het BRBF te danken voor hun aandeel in dit project. 



02

PROJECTEN

Zondag 16 januari 2000 

Winterwandeling op de Luysen met speciale aandacht voor overwinterende 

watervogels. Verrekijker en laatzen meebrengen. 

Samenkomst: Fontein stadsplein Bree om 13~45. 

Info: Michel Broeckmans 01 lI79.39.64 

Zaterdagen, 19 en 26 Februari, 4,11,16 en 25 Maart 2000 

Paddenoverzetactie. Afhankelijk van de weersomstandigheden kan de begin en 

einddatum veranderen. Zaklamp meebrengen. 

Samenkomst: ‘t Broek Gestelstraat te Meeuwen om 20~00. 

Info: Jan Paesen 011/79.25.64 

Zondag 20 februari 2000 Cultuur in onze reservaten 

Cultuur-historische wandeling rond het “OOIEVAARSNEST” te Grote Brogel. 

Laarzen meebrengen. 

Samenkomst: Kerk Grote Brogel om 14~00 

Info: Paul Capals 011/63.12.89 

Zondag 16 april 2000 Dag van de aarde 

Voorjaarswandeling. Laarzen en verrekijker meebrengen. 

Samenkomst: Buurthuis Ellikom, weg naar Ellikom 243 Meeuwen om 9uOO 

Info: Michel Broeckmans 01 lI79.39.64 

Zondag 21 mei 2000 Open Natuurdagen 

Bloemrijke hooilanden in de vlakte van Grote Brogel. Laarzen meebrengen. 

Samenkomst: Knooppunt 06 van fietsroutenetwerk RLKM te Grote Brogel om 

14uoo. 

Info: Paul Capals 01 U63.12.89 

Zaterdag 24 juni 2000 

Nachtzwaluw op de Oudsberg. 

Samenkomst: CC Gruitrode, Royerplein Gruitrode om 21~00. 

Info: Willy Lipkens 089/ 8554.94 

- -P 4wJYN~ JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN “zw 

AFDELING MEEUWEN-GRUITRODE /PEER 

94

PUBLIEKE ACTIVITEITEN 

Zondag27augustus2000 

Heide en vennen. Herinneringswandeling Pol Vandewal. 

Samenkomst: 

9uoo. 

Parking RLKM Weg naar Zwartberg, Plockroy te Meeuwen om 

Info: Herman Vandewal 01 lI79.25.34 

Zondag 24 september 2000 

Trekvogeltellingen in Eksel. 

Samenkomst Kerkplein Peer om 8~00. 

Info: Jean Moris 011/79.12.76 

Zondag 22 oktober 2000 

Paddestoelenwandeling Kastanjedreef Neerglabbeek. 

Samenkomst: Kerk Neerglabeek om 14~00. 

Info: Willy Lipkens 089185.5494 

Zaterdag 18 november 2000 Dag van de Natuur 

Beheerswerken in onze reservaten. 

Samenkomst: Buurthuis Ellikom, weg naar Ellikom Meeuwen om 9uOO. 

Info: Freddy Janssens 011/63.37.27 

Zondag 3 december 2000 

Landschapswandeling in de omgeving van de Warmbeek 

Samenkomst: Breugelhoeve Grote Brogel om 14~00. 

Info: Paul Capals 011/63.12.89 

. US VOCFI S VOORJAAR 2004 

In 2000 organiseren we een basiscursus vogels. Tijdens deze Basiscursus zullen we 

vooral de zogenaamde huis, tuin en keukenvogels leren kennen zowel visueel als op 

zang. De cursus bestaat uit 3 theoretische lessen en 4 excursies. Zowel de 

theoretische lessen als de excursies zullen gegeven worden door Koen Leysen. 

Theoretische lessen : op 16,23 en 30 maart. Deze zullen doorgaan in ‘t Buurthuis te 

Ellikom, weg naar Ellikom 243 3670 Meeuwen en beginnen om 20~00 en zullen 

duren tot 23~15. 

De excursies vinden plaats op : 

26 maart op de Berenheide te Meeuwen van 7~00 tot 10~15 

9 april op de Berenheide te Meeuwen van 6~00 tot 9u15 

30 april op het militair domein te Meeuwen van 5~30 tot 81.145 

7 mei op het Siberië te Peer van 9uOO tot 12~15 

le plaats van afspraak voor de excursies zal later worden meegedeeld. 

4TUUk 

-RESERVATENS JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 


85

PUBLIEKE ACTIVITEITEN 

De prijs voor de cursus bedraagt voor leden 700 fr. en voor niet-leden 900 fr. 

Voor meer informatie en folder kan je steeds terecht bij : 

Michel Broeckmans 

Weg op Bree 28 


Tel: 011/79.39.64 

E-mail: michel.broeckmans@advalvas.be 

Op de derde zondag van de maand, behalve in het broedseizoen, vinden de vaste 

beheerswerken plaats. Het broedseizoen loopt van maart, tot 15 juni. 

De samenkomst is aan het buurthuis te Ellikom en aan knooppunt 06 van het 

fietsroutenetwerk van RLKM, telkens om 09.00. 

De volgende bestuursvergaderingen hebben in het voorbije werkjaar 

plaatsgevonden. 

9 januari ‘99 

6 februari ‘99 

5 maart ‘99 

16 april ‘99 

21 mei ‘99 

25 juni ‘99 

26 augustus.‘99 

1 oktober ‘99 

5 november ‘99 

3 december ‘99 

Buurthuis 

Watersnip 

Buurthuis 

Brueghelheem 

Brueghelheem 

Buurthuis 

Buurthuis 

Brueghelheem 

Buurthuis 

Brueghelheem 

Koersel 

Ellikom 

Grote Brogel 

Grote Brogel 

Ellikom 

Ellikom 

Grote Brogel 

Ellikom 

Grote Brogel 

Op onze bestuursvergaderingen waren gemiddeld 10 mensen aanwezig. Tijdens 

deze bijeenkomsten worden beslissingen genomen, activiteiten gepland en 

achteraf geëvalueerd. De bestuursvergaderingen vormen een belangrijk element 

in de werking van de vereniging. Iedereen die de vergaderingen wil bijwonen, is 

welkom. Zo ben je optimaal geïnformeerd en kun je mee beslissingen nemen. 

Wekelijks en soms vaker werden er werkvergaderingen gehouden in verband 

met de grote activiteiten van onze vereniging (beheerswerken, aankopen, 

wandelingen voorbereiden). Regelmatig wordt overleg gepleegd met de 

gemeentelijke overheden. 

88 



Onze afdeling is vertegenwoordigd in verschillende overleggroepen 

l ALGEMENE VERGADERING NR-BRUSSEL 8 LIMBURG. 

AFVAARDIGINGEN 

Voor de Algemene vergadering van Natuurreservaten vzw in Brussel kunnen we 

twee personen afvaardigen. Deze personen zijn ook stemgerechtigd op de 

algemene vergadering van Natuurresevaten Limburg. 

- Paul Capals, Kaulillerweg 35, 

-Jan Paesen, Salviastraat 15, 

. PROVINCIAAL OVERLEG NR-LIMBURG-HASSELT 

3990 Grote Brogel 


Op het provinciaal overleg van Natuurreservaten Limburg worden de Limburgse 

punten aangepakt. 

-Jan Hendrikx, Laardenveg 57, 

- Mathieu Geelen, Weg n. Opoeteren 54, 

l REGIONAAL OVERLEG DIEST 

3990 Grote-Brogel 

3670 Neerglabbeek 

Als er op Vlaams niveau dringend belangrijke zaken moeten besproken worden, 

gebeurt dat in een regionaal overleg van Natuurreservaten vzw in Diest. 

- Freddy Janssens, Spinnerijstraat 2, 3990 Grote Brogel 

- Paul Capals, Kaulillerweg 35, 3990 Grote Brogel 

l CONSERVATORDAGEN 

Op de samenkomsten van de conservators worden de problemen van het 

natuurbeheer behandeld. 

- Freddy Janssens, 

-Jean Mons, 

- Michel Broeckmans, 

. MONITORING WERKGROEP 

Spinnerijstraat 2, 

Kapellekesstraat 8, 

Weg op Bree 28, 


3990 Peer 


Deze werkgroep staat in voor het verzamelen en verwerken van alle 

inventarisatiegegevens. In onze afdeling worden de gegevens samengebracht door: 

Michel Broeckmans, Weg op Bree 28, 3670 Meeuwen 

- --@ i%vAY$ 

P- 3 JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN YZW 


87

In de cultuurraden zijn we vertegenwoordigd door: 

voor Peer 

- Piet Coninx, Lijsterbessenlaan 10, 

voor Meeuwen-Gruitrode 

- Willy Lipkens, Tienderstraat 31, 


3990 Wijchmaal 


. JKF ORDENING 

In de Milieuraad van Meeuwen-Gruitrode zijn we vertegenwoordigd door 

. 

l IQK 

- Willy Lipkens, Tienderstraat 31, 

-Jan Paesen, Salviastraat 15, 

- Paul Capals, Kaulilletweg 35, 

-Jan Hendrikx, Laarderweg 57, 

Werkgroep Ruimtelijke Ordening - Peer 




3990 Grote-Brogel 

-Jan Hendrikx, Laarderweg 57, 3990 Grote-Brogel 

Dank zij T.O.K. ( Tewerkstelling en Opleiding Kansarmen) , kunnen we regelmatig 

beroep doen op enkele milieuarbeiders. 

- Paul Capals, Kaulillerweg 35, 3990 Grote Brogel 



88


In LIKONA (Limburgse koepel voor natuurstudie) zijn meerdere van onze leden echt 

actief betrokken. Likona ís verdeeld in verschillende werkgroepen. Eén van deze is 

de vogelwerkgroep. Als onderdeel van deze vogelwerkgroep is er een 

kerkuilenwerkgroep actief. Het bestand en de nestkasten van de regio worden 

bijgehouden door: 

- Alex Ballet, Hoogveldstraat 6, 3670 Meeuwen 

Inventarisatie van de vogels gebeurt door: 

- Michel Broeckmans, Weg op Bree 28, 3670 Meeuwen 

Voor de herpitologische werkgroep worden we vertegenwoordigd door: 

- Bart Paesen, Salviastraat 15, 3670 Meeuwen 

l LIMNET 

We werken samen met de Limburgse Natuurgidsen via Limnet. 

. WATERING “DE VREENEBEEK” 

We zijn ook vertegenwoordigd in de Watering “De Vreenebeek”, waarvan het 

ambtsgebied overeenkomt met de zone waarin onze afdeling actief is. 

- Paul Capals, Kaulilletweg 35, 3990 Grote Brogel 

l WERKGROEP ABEEK 

De werkgroep Abeek brengt de verschillende terreinbeheerders in de ganse 

Abeekvallei regelmatig bij elkaar. 

Onze afdeling wordt vertegenwoordigd door: 

Paul Capals, Kaulilletweg 35, 3990 Grote Brogel 

Jean Moris, Kapellekesstraat 8, 3990 Peer 

l WBE - Peer f Wildbeheerseenheid) 

- Freddy Janssens, Spinnerijstraat 2, 3990 Grote Brogel 

l J.N.M. - afaevaardiade 

We hebben een zeer nauwe samenwerking met de lokale afdeling van J.N.M. en we 

worden door een bestuurslid vertegenwoordigd in hun werking 

- Bart Paesen, Salviastraat 15, 3670 Meeuwen 

- 

89 



INHOUDSTABEL 

l INHOUDSTAFEL 

DANKWOORD.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .l 

VOORWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 

ONZE AFDELING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 

- MEDEWERKERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 

- LEDEN.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., . . . . . . . . . . . . . . . . 5 

- WERKINGSGEBIED . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 

- AANKOPEN 1998 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 

- MONITORING.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..8 

- J.N.M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 

- GEMEENTELIJK NATUURONTWIKKELINGSBELEID.. . . . . . . . . . . . . . . . 14 

VALLEI VAN DE ABEEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 

- WERKGROEP ABEEKVALLEI.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,. ,... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 

- EUROPESE OEHOE IN DE ABEEKVALLEI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 

- EEN BEETJE GESCHIEDENIS van de ABEEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 

- HET SMEETSHOF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 

- DE LUYSEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

- VISBESTAND IN DE ABEEK 1998 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 

- EVOLUTIE WATERKWALITEIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

- WILDAKKERS EN KLEINE LANSSCHAPSELEMENTEN . . . . . . . . . . . . . . 29 

- DE VIER SEIZOENEN VAN DE HONINGBIJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 

RESERVATENWERKING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 

- RESERVATENWERKING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 

- ZONE 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...39 

- ZONE 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...41 

- ZONE 3 ,............................................................................ 43 

- ZONE 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 

PROJECTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 

- JNM ABEEKKAMP 1999 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 

- VERSLAG PROVINCIAAL JNM KAMP 1998 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 

- BEHEERSKAMP VAN JEUGDHUIS DE SCHERPE STEEN . . . . . . . . . . . 67 

- OVERZETACTIES AMFIBIEËN TE MEEUWEN EN PEER . . . . . . . . . . . 70 

- VLEERMUIZENOVERWINTERINGSPLAATS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74 

- KERKUILPROJECT.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..76 

- PEILBUISPROJECT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 

- MILIEU ONTMOETINGSPROGRAMMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 

- MINDER AFVAL VOOR MEER NATUUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 

- WERKINGS’PROGRAMMA 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...83 

PUBLIEKE ACTIVITEITEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...64 

- WANDELKALENDER 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 

- BASISCURSUS VOGELS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 

- BEHEERSWERKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 

VERGADERINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...66 

AFVAARDIGINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...67 

- NATUUR 

RESERVATEN1 JAARBOEK 1999 NATUURRESERVATEN vzw 


90

1999 - Abeek, Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Peer

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?