Effecten aan toonder : opgelet voor familieruzies

Estate Planning
Effecten aan toonder:
opgelet voor familieruzies
Stijn heeft in een koffer nog papieren effecten liggen van twee familiale
vennootschappen. Het betreft enerzijds een NV waarin hij de villa en het
appartement aan de kust heeft ondergebracht, maar die hij eveneens gebruikt als
Marc Van de Vloet
Estate Planner
Olivier Van Belleghem
Directeur Estate Planning
estate.planning@degroof.be
18 juni 2010
managementvennootschap. Anderzijds zijn er de aandelen in de familiale NV,
die niet beursgenoteerd is, en waar hij samen met zijn broer Maarten
en nog wat andere familieleden aandeelhouder van is.
Het gaat om het bouwbedrijf dat hij samen met zijn broer leidt.
Allicht weet Stijn ondertussen al dat hij die
papieren effecten tegen uiterlijk 31 december
2013 zal moeten omzetten in aandelen op
naam of in gedematerialiseerde aandelen.
Die verplichting treft namelijk alle Belgische
vennootschappen die papieren effecten heb-
ben uitgegeven, ongeacht hun omvang of hun
activiteiten. Wel heeft hij naar goede Belgische
gewoonte die problematiek op de lange
baan geschoven omdat hij er geen prioriteit
aan geeft, het familiaal gevoelig ligt en er
immers nog tijd is tot eind 2013.

Althans dat dacht hij
Eind januari verscheen in het Belgisch Staatsblad de
wet van 18 januari 2010 die voorziet in een verdere
evolutie (lees: verstrakking) van de antiwitwaswetgeving.
Tussen de vele technische artikelen hield zich er
ook een verscholen dat verregaande gevolgen kan
hebben voor de voornaamste aandeelhouders van nietbeursgenoteerde
vennootschappen. Samengevat komt
het op het volgende neer: voortaan is iedereen verplicht
die stemgerechtigde effecten verwerft in een
niet-genoteerde NV of Comm. VA, om binnen de vijf
dagen zijn aandelenbezit te melden aan de vennootschap,
als hij daardoor meer dan 25% van de stemgerechtigde
effecten van die vennootschap verkrijgt. Als
hij door een nieuwe verkoop opnieuw onder de 25%grens
zakt, zal hij dat trouwens ook moeten melden.
De wet gaat echter verder. Ze verplicht namelijk de
bestaande aandeelhouders die vandaag meer dan 25%
van de stemgerechtigde effecten bezitten, eveneens
tot een dergelijke kennisgeving aan de vennootschap.
De ultieme datum daarvoor is 4 augustus 2010.
Wie die verplichting niet naleeft, kan een sanctie krijgen
met opschorting van het stemrecht van de betrokken
effecten.
Het aandeelhouderschap
ziet er als volgt uit
– Stijn bezit 31% van de aandelen.
– Maarten bezit eveneens 31%, maar heeft de helft van zijn
aandelen in pand gegeven aan de bank als garantie voor
een lening die hij in 2008 aanging om zijn buitenverblijf in
Frankrijk te kopen. Stijn is daarvan niet op de hoogte.
– Annelies bezit nog altijd 7% van de aandelen. Zij is intussen
in de tachtig en niet meer zo helder van geest.
– Elvire en Emma, de twee minderjarige kinderen van de
vroegtijdig overleden Liesbeth, bezitten elk 15,5% van de
aandelen. Ward, de ex van Liesbeth en de vader van Elvire
en Emma, heeft die aandelen indertijd gevonden tussen de
papieren van zijn overleden vrouw en besloot ze niet aan te
geven in de successie. Als wettelijke voogd van zijn minderjarige
kinderen heeft hij het vruchtgenot over hun aandelen.
Hij beheert ze, kan het stemrecht uitoefenen en kan
het dividend opstrijken. In werkelijkheid heeft hij dat nooit
gedaan omdat hij vragen van de vrederechter en van de
fiscus vreesde. Wel heeft hij onlangs een gesprek gevoerd
met een concurrent van de twee broers.
Voorgaande verplichtingen zijn niet van toepassing op
aandeelhouders van beursgenoteerde vennootschappen
die eigen verplichtingen hebben en evenmin op
aandeelhouders van NV’s of Comm. VA’s die uitsluitend
nominatieve aandelen hebben uitgegeven.
Concreet kan het dus zijn dat 31 december 2013 door
die wet plots samenvalt met 4 augustus 2010 omdat hij
sommige aandeelhouders verplicht om zich veel vroeger
dan gepland bloot te geven.
Laten we dat nu toepassen op de situatie
van stijn
100% van de aandelen van de patrimoniumvennootschap
liggen in een koffer die Stijn op zijn naam heeft
bij de bank. Stijn is onder het wettelijk stelsel met Lotte
gehuwd waardoor zijn aandelen in de gemeenschap
vallen. Voor 5 augustus zal hij dus een kennisgeving
moeten sturen naar de vennootschap dat hij en zijn
echtgenote elk houder zijn van 50% van de aandelen.
Schenken zij na 4 augustus de aandelen aan hun drie
kinderen, bijvoorbeeld aan elk 25% in blote eigendom,
dan is geen bijkomende melding nodig. Krijgt elk kind
25% in volle eigendom, dan moeten Stijn en Lotte kennisgeving
doen en melden dat zij allebei onder de
25%-grens zijn gezakt.
Niets onoverkomelijks dus, er is alleen meer transparantie.
Dat iets dergelijks in een patrimoniumvennootschap
niet onmiddellijk tot spanningen moet leiden,
lijkt aannemelijk (althans zolang de eerste generatie in
leven is). Binnen een industriële vennootschap met
verschillende takken, is dat al minder evident.
Zoals eerder vermeld, leidt Stijn samen met zijn broer
Maarten het bouwbedrijf dat in 1952 door hun vader
Vic en diens oudere zus Annelies werd opgericht.
In 1990 troffen broer en zus een onderlinge regeling
waarbij Vic zijn kinderloze zus uitkocht. Annelies hield
echter om emotionele redenen nog 7% van de aandelen.
In 2000, vier jaar voor zijn dood, verdeelde Vic zijn
aandelen onder zijn drie kinderen. Daarvan werd er
echter nooit iets op papier gezet. Vic bleef tot aan zijn
overlijden gedelegeerd bestuurder in de vennootschap.
Hij vertegenwoordigde, net als zijn drie kinderen en
Annelies, telkens 1% van de aandelen op de jaarlijkse
algemene vergadering (AV). Op die 1% werden successierechten
betaald en over de rest werden nooit vragen
gesteld. Liesbeth, de zus van Stijn en Maarten, was
gescheiden en overleed in 2002 met haar twee minderjarige
kinderen als enige erfgenamen. De broers hebben
nog maar sporadisch contact met die kinderen die
overigens worden opgevoed door de ex van hun zus.
De aandelen van die kinderen verschijnen niet op de
AV en de dividenden die in 2005 en 2006 werden
»
Bank Degroof 19

»
betaalbaar gesteld, werden voor die aandelen nooit
uitbetaald.
Op basis van verschenen publicaties en de ‘publieke’ informatie
ziet de aandeelhoudersstructuur er als volgt uit:
– Stijn heeft 2% van de stemmen;
– Maarten heeft eveneens 2% van de stemmen;
– Annelies heeft 1% van de stemmen.
Kennisgeving voor 4 augustus 2010?
Stijn moet een kennisgeving doen aan de vennootschap
van zijn hele pakket. Het behoort immers tot zijn eigen
vermogen (schenking en erfenis tijdens het huwelijk).
Voor Maarten geldt hetzelfde.
Elvire en Emma moeten in principe geen kennisgeving
doen omdat hun individuele positie niet hoger is dan
25%. Zolang zij minderjarig zijn, heeft Ward echter het
vruchtgenot over het volledige pakket, inclusief het
stemrecht, zodat hij een kennisgeving moet doen.
Annelies moet geen kennisgeving doen.
Het is duidelijk dat alleen al de kennisgeving aan de
vennootschap een en ander binnen de familie scherp
zal stellen. Als dan nog eens de oefening wordt gemaakt
met betrekking tot de omzetting van de papieren
effecten in aandelen op naam of gedematerialiseerde
aandelen, zullen er zeker nog spanningen ontstaan.
Stijn heeft er geen enkel probleem mee om zijn volledige
pakket om te zetten in aandelen op naam. Als gedelegeerd
bestuurder en drijvende kracht pleit hij zelfs voor
inschrijving in het register. Dat zou hem namelijk toelaten
zijn aandeelhouders in het oog te houden. Hij wil
bovendien nog een stap verder gaan en een overeenkomst
met de aandeelhouders sluiten om te vermijden
dat één of meer van hen aandelen aan de concurrentie
zou verkopen. Maarten heeft niet veel zin om in te gaan
op het verzoek van zijn broer om over te stappen op
aandelen op naam. Dat zou hem immers verplichten om
zijn broer in te lichten over het hangende pand op de
helft van zijn aandelenpakket. Bovendien vreest hij de
vragen die mogelijk zouden kunnen worden gesteld over
de datum van de schenking door hun vader. Die heeft
wel meer dan drie jaar voor het overlijden plaatsgehad
maar daarvan bestaan geen onomstotelijke bewijzen.
Vanuit dat oogpunt verkiest hij dus de discretie van
gedematerialiseerde aandelen.
20 juni 2010
“Wie dacht tot 31 december 2013 te kunnen
wachten, zal dat misschien moeten herzien omwille
van de wet van 18 januari 2010.”
Ward is als de dood voor publiciteit rond het aandelenbezit
van zijn dochters. Hij wil minstens tot de verjaring
van de successie van Liesbeth en liefst zelfs tot na de
meerderjarigheid van zijn dochters op de achtergrond
blijven. Hij pleit dus voor een status quo tot 31 december
2013. Hij bekijkt overigens of hij het pakket ondertussen
niet discreet te gelde zou kunnen maken.
Annelies is zich van geen kwaad bewust. Zij wil vooral
haar dividend behouden en heeft geluisterd naar een
goede vriend die haar de raad gaf de aandelen in een
enveloppe met de naam van Maarten (haar petekind)
erop in haar kluis te leggen.
Het lijkt evident dat een en ander tot conflicten en problemen
kan leiden als alles niet tijdig en in onderling overleg
wordt opgehelderd. Alle aandeelhouders zullen hier in
eerste instantie open kaart moeten spelen, zodat binnen
de vennootschap - en ook in het belang van de vennootschap
– tijdig de juiste stappen kunnen worden gezet.
Besluit
Als we aannemen dat ik vijftien jaar geleden, volgens de regels van de kunst,
via een handgift eigenaar ben geworden van een aandelenpakket, dat de
schenker zes jaar later overleed en ik sinds de schenking nooit op de AV
verschenen ben, dan heb ik op zich niets verkeerds of onwettigs gedaan.
Vermogensplanning op basis van toonderstukken is niet per se verkeerd.
Het wordt maar problematisch als die planning impliceert dat bepaalde
wettelijke verplichtingen en/of beperkingen niet werden nageleefd. Bijvoorbeeld,
successierechten werden niet betaald omdat de betrokken aandelen
zogezegd jaren geleden aan buitenlanders werden verkocht; kinderen werden
onterfd omdat hun minimale wettelijke erfrecht werd genegeerd; spookaandelen
in exotische structuren werden ondergebracht enzovoort.
De regels met betrekking tot de afschaffing van de toonderstukken verplichtte
al elke familiale aandeelhouder (maar ook de ontelbare beleggers die
nog papier in hun koffer hebben) om de historiek van het aandeelhouderschap
te analyseren en eventuele pijnpunten bloot te leggen alvorens actie te
ondernemen. Het recente wetsartikel, waarvan eerder sprake in dit artikel,
zet die timing en noodzaak nog maar eens op scherp.
Het systeem van de fiscale regularisatie bestaat. Familiale kwesties kunnen in
heel wat gevallen ook nog worden rechtgezet, maar dat vraagt tijd. Zoniet
dreigen sommige gevallen te verzanden in frustratie, rechtszaken
en blijvende familiale breuklijnen.