Revalidatieverpleegkundige - Verpleegkundigen & Verzorgenden ...

Revalidatieverpleegkundige
© Copyright AVVV Utrecht, maart 2004
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd bestand, of
openbaar gemaakt, in welke vorm dan ook, zonder schriftelijke voorafgaande toestemming van de
AVVV. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave voor welk doeleinde dan ook, dient men
zich tot de AVVV te richten

REVALIDATIEVERPLEEGKUNDIGE
NEDERLANDSE BEROEPSVERENIGING VOOR REVALIDATIE
VERPLEGING (NBRV)

Inhoudsopgave
Voorwoord 7
1 Verantwoording 8
1.1 Inleiding 8
1.2 Betekenis van dit beroepsdeelprofiel 8
2 Positionering van de revalidatieverpleegkundige 9
2.1 Inleiding 9
2.2 Ontwikkelingen binnen de revalidatieverpleegkunde 9
2.3 Autonomie in het handelen 9
3 Zorgvragers en zorgvragen binnen de revalidatieverpleegkunde 11
3.1 Inleiding 11
3.2 De oorsprong van de zorgvragen 11
3.3 Kenmerken van de groep zorgvragers 11
3.4 Aard van de zorgvragen naar urgentie en complexiteit 12
3.5 Effecten van de zorgvragen voor gezondheid en bestaan 12
3.6 Settings 13
4 De betekenis en meerwaarde van de revalidatieverpleegkundige 14
4.1 Inleiding 14
4.2 Betekenis en meerwaarde 14
4.2.1 Binnen het domein van de revalidatieverpleegkunde 14
4.2.2 Voor de zorgvrager 14
4.2.3 Voor medeprofessionals 15
4.2.4 Ten opzichte van bestaande differentiaties 16
4.2.5 Binnen gezondheidszorgorganisaties 16
4.2.6 Binnen de gezondheidszorg 16
5 Taakgebieden, kerntaken en competenties 18
5.1 Inleiding 18
5.2 Zorgvragergebonden taken 19
Context en kernopgaven 19
Vaststellen van de benodigde zorg 20
A. Kerntaak: Informeren, adviseren en voorlichting geven 20
B. Kerntaak: Gegevens verzamelen 21
C. Kerntaak: De vraag naar verpleegkundige zorg verkennen 22
D. Kerntaak: Verpleegkundige diagnoses vaststellen 23
E. Kerntaak: Het beoogde resultaat van de verpleegkundige revalidatiezorg formuleren 24
F. Kerntaak: Verpleegkundige interventies kiezen 24
G. Kerntaak: Monitoren 25
H. Kerntaak: Verplegen 26
I. Kerntaak: Begeleiden 27
J. Kerntaak: Ondersteunen van therapietrouw 28
K. Kerntaak: Trainen zelfmanagement ADL en HDL 29
L. Kerntaak: Ondersteuning naasten van de zorgvrager 30
M. Kerntaak: Preventieve zorgprogramma’s ontwikkelen en aanbieden 31
N. Kerntaak: Coördineren 32
O. Kerntaak: Evalueren van het verpleegproces en het totale zorgproces 32
5.3 Professiegebonden taken 33
A. Kerntaak: De eigen deskundigheid bevorderen 33
B. Kerntaak: De deskundigheid van collega’s bevorderen 34
C. Kerntaak: De kwaliteit van de revalidatieverpleegkundige zorg bevorderen 35
5.4 Organisatiegebonden taken 35

A. Kerntaak: Bijdragen aan het beleid van de organisatie-eenheid 35
B. Kerntaak: Bijdragen aan het beheer van de organisatie-eenheid 36
C. Kerntaak: Mono-, multi- en interdisciplinair samenwerken 36
Bijlagen 38
Begrippenlijst 38
Gebruikte afkortingen 39
Geraadpleegde bronnen 39
Opstellers Beroepsdeelprofiel 41

Voorwoord
Waarom dit beroepsdeelprofiel?
De verpleegkundige beroepsuitoefening beweegt mee met de dynamiek in de hedendaagse
gezondheidszorg. Een dynamiek die op gang wordt gehouden door continu veranderende
zorgvragen, ontwikkelingen in medisch-technisch handelen en de voortdurend bewegende
arbeidsmarktsituatie.
Hierdoor zien wij momenteel een grote verscheidenheid aan vormen van verpleegkundige
beroepsuitoefening.
De talrijke differentiaties en specialisaties, en de daarvoor benodigde opleidingen, roepen echter
een beeld op van verbrokkeling en gebrek aan samenhang. Dit wordt in de hand gewerkt door het
benadrukken van een ieders bijzonderheid en het veronachtzamen van de gemeenschappelijkheid
in het verpleegkundig beroep. Ook de argumenten om het bestaan van een differentiatie of
specialisatie te verklaren zijn divers, en ondergraven daardoor juist het bestaansrecht ervan.
Binnen lidorganisaties van verpleegkundigen bestaat daarom grote behoefte hun
beroepsuitoefening te beschrijven en te verantwoorden door middel van beroepsdeelprofielen. De
uniformiteit daarin laat elke differentiatie of specialisatie tot haar recht komen. En alle
beroepsdeelprofielen tezamen dragen bij aan samenhang en transparantie van de verpleegkundige
beroepsstructuur.
In het verlengde hiervan wordt gezocht naar passende vormen van kwalificering door middel van
opleidingen en naar registratie als bekrachtiging en erkenning van de positie die men inneemt
binnen het beroepenveld en de gezondheidszorg. Om die reden zijn deze beroepsdeelprofielen
evenzeer van belang voor overige beroepsbeoefenaren, de wetgever, de algemene beroepsgroep,
overheid (VWS), onderwijsinstellingen, werkgevers en vakbonden.
AVVV,
Utrecht, 2004
7

1 Verantwoording
1.1 Inleiding
Revaliderende zorgvragers hebben, afhankelijk van de oorzaak van hun aandoening of beperking,
specifieke zorgvragen en behoeftes, waarbij ook het karakter van hun tijdelijke of chronische
beperking vaak een belangrijke rol speelt. Maatschappelijk, fysiek maar ook in sociaal-emotioneel
opzicht kunnen de gevolgen van een beperking ingrijpend zijn. Revaliderende zorgvragers hebben
behoefte aan ondersteuning bij het vinden van adequaat zelfmanagement dat past binnen hun
eigen woon- en leefomgeving en hun kwaliteit van leven. Daarnaast verwachten zij kwalitatief
hoogstaande zorg bij hun ziekte of stoornis.
Het verlenen van revalidatiezorg met een dergelijke overall benadering, vraagt om specifieke
deskundigheid van verpleegkundigen. Deze deskundigheid wordt gelegd bij de
revalidatieverpleegkundige, die zich heeft gespecialiseerd in het bieden van professionele
ondersteuning aan de revaliderende zorgvrager, zowel op somatisch als psychosociaal gebied. Deze
zorgverlening voldoet aan de wensen en verwachtingen van de revaliderende zorgvrager.
1.2 Betekenis van dit beroepsdeelprofiel
Het voorliggende beroepsdeelprofiel is een verbijzondering van het verpleegkundig beroepsprofiel.
Het geeft een expliciete beschrijving van de beroepsuitoefening als revalidatieverpleegkundige
zodat alle betrokkenen hiervan een helder beeld krijgen.
De essentie van het verpleegkundig beroep komt herkenbaar terug in het referentiekader, gevormd
door de taakgebieden, kerntaken, kernopgaven en competenties uit het beroepsprofiel.
De verbijzondering wordt zichtbaar in de specificering of uitbreiding van taakgebieden, kerntaken,
kernopgaven en competenties binnen de context waarin de revalidatieverpleegkundige haar
beroep uitoefent.
De beschrijving van de context, de zorgvragers en de zorgvragen vormt een basis voor legitimering
en validering. Het gaat dan om het onderscheid ten opzichte van andere verpleegkundigen en
hulpverleners in de gezondheidszorg en om de toegevoegde waarde ten opzichte van al bestaande
vormen van verpleegkundige beroepsuitoefening. Hiermee worden aanknopingspunten
ontwikkeld die leiden tot de positionering van de revalidatieverpleegkundige binnen een
deelgebied van de verpleegkundige beroepsuitoefening.
De terminologie die in dit document wordt gehanteerd, sluit aan bij de ontwikkelingen binnen de
verschillende zorgsectoren en het huidige opleidingsstelsel.
Om recht te doen aan het grote aantal vrouwelijke verpleegkundigen is ervoor gekozen de term
verpleegkundige in de tekst met de vrouwelijke vorm aan te duiden. Hiermee worden zowel mannen
als vrouwen bedoeld.
In navolging van het beroepsprofiel gebruiken we de werkveldoverstijgende term zorgvrager.
Hiermee worden, afhankelijk van het werkveld, mannelijke en vrouwelijke patiënten, cliënten,
bewoners of revalidanten bedoeld. Voor de leesbaarheid gebruiken we de term zorgvrager in de
mannelijke vorm.
8

2 Positionering van de revalidatieverpleegkundige
2.1 Inleiding
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de ontwikkeling van revalidatieverpleegkundigen en een
duiding van autonomie in handelen.
2.2 Ontwikkelingen binnen de revalidatieverpleegkunde
De revalidatieverpleegkunde is betrekkelijk jong. Na de Tweede Wereldoorlog en met name na de
polio-epidemie in 1956 nam de behoefte aan revalidatievoorzieningen toe. De
revalidatiegeneeskunde is afkomstig uit de Verenigde Staten en werd in Nederland in 1976 als
medisch specialisme erkend. De verpleegkundige differentiatie heeft geanticipeerd op deze
ontwikkelingen door kennis, inzichten en vaardigheden te ontwikkelen op het terrein van de
verpleegkunde binnen de revalidatiezorgverlening.
Ontwikkelingen, die van invloed zijn op de inhoud en vormgeving van de verpleegkundige
zorgverlening binnen landelijke revalidatiezorgprogramma’s zijn:
a. demografische ontwikkelingen: (dubbele) vergrijzing, multiculturele doelgroepen
en toename van langdurig chronische zieken
b. veranderend zorgvragersgedrag: zo bestaat er een groeiende hang naar zelfstandigheid,
individualisering en informatiebehoeftes, tevens neemt de mondigheid en koopkracht van
de zorgvrager toe
c. toename in behandelmogelijkheden: met name door medisch-technologische en
farmacologische ontwikkelingen
d wijzigingen in de sociale wetgeving, waardoor de zorgvrager een grotere eigen
verantwoordelijkheid draagt bij ziekte en arbeidsongeschiktheid.
2.3 Autonomie in het handelen
De revalidatieverpleegkundige is een zelfstandig werkende beroepsbeoefenaar, zowel in mono-,
multi- als interdisciplinair verband. Zij is in staat zonder directe aanwijzingen van derden,
gespecialiseerde zorg te verlenen aan zorgvragers met revalidatiezorgvragen en behoeften.
Eenduidigheid over autonomie in handelen van de revalidatieverpleegkundige is er nog niet. De
autonomie wordt mede bepaald wordt door de organisatorische en medische context waarbinnen
zij functioneert. Een belangrijk aspect daarbij is het afstemmingsvraagstuk tussen medisch
specialisten (revalidatiearts), management van de verpleegafdelingen en de
revalidatieverpleegkundige.
De beroepsorganisatie Nederlandse Beroepsvereniging Revalidatie Verpleging (NBRV) en de
beroepsgroep revalidatieverpleegkundigen onderzoeken evidence based- en best practiceresultaten
rond de meerwaarde van de verpleegkundige in revalidatiezorgprogramma’s. Deze
gegevens zijn van belang om een optimale vorm van verpleegkundige revalidatiezorg te vinden.
De praktijk heeft inmiddels bewezen, dat naarmate het takenpakket en de
eindverantwoordelijkheden van de revalidatieverpleegkundige uitbreiden, ook haar expertise zich
verder ontwikkelt. Daarbij dient overigens een onderscheid gemaakt te worden tussen hoog- en
laagcomplexe zorgsituaties: de revalidatieverpleegkundige bezit competenties en expertise om met
name binnen hoogcomplexe revalidatiezorg te functioneren, interventies te plegen en collega’s te
begeleiden bij het uitvoeren van laagcomplexe zorgverlening.
De revalidatieverpleegkundige maakt gebruik van (inter)nationale ontwikkelingen rond zorgvragers
met revalidatiezorgbehoeften, ontstaan als gevolg van aangeboren en verworven ziekte en trauma.
Deze kennis vergaart zij door middel van bij- en nascholing, het lezen van vakliteratuur,
netwerkbijeenkomsten, lidmaatschap NBRV, deelname aan werkgroepen van de NBRV
beroepsorganisatie en de deelname aan (inter)nationale congressen.
In de revalidatieverpleegkundige beroepspraktijk komen risicovolle handelingen of voorbehouden
handelingen voor. Deze zijn protocollair vastgelegd en beschreven in autorisaties.
9

Haar autonomie komt tot uiting in:
zorgvragergerelateerde autonomie:
1. het zelfstandig voorbereiden, vaststellen, verlenen en evalueren van gerichte
verpleegkundige interventies
2. de verantwoordelijkheid voor het zelfstandig verpleegkundig diagnosticeren,
interpreteren, prioriteren, plannen en uitvoeren van verpleegkundige interventies
tijdens het revalidatiezorgproces en de behandeling. Deze interventies vinden ook in
(acute) situaties plaats, met in achtneming van zowel voor de instelling als landelijk
geldende standaarden en handelingsvoorschriften
3. verantwoordelijkheid voor het inschatten van complexiteit van zorg en de daaraan
gerelateerde toewijzing aan collega’s met een ander deskundigheidsniveau
4. het zelfstandig identificeren, verpleegkundig diagnosticeren en in multidisciplinair
verband (be)handelen of verwijzen van de zorgvrager met (complicaties als gevolg
van) revalidatieprogramma’s, zo nodig in (voor)overleg met de revalidatiearts, maar
binnen de wettelijke kaders van de wet BIG
5. het zelfstandig verzorgen van de schriftelijke (digitale) verpleegkundige
verslaglegging naar de bij het ‘verpleegplan’ betrokken collega-verpleegkundigen
van verpleegafdelingen en (para-)medische collega’s uit de revalidatie (keten)zorg
6. het zelfstandig uitvoering geven van gedelegeerde risicovolle en voorbehouden
handelingen, volgens geprotocolliseerde richtlijnen en samenwerkingsafspraken. De
handelingen worden schriftelijk geregistreerd in het (digitale)
verpleegkundig/medisch dossier en onder supervisie uitgevoerd
7. het zelfstandig uitvoeren van consulten met voorlichting, informatie en advies zowel
intra- als extramuraal. De consulten betreffen advies zowel aan beroepsbeoefenaren
als aan zorgvragers voor het stellen van een juiste diagnose, de keuze en uitvoering
van eigen en multidisciplinaire interventies, en het vaststellen van de benodigde
middelen en de beoogde resultaten binnen zorgprogramma’s.
8. het zelfstandig geven van sturing en coaching aan alle deskundigheidsniveaus bij
uitvoering van de revalidatiezorg
9. het maken van transfers, d.w.z. zij is in staat een mix van competenties aan te wenden
in de meest uiteenlopende (acute) intra- en extramurale zorgsituaties. Hierdoor
ontvangt de zorgvrager adequaat de benodigde kwaliteit revalidatiezorg, waardoor
problemen of complicaties tot een minimum kunnen worden beperkt of voorkomen
of adequaat kunnen worden behandeld
10. het begeleiden en beoordelen van leerling verzorgenden/verpleegkundigen en
stagiairs op elk deskundigheidsniveau.
beroeps- en organisatiegerelateerde autonomie:
11. het zelfstandig voorbereiden en uitvoeren van deskundigheidsbevorderende
activiteiten aan betrokkenen (para-/medische/verpleegkundige) beroepsbeoefenaren
binnen en buiten de instelling en bij patiënten- of belangenverenigingen
12. het bijdragen aan best practice- en evidence based-onderzoek en het analyseren en
implementeren van resultaten binnen en buiten de instelling
13. de ontwikkelde overall- blik van het totale zorgproces (ketenzorg) komt tot uiting in
het coördinatorschap. Zij draagt medeverantwoordelijkheid voor de intra- en de
extramurale (keten)zorg. Zij is eindverantwoordelijk voor haar eigen functioneren als
revalidatieverpleegkundige in en buiten de instelling
14. het afwegen bekwaam en bevoegd te zijn in het uitvoeren van haar rollen binnen het
behandelteam als zorgverlener, intermediair en medebehandelaar met daaruit
voortvloeiende verantwoordelijkheden.
10

3 Zorgvragers en zorgvragen binnen de revalidatieverpleegkunde
3.1 Inleiding
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de zorgvragers, hun zorgvragen en de zorgcontext, als
onderbouwing van een specifieke vorm van beroepsuitoefening. Hiermee wordt ook een
referentiekader neergezet voor de benodigde deskundigheid van een revalidatieverpleegkundige
3.2 De oorsprong van de zorgvragen
De zorgvragen ontstaan door:
- zelfzorgtekorten door invaliderende processen na een trauma
- zelfzorgtekorten naar aanleiding van aangeboren of verworven aandoeningen,
stoornissen of beperkingen mogelijk als gevolg van (chronische/acute)ziekte of comorbiditeit
- zelfzorgtekorten als gevolg van een operatie
- exacerbaties van ziekteprocessen. De zorgvragers ondervinden beperkingen in
hun Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL), Huishoudelijke Dagelijkse
Levensverrichtingen (HDL) en in hun maatschappelijke participatie. Hierdoor kan
het zelfzorgtekort en de mate van autonomie zodanig worden beperkt, dat tijdelijk
multidisciplinaire (revalidatiezorg) hulp noodzakelijk is
- zelfzorgtekorten als gevolg van sociaal-emotionele verstoring
- tekorten en gebreken op het gebied van mobiliteit, persoonlijke verzorging,
cognitie, communicatie, maatschappelijke of psychisch functioneren.
De meest voorkomende zorgvragen ontstaan door het willen verbeteren van het zelfmanagement,
het leren omgaan met en verminderen van beperkingen, het verwerken van een rouw- en
acceptatieproces en verzoeken om naasten te begeleiden. Zorgvrager en naasten zijn onlosmakelijk
met elkaar verbonden en zijn beiden zorgvragers in het revalidatieproces.
Een ander belangrijk aspect is de persoonlijke beleving van de zorgvrager en diens naasten met
betrekking tot de beperking. Met andere woorden: in hoeverre kan de eigen regie op gezondheid
en bestaan worden hervonden in gezin en maatschappij? De revalidatiebehandeling richt zich op
verschillende aspecten uit het dagelijkse leven, zoals onder meer de persoonlijke verzorging, de
huishoudelijke verzorging, de communicatie, de dagbesteding, privé en werkrelaties, het werken en
mobiliteit.
3.3 Kenmerken van de groep zorgvragers
Algemene kenmerken van de groep zorgvragers zijn:
- meerdere culturele achtergronden: zorgvragers uit andere culturen hebben
andere verwachtingen en kunnen anders participeren in het revalidatieproces
- alle leeftijden met leeftijds- en ontwikkelingsgebonden zorgvragen
- alle lagen en milieus van de bevolking.
Specifieke kenmerken van de zorgvragers en hun zorgvragen kunnen zijn:
- een redelijke mate van complexiteit wegens diversiteit van hulpvragen, als gevolg
van medische en sociaal-maatschappelijke problemen voortvloeiend uit de
omgang met verworven beperkingen in zelfmanagement en autonomie
- een zich voortschrijdend (on-)omkeerbaar ziekteproces, dat in aard, omvang en
urgentie verschilt, met zich afwisselende vooruitzichten op (volledig) herstel
- één of meer lichamelijke (sluipende) aandoeningen waarmee zorgvragers
hoogstwaarschijnlijk de rest van hun leven te maken hebben. Hun klachten zijn te
verlichten, te behandelen of te verminderen. De ziekte is meestal niet te genezen,
maar de gevolgen zijn wel te beperken
- een bepaalde behoefte aan sociaal-emotionele ondersteuning
- de motivatie tot het aangaan van een revalidatieproces, waarbij de zorgvrager
streeft naar het bereiken van een adequaat zelfmanagement
11

- het regelmatig (acuut) gebruik maken van (diagnostisch) onderzoek en het
behandelingscircuit, leidend tot enkel/meervoudige heropnames of poliklinische
bezoeken
- het mogelijk gebruik maken van preventieve, palliatieve en curatieve zorg
- het mondig zijn met verwachtingen over kwaliteit, kwantiteit en continuïteit van
(keten)zorg
- interactieproblemen bij het aangaan van langdurige relaties met hulpverleners en
het afhankelijk zijn van gezondheidsinstellingen. Er wordt een beroep gedaan op
de motivatie tot leren en de mate van trainbaarheid, welke mogelijk wordt
beïnvloed door cognitieve en sociaal-emotionele vermogens.
3.4 Aard van de zorgvragen naar urgentie en complexiteit
Complexiteit wordt mede bepaald door:
- de verwevenheid van de gezondheids-, bestaans- en gedragsproblemen. De
zorgvragen zijn daardoor vaak complex van aard en dat maakt prioritering en
ordening van de complexiteit binnen een zorgvraagstelling noodzakelijk, alvorens
de behandeling en het proces van revalideren kan starten
- (on)voorzien acute status en multicomplexiteit als gevolg van co-morbiditeit
- mate en omvang van ernst van de medische achtergrond van de zorgvrager. Deze
kan (on)voorzien leiden tot zorgvragen met een bepaalde mate van
levensbedreigende complexiteit en urgentie. Immers: ondanks stabilisatie in of
verbetering van de fysieke en sociaal-emotionele conditie kunnen individuele
zorgvragers (on)voorzien terugvallen tot een (potentieel levens-)bedreigende
gezondheids- en bestaansituatie
- complicerende factoren tijdens het doorlopen van het revalidatieproces:
- sociaal-emotioneel als gevolg van (ernstig) fysiek en psychosociaal lijden
- ziekte en co-morbiditeit
- spanning en onzekerheid rondom de (onomkeerbare) ziekte en de resultaten van
de revalidatie
- overbelasting van naasten door (tijdelijke) overname van ADL en HDL
- ouderdom waardoor afname van flexibiliteit en aanpassingsvermogen ontstaat
- specifieke ontwikkelings- en leeftijdsfasegebonden vragen, die de begeleiding en
de verpleging door de revalidatieverpleegkundige per zorgvrager uniek, maar ook
complex kunnen maken
- niet verbeterende sociaal-emotionele en fysieke conditie van een zorgvrager
ondanks multidisciplinaire interventies.
3.5 Effecten van de zorgvragen voor gezondheid en bestaan
Zonder multidisciplinaire interventies komt de geïndiceerde zorgvrager in een verstoord evenwicht
van gezondheid en bestaan. Immers door verstoord zelfmanagement ontstaat onder meer verlies
van vertrouwde sociale rollen en het ontstaan van hostiliteit, emotionele labiliteit, libidoverlies, eet-
en concentratiestoornissen en vermoeidheid. Hierdoor raken de zorgvrager en zijn naasten onzeker
en stressvol.
De verplaatsing naar een zorgsetting vanuit de vertrouwde woon- en leefomgeving kan als
ingrijpend en traumatisch worden ervaren. Vertrouwde draagkracht/draaglastverhoudingen
kunnen door verandering van de vertrouwde woonomgeving verstoord raken.
Bij de meeste zorgvragers is genezing niet haalbaar. Het doel van het professioneel handelen is het
verbeteren of handhaven van het zelfmanagement en de ervaren kwaliteit van het leven. De
beslissing of ingrijpend (vervolg-)onderzoek of behandeling/therapie moet plaatsvinden, hangt af
van de prognose en het doel.
De mate van (nadelige) effecten van de zorgvraag voor de gezondheid en bestaan wordt beïnvloed
door:
- de mate van en omgang met stressbeleving
- aanwezigheid van copinggedrag en therapietrouw
- wens tot opbouw en handhaving van de lichamelijke conditie
12

- willen verwerven van zelfstandigheid in de activiteiten van het dagelijks leven
door therapie en training
- niveau van leerbaarheid welke beïnvloed wordt door cognitieve en
communicatieve vaardigheden
- het efficiënt en effectief verwezenlijken van zinvolle, adequate aanpassingen in de
woon- en leefomgeving van de zorgvrager en diens naasten
- het hervinden van nieuwe stabiliteit in de kwaliteit van leven, waarbij een nieuw
evenwicht gevonden moet worden tussen draagkracht- en
draaglastverhoudingen voor de zorgvrager en diens naasten
- het willen herwinnen en willen behouden van zelfredzaamheid en autonomie
- de kwaliteit en duur van de draagkracht van de mantelzorg.
3.6 Settings
Revalidatieprogramma’s worden aangeboden in:
- revalidatiecentra
- ziekenhuizen en verpleeg- en verzorgingshuizen met revalidatiefaciliteiten
- poliklinieken met dagbehandelingsmogelijkheden.
De revalidatieprogramma’s vallen onder de eindverantwoordelijkheid van een revalidatiearts.
Alleen in gefaciliteerde settings zijn revalidatieverpleegkundigen aanwezig.
De revalidatieverpleegkundige werkt samen met:
naasten en mantelzorgers
revalidatieartsen
medisch specialisten
doktersassistenten, praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen
AIO’s en AGNIO’s
specialistische verpleegkundigen
paramedici (diëtist en fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, psycholoog,
maatschappelijk werk)
verpleeg- en verzorgend personeel van eigen en andere revalidatiecentra,
verpleeghuis, verzorgingshuis, ziekenhuis en thuiszorg
(röntgen-/klinisch-) laboranten
ICT- en facilitaire diensten, medewerkers functieafdelingen
coördinatoren revalidatie van andere ziekenhuizen
psychosociale disciplines, maatschappelijk werk, pastorale zorgers
docenten en praktijkopleiders van verpleegkundige opleidingen
afdelingssecretaresses
vrijwilligers
patiëntenorganisaties: verenigingen en belangenorganisaties.
13

4 De betekenis en meerwaarde van de revalidatieverpleegkundige
4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de vraag wie de revalidatieverpleegkundige is, wat zij
doet en waar zij zich mee onderscheidt van andere verpleegkundigen en hulpverleners in de
gezondheidszorg. Het accent ligt daarbij op de toegevoegde waarde ten opzichte van al bestaande
vormen van verpleegkundige beroepsuitoefening.
4.2 Betekenis en meerwaarde
4.2.1 Binnen het domein van de revalidatieverpleegkunde
De revalidatieverpleegkundige:
- beschikt over specifieke kennis en inzichten in complexe gezondheids- en bestaansproblemen van
een revalidant. Zij heeft kennis en inzicht in het (leren) omgaan met de beperkingen en het
organiseren van zelfmanagement na tijdelijk of structureel functieverlies
- beschikt over specifieke kennis van (geavanceerde) medisch/technische (hulp)middelen en
farmacologie, die van toepassing is tijdens het proces van onderzoek, diagnostiek, behandeling en
herstel of leven met een chronische ziekte, beperking of handicap
- beschikt over didactische en agogische kennis om vaardigheden over te kunnen brengen aan
zowel de zorgvrager en diens naasten als aan collega’s en leerlingen/stagiairs
- beschikt over goede communicatieve vaardigheden om op te kunnen treden als intermediair
tussen de zorgvrager en diens naasten en het multidisciplinaire team
- bewaakt met zorginhoudelijke en organisatorische interventies, zowel intra-, trans-, als extramuraal
het proces, dat erop gericht is om de oorzaak van de ziekte zo gunstig mogelijk te beïnvloeden en
de zorgvrager in een zo vroeg mogelijk stadium in de best mogelijke fysieke, psychische en sociale
conditie te brengen of te houden
- beschikt over kennis van de psychosociale gevolgen bij het ontstaan van stoornissen, beperkingen
en handicaps.
4.2.2 Voor de zorgvrager
De meerwaarde van de revalidatieverpleegkundige voor de zorgvrager is voornamelijk gerelateerd
aan de continue en nabije begeleiding bij het behalen van de revalidatiedoelstellingen.
De revalidatieverpleegkundige:
- kent de sociaal-emotionele gevolgen van een traumatisch incident/ingrijpende
verandering in het leven, die leidt tot de handicap en begeleidt en ondersteunt de
zorgvrager en diens naasten bij het hervinden van het emotionele evenwicht, dat
van belang is voor alle revalidatiedoelen
- confronteert de zorgvrager en zijn naasten met de objectieve fysieke, maar ook
cognitieve, psychologische en emotionele grenzen en beperkingen op het gebied
van ADL en HDL, zodat hij hier in het dagelijkse leven beter mee kan omgaan
- geeft inzicht in het overschatten dan wel onderschatten van de effecten van een
ziekte/stoornis/beperking
- geeft de (on)mogelijkheden aan van fysieke inspanningen in een voor de
zorgvrager en diens naasten objectiveerbare context
- bevordert door het oppakken van vormen van vrijetijdsbesteding het gevoel van
zelfcontrole, dat bijdraagt aan de terugkeer in het sociaal maatschappelijk leven
- informeert over de effecten van problemen bij het vervullen van sociale rollen die
vaak secundair zijn aan lichamelijke beperkingen
- bewaakt de balans tussen het nadrukkelijk naleven van leefregels versus kwaliteit
van leven: in deze context zit een kernopgave voor de revalidatieverpleegkundige
verscholen
14

- is intermediair tussen zorgvrager en behandelaars bij het bespreekbaar maken van
ethische dilemma’s rond bewaken van de belangen van de zorgvrager versus
behandelbeleid van (para-)medici
- geeft voorlichting en advies over het ziektebeeld, eventuele co-morbiditeit en de
wederzijdse beïnvloeding
- geeft informatie over leefregels, waaronder gezonde voeding, verantwoord
alcoholgebruik en stoppen met roken, het belang van gebruik van medicatie, het
belang van therapietrouw door uitleg van effecten van nieuw aangeleerde manier
van houding en beweging
- heeft kennis van farmacologie, verschillende onderzoeks- en behandeltechnieken
en materialen
- observeert, signaleert, interpreteert en diagnosticeert de effecten en de grenzen
van therapie(on)trouw en bespreekt deze, zij bewaakt het opvolgen van de
leefregels en de effecten
- maakt de procesgang en ontwikkelingen met de zorgvrager bespreekbaar en
informeert over resultaten met betrekking tot de beoogde doelstellingen
- bewaakt als lid van het behandelteam de continuïteit van (keten)zorg ongeacht de
verblijfplaats van de zorgvrager, wat wordt bereikt door primair poliklinisch of
klinisch contact, voortzetting tijdens klinische periode, poliklinische nazorg en
revalidatieprogrammabezoeken
- beschikt over specifieke vaardigheden met betrekking tot het aangaan,
onderhouden en beëindigen van de professionele relatie met de zorgvrager en
beschikt over benodigde communicatieve en gesprekstechnische vaardigheden
- vervult tijdens het revalidatieproces meerdere rollen. Op de verblijfsafdeling zet zij
de oefeningen van de behandelaars voort ter bevordering van het leerproces
binnen de dagelijkse activiteiten ADL en HDL
- fungeert als contactpersoon tussen het team en de zorgvrager en behartigt diens
belangen
- rapporteert schriftelijk de resultaten in het zorgplan, in overleg met en na
toestemming van de zorgvrager.
4.2.3 Voor medeprofessionals
De ervaren revalidatieverpleegkundige vervult naar medeprofessionals niveau 3, 4 en 5 de rollen
van begeleider, trainer, consulent/voorlichter, coach, deskundigheidsbevorderaar,
medebehandelaar en coördinator. Zij initieert vanuit deze verschillende rollen, uitgevoerd op
verschillende niveaus binnen de instelling de kwaliteit en continuïteit van de beroepsuitoefening
van de medeprofessionals. Zij bewaakt overeengekomen protocollaire interdisciplinaire
behandelafspraken bij het uitvoeren van revalidatieprogramma’s en maakt afwijkingen binnen het
mono- en multidisciplinair team bespreekbaar.
Bij het uitvoeren van het individuele revalidatieprogramma bewaakt zij de naleving van de
(inter)nationale revalidatierichtlijnen.
De vragen over de begeleiding bij laagcomplexe en niet-urgente zorgvragen, die zowel vanuit intra-
als extramurale zorgsettings worden gesteld door medebehandelaars/professionals, worden door
de revalidatieverpleegkundige met behulp van coaching, instructie en aanvullende voorlichting en
deskundigheidsbevordering beantwoord.
De revalidatieverpleegkundige adviseert op verzoek bij redelijk/hoog complexe zorgvragen en
intervenieert desgevraagd door een deel van de zorgverlening zelf uit te voeren.
In het kader van de bewaking van de continuïteit en kwaliteit van zorg communiceert zij
systematisch over de beoogde en behaalde zorgplanning, doelen en middelen met andere
betrokken disciplines. Zij evalueert tussentijds de resultaten en consulteert betrokken disciplines bij
afwijkende resultaten.
De revalidatieverpleegkundige verzorgt voorlichtingsmodules in de vorm van een klinische les of
themabijeenkomst voor zowel beroepsbeoefenaren als naasten.
15

4.2.4 Ten opzichte van bestaande differentiaties
De revalidatieverpleegkundige heeft kennis, inzicht en vaardigheden over specifieke
zorgvraagstukken van diverse patiëntencategorieën uit verschillende aandachtsgebieden in relatie
tot revalidatieprocessen. Daarnaast treedt zij op als intermediair tussen de bij het zorgplan
betrokken verpleegkundigen, verzorgenden en (para-)medische disciplines om onderlinge
afstemming te bevorderen en overlap en tekorten in de revalidatiezorg te voorkomen.
4.2.5 Binnen gezondheidszorgorganisaties
Op het gebied van de revalidatiezorg profileert de revalidatieverpleegkundige zich binnen de
gezondheidsorganisaties als een beroepsbeoefenaar die:
- door de beoogde toename van de kwaliteit van de verpleegkundige zorgverlening
op het gebied van revalidatie, continu bijdraagt aan een zo voorspoedig mogelijk
herstel/stabilisatie van de zorgvrager. De opname/verblijfsduur van zorgvragers
op de revalidatieafdeling wordt zo kort mogelijk gehouden
- doelmatig gebruik maakt van de beschikbare zorgprogramma’s op het gebied van
revalidatie. Zij levert een kostenbesparende bijdrage aan de gezondheidszorg: de
mate van expertise van de revalidatieverpleegkundige beïnvloedt de kwaliteit van
de revalidatiezorgverlening
- doelmatig bepaalde gedelegeerde (para-)medische taken uitvoert. Voor de
overname van voorbehouden en risicovolle taken is zij bekwaam en bevoegd en
bewaakt zij continue de kaders van de wet BIG
- door de efficiëntie van het zo spoedig mogelijk aanbieden van
revalidatiezorgprogramma’s direct na indicatie, voor de instelling
kostenbesparend werkt. Daarnaast is het adequaat aanbieden van
revalidatieprogramma’s direct na het incident welzijnsverhogend voor de
zorgvrager: hij weet welke (voor- en na-)zorg mogelijk is, wat de beoogde
doelstellingen zijn en ziet perspectieven
- verpleegkundige praktijkresultaten (best practices) en onderzoeksresultaten
(evidence based) naar organisatie en beroepsuitoefening vertaalt, implementeert
en evalueert
- deskundigheid aanwendt bij het vaststellen, bijstellen en uitvoeren van beleid,
onder meer het opstellen van criteria voor (zelf)zorg, zowel intra- als extramuraal,
die ontstaan als gevolg van ziekte en behandeling. Zij bewaakt de kwaliteit van
zorgverlening en initieert en implementeert mogelijkheden ter verbetering
- betrokken is bij het doelmatig gebruik en beheer van materiaal, middelen en
menskracht
- binnen de zorgorganisatie duidelijk profileert wie er in het revalidatieteam
werkzaam zijn en wat zij te bieden hebben aan de verschillende doelgroepen, die
in aanmerking komen voor revalidatieprogramma’s. Daarnaast is zij
zorgcoördinator, zodat de samenwerking efficiënt en effectief verloopt.
4.2.6 Binnen de gezondheidszorg
Kijkend naar de best practices (BP) van revalidatiezorgprogramma’s is de meerwaarde te vinden in
een continu aanbod van specialistische kennis, inzichten en vaardigheden van verpleegkundige
revalidatiezorgverlening op het gebied van preventieve en curatieve interventies, uitgaande van en
gebaseerd op (inter)nationale richtlijnen revalidatiezorg.
Door haar coördinerende rol treedt er een continue verbetering op van het beleid rond
revalidatieketenzorg aangezien er juist geen fragmentarische, maar een structurele en brede
bewaking van de kwaliteit van de revalidatiezorg bestaat.
De bevordering door de revalidatieverpleegkundige van een multidisciplinaire benadering van de
problematiek leidt tot gelijkwaardige mogelijkheden in het aanbieden van zorgprogramma’s door
verschillende disciplines binnen de ketenzorg voor revalidatiezorgvragers/revalidanten en
verbetering van de kwaliteit en continuïteit van zorg.
Afname van (onnodige) medicalisering van revalidatiezorg en meer inbreng van verpleegkundige
preventieve en curatieve interventies zullen mogelijk kunnen leiden tot instellingsgebonden en
16

instellingsoverstijgende kostenbesparingen in de gezondheidszorg. Daarnaast wordt de
concurrentie tussen de instellingen bevorderd: het streven naar verpleegkundige kwaliteitszorg is
daarbij een essentieel uitgangspunt.
De optimale inzet van de expertise van een (ervaren) revalidatieverpleegkundige leidt tot een
meerwaarde in de kwaliteit van vraaggestuurde zorgdiensten, waaronder het terrein van
revalidatiezorg.
Zij levert in groter verband een bijdrage aan de kwaliteit van de zorg voor zorgvragers met
(acuut/chronisch) beperkingen/handicap/trauma, door mee te denken en pro-actief te anticiperen
in nieuwe ontwikkelingen van protocollen en richtlijnen, zowel op instellingsniveau als op
instellingsoverstijgend niveau.
Zij denkt mee en geeft uitvoering aan bijscholingen, cursussen en congressen, waardoor de
beroepsbeoefenaren revalidatiezorg continue kunnen professionaliseren.
Zij kan meedenken en uitvoering geven aan verpleegkundige evidence based-onderzoeken.
Zij is in staat onderzoeksvragen vanuit de afdeling of de instelling of binnen de trans- en extramurale
zorgverlening te destilleren en resultaten van onderzoek te interpreteren en implementeren.
17

5 Taakgebieden, kerntaken en competenties
5.1 Inleiding
In samenhang met voorliggende hoofdstukken wordt in dit hoofdstuk een beschrijving gegeven
van de deskundigheid van een revalidatieverpleegkundige.
Deze deskundigheid manifesteert zich op drie taakgebieden, te weten:
Zorgvragergebonden taakgebieden: de verzameling van taken die verbonden zijn aan het
primaire proces, de directe zorgverlening
Professiegebonden taakgebieden: de verzameling van taken die verbonden zijn aan behoud,
ontwikkeling en kwaliteit van professionele beroepsuitoefening
Organisatiegebonden taakgebieden: de verzameling van taken die verbonden zijn aan beleid
en beheer met betrekking tot voorwaarden voor de directe zorgverlening in een
zorgorganisatie of in een organisatie-eenheid
Elk taakgebied is een verzameling van kerntaken rond een aspect van zorg, waarvoor een
revalidatieverpleegkundige verantwoordelijkheid draagt. Alle taakgebieden samen dekken het
totale proces van behandeling en zorg.
Elk taakgebied krijgt een eigen inkleuring door de zogeheten kernopgaven. Kernopgaven hebben
betrekking op een opgave of probleem, dat kenmerkend is voor een revalidatieverpleegkundige en
waarop zij in haar beroepsuitoefening adequaat moet kunnen reageren.
Een kerntaak kan opgevat worden als sets van inhoudelijke samenhangende beroepsactiviteiten die
door een belangrijk deel van de revalidatieverpleegkundigen worden uitgeoefend. Zij
weerspiegelen de kenmerkende werkzaamheden, geordend in de logische volgorde van het
beroep.
Een kernopgave kan worden opgevat als een opgave of een probleem waarmee een
verpleegkundig specialist regelmatig te maken heeft, die kenmerkend zijn voor het beroep en
waarbij van haar een oplossing en een aanpak wordt verwacht. Dergelijke problemen stellen haar
voor keuzes of dilemma's en zijn daarmee complex van aard.
De kernopgaven geven richting aan één of meerdere competenties. Een competentie wordt in dit
profiel omschreven als:
Een - continue te onderhouden en te ontwikkelen - combinatie van vaardigheden, kennis, attitudes en
persoonskenmerken, nodig om in een bepaalde werksituatie adequaat, effectief en efficiënt te handelen.
De competenties – geformuleerd in termen van gedrag en resultaten – beschrijven de vermogens
van een revalidatieverpleegkundige om taken en opgaven in haar beroepsuitoefening op een
adequate, proces- en productgerichte wijze aan te pakken.
Elke competentie wordt gecompleteerd met opsommingen van concreet en waarneembaar
handelen en gedrag, die representatief zijn voor het competente gedrag. In feite geeft een
competentie aan wat een revalidatieverpleegkundige doet, in welke situatie en met welk doel. Zoals
de begripsomschrijving aangeeft, berust competent gedrag op een samenhangend gebruik van
onderliggende vaardigheden, kennis, attitudes en persoonskenmerken.
Beroepsuitoefening als revalidatieverpleegkundige bouwt voort op een al aanwezig
competentieniveau als verpleegkundige. Taken en competenties die daartoe gerekend mogen
worden, zijn niet meer opgenomen in dit profiel. Het handelingsrepertoire van een
revalidatieverpleegkundige kenmerkt zich door de voor iedere gezondheidszorgwerker geldende
methodische beroepsuitoefening en het beroepsmatig handelen, maar omvat daarnaast specifieke
vaardigheden, procedures en handelingen.
18

5.2 Zorgvragergebonden taken
Context en kernopgaven
Binnen de verpleegkundige revalidatiezorg wordt systematisch gewerkt met richtlijnen en
standaarden.
De richtlijnen bieden structuur voor het verkrijgen van anamnesegegevens over zorgbehoeftes en
het opstellen van individuele en ziektebeeldgerichte verpleegplannen, uit te voeren in mono-,
multi- en interdisciplinair verband. Deze gegevens leveren een beeld van het gezondheids- en
bestaanspatroon van de zorgvrager, de manier waarop hij woont en leeft. Wanneer de zorgvrager
(tijdelijk) ziek is kan een vergelijking gemaakt worden tussen het functioneren toen hij gezond was
en nu hij ziek of beperkt is. Op deze wijze wordt het verschil tussen de actuele en de wenselijke
situatie helder en kunnen de verpleegkundige revalidatiedoelen in overleg met de zorgvrager in
verpleegplannen worden opgesteld.
De revalidatieverpleegkundige kent binnen haar werkzaamheden een aantal kernopgaven:
• ze begeleidt de zorgvrager in zijn rouwproces bij het ‘loslaten van het oude leven’.
Daarnaast heeft ze de rol om de zorgvrager te motiveren tot het aanvangen van
revaliderende activiteiten. Sommige zorgvragers hebben het moeilijk met het accepteren
van hun beperkingen, waardoor zij oplossingen zoeken die niet bevorderend voor het
revalidatieproces kunnen zijn. Kernopgave is een goede balans te vinden tussen de
emotionele begeleiding en het in gang zetten en volhouden van het revalidatieproces (de
verandering) versus de in achtneming van de autonomie van de zorgvrager en zijn
zelfbeschikkingsrecht.
• ze begeleidt zorgvragers met cognitieve en gedragstoornissen wat de trainbaarheid
complex maakt. Als gevolg van cognitieve stoornissen kan de mate van zelfmanagement
van de zorgvrager onder druk komen te staan. Als gevolg van de gedragsstoornissen
ontstaan verstoorde omgangsvormen. De kernopgave omvat enerzijds het continu en met
maximaal respect bewaken van de autonomie van de zorgvrager, anderzijds is van het
belang om in deze zorgsituaties creativiteit en flexibiliteit te bieden om toch een optimaal
therapeutische klimaat te waarborgen.
• ze begeleidt zorgvragers in hun terugkeer naar hun eigen woon- en leefomgeving. Het
functioneren in ADL- en HDL-situaties binnen de therapeutische omgeving is voor
zorgvragers moeilijk te vertalen naar hun eigen woon- en leefsituatie. Dit kan de houding
van de zorgvrager beïnvloeden. Immers hij kan denken: “ thuis lukt het me allemaal wel, dan
heb ik alle tijd en ben ik in een veilige omgeving”. Kernopgave is het copinggedrag van de
zorgvrager continu te motiveren.
• ze begeleidt zorgvragers, die door onbekendheid met het ziektebeeld en de ontstane
gezondheid- en bestaansproblematiek, geen reëel beeld kunnen vormen in het vaststellen
van revalidatiedoelen, waardoor beoogde interventies, door haar vastgesteld, niet
overeenkomen met de doelen van de zorgvrager. Vraag en aanbod sluiten hierdoor
onvoldoende op elkaar aan. Kernopgave is de beïnvloeding van kennis en inzichten van de
zorgvrager rond de bestaande en de gewenste gezondheids- en bestaansituatie om
gezamenlijke therapeutische uitgangspunten met reëel haalbare doelstellingen te
formuleren.
• ze begeleidt zorgvragers langdurig en vaak intensief. Tussen de zorgvrager en de
revalidatieverpleegkundige ontstaat een functionele samenwerkingsrelatie op basis van
wederzijds vertrouwen, die zij kan aangaan, onderhouden en beëindigen. Kernopgave is
gepast om te gaan met de spanningsvelden, zoals nabijheid en betrokkenheid, zakelijkheid
en professionaliteit, binnen een langdurige zorgverleningsrelatie.
19

• ze begeleidt zorgvragers, die door verschillende oorzaken communicatieve stoornissen
kennen. Door de oplopende werkdruk bestaat de reële mogelijkheid, dat zij beslissingen
neemt inzake de verzorging van de zorgvrager, die stroken met haar visie over het bewaken
en respecteren van het zelfmanagement en autonomie. Het is immers onder een bepaalde
werkdruk niet mogelijk voldoende tijd en aandacht te kunnen besteden aan de
communicatieve ondersteuning van de zorgvrager, waarbij de revalidatieverpleegkundige
helpt te verduidelijken wat de zorgvrager bedoelt te zeggen.
Vaststellen van de benodigde zorg
De revalidatieverpleegkundige verzamelt en beoordeelt op methodische en systematische wijze,
volgens erkende professionele richtlijnen en standaarden, informatie over de feitelijke of potentiële
gezondheids- en bestaansproblemen van de zorgvrager en zijn naasten.
Ze is in staat rekening te houden met de condities waarop en de weg waarlangs de beoogde
resultaten kunnen worden behaald.
De verpleegkundige anamnese, diagnostiek en uitvoering van de verpleegkundige zorg vallen
binnen het kader van de Wet op de Geneeskundige Behandel Overeenkomst (WGBO).
Op grond van de systematisch verzamelde informatie krijgt de revalidatieverpleegkundige inzicht in
de feitelijke of potentiële gezondheids- of daaraan gerelateerde bestaansproblemen van de
zorgvrager. Op grond van deze verzameling zal zorgtoewijzing of verwijzing naar andere disciplines
plaatsvinden.
Voor het bepalen van de beoogde revalidatiedoelen is de inbreng van de naasten van wezenlijk
belang. Niet alleen voor de zorgvrager maar ook voor de naasten komt in de relatief stabiele periode
van de opname in het revalidatiecentrum een leerproces op gang. Confrontaties met de (on-)
mogelijkheden van de zorgvrager in combinatie met het verwerkingsproces van de betrokkenen,
maken dat tijdens de behandeling primair het perspectief van de zorgvrager en diens naasten
richtinggevend is.
De revalidatieverpleegkundige maakt de zorgvrager en zijn naasten bij opname in de revalidatieinstelling
wegwijs in de revalidatiezorg; zij informeert hen over de gang van zaken binnen de
instelling, afdeling of groep, en bespreekt de mogelijkheden en grenzen van de verpleegkundige
zorgverlening
Hierbij stemt ze de informatie af op de zelfmanagementbehoefte van de zorgvrager en diens
naasten.
A. Kerntaak: Informeren, adviseren en voorlichting geven
In tegenstelling tot andere verpleegprocessen start de revalidatieverpleegkundige het
verpleegproces door de zorgvrager en diens naasten eerst te informeren, te adviseren en
voorlichting te geven over de organisatie en uitvoering van de revalidatiezorg. Hierbij richt zij zich
op het bevorderen van kennis en inzicht gericht op het bestaande en beoogde management van
zelfzorg van de zorgvrager, bedoeld om diens eigen zelfstandig inzicht en vermogen te verhelderen
en daar waar mogelijk te vergroten. De revalidatieverpleegkundige peilt de aanwezige kennis,
inzichten en vaardigheden op basis waarvan aanvullende zorgprogramma’s worden ontwikkeld om
het inzicht te vergroten.
Deze informatie wordt mede toegesneden op de unieke situatie van de zorgvrager, zijn
gezondheidsbeleving, de dreiging van en de aanwezigheid van ziekte, zijn copinggedrag en het
inzicht en de motivatie in noodzaak tot therapietrouw. Daarnaast worden wensen en
verwachtingen geïnventariseerd opdat de interventies zo optimaal mogelijk aansluiten bij de
behoefte van de zorgvrager en diens naasten.
De informatie is specifiek van aard en gaat over het uitvoeren van onderzoek en (be)handeling, de
rechten en plichten van de zorgvrager, diens rol tijdens de revalidatieperiode, de functie en de
deskundigheid van de revalidatieverpleegkundige, van andere disciplines, hun rol en de toegang
tot zorgmogelijkheden.
Bij advies, voorlichting en instructie wordt de informatie naar wens en op maat gemaakt en richt
zich op de specifieke aandoening en hulpvragen van de zorgvrager en diens naasten.
20

Competentie
Om het zicht op de zelfmanagementmogelijkheden van de zorgvrager te vergroten informeert en
adviseert de revalidatieverpleegkundige de zorgvrager systematisch over het gehele
revalidatieproces en het toekomstperspectief in relatie tot de wensen, verwachtingen en
mogelijkheden van de zorgvrager. Op deze wijze zorgt zij voor een goede afstemming tussen
zorgaanbod en zorgvraag.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
de zorgvrager en diens naasten over iedere fase van de behandeling informeert en
adviseert
voorkomende vragen beantwoordt dan wel verwijst naar derden
de continuïteit en kwaliteit van de verwezen zorgvraagbeantwoording door derden
bewaakt
advies en instructies geeft over praktische zaken als hulpmiddelen, werkhervatting,
aanpassingen
mogelijkheden aanreikt die maatschappelijke deelname stimuleren.
de autonomie van de zorgvrager rond benodigde informatieverstrekking bewaakt
de regiefunctie van de zorgvrager rond informatieverstrekking bewaakt
het zelfmanagement rond informatievoorziening stimuleert
het zelfmanagement van de zorgvrager bevestigt door een pro-actieve houding van de
zorgvrager en diens naasten te stimuleren
gevraagd maar ook ongevraagd informatie verstrekt
het kennis en inzicht niveau van de zorgvrager regelmatig peilt.
B. Kerntaak: Gegevens verzamelen
De revalidatieverpleegkundige verzamelt in aanvang en tijdens het revalidatieproces op
systematische wijze de benodigde gegevens van de zorgvrager, zodat zij zich een beeld vormt van
de aard en omvang van de zorgvraag en de behoefte aan verpleegkundige zorg. Zij verzamelt
informatie over de gezondheids- en de bestaansituatie van de zorgvrager. Ze gaat na op welke wijze
de zorgvrager zijn situatie beleeft en welke verwachtingen en vragen er bestaan. Deze informatie
krijgt ze van de zorgvrager, de naasten, andere disciplines, andere zorginstellingen en via eigen
observaties.
In een kortdurende of acute situatie zal het verzamelen van gegevens zich vooral concentreren op
de noodzakelijke informatie. In andere gevallen zal dit meer uitgebreid plaatsvinden.
Verantwoorde verpleegkundige zorg berust voor een belangrijk deel op eenduidige en hanteerbare
beschrijvingen van de verpleegproblemen, die uiteindelijk richting geven aan doelen en
interventies. Daarbij is het van belang een beeld te krijgen van de actuele of potentiële problemen
en van problemen met een acuut of chronisch karakter.
De beschrijvingen van verpleegproblemen, die samenhangen met de ziekte of stoornis en de
gevolgen ervan voor de zorgvrager, berusten op de continue en systematische
gegevensverzameling.
Competenties
Om de gevolgen van een ziekte of bedreiging en de daarmee samenhangende behandeling op de
gezondheid en het bestaan van de zorgvrager in zijn woon- en leefomgeving te signaleren en te
herkennen, analyseert en interpreteert de revalidatieverpleegkundige continu en op systematische
wijze gegevens over zijn gezondheid- en bestaansituatie. Ze maakt daarbij gebruik van specifieke
hulpmiddelen, zodat de zorgverlening en het revalidatiezorgproces optimaal wordt afgestemd op
de zorgvraag. Op deze wijze krijgt de zorgvrager de zorg die hij nodig heeft.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
een (gestandaardiseerde) anamnese afneemt
bij de (her)indicatiestelling van de totale zorg participeert en adviseert
(gestandaardiseerde) observaties uitvoert, waarbij het gaat om signaleren en
diagnosticeren van gezondheid- en bestaansproblemen, in een context van ziekte of
potentiële gezondheid- en bestaansdreigingen
21

houding en gedrag van de zorgvrager observeert en bevindingen controleert bij
zorgvrager en diens naasten en andere zorgverleners
de (complexe) verpleegkundige zorgvraag en de veranderingen die zich hierin
voordoen herkent en deze vaststelt
een inschatting maakt van de complexiteit van de situatie en de hiervoor vereiste
deskundigheid van zichzelf, maar ook die van anderen beoordeelt, op grond waarvan
de zorgcase wordt geregisseerd rond inzetten van expertise van derden
de noodzaak om (her- indicatiestelling en zorgtoewijzing herkent en zo nodig (her)ziet
bij herkenning van andersoortige zorgvragen de zorgvrager verwijst
gegevens op een transparante en toegankelijke wijze schriftelijk vastlegt en hierbij
rekening houdt met de rechten van de zorgvrager.
C. Kerntaak: De vraag naar verpleegkundige zorg verkennen
Op grond van de systematisch te verzamelen informatie krijgt de revalidatieverpleegkundige inzicht
in de feitelijke of potentiële gezondheids- of daaraan gerelateerde bestaansproblemen van de
zorgvrager op grond waarvan zorgtoewijzing of verwijzing naar andere disciplines zal plaatsvinden.
Voor het bepalen van de revalidatiedoelen is de inbreng van de naasten van wezenlijk belang. Niet
alleen voor de zorgvrager maar ook voor de naaste n komt in de relatief stabiele periode van de
opname in het revalidatiecentrum een leerproces op gang. Confrontatie met de (on)mogelijkheden
van de zorgvrager in combinatie met het verwerkingsproces van de betrokkenen, maakt dat tijdens
de behandeling het perspectief van de zorgvrager en naasten richting gevend is.
Daarnaast maakt de revalidatieverpleegkundige de zorgvrager en zo mogelijk zijn naasten, wegwijs
in de revalidatiezorg; zij informeert de zorgvrager en naasten over de gang van zaken binnen de
instelling, de afdeling of groep en bespreekt de mogelijkheden van de zorgverlening
Hierbij stemt ze de informatie af op de behoefte van de zorgvrager en diens naasten.
Competentie
Om de gevolgen van een ziekte of bedreiging en de daarmee samenhangende behandeling op de
gezondheid en het bestaan van de zorgvrager in zijn woon- en leefomgeving te verkennen en te
herkennen, verzamelt, analyseert en interpreteert de revalidatieverpleegkundige continu en op
systematische wijze gegevens over zijn gezondheid- en bestaansituatie. Ze maakt daarbij gebruik
van specifieke hulpmiddelen, zodat de zorgverlening en het revalidatiezorgproces optimaal wordt
afgestemd op de zorgvraag. Op deze wijze krijgt de zorgvrager de zorg die hij nodig heeft.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
de doelstelling van een (gestandaardiseerde) anamnese uitlegt en het belang van een
juiste informatievoorziening voor de bereiken van de revalidatiedoelstelling
uitleg geeft over het proces van revalideren
een introductie geeft over de zorgorganisatie
de anamnese afneemt
bij de (her)indicatiestelling van de totale zorg participeert en adviseert
(gestandaardiseerde) observaties uitvoert, waarbij het gaat om signaleren en
diagnosticeren van gezondheid- en bestaansproblemen, in een context van ziekte of
potentiële gezondheid en bestaansdreigingen
gerichte observaties inzake houding en gedrag tijdens het anamnesegesprek uitvoert
bij de zorgvrager en diens naasten. Deze bestaan uit het verzamelen, selecteren,
interpreteren en controleren van de gegevens bij de zorgvrager of naasten
(heteroanamnese). Zij checkt haar bevindingen bij de zorgvrager, diens naasten en
derden
lichamelijk en psychosociaal onderzoek verricht, zo nodig met gebruik van specifieke
onderzoeksinstrumenten
de (complexe) verpleegkundige zorgvraag en de veranderingen die zich hierin
voordoen herkent en deze vaststelt
een inschatting maakt van de complexiteit van de situatie en de hiervoor vereiste
deskundigheid van zichzelf, maar ook die van anderen beoordeelt, op grond waarvan
de zorgcase wordt geregisseerd rond inzetten van expertise van derden
22

de noodzaak om (her)indicatiestelling en zorgtoewijzing herkent en zo nodig (her)ziet
de draagkracht van de informele zorg vaststelt
de behoefte aan coördinatie van zorg vaststelt
onderscheid maakt tussen actuele of potentiële problemen
onderscheid maakt tussen acute of chronische problemen
verpleegkundige diagnoses formuleert met gebruikmaking van de PES-structuur
bij herkenning van andersoortige zorgvragen de zorgvrager verwijst
gegevens op een transparante en toegankelijke wijze schriftelijk vastlegt en hierbij
rekening houdt met de rechten van de zorgvrager.
D. Kerntaak: Verpleegkundige diagnoses vaststellen
De revalidatieverpleegkundige formuleert in eenduidige typeringen de verpleegproblemen en
verpleegkundige diagnoses met betrekking tot de ziekte/stoornis van een zorgvrager en maakt
daartoe gebruik van gestandaardiseerde en (wetenschappelijk) onderbouwde methodieken. Zo kan
zij gerichte keuzes maken in doelen voor de zorg en de behandeling.
Ze realiseert zich, dat gezondheids- en bestaansproblemen van een zorgvrager/groep vaak niet
eenduidig, maar complex en verweven zijn en van invloed kunnen zijn op het resultaat van de
beoogde interventies.
Verantwoorde verpleegkundige revalidatiezorg aan zorgvragers berust voor een belangrijk deel op
eenduidige en hanteerbare beschrijvingen van de verpleegproblemen, die uiteindelijk richting
geven aan doelen en interventies.
Competentie
Om het verpleegkundige zorgaanbod aan te laten sluiten bij zorgvraag van de zorgvrager (of een
groep), stelt de revalidatieverpleegkundige op basis van de systematische wijze verzamelde
gegevens over de feitelijke en gewenste gezondheids- en bestaanssituatie en de daaraan
gerelateerde bestaansproblemen van de zorgvrager of een groep de verpleegkundige diagnose
vast.
De beschrijvingen van verpleegproblemen, die samenhangen met de ziekte of stoornis en de
gevolgen ervan voor de zorgvrager, berusten op de continue en systematische
gegevensverzameling.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
gegevensverzameling aanpast aan de omstandigheden van de zorgvrager, het doel van de
zorgverlening en de aard van de problematiek
zich een totaalbeeld vaststelt van de situatie van de zorgvrager en diens naasten en nagaat
welke (risico)factoren van invloed kunnen zijn op de leefsituatie van de zorgvrager
gegevens op een transparante en toegankelijke wijze schriftelijk vastlegt en hierbij rekening
houdt met de rechten van de zorgvrager
de verpleegkundige diagnoses vaststelt op basis van de (on)mogelijkheden en de vermogens
van de zorgvrager m.b.t. de ziekte/stoornis en deze beargumenteert
uitgaat van (standaard-) procedures, maar deze aan de zorgvrager en zijn naasten aanpast
de samenhang en wisselwerking van de problematiek analyseert en hierin prioriteiten
aangeeft
waar nodig de problematiek van de zorgvrager herbenoemt, zodat deze toegankelijk wordt
voor beïnvloeding
gebruik maakt van algemeen aanvaarde omschrijvingen van verpleegproblemen
professioneel en zorgvraaggericht denkt, een cliëntgerichte houding aanneemt en dit toont
in een context van nabijheid en distantie
signalen die op (potentiële) verpleegproblemen duiden en de diagnose mogelijk kunnen
beïnvloeden, checkt of uitzoekt
los van richtlijnen en schema’s tot vermoedens van problemen en hun achterliggende
oorzaken analyseert.
Plannen van de verpleegkundige revalidatiezorg
In de planningsfase worden de beoogde resultaten, de interventies uitgevoerd door de
revalidatieverpleegkundige, de afspraken met andere disciplines, de evaluatiemomenten
23

overeengekomen met betrokken partijen vastgelegd in een integraal verpleegplan. Bij het plannen
van de zorg heeft de revalidatieverpleegkundige te maken met mono-, multi- en interdisciplinaire
interventies. Daarnaast spelen belangen van de mantelzorgers mee bij het bepalen van de planning
van de zorg. De revalidatieverpleegkundige bewaakt mogelijke tegenstrijdige belangen en
resultaten binnen de overeengekomen interventies opdat de zorgvrager de resultaten bereikt die
hij nodig heeft. Interdisciplinair worden gezamenlijke problemen gedefinieerd en vastgelegd in een
integraal behandelplan.
E. Kerntaak: Het beoogde resultaat van de verpleegkundige revalidatiezorg formuleren
Doelgerichte verpleegkundige revalidatiezorg stoelt op haalbare en meetbare resultaten, met een
onderscheid naar resultaten op korte en lange termijn. Specifieke resultaten liggen op het gebied
van het wegnemen, reduceren, stabiliseren of voorkomen van het probleem, maar ook op het
accepteren van de situatie, op diagnostisch, therapeutisch of psychosociaal gebied. Hierbij is het
van belang dat de revalidatieverpleegkundige op basis van de geformuleerde verpleegproblemen
en diagnoses resultaten van zorg formuleert en daarbij rekening houdt met de
interventiemogelijkheden. De formuleringen dienen te voldoen aan de landelijke kwaliteitsnormen.
Competentie
De revalidatieverpleegkundige formuleert in overleg met de zorgvrager en diens naasten - in relatie
tot de vastgestelde verpleegproblemen en diagnoses - het beoogde resultaat van de zorgverlening
en geeft hierin prioriteiten aan, zodat de verpleegkundige zorg doelgericht en afgebakend in fasen
kan worden verleend. Bij het vaststellen van de resultaten houdt zij rekening met de beoogde
doelstellingen versus de draagkracht/draaglast van de zorgvrager en diens naasten, waarbij coping
en therapietrouw belangrijke aandachtspunten zijn. Het beoogde eindresultaat wordt beschreven
in concreet haalbare doelen, in termen van concreet haalbaar gedrag, en voldoen aan landelijke
kwaliteitsnormen.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
op basis van een integraal verpleegplan een verpleegkundig verpleegplan opstelt en ervoor
zorgt dat dit uitgangspunt vormt voor het verpleegkundig dossier
in overleg met zorgvrager haalbare resultaten formuleert conform de RUMBA-eisen, en
daarbij rekening houdt met de condities waaronder, de termijn waarop en de weg waarlangs
dit gebeurt
rekening houdt met de totaalsituatie van de zorgvrager
rekening houdt met draagkracht/draaglastverhouding van de zorgvrager en zijn omgeving
prioriteiten aangeeft in te behalen resultaten en deze keuzes kan onderbouwen
in overleg met zorgvrager de beoogde resultaten herformuleert, indien de situatie verandert
betrokken is bij multidisciplinaire besprekingen waarbij afstemming plaatsvindt over eigen en
gezamenlijk beoogde resultaten
structureel schriftelijk verslag legt van de revalidatiezorg volgens de geldende professionele
en wettelijke standaarden
waarborgen aanlegt voor het therapeutisch klimaat waarbinnen de doelen behaald gaan
worden.
F. Kerntaak: Verpleegkundige interventies kiezen
Voor het behalen van de beoogde resultaten kent de revalidatieverpleegkundige een breed scala
aan verpleegkundige en gedelegeerde interventies om doelgerichte verandering/stabiliteit in de
gezondheid en bestaansituatie te bewerkstelligen. Deze interventies kunnen in intensiteit variëren
zoals het geheel overnemen van de zorg bij de zorgvrager en zijn naasten, tot het ondersteunen
van de zorgvrager en zijn naasten door voorlichting, het begeleiden en organiseren van zorg.
De keuze voor een verpleegkundige of gedelegeerde (para-/medische) interventie die door de
revalidatieverpleegkundige in overleg met betrokkenen wordt gemaakt, is afhankelijk van het
beoogde resultaat en de mogelijkheden van de zorgvrager. Daarnaast spelen de rol van de naasten
en de verantwoordelijken binnen het behandelteam een rol bij de keuzes. De
revalidatieverpleegkundige houdt rekening met de ervaringsdeskundigheid van de zorgvrager en
24

op welke wijze zo mogelijk participatie van naasten gestalte kan krijgen. Standaarden van de eigen
en de overige disciplines kunnen de keuze van haar interventiekeuzes beïnvloeden of
ondersteunen.
Met betrekking tot interventies van de revalidatieverpleegkundige is onderscheid te maken naar:
a. interventies die voortkomen uit de vastgestelde verpleegkundige diagnoses en
behoren tot het autonome aandacht- en competentiegebied van de
revalidatieverpleegkundige
b. (be)handelingen die voortvloeien uit problemen waarvan het aandacht- en
competentiegebied
gedeeld wordt met andere disciplines en uit hun diagnostische en therapeutische
werkzaamheden. zolang deze handelingen in haar deskundigheid vallen zoals
cognitieve functietraining , mobiliteit, ADL training, en psychosociale zorg
c. signalering van problemen, waarvan de behandeling buiten haar aandacht- en
competentiegebied valt en voor verwijzing naar andere disciplines in aanmerking
komen.
Competentie
Om het beoogde resultaat van zorgverlening te behalen kiest de revalidatieverpleegkundige - in
overeenstemming met de vastgestelde diagnoses en in relatie tot de geformuleerde doelen van
zorg prioriteitstelling – interventies en houdt daarbij rekening met de mogelijkheden en wensen
van de zorgvrager. Daarnaast spelen zijn omgeving en het instellingsaanbod een rol, zodat de
zorgvrager kan vertrouwen op deskundige en adequate behandeling van zijn ziekte/stoornis en de
gevolgen hiervan.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag, dat de revalidatieverpleegkundige:
rekening houdt met de wensen en mogelijkheden van de zorgvrager
een keuze maakt uit bestaande interventiemogelijkheden, waarvan de doelmatigheid is
bewezen en deze aan de zorgvrager beargumenteert
overlegt en afstemt met andere disciplines betreffende interventies welke behoren bij
een overlappende doelstelling
een keuze maakt uit nieuw ontwikkelde, alternatieve interventies
de keuze voor interventies beargumenteert en verantwoordt met gebruik van klinische
expertise, patiëntenvoorkeuren, protocollen/richtlijnen en standaarden en
wetenschappelijke kennis
zo nodig afwijkt van de bestaande protocollen en deze afwijking beargumenteert en
verantwoordt
het belang, het tijdstip en de werkwijze van de interventie uitlegt aan de zorgvrager
afwegingen beargumenteert in de soms strijdige belangen van de individuele
zorgvrager en een groep zorgvragers
interventies kiest, die de eigen autonomie van de zorgverlener en diens naastn tijdens
de dagelijkse activiteiten ondersteunen
complexiteit inschat en laagcomplexe zorgverlening overdraagt naar collega’s van een
ander deskundigheidsniveau.
Uitvoeren van revalidatieverpleegkundige zorg
De revalidatieverpleegkundige verleent haar zorg in vele verschillende situaties, op uiteenlopende
momenten, (binnen verschillende instellingen) en aan diverse doelgroepen. Dit alles beïnvloedt de
manier waarop ze de interventies kan uitvoeren.
G. Kerntaak: Monitoren
De revalidatieverpleegkundige observeert, signaleert, analyseert en interpreteert 24 uur per dag de
zorgvragen en behoeften van de zorgvrager. Zij relateert deze aan de beoogde doelstellingen van
de interventies die het uitgangspunt vormen voor de verpleegkundige zorgverlening. De
observaties vinden plaats in het kader van evaluatie van haar eigen zorgverlening en in het kader
van de zorgverlening met andere disciplines.
25

Ze gaat binnen deze context een samenwerkingsrelatie aan met de zorgvrager en diens naasten. Ze
is zich bewust van de mogelijke interactieproblemen die hieruit voort kunnen komen: eigen
observaties en beleving van de zorgvrager kunnen uiteenlopen.
Wanneer de revalidatieverpleegkundige gezondheidsbedreigende factoren heeft geobserveerd, zal zij
in overleg met de zorgvrager passende interventies voorstellen en deze beargumenteren. Zij is in
staat dit transparant te rapporteren naar zowel haar eigen discipline als naar andere disciplines.
Competentie
Om veranderingen in de gezondheidstoestand van de zorgvrager tijdig te signaleren observeert
de revalidatieverpleegkundig de zorgvrager en zijn gezondheidstoestand.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
behoeften van de zorgvrager, de veranderingen hierin of in de gezondheidstoestand
herkent, afgaand op de verhalen van de zorgvrager en diens naasten
gerichte observaties uitvoert bijvoorbeeld betreffende de bijwerkingen van medicatie
en de algemene gezondheidstoestand en de gezondheid van anderen
(potentiële en feitelijke) reacties op gezondheids- of daaraan gerelateerde
bestaansproblemen signaleert, zoals ineffectief copinggedrag, kennistekort, negatief
zelfbeeld, relatieproblemen, therapieontrouw of ontwikkelingsachterstand
gezondheidsbedreigende factoren signaleert en hierop adequaat reageert door het
geven van advies en instructies.
H. Kerntaak: Verplegen
Onder verplegen wordt verstaan het geheel of gedeeltelijk overnemen van de basiszorg die de
zorgvrager anders zelf zou hebben uitgeoefend om in zijn persoonlijk functioneren te kunnen
voorzien.
Basiszorg bestaat uit het plannen van de basiszorg, te helpen bij ADL en HDL zoals persoonlijke
verzorging, hulp bij opname van vocht en voeding, bij uitscheiding en mobiliteitsproblemen;
bewaken van slaap-/waakritme; van complicaties van langdurige inactiviteit of bedrust voorkomen;
vitale functies controleren; medicijngebruik controleren, delen en registreren; medicijnen
toedienen; wonden verzorgen; handelen bij acute en onvoorziene situaties; begeleiden bij
activiteiten, structureren van tijd, vormgeven van zingeving en acceptatie door beperkingen en
handicaps, het onderhoud van het sociale netwerk. Daarnaast biedt de revalidatieverpleegkundige
zorg bij overlijden.
De revalidatieverpleegkundige bewaakt de mate van complexiteit en urgentie binnen de basiszorg.
Bij hoogcomplexe zorgproblematiek initieert ze aanvullende zorg: of door deze zelf uit te voeren of
door deze te organiseren.
Naast het ondersteunen van het management van de basiszorg door de zorgvrager draagt zij zorg
voor het aanleren van zelfmanagementtaken. Zij traint deze en geeft handvatten om uiteindelijk de
zorgvrager zelfstandig, geautomatiseerd, deze basiszorg te laten uitvoeren.
Alleen in geval van nood handelt de revalidatieverpleegkundige autonoom als de zorgvrager niet in
staat is zelf te beslissen b.v. wegens ernstige communicatieve of cognitieve stoornissen.
Zij neemt dan beslissingen voor de zorgvrager, in nauw overleg met naasten. Zij kan haar eigen
interventies verantwoorden en beargumenteren, en legt schriftelijk verslag van deze
interventiekeuzes.
Competentie
Om de ondersteuning van het zelfmanagement van de zorgvrager optimaal te laten verlopen
verpleegt de revalidatieverpleegkundige de zorgvrager op een zodanige wijze dat deze enerzijds
aansluit bij het vastgestelde revalidatieproces en anderzijds de wensen en verwachtingen van de
zorgvrager.
Dit betekent in concreet gedrag en handelen dat de revalidatieverpleegkundige:
een klimaat schept waardoor er een vertrouwensrelatie kan ontstaan
vaardigheden van de zorgvrager op basis van het revalidatiebehandelplan integreert
stimuleert en helpt bij het realiseren van therapieën en leefregels, die het herstel
26

eïnvloeden
psychosociale zorg verleent bij het verwerken van de ziekte, het aanvaardingsproces en
het aanpassingsproces. Dit kan gedragsverandering tot gevolg hebben, zoals:
therapietrouw zijn, verbetering van keuzes die de gezondheid in stand houden en ook
de gezondheid van anderen
de zorgvrager begeleidt bij diverse gemoedstoestanden en bij praktische, sociale,
ethische en levensbeschouwelijke zaken
de zorgvrager adviseert over het omgaan met sociaal-maatschappelijke problemen
de zorgvrager die een verdere behandeling niet meer wenst, begeleidt onder meer in
de terminale fase
in staat is tot het signaleren en interpreteren van specifieke kenmerken van
risicopopulaties, symptomen van en reacties op ziekte of stoornis en daarvoor mede
samen met anderen interventies voor opstelt
op een professionele wijze prognoses geeft over de (potentiële) risico’s die een
zorgvrager loopt
in crisissituaties de essentiële zaken goed kan afhandelen
maatwerk levert aan de zorgvrager met diens belang als uitgangspunt
verpleegtechnische en begeleidende (be)handelingen correct uitvoert, zodat de
zorgverlening steeds adequaat plaats kan vinden en de zorgvrager beter in staat is zijn
problemen te hanteren, zich meer gesteund voelt, zich minder machteloos voelt en
meer samenhang in zijn leven ervaart.
I. Kerntaak: Begeleiden
Bij begeleiden gaat de revalidatieverpleegkundige in eerste instantie uit van een ondersteunende
benadering in zowel de HDL- en ADL-activiteiten, als op psychosociaal en maatschappelijk gebied.
Dit geldt voor de zorgvrager en diens naasten. In bepaalde situaties is deze echter niet toereikend.
De verpleegkundige zal dan overgaan tot sturende begeleiding. Dit is afhankelijk van de aard en
ernst van de problemen, de gemoedstoestand, cognitieve conditie van de zorgvrager en de mate
van autonomie. Bij sturing ligt het initiatief vooral bij de verpleegkundige. Zij richt zich op het
vergroten van de onafhankelijkheid en de zelfcontrole van de zorgvrager. Daarbij streeft zij naar
groei en ontplooien van de zorgvrager.
Indien mogelijk in overleg met de zorgvrager zal zij experts inschakelen bij behoefte aan intensieve
psychosociale begeleiding. Ook wanneer de zorgvrager dit niet wil.
De revalidatieverpleegkundige is in staat zelfstandig te beoordelen of het zelfmanagement van de
zorgvrager toeneemt, waardoor het begeleiden van de zorgvrager een andere dimensie krijgt. Ze is
in staat dit te rapporten en te beargumenteren. De verpleegkundige is ook in staat de familie bij de
vooruitgang te betrekken en deze te begeleiden in de veranderende situatie van de zorgvrager. Ze
is in staat een veilige zorgsituatie en leefomgeving te creëren en kan adequaat reageren in geval
van nood. De revalidatieverpleegkundige begeleidt niet alleen de zorgvrager, maar ook diens
naasten. Zij begeleidt in het omgaan van de beperkingen van de zorgvrager en het omgaan van de
beste benaderingswijze naar de zorgvrager toe.
De begeleiding omvat reacties van de revalidatieverpleegkundige op vijf belangrijke met elkaar
samenhangende opgaven, die voortkomen uit:
- de behoefte aan gerichte, relevante en eenduidige informatie betreffende de
behandeling en de consequenties
- de behoefte aan deskundige ondersteuning en begeleiding bij het verwerken van de
ziekte, met alle voorkomende lichamelijke, psychische, sociale, maatschappelijke
consequenties
- de behoefte aan deskundige, praktische en technische ondersteuning bij het leren
verzorgen en bij de keuze van materiaal en middelen
- de behoefte aan deskundige begeleiding bij het leren leven met de ziekte/stoornis of
beperking
- de begeleiding met het accent op zelfzorg, ziekte en beperking, stoornis, gedrag en
beperking en interacties met omgeving, welke invloed hebben op persoonlijk,
maatschappelijk, communicatief, cognitief en psychosociaal functioneren.
27

Competentie
Om de prevalentie van de ziekte of stoornis/beperking te verlagen en de aanwezige
ziekte/stoornis/beperking in ernst te verminderen worden (im-)materiële) factoren door de
revalidatieverpleegkundige begeleid. De gezondheid en de ervaren kwaliteit van leven worden zo
goed mogelijk in stand gehouden.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
behoeften van de zorgvrager, de veranderingen hierin of in de gezondheidstoestand
herkent
de zelfstandigheid van de zorgvrager en diens directe omgeving bevordert door
middel van begeleiding en educatie
de zelfstandigheid van de zorgvrager en diens directe omgeving bevordert door het
verstrekken van informatie
aan de individuele zorgvrager en diens naasten informatie, instructie/training, educatie
en begeleiding geeft. Hierbij past zij gesprekstechnieken en educatiemiddelen toe op
het niveau en verwerkingsproces van de zorgvrager en draagt informatie op een
begrijpelijke manier over
begeleiding geeft over de gevolgen van de ziekte en behandeling met betrekking tot
aspecten van het dagelijkse leven en de mogelijkheden tot zelfzorg
informatie van andere disciplines vertaalt en verduidelijkt
de zorgvrager bij complexe (medicamenteuze) behandeling informeert
de zorgvrager begeleidt bij mogelijke aanpassingen van zijn lifestyle/gewoonten of
leert hoe met een ziekte/stoornis/beperking om te gaan
begeleiding geeft met betrekking tot toekomstverwachtingen
tekorten op voorlichtingsactiviteiten signaleert
goede uitleg, duidelijke aanwijzingen en toelichting geeft.
J. Kerntaak: Ondersteunen van therapietrouw
Bij onvoldoende therapietrouw bestaat het gevaar op het ontstaan van verslechtering van de
gezondheidstoestand. Dit geeft problemen bij de verdere behandeling van de beperking(en).
Fysieke bijwerkingen alsmede psychische factoren kunnen het voor de zorgvrager erg moeilijk
maken om de therapie vol te houden. Daarnaast betekent therapietrouw vaak ook levenslang
ongemakken dragen als gevolg van bijwerkingen of andere gevolgen. De
revalidatieverpleegkundige begeleidt de zorgvrager bij het gebruik van therapievormen en
informeert hem over de mogelijke gevolgen.
Competentie
Om te realiseren dat de zorgvrager therapie start en blijft volgen, ondersteunt de
revalidatieverpleegkundige de zorgvrager, zodat zijn gezondheid en bestaanstoestand zo optimaal
mogelijk blijft.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
voorlichting geeft over en begeleidt bij:
o de medicatie en werking en bijwerkingen hiervan
o het nemen van de beslissing ‘al dan niet starten’ met de medicatie
o de wijze van inname van de medicatie
o eventuele interacties met co-medicatie
o therapietrouw
o inpassing van de therapie in het dagelijks leven
aandacht heeft voor de psychosociale, maatschappelijk en relationele gevolgen
aandacht heeft voor de factoren die invloed hebben op therapieontrouw, zoals:
o het hebben van een druk leven
o onbegrip/ tekort aan ziekte-inzicht/gebrek aan motivatie
o bijwerkingen
o de wens om de ziekte verborgen te houden
o onmacht/onkunde van de zorgvrager en zijn naasten
28

o psychische factoren.
K. Kerntaak: Trainen zelfmanagement ADL en HDL
De revalidatieverpleegkundige is op de verpleegafdeling bevoegd en bekwaam in het (door)trainen
van nieuwe in therapeutische settings verworven kennis, inzicht en vaardigheden bij de zorgvrager.
Dit draagt bij aan het implementeren van de nieuw verworven inzichten en vaardigheden, die het
zelfmanagement van de zorgvrager in het dagelijkse leven beogen te verbeteren.
Het (door)trainen is bedoeld om de zorgvrager, na een therapeutische behandeling praktisch en
sociaal-emotioneel te coachen en te begeleiden bij het oefenen tot hij zo zelfstandig mogelijk ADL-
en HDL-verrichtingen kan uitvoeren. Daarnaast zet de revalidatieverpleegkundige bepaalde
behandelactiviteiten voort tijdens het verblijf van de zorgvrager op de verpleegafdeling.
De revalidatieverpleegkundige draagt zorg voor een therapeutisch klimaat op de verpleegafdeling.
Zij signaleert sociaa- emotionele en praktische gevolgen voor de uitvoering van nieuwe inzichten
en vaardigheden. Zij zoekt flexibel en creatief naar oplossingen die passen binnen de
therapeutische context en de behoeften en mogelijkheden van de zorgvrager. Zij rapporteert en
evalueert ontwikkelingen rond het revalidatieproces binnen het multidisciplinaire behandelteam.
Zij implementeert overeengekomen aanpassingen die uit tussentijdse evaluaties naar voren komen
binnen de individuele begeleidingsprogramma’s van de diverse zorgvragers.
De eindverantwoordelijkheden van de individuele behandelplannen blijven bij de oorspronkelijke
verantwoordelijke behandelaar/arts.
De revalidatieverpleegkundige voert in behandelsettings verlengde (be)handelingen uit die
samenhangen met diagnostische en therapeutische werkzaamheden van de eigen en van andere
disciplines. Het zijn zowel voorbehouden handelingen als risicovolle handelingen het doen van
eigen en gedelegeerd onderzoek en het uitvoeren van (gedelegeerde) verrichtingen van
paramedische disciplines.
De competenties van de revalidatieverpleegkundige worden gevormd door kennis van ziekte, comorbiditeit,
onderzoek en behandeling, medisch-technische handelen, kritisch analyseren, en
hiervan afgeleide handelingen en beslissingen. een revalidatieverpleegkundige die deze zorg biedt,
heeft aantoonbaar aanvullende scholing of training gevolgd op specifieke gebieden van de zorg,
ziekten en co-morbiditeit. Indien zij handelt na delegatie van taken door andere
beroepsbeoefenaren, is zij in staat desbetreffende beroepsgebonden richtlijnen te hanteren binnen
de kaders van de wet BIG.
Competentie
Om onderzoek en behandeling van de ziekte/stoornis te ondersteunen verricht de
revalidatieverpleegkundige volgens voorschrift verpleegtechnische en verpleegkundige
diagnostische interventies. Deze zijn gebaseerd op de gestelde medische diagnoses en de te
behalen resultaten, zodat de zorgvrager onderzoek en behandeling van zijn ziekte/stoornis ervaart
als integraal onderdeel van de zorgverlening.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
participeert bij uitvoering van onderzoek en behandeling door de eigen en andere
disciplines
de zorgvrager nieuw aangeleerde vaardigheden en inzichten vanuit de therapeutische
setting laat integreren in zijn zelfmanagement tijdens het verblijf op de verblijfsafdeling
periodiek voortgang rapporteert aan behandelaren
de zorgvrager adviseert bij de keuze van materialen en hulpmiddelen die ADL en HDL
ondersteunen
zorgvrager en naasten ondersteunt in het zelfstandig uitvoeren van bepaalde
handelingen
pro-actief zelfstandig adviezen geeft
in overleg een afwijkend genezingsproces medebehandelt onder supervisie van de
behandelend arts
bij gecompliceerde zorg specifieke interventies uitoefent
probleemoplossend handelt bij complexe zorg
29

mede zorg draagt voor de organisatie van materialen en hulpmiddelen in de
thuissituatie
zelfstandig of in overleg verpleegtechnische handelingen uitvoert
zelfstandig of in overleg gedelegeerde medische handelingen uitvoert.
L. Kerntaak: Ondersteuning naasten van de zorgvrager
De zorg van naasten is fysiek en sociaal-emotioneel intensief, omdat draagkracht- en
draaglastverhoudingen verstoord kunnen raken. De revalidatieverpleegkundige bewaakt deze balans
continu en ondersteunt de naasten van de zorgvrager bij discrepanties. Zij maakt deze bespreekbaar.
Competentie
Om de kennis en het inzicht, het zelfmanagement en de onafhankelijkheid van de zorgvrager en
diens naasten te behouden en te bevorderen, begeleidt, informeert en instrueert de
revalidatieverpleegkundige hen gedoseerd over de voortgang en de effecten van de behandeling.
Zij raken op deze wijze betrokken bij de behandeling en krijgen meer controle over de verdeling
van zelfmanagement en ondersteunend management door naasten. Op deze wijze bevordert zij de
balans draagkracht/draaglast van beide partijen.
De revalidatieverpleegkundige ondersteunt de naasten bij het zoeken naar een goede balans
tussen het overnemen van zelfmanagementtaken van hun naasten en het toekomen aan hun eigen
zelfmanagement.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
informatie verstrekt die is afgestemd op de zorgvrager en zijn naasten over:
o de revalidatiezorg
o de organisatie op de afdeling rond zorgvragers
o de rechten en plichten van een zorgvrager en zijn naasten
o de taak, functie en deskundigheid van de revalidatieverpleegkundige en wat men
van haar kan verwachten
o de taak, functie en deskundigheid van hulpverleners van andere disciplines
o het raadplegen van andere disciplines
o de mogelijkheid van een second opinion
o de mogelijkheid van klachtenbehandeling
de noodzaak voor ondersteuning van de naasten bewaakt
indicaties voor ondersteuning van de naasten regelt
relaties met mantelzorgers opbouwt en onderhoudt
haar handelen afstemt op de naasten
spanningen hanteert tussen professioneel handelen en persoonlijke waarden en
normen
spanningen hanteert tussen zorgvrager en mantelzorg
spanningen tussen behoeften van de naasten en de mogelijkheden van de zorgsetting
hanteert
kennis heeft en gebruik maakt van de sociale kaart ter ondersteuning van mantelzorgers
zorg draagt voor een goed woon- en leefklimaat in relatie tot de zorgcontext
informatie verstrekt, die is afgestemd op de zorgvrager en diens naasten en informatie
van andere disciplines verduidelijkt
advies en instructie geeft over praktische zaken zoals hulpverleningsmogelijkheden en
hulpmiddelen
de zorgvrager en naasten instructies geeft, die moeten leiden tot gedragsverandering
advies en instructie geeft betreffende zelfzorgactiviteiten op het gebied van de
verzorging
de zorgvrager en diens naasten begeleidt bij diverse gemoedstoestanden en bij
praktische, sociale, ethische en levensbeschouwelijke zaken
de communicatie van de zorgvrager en diens naasten met derden bevordert, deze in
stand houdt of ondersteunt
basale psychosociale zorg verleent bij ingrijpende gebeurtenissen, verlieservaringen en
gedragsproblemen en verwijst indien intensieve begeleiding wordt geïndiceerd
30

de zorgvrager en diens naasten stimuleert, ondersteunt en instrueert bij diens zelfzorg
de zorgvrager en diens naasten begeleidt bij het omgaan met de eigen beperkingen en
mogelijkheden op het terrein van zelfzorg gerelateerd aan de mogelijkheden van
verzorging door ziekte of stoornissen
de zorgvrager en diens naasten begeleidt bij het sociaal functioneren met de ziekte
de zorgvrager en diens naasten begeleidt bij het verwerken van ziekte en de gevolgen
Het gaat hier om:
o psychische problemen met betrekking tot angst/onzekerheid, veranderd lichaam en
eigenbeeld
o sociaal-maatschappelijke problemen met betrekking tot gezin, werk, sociale
contacten, sport/hobby/reizen
o (seksuele) problemen; lichamelijk ten gevolge van organische stoornissen,
psychisch ten gevolge van een veranderd lichaamsbeeld
de zorgvrager en diens naasten attendeert op lotgenotencontact
de zorgvrager en diens naasten indien nodig doorverwijst naar andere hulpverleners
van de eigen en andere disciplines.
M. Kerntaak: Preventieve zorgprogramma’s ontwikkelen en aanbieden
De revalidatieverpleegkundige richt zich op het voorkomen of verminderen van gezondheids- en
bestaansbedreigende risico’s en (potentiële) problemen. Zij richt zich hierop om nieuwe (potentiële)
problemen te voorkomen of tot een minimum te beperken. Zij peilt regelmatig de status van de
gezondheids- en bestaanssituatie van (potentiële) individuele en groepen zorgvragers om
voorlichting te geven over specifieke gezondheidsgerelateerde thema’s.
Zij ontwikkelt primaire, secundaire als tertiaire preventieve zorgprogramma’s, die aansluiten bij
groepen en individuele zorgvragers met bepaalde (potentiële) hulp- en zorgvragen.
Zij verleent alle vormen van preventieve zorg in de zorgsetting waarbinnen de zorgvrager zicht
bevindt. Zowel binnen het individuele overeengekomen integrale verpleegplan als
groepsgebonden.
Competentie
Hier zijn de competenties uit het verpleegkundige beroepsprofiel van toepassing, alwaar naar wordt
verwezen. Indien de revalidatieverpleegkundige deze interventies niet zelf uitvoert, organiseert zij
informatievoorziening, advisering en voorlichting door derden. Zij werkt dan een
gezondheidskundige analyse uit, beschrijft mogelijke gedragsdeterminanten en verwijst de
zorgvrager met behulp van haar sociale kaartkennis en inzichten.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
basisinformatie verstrekt, welke gedurende de opname aangevuld wordt met
informatie relevant voor de zorgvrager en diens naasten
specifieke kenmerken en symptomen van en reacties op ziekten of stoornissen
signaleert en interpreteert en op basis hiervan preventie toepast
noodzakelijke gedragsverandering kan beargumenteren en gedragsdeterminanten kan
beschrijven die van invloed zijn op de ontwikkelde zorgprogramma’s
bepaalde noodzakelijke voorzieningen of aanpassingen kan beargumenteren
bij risicopopulaties symptomen van en reacties op bepaalde omstandigheden
signaleert en primaire en secundaire preventie toepast
autonomie met betrekking tot de voorlichtingsbehoefte bewaakt
voorlichtingsdoelen afstemt op de behoefte van de zorgvrager en diens naasten
voorlichtingsdoelen afstemt op de behandeldoelen
gegevens op een transparante en toegankelijke wijze schriftelijk vastlegt en hierbij
rekening houdt met de rechten van de zorgvrager.
31

N. Kerntaak: Coördineren
Coördineren is het op elkaar afstemmen van de verschillende vormen en resultaten van de mono-,
multi- en interdisciplinair verleende zorg, dan wel coördineren wegens verwijzing naar derden.
Hiervoor is overleg nodig met de zorgvrager en de eigen en andere disciplines betrokken in het
behandelteam.
De coördinatie is ook gericht op het bewaken van de continuïteit van de verpleegkundige zorg.
Signaleren, observeren, rapporteren en overdracht zijn hiervoor belangrijke vereisten.
Onderzoeken, behandelingen, verzorgende en verpleegkundige interventies en andere diensten
vormen naast hulp ook een belasting voor de zorgvrager. Door een goede regie over deze
activiteiten kan deze belasting worden verminderd. Deze regie kan bestaan uit coördinatie op de
afdeling, in de instelling of over de grenzen van de instelling.
Bij een aanstaande overdracht van de intramurale setting naar de thuissituatie stelt de
revalidatieverpleegkundige vast welke zorgverlening de zorgvrager nodig heeft na thuiskomst, dit
zal zij inbrengen in overlegsituaties met de betrokken partijen.
Competentie
Om de zorg te laten verlopen als een continu en integraal proces dat gericht is op het welzijn en
gezondheid van de zorgvrager en diens naasten coördineert de revalidatieverpleegkundige de
zorgprocessen.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
de behoefte aan coördinatie inschat
deelneemt aan besprekingen met andere disciplines, de collega’s of met het sociale
netwerk van de zorgvrager en diens naasten
samenwerkt in mono-, multi- en interdisciplinaire netwerken
samenwerkt en afstemming zoekt met de zorgvrager en andere zorgverleners
zorg draagt voor de continuïteit in de verpleegkundige zorgverlening
een werkplanning maakt en prioriteiten aangeeft
maatregelen treft, zodat wordt voorkomen dat de zorgvrager iedere keer opnieuw zijn
verhaal moet vertellen
op een pro-actieve wijze concrete aanwijzingen aan zorgvragers, familieleden en
zorgverleners geeft over de mensen en middelen, die aangewend moeten worden om
de zorg te realiseren
overlap voorkomt in de activiteiten
communiceert met andere professionals en de zorgvrager, zodanig dat mogelijke
verwarring in verwachtingen wordt opgeheven of voorkomen
rekening houdt met de (mogelijk) wensen van de zorgvrager
als intermediair optreedt voor de zorgvrager en diens naasten tegenover de
verschillende disciplines waarmee zij samenwerkt
overeengekomen afspraken met de verschillende disciplines vertaalt naar het
verpleegproces en uitlegt aan de zorgvrager
interventies vanuit het behandelplan integreert in het verpleegplan en deze registreert.
Evalueren van zorg
De evaluatie heeft zowel betrekking op het verpleegproces als op het totale zorgproces. Bij de
evaluatie binnen het verpleegproces gaat het vooral om het beoordelen van het effect van de
verpleegkundige zorg en om de samenwerking met de zorgvrager. Het evalueren van het
totale zorgproces heeft met name betrekking op de kwaliteit (zoals efficiëntie en effectiviteit)
van de zorgverlening, de samenwerking met andere disciplines en de tevredenheid van de
zorgvrager over de organisatie van de zorg.
O. Kerntaak: Evalueren van het verpleegproces en het totale zorgproces
De revalidatieverpleegkundige evalueert gedurende het revalidatieproces meerdere keren met
de zorgvrager. Zo is zij op een verantwoorde manier in staat om het proces te sturen en aan te
32

passen en het verpleegplan bij te stellen. Zij evalueert met de zorgvrager en diens naasten het
gehele revalidatieproces en gaat na wat de mogelijkheden zijn voor de zorgvrager. Ze
evalueert tevens met collega’s en andere disciplines over voortgang van het verpleegproces en
het zorgproces.
Competentie
Om de kwaliteit van het totale zorgproces te beoordelen evalueert de
revalidatieverpleegkundige de efficiëntie en effectiviteit van de zorgverlening, de
samenwerking met andere disciplines en de tevredenheid van de zorgvrager en diens naasten.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
afdelings- en instellingscriteria bij de evaluatie toepast
(nieuwe) evaluatiecriteria voorstelt
het zorgproces zowel tussentijds als na afloop evalueert op efficiëntie en effectiviteit, en
het proces van toewerken naar beoogde en feitelijk behaalde doelstellingen volgens
organisatiecriteria
tussentijdse veranderingen signaleert en op basis hiervan het integrale verpleegplan
bijstelt
gegevens op een transparante en toegankelijke wijze schriftelijk vastlegt en hierbij
rekening houdt met de rechten van de zorgvrager
rapporteert over de kwaliteit van de verleende zorg aan relevante
partijen/zorgorganisaties
de zorgvrager informeert over het klachtenreglement en de klachtenprocedure
organisatorische en logistieke knelpunten signaleert en analyseert
aanvaarde verbetervoorstellen omzet in nieuwe interventies.
5.3 Professiegebonden taken
In de Wet BIG wordt extra nadruk gelegd op het behoud van de eigen deskundigheid. Onbekwaam
is immers onbevoegd. Dit vereist een permanente investering van de revalidatieverpleegkundige
om zich op de hoogte te houden van nieuwe ontwikkelingen op haar vakgebied en deze toe te
passen. Naast haar eigen ontplooiing als professioneel beroepsbeoefenaar, levert zij een bijdrage
aan de kwaliteit van de zorgverlening en de professionalisering van het revalidatieverpleegkundige
beroep.
De revalidatieverpleegkundige is zelf verantwoordelijk voor het bijhouden van haar deskundigheid.
Zij gaat na wat haar competenties zijn en waar zij nog enig bijscholing behoefd. Zij houdt zich op de
hoogte door middel van het lezen van relevante vakliteratuur. Zij is in staat om te reflecteren en is in
staat te leren van haar eigen ervaringen en die van haar collega’s. Daarbij is ze zich bewust van haar
grenzen en deskundigheid.
De revalidatieverpleegkundige staat open voor intercollegiale toetsingen en werkt hier ook
zelfstandig aan mee. Zij dient zich te verdiepen in de voor haar van toepassing zijnde
ontwikkelingen.
A. Kerntaak: De eigen deskundigheid bevorderen
De revalidatieverpleegkundige is verplicht tegenover de zorgvrager om haar deskundigheid op peil
te houden en te vergroten. Daarnaast is zij verantwoordelijk voor het op peil houden van de eigen
deskundigheid. Hierdoor kan zij de kwaliteit van haar beroepsuitoefening garanderen en een
bijdrage leveren aan de professionalisering van het verpleegkundig beroep. Ze volgt de
verpleegkundige en noodzakelijke (para-)medische ontwikkelingen en ontwikkelt van daaruit en
vanuit haar klinische ervaring haar deskundigheid in het eigen domein van zorg. Hiervoor dient zij
te participeren in workshops, bijscholingen, opleidingen en dergelijke.
Competentie
Inherent aan de functie van revalidatieverpleegkundige is ‘een leven lang leren’ ofwel permanente
educatie noodzakelijk, zodat haar expertise voortdurend voldoet aan maatschappelijke en
beroepsinhoudelijke criteria.
33

Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
eigen deskundigheid ten aanzien van ziekten/stoornissen en beperkingen op gewenst
niveau bijhoudt door het volgen van bij- en nascholingsprogramma’s
themabijeenkomsten, klinische lessen, symposia en congressen, het participeren in
intercollegiale bijeenkomsten en het bestuderen van vakliteratuur
haar deskundigheid uitbreidt door zich onder andere op de hoogte te houden van
nationale en internationale ontwikkelingen met betrekking tot de patiëntencategorie
vanuit vakinhoudelijke kennis, vanuit eigen ervaringen en door te reflecteren op haar
handelen, het specialistische vakgebied revalidatie verpleegkunde verder ontwikkelt
een levenslange leerhouding uitdraagt en ontwikkelt en van daaruit leermogelijkheden
uit wetenschappelijke kennis (‘evidence-based’ practice) en de beroepspraktijk (‘best’
practice) destilleert
de grenzen van haar eigen deskundigheid hanteert en zo nodig om consult vraagt
feedback over haar onderzoek, respectievelijk de georganiseerde activiteiten of
trainingen, dan wel protocollen en procedures met betrekking tot de zorgvrager-,
organisatie- en professiegebonden taakgebieden accepteert.
B. Kerntaak: De deskundigheid van collega’s bevorderen
De revalidatieverpleegkundige is verantwoordelijk de juiste informatie aan verpleegkundigen en
medewerkers van andere disciplines aan te bieden (opleidingsbehoefte) aan de hand van signalen
vanuit de organisatie of van andere professionals buiten de instelling of aan de hand van nieuwe
ontwikkelingen. Hierdoor kan zij de kwaliteit van hun beroepsuitoefening garanderen en een
bijdrage leveren aan de professionalisering van het specialistische verpleegkundig beroep.
Competentie
Om hiaten in deskundigheid van anderen te voorkomen draagt de revalidatieverpleegkundige
voortdurend zorg voor bij- en nascholing, zodat de kwaliteit van de beroepsuitoefening door eigen
en andere disciplines voldoet aan maatschappelijke en beroepsinhoudelijke criteria.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
directe en indirecte verpleegproblemen signaleert, die de zorgverlening bemoeilijken
of potentieel problemen kunnen geven als gevolg van scholings- en ervaringstekorten
beleid initieert en formuleert op basis van organisatiedoelen, wensen en behoeften met
betrekking tot deskundigheidsbevordering
nieuwe kennis en vaardigheden uitdraagt aan verpleegkundigen en waar relevant aan
andere zorgverstrekkers, zowel intra- als extramuraal
opleidingsprogramma’s aan andere zorgverleners aanbiedt en zonodig aanpast aan
actuele ontwikkelingen
een bijdrage levert aan of zelfstandig uitvoert van:
o presentaties en lezingen tijdens symposia en congressen
o publicaties in relevante tijdschriften
congressen organiseert
klinische lessen geeft en stagiaires begeleidt
didactische vaardigheden kent om theorie en praktijk over te kunnen dragen en deze
toepast
op basis van didactische vaardigheden en kennis collega’s, cliënten en familie coacht.
kennis en vaardigheden verspreidt en overdraagt door middel van werkbegeleiding,
bijscholingsprogramma’s, individuele overdracht en teamoverdracht.
een bijdrage levert aan taakgroepen die kennis omtrent een bepaald ziektebeeld
verzamelen en uitdragen in de instelling.
34

C. Kerntaak: De kwaliteit van de revalidatieverpleegkundige zorg bevorderen
De revalidatieverpleegkundige spoort op systematische wijze knelpunten op in de verpleegkundige
zorgverlening en onderneemt stappen om deze aan de orde te stellen en op te lossen. Het is
belangrijk, dat zij kritisch is ten aanzien van haar eigen handelen en dat van collega's. Ze is
verantwoordelijk om de eigen deskundigheid, zowel kennis als vaardigheden, op peil te houden.
Hierdoor kan zij de kwaliteit van haar beroepsuitoefening garanderen en een bijdrage leveren aan
de professionalisering van het verpleegkundig beroep.
Competentie
Om onderzoek- en behandelmethoden en ondersteunende maatregelen met betrekking tot
revalidatiezorg overdraagbaar te maken, ontwikkelt de revalidatieverpleegkundige hiervoor
richtlijnen en protocollen, zodat de kwaliteit en de continuïteit van de revalidatiezorg gegarandeerd
wordt ook bij uitvoering door andere hulpverleners.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
zich kan verantwoorden voor de keuze van een interventie
een bijdrage levert aan de kwaliteit van zorg aan de zorgvrager
intercollegiale toetsing kan toepassen
kan afwijken van de standaardprocedure en dit verantwoordt naar de zorgvrager en de
verschillende disciplines
op systematische wijze knelpunten opspoort in de verpleegkundige zorgverlening op
zowel micro- als mesoniveau.
stappen onderneemt om deze aan de orde te stellen en kan participeren in het
veranderingsproces
voorstellen doet omtrent implementeren van nieuwe ontwikkelingen binnen de zorg
kritisch is ten aanzien van haar eigen handelen en dat van collega’s, de
verpleegkundige speelt een rol bij de deskundigheidsbevordering van collega’s
beleid, trends en ontwikkelingen signaleert in de eigen discipline, de praktijk en in het
werkveld, welke zij vertaalt naar preventieve zorgprogramma’s op afdelings-,
instellings- en organisatieniveau.
5.4 Organisatiegebonden taken
Revalidatieverpleegkundige zorg vindt over het algemeen plaats in of vanuit een instelling. Het
instellingsbeleid vormt het kader waarbinnen de revalidatieverpleegkundige haar zorg verleent. Zij
heeft vanuit haar eigen deskundigheid en verantwoordelijkheid de taak om de bedrijfsvoering van
haar organisatie-eenheid mede vorm en inhoud te geven, waardoor de voorwaarden voor de
optimale kwaliteit en continuïteit van haar beroepsuitoefening worden ingebed.
A. Kerntaak: Bijdragen aan het beleid van de organisatie-eenheid
Het beleid m.b.t. de zorg van de zorginstelling heeft betrekking op een uniforme en
gestandaardiseerde wijze van uitvoering van revalidatiezorg door alle zorgverleners binnen de
zorginstelling. Daarmee heeft het ook betrekking op toepassing van gevalideerde methoden en
technieken, gebruik van producten en materialen en van registratie- en rapportagesystemen.
Competentie
De revalidatieverpleegkundige levert een bijdrage aan het tot stand komen en invoeren van
verpleegbeleid m.b.t. revalidatiezorg binnen instellingen, zodat de beoogde zorg – onder de juiste
omstandigheden – op kwalitatief hoog niveau kan worden verleend.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
input geeft aan beleid m.b.t. revalidatiezorg met al ontwikkelde protocollen en
richtlijnen op het gebied van basis en aanvullende zorgdiensten op het gebied van
revalidatie
adviseert in de keuze voor specifieke materialen en producten en haar keuze
35

onderbouwt
haar bijdrage levert op basis van evaluatiegegevens over revalidatiezorg en over het
gebruik van materialen, methodieken en producten
initiatieven en verantwoording neemt voor een samenhangende en multidisciplinaire
benadering van revalidatiezorg voor zorgvragers
een bijdrage levert aan wetenschappelijk onderzoek.
een bijdrage levert aan de ontwikkeling van het beleid van de organisatie-eenheid
meedenkt over en uitvoering geeft aan het beleid
signalen opvangt die kunnen leiden tot veranderingen
oplossingsrichtingen formuleert voor dagelijkse problemen
open staat voor ontwikkelingen binnen de organisatie.
B. Kerntaak: Bijdragen aan het beheer van de organisatie-eenheid
Beheersmatig heeft de revalidatieverpleegkundige een aantal voorwaardenscheppende taken. Het
gaat onder meer om het bijhouden van voorraden materialen van zorgprogramma’s en het
adviseren op het gebied van materiaal, rekening houdend met budgettaire mogelijkheden. Het is
van belang dat de verpleegkundige hierbij betrokken is, omdat deze beleidsonderdelen de
voorwaarden voor haar beroepsuitoefening vormen.
Positionering van de revalidatieverpleegkundige binnen de revalidatie als serieuze deelnemer aan
de bedrijfsvoering van de instelling kan niet los gezien worden van de professionalisering
Competentie
De revalidatieverpleegkundige levert een bijdrage aan bedrijfsvoering en beheer van haar
organisatie-eenheid, zodat deze zo efficiënt en effectief mogelijk kan functioneren.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
voorwaarden creëert voor een goed werk- en therapeutisch klimaat
de problemen omschrijft die worden ondervonden bij de uitvoering van de taken en
functies en mogelijke oorzaken daarvan
bureauactiviteiten uitvoert en - geautomatiseerde - registratie- en informatiesystemen
hanteert
de afspraken over productiviteit en effectiviteit vertaalt naar de eigen praktijk
bijdraagt aan het beheer van de eenheid, vooral met betrekking tot:
o de dagelijkse bedrijfsvoering
o de voorwaarden scheppende taken en logistieke processen
zorgdiensten protocolleert
ketenzorg initieert
samenwerkingsafspraken initieert en vastlegt met leveranciers van intra- en extramurale
zorgvormen
trajecten vastlegt, die gezien de aard van de (potentiële) aandoening in grote mate
voorspelbaar zijn
logistieke gegevens registreert, die zicht geven op zorgvragerstromen, patronen in
zorgvragen en knelpunten
het gebruik van materiaal en financiële middelen beoordeelt. Dit omvat:
o het testen van nieuw materiaal
o het zorgvuldig omgaan met materiaal
o het zorgvuldig keuzes maken bij de aanschaf van materiaal
o het beheren van het eigen budget.
C. Kerntaak: Mono-, multi- en interdisciplinair samenwerken
Voor de continue uitvoering van de zorg maken de revalidatieverpleegkundigen deel uit van een
team. Dit brengt een aantal organisatorische taken met zich mee. Revalidatieverpleegkundigen
hebben veel samenwerkingsrelaties met beroepsgenoten en andere deskundigen binnen de eigen
organisatie. Daarnaast zullen ze als gevolg van de ontschotting meer samenwerkingsrelaties
aangaan met beroepsgenoten en andere deskundigen, ook buiten de eigen instelling.
36

Om kwalitatief verantwoorde zorg te bieden functioneert de revalidatieverpleegkundige pro-actief
en anticiperend als lid van een organisatie en als teamlid.
Om de kwaliteit van samenwerking tijdens zorgprocessen en professioneel handelen en
onderzoeken te bewaken, en te bevorderen, coacht de ervaren revalidatieverpleegkundige (junior-)
collega’s, en stagiaires/leerlingen.
Competentie
Voor een continue bewaking en afstemming van de effectiviteit en efficiëntie van de uitvoering van
(keten)zorg werkt de revalidatieverpleegkundige samen met beroepsgenoten en andere
deskundigen binnen en buiten de eigen instelling.
Dit betekent in concreet handelen en gedrag dat de revalidatieverpleegkundige:
aan mono-, multi- en interdisciplinaire samenwerkingsverbanden en netwerken
deelneemt
als contactpersoon fungeert tussen relevante disciplines of instellingen
meewerkt aan externe pilot-onderzoeken en externe visitaties om de deskundigheid in
het verlenen van verpleegkundige zorg aan de zorgvrager te bevorderen
stagiaires van alle niveaus begeleidt om de verpleegkundige professie op het terrein
van revalidatie te leren
collega’s coacht en aanstuurt bij de uitvoering van de eigen verpleegkundige
interventies in mono- en multidisciplinaire samenwerking.
37

Bijlagen
Begrippenlijst
Autonomie Zelfstandigheid in handelen.
Beroepsdeelprofiel Een verbijzondering van het verpleegkundig beroepsprofiel, gericht op
een expliciete beschrijving van revalidatieverpleegkundige
beroepsuitoefening, verbonden aan een niveau en verbonden aan een
welomschreven groep zorgvragers.
Best practices Een best practice is een gestandaardiseerde methode of techniek die
door ervaring heeft bewezen tot een betrouwbaar en gewenst resultaat
te leiden.
Co-morbiditeit Het voorkomen van problematiek op zowel psychiatrisch als somatisch
gebied.
Coping gedrag Cognitieve en gedragsmatige inspanningen die een persoon verricht bij
Deelgebied van
revalidatieverpleegkundige
beroepsuitoefening
dreigende overbelasting.
Een te onderscheiden deel of terrein van revalidatieverpleegkundige
beroepsuitoefening, op basis van een representatieve groepering van
zorgvragers. Dat wil zeggen een groepering van zorgvragers met eigen,
herkenbare en te generaliseren zorgvragen.
Differentiatie Een te onderscheiden vorm van revalidatieverpleegkundige zorg aan
specifieke zorgvragers binnen een bepaald deelgebied op een bepaald
niveau.
Evidence based Evidence-based practice is het gewetensvol, expliciet en oordeelkundig
gebruik van het huidige beste bewijsmateriaal om beslissingen te nemen
voor individuele patiënten (Offringa et a. 2000).
Exacerbaties Plotseling verergering van een ziekte.
Format
Raamwerk met richtlijnen dat beroepsdeelprofielen voorziet van een
beroepsdeelprofiel gestandaardiseerde basis.
Hostiliteit Vijandigheid.
Kerntaken Sets van inhoudelijk samenhangende beroepsactiviteiten die door een
belangrijk deel van de revalidatieverpleegkundigen worden uitgeoefend;
dat wil zeggen: zij weerspiegelen de kenmerkende werkzaamheden van
de revalidatieverpleegkundige, geordend in logische volgorde van het
beroep.
Kernopgaven
De opgaven of problemen waarmee een revalidatieverpleegkundige
regelmatig te maken heeft, die kenmerkend zijn voor het beroep en
waarbij van de revalidatieverpleegkundige een oplossing en een aanpak
wordt verwacht. Dergelijke problemen stellen de
revalidatieverpleegkundige voor keuzes of dilemma's en zijn daarmee
complex van aard.
Ketenzorg Een (regionale) keten van zorgverleners of zorgverlenende instellingen,
die gezamenlijk een integrale, deskundige en samenhangende zorg en
behandeling voor zorgvragers waarborgen in alle fasen van het ziek zijn.
De instellingen, die deze keten vormen, dragen in gezamenlijkheid zog
voor een adequate transfer van zorgvragers tussen de voorzieningen en
voor de kwaliteit van de keten in zijn geheel.
Legitimering Het wettigen en rechtmatig maken.
Niveau van
Beroepsuitoefening geordend naar revalidatieverpleegkundige
revalidatieverpleeg- bekwaamheid, die parallel loopt met een groei in professionele
kundige
beroepsuitoefening en met beroepservaring. Een niveau in
beroepsuitoefening beroepsuitoefening is niet alleen gekoppeld aan specialisatie in een
bepaald type zorg.
Specialisatie Afzonderlijk beoefend deel van een tak van vak/wetenschap: daar waar
38

Therapietrouw
men zich bijzonder op toelegt.
Strikte naleving van regels.
Verpleegkundige Structuur van niveaus en deelgebieden in de verpleegkundige
beroepsstructuur beroepsuitoefening.
Gebruikte afkortingen
Afkorting
Verklaring
ADL Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen
AGNIO Algemeen Geneeskundige Niet In Opleiding
AIO Arts in Opleiding
AIV Advies Instructie Voorlichting
AVVV Algemene Vereniging Verpleegkundigen en Verzorgenden
BIG Wet Beroepen Individuele Gezondheidszorg
BP Best Practice
EB Evidence Based
HDL Huishoudelijke Dagelijkse Levensverrichtingen
ICT Informatie Communicatie Techniek
NBRV Nederlandse Beroepsvereniging Revalidatie Verpleging
VWS Volksgezondheid Welzijn Sport
WGBO Wet op de Geneeskundige Behandel Overeenkomst
Geraadpleegde bronnen
Aanhaken bij de stroke service,Revalidatie Magazine, 8e jaargang nr.2 pagina 5 en 6. juni 2002
AVVV, Format beroepsdeelprofiel , juni 2002
Baatje, C., Verbeteren van het verpleegkundig ontslaggesprek, Vakblad voor revalidatieverpleging 3 e
jaargang nr.4 pagina 6 en 8, 2001
de Beij, L. J., De verpleging in de kinderrevalidatie als centrale spin in het web, ontslaggesprek, Vakblad
voor revalidatieverpleging, 2 e jaargang nr.1, pagina 8 en 9, 2000
Boucquez, N., Kwalitatief onderzoek naar de beleving van patiënten opgenomen in het ziekenhuis na
een cerebrovasculair accident, Neuro Nieuws, jaargang 13 nummer 3, pagina 831 - 838
Brusselmans, W., De zorg bij de patiënt met letsels aan de wervelkolom. De psycho-sociale problematiek
en het belang van de professionele hulpverlening in het verwerkingsproces, Neuronieuws, jaargang 14,
nummer 2, pagina 972 – 978
Doorn, N. van, De rol van de verpleegkundige bij de voorlichting rond seksualiteit, Vakblad voor
revalidatieverpleging, 3 e jaargang nr.1, pagina 6, 7 en 14, 2001
Eppenga, T., Bij, H van der, (…), Diagnosticeren in de verpleegkundige praktijk, NeuroNieuws jaargang,
pagina 5 -7
Kaemingk, M., e.a, Van NDT naar neurorevalidatie, Neuro Nieuws, jaargang pagina 10 - 14, 2000
Smit, J., Intensieve neurorevalidatie, Revalidatie Magazine, 1 e jaargang nr.1, pagina 17, 1999
39

Keeken, P. van, Plaats van de neuroverpleegkundige binnen de multidisciplinaire samenwerking,
Neuronieuws, jaargang 10 nr. 3, pagina 340 – 348
Keers, J., Mesch, H., Empowerment in de praktijk: mensen met diabetes leren zelf kiezen, Revalidatie
Magazine, 9 e jaargang nr. 3, pagina17 en 18, Revalidatiecentrum Beatrixoord, Haren, september
2003
Maaten, J. ter, Kalsbeek, R. Diabetesrevalidatie: een betere balans, Revalidatie Magazine, 9 e jaargang
nr.2, pagina 13 en 14, juni 2003, Revalidatiecentrum Beatrixoord, Haren
Ministerie OCW en VWS, Gekwalificeerd voor de toekomst, 1996
Murphy, C., Spraakstoornissen en lichaamsbeeld, Verpleegkundig perspectief , themanummer, pagina
78 - 85, 2003
NBRV, Profiel Revalidatie Verpleging, 4 e versie, bijlage 1 begrippen pagina15, 2000
NBRV, Beleidsplan NBRV 2000-2003, Vakblad voor revalidatieverpleging, 2 e jaargang nr.3, pagina 14
en 17, 2000
Pool, A., e.a, Met het oog op de toekomst. Beroepscompetenties van HBO verpleegkundigen, Zorg voor
chronisch zieken, 2001, Utrecht: NIZW Uitgeverij
Ruyck, E. de, Verpleegkundige aandachtspunten tijdens de revalidatie van dwarslaesiepatiënten,
Neuronieuws, jaargang 14, nummer 2, pagina 967 – 972
Schouwenburg, B. van, Voorlichten als onderdeel van de behandeling, Revalidatie Magazine, 9 e
jaargang nr.2, pagina 6 en 7, juni 2003, Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam
ORSVV, Opleiding Specialisatie Revalidatieverpleegkundige/Verzorgende, Vakblad voor
Revalidatieverpleging, 2 e jaargang, nr.2 pagina 5, 2000
Smit, T., Partner revalideert mee, Revalidatie Magazine, 5 e jaargang nr. 3, pagina 17 en 19, september
1999, Revalidatiecentrum Beatrixoord, Haren
Smit, J., Gehandicapt en allochtoon; een dubbel probleem?, Revalidatie Magazine, 1 e jaargang nr.1,
pagina 10 en 11, 1999
Smit, J., Verpleging moet meer aandacht hebben voor de zelfstandigheid na de revalidatie, Vakblad voor
revalidatieverpleging, 2 e jaargang nr.3, pagina 10 en 11, 2000
Smit, J., Gespecialiseerde zorg noodzakelijk voor de lopende revalidant met niet aangeboren hersenletsel,
Vakblad voor revalidatieverpleging, 2 e jaargang nr.1, pagina 10 en 11, 2000
Smit, J., Het is wenselijk om het stervensproces tot het einde te begeleiden, Vakblad voor
revalidatieverpleging, 3 e jaargang nr.1, pagina 8 en 9, 2001
Teunisse, J., Meganck, R., De rol van de revalidatieverpleegkundige in het multidisciplinaire team,
Vakblad voor revalidatieverpleging, 5 e jaargang nr. 1, pagina 10 en 11, 2003
Vakgroep verpleging RCA, Visie op verplegen, 1997
Vermeulen, H., Niet – aangeboren hersenletsel. De behandeling van jonge mensen met niet- aangeboren
hersenletsel (NAH) in Revalidatiecentrum Leijpark, Revalidatie Magazine, 2 e jaargang nr. 2, pagina 6 -
10, 2002
40

Vermeulen, H., KinderRAP verovert revalidatieland, Vakblad voor revalidatieverpleging, 3 e jaargang
nr.1, pagina 10 en 11, 2001
Vermeulen, H., De verpleegkundige rol bij de revalidatie van jongeren met niet – aangeboren
hersenletsel, Vakblad voor revalidatieverpleging, 4 e jaargang nr. 1, pagina 12 en 13, 2002
Vermeulen, H., Is de revalidatie klaar voor de verpleegkundig specialist?, Vakblad voor
revalidatieverpleging, 4 e jaargang nr.2, pagina 8 en 9, 2002
Verpleegbeleid Heliomare Revalidatie, 2000-2003
Visser-Meily, A., Remerie, S. Stroke service: mét het revalidatiecentrum!, Revalidatie Magazine, 8 e
jaargang nr.2, pagina 7, juni 2002
Vries, A. de, Communiceren in het behandelteam, Revalidatie Magazine, 8 e jaargang nr. 3, pagina 4 en
5, juni 2003, Revalidatiecentrum Beatrixoord, Haren
Wijngaarden, J. van, Huijsman, R., Vries, M de, Zorgverlener of bondgenoot?, Revalidatie Magazine, 9 e
jaargang nr.2, pagina 10 en 12, juni 2003, Revalidatiecentrum Beatrixoord, Haren
Watson, L.D., Quinn, D.A. Revalidatie na een CVA : een model, Verpleegkundig Perspectief,
themanummer, pagina. 56 - 69, 2003
Opstellers Beroepsdeelprofiel
Dit beroepsdeelprofiel is tot stand gekomen binnen het kader van het programma
Beroepsontwikkeling van de Algemene Vereniging Verpleegkundigen en Verzorgenden (AVVV). Het
is samengesteld door een ontwikkelgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de NBRV:
Hanneke Ekelschot, beleidsmedewerker opleiden Verplegen en Verzorgen
Ilse Beumer, praktijkopleider revalidatieverpleegkunde
Arja Boot, stafmedewerker klinische revalidatie
Claartje Bertens, revalidatieverpleegkundige
41