Plantluise in mielies – die Mieliekelkluis. - Nulandis

Plantluise in mielies – die Mieliekelkluis.
Deur Anthonie Botes: MTM Vrystaat en Noordwes
Die seisoen is baie van die mielie aanplantings in groot gedeeltes van die Vrystaat en Noordwes
oortrek met plantluise, of te wel die Mieliekelkluis. Die Mieliekelkluis is ‘n redelik groot plantluis –
die volwassenes is 1.5 tot 2.4 mm lank, blougroen tot donkergroen van kleur met kort voelers en
kort, swart stertpunte. Onder die heersende droë toestande wil dit voorkom asof die Mieliekelkluise
(Kelkluise) die plante vinniger in ‘n vogstress laat ingaan. Die Kelkluise suig plantsap uit die
jonger blare (veral die wat nog in die kelke is), die pluime, en later die buitenste kopblare en die
baard. Die teenswoordigheid van baie swaeltjies bo die lande is ‘n indikasie van ‘n Kelkluis
besmetting.
Navorsing gedoen deur die Sommergraansentrum oor baie jare het daartoe gelei dat daar nie ‘n
drempelwaarde vir Kelkluis besmettings vasgestel is nie. Die rede hiervoor is omdat daar nooit
betekenesvol oesopbrengs verlaagings gekry is na strawwe Kelkluis besmettings nie. Wat wel ‘n rol
in sekere omstandighede gespeel het, was waar die heuningdou wat deur die Kelkluise uitgeskei
word, so die plante bedek het, en die Roetswam (Swart meeldou) die plante so bedek het, dat
fotosintese nie behoorlik kon plaasvind nie. In sulke gevalle was en is dit nodig om vir Kelkluise te
spuit.
Die Kelkluis besmettings die seisoen was erger as in vorige jare – en die seisoen word al hoe droër.
Daar is met ‘n klompie insektekundiges gesels en die gevoel was dat, a.g.v. die uiterste droë
toestande, en die hoë Kelkluis getalle, daar miskien die seisoen in meer gevalle beheer toegepas
moet word. Die nuwe hoë opbrengs mielie cv’s blyk ook om meer vatbaar vir Kelkluis besmettings te
wees.
Die Kelkluis is wel ‘n vektor (draer) van die Mieliedwergmosaïek virus, d.w.s dit kan die virus oordra
van ‘n besmette mielie/gras spesie soos Johnsongras tot ‘n onbesmette mielieplant vir omtrent 6
ure na die inneem van die virus. Een geluk is dat die oordraagings periode na besmetting baie kort
is, en die voorkoms van Mieliedwergmosaïek virus laag is in die meeste mielie produserende
gebiede. Waar baie grasonkruide soos Wildesorghums en Johnsongras voorkom, kan besmetting
van die virus lei tot baie ongelyke stande mielies.
Daar moet in gedagte gehou word dat enige “harde” chemiese bespuitings vir Stronkboorders, Afrika
Bolwurm en tot ‘n mate Rooispinmyte kan lei tot die “flare” van die Kelkluis populasie agv die
doodspuit van die voordelige insekte wat die Kelkluise onderdruk. Daar moet dus goed besin word
oor die keuse van produkte vir die beheer van die meer algemene mielieplae.
Daar is baie min produkte geregistreer vir die beheer van die Kelkluis, maar daar is produkte in
mielies geregistreer vir die beheer van ander peste, maar wat die Kelkluis ook sal beheer – sien
aangehegte Tabel.
Onthou dat in Sorghum is plantluis beheer baie meer belangrik aangesien Sorghum deur twee
spesies plantluise aangeval word, naamlik die Kelkluis wat minder skadelik is, en die
Sorghumplantluis wat groot skade kan aanrig omdat dit verkies om aan die onderkant van ouer
blare te voed, tot hoër populasie getalle kan opbou , en baie meer heuningdou produseer.

Dus, opsommend geld die volgende riglyne vir die beheer van Kelkluise in mielies:
1. Tydens mieliesaad produksie moet die Kelkluise beheer word.
2. In kommersiële mielies moet Kelkluise beheer word as die Roetskimmel wat op die
heuningdou groei, fotosintese begin belemmer.
3. Waar die Kelkluise die pluime so aanval en oortrek dat nie genoegsame lewenskragtige
stuimeel geproduseer word nie. Dit is moeilik om te bepaal wanneer is die Kelkluise teveel,
maar as die pluim totaal oortrek is met Kelkluise, moet die boer dit oorweeg om te spuit.
4. Waar die Kelkluise die baard aanval waar dit uit die kop groei – onder die droër toestande
kan die Kelkluise se steekmonddele die baarde beseer wat kan lei tot swak bestuiwing. Die Bt
geen het geen invloed op Kelkluise nie – alle mielieplante is ewe gevoellig, maar soos vroëer
genoem, wil dit voorkom of die nuwe cv’s nog meer gevoellig is.
Beheer maatreels is soos volg:
1. Waar Kelkluise saam met stronkboorder voorkom, gebruik 500 m Marshall en 100 m
Cylam per ha. Die behandeling sal ook ‘n ligte besmetting Rooispinmyt onderdruk.
2. Waar die Kelkluis besmetting baie swaar is, gebruik Demeton-S-Metiel @ 500m/ha. Dit
is sistemies en is baie effektief teen Kelkluise.
3. Waar Kelkluise minder straf voorkom, en stronkboorders is ook teenswoordig, kan
Cyperfos @ 500 m/ha met trekkerspuite, of 1000 m/ha deur die spilpunt gebruik word.
4. Waar Kelkluise en bolwurm voorkom kan metomil (250 g van die 900 SP per ha) saam
met ‘n piretroïed (125 ml Cylam per ha) gebruik word. Metomil is baie goed op
bolwurm, sal Kelkluise goed beheer en het ‘n kort nawerking sodat die voordelige insek
getalle vinnig weer kan opbou na ‘n behandeling.
Kelkluise op die baard wat, in ‘n jonger stadium van ontwikkeling , die baarde tot so ‘n mate kan
aantas dat bevrugting nie behoorlik kan plaasvind nie. Foto geneem deur Daan Grabe.