Download Kerkmagazine jaargang 2 nummer 4 als pdf-bestand

m a g a z i n e
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Jaargang 2 november 2011
De hemel is open
Glasvezelnetwerk • Lutherse Kosters • Intussen in Meliskerke

Neem nu een abonnement
op Kerkmagazine!
Vanaf € 19,95 per jaar.
Vanaf 1 januari 2012 gaat Kerkmagazine
verder als abonnementsblad. Daarmee blijft
u verzekerd van onze hoge kwaliteit van
de inhoud en vormgeving.
Factuuradres:
Naam kerk
Contactpersoon
Adres
Postcode Woonplaats
E-mailadres
Handtekening
m a g a z i n e
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
m a g a z i n e
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Kerktelevisie in ’s Heerenhoek • Het onderhoud van zilverwerk • Intussen in
Meliskerke • Draadloze microfoon? Let op! • Bed & Breakfast in de pastories
De kerkruimte op de schop
m a g a z i n e
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Jaargang 1 nummer 3 mei 2011
Beamertest
Negen beamers
onderzocht door panel.
KerkTV
De toekomst van de kerk?
Kerknieuws
Beeld en geluid
Themanummer
Renkum: kerken met karakter
De nieuwe koster van de Domkerk
Pasen: de kerk pakt uit
Perfect geluid in Nijkerk
pagina 1
m a g a z i n e
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Kopzorgen
door nattigheid
Kerkmagazine houdt kerkrentmeesters, kerkvoogden, beheerders en kosters op de hoogte over ontwikkelingen op gebied van onderhoud,
inrichting, verbouwing, techniek, licht en geluid, muziek etc. Actueel, professioneel en met kennis van zaken.
“… mijn complimenten voor uw nieuwe Kerkmagazine. Het ziet er verzorgd uit, de onderwerpen zijn zeer nuttig, de schrijfstijl erg prettig.”
Een lezer uit Utrecht
Voor een gering bedrag ontvangt u vier keer per jaar Kerkmagazine. Het basisabonnement bevat 2 exemplaren. Wilt u meer exemplaren,
dan is dat ook mogelijk.
Ja, wij nemen een abonnement op Kerkmagazine, zoals hieronder aangekruist.
4x per jaar 2 exemplaren. Abonnementsprijs € 19,95 incl. 6% BTW
4x per jaar 4 exemplaren. Abonnementsprijs € 29,95 incl. 6% BTW
4x per jaar 6 exemplaren. Abonnementsprijs € 39,95 incl. 6% BTW
Anders, nl.: 4x per jaar …… exemplaren (veelvoud van 2). Basistarief € 19,95 + € 10,00 per 2 exemplaren extra incl. 6% BTW.
Kerkmagazine – onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Bezorgadres:
Idem als factuuradres
Deze bon kun u ingevuld opsturen naar Kerkmagazine, Postbus 209, 3770 AE Barneveld.
U kunt zich ook aanmelden via de website www.kerkmagazine.nl. Of stuurt u een e-mail naar info@kerkmagazine.nl
!
Indien anders dan factuur adres, bezorgadres hier opgeven:
Naam kerk
Contactpersoon
Adres
Postcode Woonplaats
Insite Media Postbus 209, 3770 AE Barneveld, T 0342 42 11 55
www.insitemedia.nl, info@insitemedia.nl, KvK 08122654
pagina 1

Inhoud
4
Glasvezel
Steeds meer gemeenten
in Nederland leggen
glasvezelnetwerken
aan. Dit biedt
gemeenten en
parochies een unieke
kans om bij iedereen
binnen te komen. Interview met Wim van
Dijk van NETchange.
Kerkengebouwen
(ver)delen
Tegenwoordig gaan
de diverse kerken en
kerkgenootschappen
steeds vriendschappelijker
met elkaar
om. Op tal van
praktische gebieden wordt samengewerkt en
geleerd van elkaars ervaringen.
Jaargang 2 – nr. 4
November 2011
Kerkmagazine verschijnt viermaal
per jaar en wordt verspreid
onder kerkrentmeesters, kosters,
beheerders etc. in alle kerken in
Nederland.
Eindredactie Kees Posthumus
Medewerkers in dit nummer
Korstiaan van Vliet, Margot C.
Berends
De hemel is open
Vaak onderschat: het belang van de verlichting
in de kerk. Met Kerstmis op komst, feest van
het licht in het duister, is het de hoogste tijd
om aandacht te besteden aan armaturen,
kroonluchters en wattages.
10 Meliskerke 14
24
Vormgeving
Paul Huizinga – Helderblauw,
Barneveld
www.helderblauw.nl
Foto omslag
Kathedraal Roemond
(foto: Doortje Schuthof-Vermeulen)
Advertentie exploitatie
Adtel
Willem Swart
T 0592 273 451
E Swart@adtel.nl
Scheef leunt de
preekstoel tegen
de noordelijke
buitenmuur.
Bouwlampen,
speciekuipen en een
grote bouwsteiger
domineren de
kerkruimte die over
ruim een maand moet
worden opgeleverd. Maar dat moet lukken.
Kerkennieuws
Nergens vindt u zo’n
volledig overzicht
van verbouwing,
renovatie, restauratie,
opening, sluiting of
herbestemming van
kerkgebouwen als in de
rubriek Kerkennieuws door Korstiaan van
Vliet.
Druk
Scholma Druk, Bedum
Kosters
Uitgever
Insite Media
Postbus 209
3770 AE Barneveld
T 0342 42 11 55
E kerkmagazine@insitemedia.nl
I www.kerkmagazine.nl
KvK 08122654
Henk Baaima en
Nigel Lamb zijn de
twee kosters van de
lutheranen in Den
Haag. Onlangs kregen
zij hoog bezoek:
koningin Beatrix kwam langs.
pagina 3
27 Kerkbeheer actueel 32
Koperdieven slaan
steeds vaker hun slag
bij kerken. De opbrengst
van Kerkbeheer
stijgt niet langer. De
ledenregistratie van de
PKN komt op orde. Een
boekhouder in Zeewolde licht de kerk op.
En een nieuw handboek over sluiting en
herbestemming van kerkgebouwen.
Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en/of openbaar
worden gemaakt door middel van
druk, fotokopie, digitaal of op welke
wijze dan ook, zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de
uitgever.
© 2011 – Insite Media, Barneveld
17

Kerkmagazine jaargang 2, nummer 4
De
hemel
is open
Vaak onderschat: het belang
van de verlichting in de kerk.
Met Kerstmis op komst, feest
van het licht in het duister, is
het de hoogste tijd om aandacht
te besteden aan armaturen,
kroonluchters en wattages.
Kees Posthumus

pagina 5
St. Nicolaaskerk in Denekamp, foto Riet Vos

Kerkmagazine jaargang 2, nummer 4
“
“Met slecht licht
kun je mensen de
kerk uit jagen”
Wie eenmaal met lichtontwerper
Hendrik Jan Vermeulen heeft
gesproken, zal voortaan altijd letten
op de verlichting in een kerk. Wat is
de kleur van het licht? Is het direct of
indirect licht? Zie ik armaturen? Wat
doet het licht met de kerkruimte en de
mensen in de kerk?
Musketiers
De manier waarop het licht is geregeld
heeft zeker invloed. Vermeulen noemt
een voorbeeld van een kerk waar het
kerkbezoek beduidend steeg nadat
zijn lichtontwerp was uitgevoerd. “Met
slecht licht kun je mensen de kerk uit
jagen, met goed licht kun je mensen
de kerk in krijgen.” In een opnieuw
verlichte katholieke kerk steeg zelfs de
verkoop van devotiekaarsjes.
Ik spreek Vermeulen in de week na het
tienjarig bestaan van zijn bedrijf. Ter
gelegenheid van dit jubileum verscheen
een prachtig boek met interviews en
foto’s, waarop goed te zien is hoe mooi
de werking van licht kan zijn. Jaarlijks
verzorgt Vermeulen in circa twintig
kerken het licht. Hij werkt alleen voor
kerken en is een echte specialist.
Hij werkt hecht samen met Sabine
Brink, van Kroonluchters Brink & Van
Keulen uit Amsterdam, en Evert van
de Beek, van Elektrotechniek Van den
Berg uit Leusden. De drie trekken
samen op onder de naam Bekroond
Licht en staan ook bekend als de drie
musketiers. Zij maken optimaal gebruik
van elkaars deskundigheid en ervaring.
Modeshow
“Gemeenten en parochies bellen ons
en vragen om hulp bij het ontwerpen
van licht in hun kerk. Bij een afspraak
neem ik mijn fototoestel mee, om vast
te leggen hoe de situatie is. De eerste
vraag die ik aan een gemeente of
parochie voorleg is: ‘Wat wilt u met uw
kerk?’. Is uw kerk naar binnen gericht
en alleen bestemd voor eredienst en
eucharistie? Of is uw kerk meer naar
buiten gericht? Treedt er vaak een band
op in de dienst?
Vooral in protestantse kerken speelt de
verhuur van de kerk een rol in het rond
krijgen van de exploitatie. Dat leidt tot
concerten, recepties, feesten en soms
zelfs modeshows. Een multifunctioneel
gebruik van een kerk vraagt om een
ander lichtplan dan een kerk die alleen
op zondag voor de kerkdienst wordt
gebruikt.
Goed licht zorgt ervoor dat je op
je gemak bent in een ruimte. Het
bevordert, zeggen wij professionals,
de visuele ergonomie. Het draagt bij
aan een positieve ervaring van de
kerkruimte, het maakt zichtlijnen
duidelijk, het geeft oriëntatie.
Standaardoplossingen zijn niet te
geven, elke kerkruimte vraagt een eigen
aanpak en plan.”
Wattage
Er zijn drie soorten verlichting: de
indirecte verlichting, de basisverlichting
en de accentverlichting. Vermeulen:
“Om te beginnen is er de indirecte
verlichting, het aanlichten van het
gewelf, het plafond. Voor mij heeft
dat een diepe betekenis. Met Kerstmis
is het licht van Christus naar de
wereld gekomen. Dat verlichte gewelf
betekent dat er een geopende hemel
is, waardoor het licht van God naar de
wereld komt.
Als de indirecte verlichting goed is,
helpt dat enorm om de basisverlichting
goed op orde te krijgen: het licht op
de belangrijke plaatsen in de kerk:
het liturgisch centrum, het schip van
de kerk. Mensen moeten daar goed
kunnen lezen, bijvoorbeeld.
Het probleem van standaard armaturen
is dat ze verlichten tot zo’n drie meter
omlaag. Maar in de kerk hangen de
lampen juist erg hoog of half hoog.
Om dan op de vloer toch een goede
lichtopbrengst te krijgen, moet je een
enorm hoog wattage gebruiken. Dat
leidt soms tot lampen met een sterkte
van een bouwlamp, met fel en hard
licht.”

Sfeerverlichting met kroonluchters
Sabine Brink is de vrouwelijke musketier
van Bekroond Licht. Zij is directeur van
Kroonluchters Brink & Van Keulen, gevestigd
in Amsterdam, en de derde in een generatie
makers van messing kroonluchters.
“Sinds mijn 24e werk ik in het bedrijf. Graag
was ik zelf zo sterk geweest om messing te
gieten, en ik ben heel geëmancipeerd, maar
helaas ontbreekt mij de spierkracht. Het is heel
zwaar en heet werk. Koper uit de mijn is rood.
Met zink erbij wordt het geel: messing of geel
koper. Wij smelten messing in de oven van onze
eigen messinggieterij, maximaal zo’n 150 kilo
per keer, op een temperatuur van 1100 tot 1300
graden Celsius. Dan stampen wij de kasten. Wij
gieten in Brussels aarde, een kleiachtige aarde.
Met een mal maken wij een afdruk in een kast,
in de aarde. In die vorm wordt de hete messing
gegoten. Dat koelt snel af, waarna wij de messing
onderdelen slijpen en polijsten. De aarde maakt
er een wat ruw oppervlak aan.
Wij maken kroonluchters, met elektrisch licht
of met kaarsen, met een doorsnede van 37
centimeter tot twee meter, in verschillende etages.
De grootste heeft drie lagen en tien armen per
laag.
Onze meest beroemde kroonluchter hangt in de
Nieuwe Kerk in Amsterdam. Hij kwam fantastisch
in beeld tijdens het huwelijk van prins Willem-
Alexander en Màxima? Rudolf Spoor, de regisseur
van de uitzending, maakte een camerashot waar
de kroonluchter precies in de sleep van Maxima
viel! Ook in de Oude Kerk te Amsterdam hangen
er vijf.
Bij de luchters van massief messing loopt de
bedrading buiten langs. Zijn de armen hol, dan
loopt de bedrading binnendoor. Ons model is
gemaakt naar aanleiding van modellen van
vierhonderd jaar geleden. En over vierhonderd
jaar hangen zij er nog! Maar wij gaan met dit
klassieke product wel met onze tijd mee: er zijn
nu ook kroonluchters met LED-verlichting.
Negentig procent van onze kroonluchters hangt
in kerken. Het verfraaien van kerken is geweldig
werk. Ten eerste spreekt het ambachtelijke
van ons werk mij aan. Wij zijn de enigen die
op deze manier gieten. Daarnaast zijn mensen
in de kerken altijd blij als je komt, de sfeer is
vriendelijk en positief.”
www.brinkenvankeulen.nl
Reflector
Wat Vermeulen betreft zijn die
bouwlamp-achtige lampen verleden
tijd. Hij zit dicht op de ontwikkeling
van nieuwe lichttechnieken. Zo kan hij
zorgen voor ‘de kleinste reflector met
de grootste lichtopbrengst’, voor de
indirecte verlichting.
“Die reflector is nog maar 5 centimeter
in doorsnee, met een stralingshoek
van 80 graden. Je ziet ze niet meer,
we verstoppen ze in de sluitstenen of
achter de dwarsbalk. Ze reflecteren het
licht op het plafond of de kap, waarna
het breed op de vloer valt. En dat alles
zonder enige vorm van verblinding.”
Naast de indirecte verlichting
en de basisverlichting is er de
accentverlichting. Bijvoorbeeld op
het kruis tegen de achterwand, op
het Mariabeeld, op de preekstoel. In
de Utrechtse Jacobikerk is het orgel
uitgelicht met vier lampen.
Wat de drie musketiers weten te
bereiken is een ideale afstemming
van de drie soorten licht, onopvallend
aangebracht of, bij kroonluchters, mooi
in het zicht. De indirecte verlichting
in het gewelf is hierbij onmisbaar. Zo
ontstaat door licht een nieuwe ervaring
van de kerkruimte.
Programma’s
Als het licht geïnstalleerd is, zorgen
Vermeulen en Elektrotechniek
pagina 7
Van den Berg voor verschillende
voorgeprogrammeerde schakelingen.
Van de Beek: “Dat zijn acht tot tien
verschillende programma’s die met
een druk op de knop te bedienen zijn.
Een programma voor de kerkdienst.
Een programma voor een uitvaart,
bijvoorbeeld met een accentverlichting
op de kist. Een programma voor
een concert, met extra licht op het
orgel. Is er koorrepetitie, dan is er
een programma dat de zangers in
staat stelt hun partijen te lezen en de
dirigent goed te zien. Moet er worden
schoongemaakt? Dan is er werklicht.
Met een druk op de knop verander
je de verlichting en stel je hem af op
het gebruik van de kerkruimte op dat
specifieke moment.”
Vermeulen werkt al tien jaar samen
met elektrotechniek Van den Berg.
“Als ik voor een kerk een lichtontwerp
maak, stel ik voor dat Van den Berg
het uitvoert. Dat werkt goed en prettig,
wij begrijpen elkaar goed. Het is
natuurlijk aan de gemeente of parochie
of zij daarvoor kiezen. Misschien
hebben ze wel een gemeentelid met
een installatiebedrijf die het voor een
zacht prijsje wil doen. Maar met Van
den Berg heb ik de beste ervaringen.
Zij kunnen van te voren exact de prijs
bepalen, zonder verrassingen achteraf,
en leveren kwaliteit.”

Kerkcontent
doeltreff ende website,
eenvoudig zelf beheren!
Het belang van een website voor uw kerk
Een groot deel van de plaatselijke kerken is al met een eigen website aanwezig
op internet. Velen van hen niet tot eigen volle tevredenheid. Daar hebben wij een
oplossing voor. Want het is belangrijk dat uw kerk een eigen website heeft.
Informatievoorziening voor eigen
gemeenteleden.
Informatievoorziening voor buitenstaanders.
Missionaire doeleinden.
Met onze CMS (Content Management System) Kerkcontent onderhoudt u de website
heel eenvoudig zelf. De kenmerken van Kerkcontent:
Zelf
onderhouden
Bezoekersstatistieken
Ongelimiteerd
pagina’s toevoegen
Eenvoudig
versiebeheer
U kunt kiezen uit drie verschillende versies die nog worden
aangepast qua kleur, logo, foto’s etc.
Kerkcontent – een zeer gebruiksvriendelijke
CMS voor slechts
€24,50 per maand!
Kijk op www.kerkcontent.nl voor
informatie en voorbeelden.
M A G A Z I N E
Afbeeldingen
bewerken
Gratis software
updates
Helderblauw | Postbus 209 | 3770 AE Barneveld | telefoon 0342 42 11 55
e-mail info@helderblauw.nl | web www.helderblauw.nl | www.kerkcontent.nl
Zoekmachinevriendelijk
kerkcontent
cms voor kerken

Luchters
Hendrik Jan Vermeulen
Kilometers kabel
De samenwerking in Bekroond Licht
wordt gecompleteerd met
De band met Electrotechniek Van den Berg
uit Leusden dateert uit 1999, vertelt Evert
van de Beek, directeur-eigenaar van het
bedrijf waar veertien mensen werken.
“Ik zocht passend licht boven het liturgisch
centrum van een kerk in Wekerom en nam
contact op met Vermeulen. Dat klikte direct
en bij de meeste projecten die wij in kerken
uitvoeren werken wij samen met hem.
Voor de sfeer in een kerk zijn drie zaken
belangrijk. Het licht, het geluid en het
klimaat: zien, horen en voelen. Is het er
behaaglijk warm, niet te heet en niet te koud?
Is het geluid goed, van spraak en muziek?
En is het licht op orde? Als elektrotechnisch
installatiebedrijf onderscheiden wij ons in
licht, daarin hebben wij extra expertise te
bieden.
Aanleg van installatie in een kerk vraagt
om een gedegen plan. Als een kerk advies
vraagt op dit gebied, komt er vaak een advies
vanuit een te bedrijfsmatig oogpunt. Alsof
je een installatie aanlegt voor een bedrijf. In
kerken werkt het anders. Elk kerkgebouw
is verschillend en vraagt om een eigen,
individuele aanpak. In veel kerken is elektra
een sluitpost, low budget. In veel oudere
kerken werd de installatie nooit aangepast
aan de eisen van de tijd en ronduit verouderd.
Dat vraagt de nodige aanpassingen.
Een van de grootste klussen van Van den Berg
in de afgelopen jaren is de aanleg van
Kroonluchters Brink & Van Keulen, die
zorg draagt voor de sfeerverlichting.
Vooral in oude kerken geeft dat een
prachtig resultaat, kroonluchters met
blinkend messing, hangend aan wand
of plafond.
“Wij kwamen in contact met
Hendrik Jan Vermeulen en Evert
van de Beek toen wij in enkele
kerken niet voldoende lichtopbrengst
konden maken met de verlichting
die kroonluchters bieden. Sinds die
tijd werken we samen. Naast de
zakelijke samenwerking is er ook een
vriendschappelijke band ontstaan. Op
kerkbeurzen delen wij graag samen
een stand.”
de installatie in De Hoeksteen, een grote kerk
van de Gereformeerde Gemeenten in
Nederland. “Daar hebben wij anderhalf
jaar aan gewerkt. De installatie daar is
helemaal tiptop. Geluid, licht, brandmelding,
inbraakbeveiliging en alles op een centrale
bediening. Het gaat daarbij om kilometers
kabel, keurig weggewerkt in kabelgoten
achter het plafond.”
Van de Beek vindt het werken voor kerken
anders dan werken voor bedrijven. “Kerken
zijn minder zakelijk en flexibeler. Dat geeft
ruimte om je eigen deskundigheid optimaal te
gebruiken. Dat hoef je bij een bedrijf niet bij
aan te maken, dat is veel strakker.”
Is het voor de mannen op de werkvloer ook
anders? “Zeker. De jongens moeten zich wel
een beetje inhouden. Je kunt niet keihard
de radio aanzetten, zoals op een grote
bouwplaats. En als er een mis of een uitvaart
is, moet je maken dat je weg komt.”
www.elektrovdberg.nl
pagina 9
Door het uitgekiende lichtplan en
nieuwe technische mogelijkheden
verloren de kroonluchters hun
functionaliteit. Zij zijn niet meer
nodig voor de basisverlichting. Maar
zij vormen wel een niet te missen
decoratief element, dat onmiskenbaar
bijdraagt aan de sfeer in de kerk.
Per kaarsje is niet langer een hoog
wattage nodig. Voor de Protestantse
Kerk in Warmond kwam er in de
kroonluchters een mondgeblazen
kapje, van onderaf belicht door een
LED-lamp, met een effect alsof er
opnieuw kaarsen branden.
Kleur
Denk niet direct aan discolampen in
de kerk, maar de kleur van het licht
is belangrijk voor de werking ervan.
Vermeulen: “Je hebt hard en koud
licht, maar ook warm licht. Dat heeft
effect. Dat zie je soms in de toiletten
van een restaurant. Je kijkt in de
spiegel en denkt: ik zie er goed uit.
Allemaal dankzij de goede kleur licht.
Toen ik met het ontwerpen van licht
begon, liep ik langs de etalage van een
groenteman. Het licht was zodanig,
dat de sinasappels net zo geel leken
als de citroenen die ernaast lagen.
Zo moet dat niet. Ook de kleur van
het licht moet meehelpen om je op je
gemak te voelen. Nieuwe producten
van fabrikanten als Osram en Philips
zorgen voor de goede kleur. Waarbij
voor mij geldt: energiebesparing is
mooi, maar een goede kleurweergave
is belangrijker. Je moet voorkomen dat
mensen er bleek uit komen te zien.
Het eindelijke doel is dat mensen niet
afgeleid worden door het licht en zich
zo volledig op de ontmoeting met God
kunnen richten.”
www.lichtendekerk.nl

Kerkmagazine jaargang 2, nummer 4
Niet alleen de
kerkdienst op
televisie
De burgerlijke gemeente Amersfoort
rolt een glasvezelnetwerk uit over
de stad. Straks is ieder huis op dit
netwerk aangesloten. Dat biedt ook de
Amersfoortse kerken nieuwe kansen.
Kees Posthumus

Amersfoort is niet de enige gemeente
die ambitieus is met glasvezel, maar
zij loopt wel voorop. Het nieuwe
netwerk moet burgers straks de
mogelijkheid bieden om betrokken te
raken bij het bestuur van de stad en de
Amersfoortse samenleving als geheel.
Sociale samenhang dankzij een nieuwe
techniek, dat is het idee.
Zonder kastje
Kerken kunnen daar op een geweldige
manier bij aansluiten, vindt Wim van
Dijk van het bedrijf NETchange, een
landelijke dienstverlener op het terrein
van kerkradio en kerktelevisie. Als
het aan hem ligt, blijft het niet bij het
uitzenden van de kerkdienst.
Van Dijk: “De Stichting Bewoners
Netwerk Amersfoort (SBNA) stimuleert
namens de gemeente Amersfoort het
gebruik van het glasvezelnetwerk. Zij
vroegen mij om de communicatie met
de kerken op te pakken. Voor hen is
het moeilijk om in contact te komen
met kerken. Voor mij is dat gesneden
koek. Ik ben persoonlijk en door mijn
bedrijf goed thuis in de kerken en heb
weet van de technische mogelijkheden.
Vanuit de zeventig kerken in
Amersfoort is er nu een kopgroep van
tien kerken die meer dan gemiddelde
belangstelling hebben om op het
glasvezelnetwerk aanwezig te zijn.
Op dit moment gaat dat nog via
internet. Er wordt hard aan gewerkt
om op het televisiescherm aanwezig te
zijn, zonder apart kerktelevisie-kastje.
Straks hebben mensen via hun digitale
tv-abonnement een apart kanaal
kerktelevisie. Kies je dat kanaal, dan
start je een soort app, waarmee je langs
de diverse kerken bladert en de kerk
van je keuze kunt aanklikt.
Dat is voor kerken fenomenaal. Zo
kom je bij iedereen binnen, zonder
dat je langs de deuren hoeft. Een
laagdrempelige manier om je gemeente
in de samenleving voor het voetlicht te
brengen, voor een breed publiek, niet
alleen voor je eigen mensen.”
Niet simpel
Dat klinkt eenvoudig, maar
de kerkelijke werkelijkheid is
ingewikkelder, ervaart ook Van Dijk.
“Je hebt een kerkelijke gemeente nodig
die er in meegaat en de waarde ervan
inziet. Van de zeventig kerken hier in
Amersfoort doet de helft, of misschien
nog minder, iets met kerkradio.
Daarvan zijn er tien die nu serieus
geïnteresseerd in de mogelijkheden
van kerktelevisie. Dat gaat door alle
kerkelijke kleuren en smaken heen, van
gereformeerd-vrijgemaakt tot de Kerk
van de Nazarener.
Twee gemeenten werken er al mee,
De Lichtkring in de nieuwbouwwijk
Emiclaer en de Koningshof in Leusden.
Beide zijn gereformeerd-vrijgemaakt.
De Lichtkring maakte al gebruik van
twee camera’s. Daarmee maakten
zij een DVD’tje van een doop- of
trouwdienst, maar zij wilden de
kerkdienst graag naar de mensen thuis
brengen. Wij organiseerden een avond
om de kerken bij te praten over het
nieuwe glasvezelnetwerk. Voor De
Lichtkring kwam dat precies op tijd, als
een geschenk uit de hemel. Zij hadden
hun apparatuur met krijgen en koopjes
bij elkaar gesprokkeld. Daar deden zij
al heel goede dingen mee. Wij konden
helpen om de apparatuur verder te
professionaliseren. Zij gebruiken nu
drie camera’s en een pc als videobron,
gekoppeld aan een kleine videomixer.
Daarmee maken zij een onwijs leuk
programma, met vloeiende overgangen,
beeld in beeld, beelden van de beamer
over een beeld van de gemeente heen.”
NETchange biedt samen met partners
trainingen aan voor de vrijwilligers
die met de nieuwe professionele
apparatuur gaan werken. Aan de
trainingen werkt onder andere een
televisiemaker van Omroep Gelderland
mee. Ook de SBNA geeft trainingen in
camera- en interviewtechniek.
Filmpje
pagina 11
Van Dijk maakte in samenwerking
met de afdeling Journalistiek van
de Hogeschool Windesheim een
promotiefilmpje waarin de nieuwe
mogelijkheden rond kerktelevisie
worden gepresenteerd. Situaties
uit het echte leven laten zien hoe
mensen gebruik kunnen maken
van het netwerk. Een voorbeeld is
een gemeentelid dat verhuist naar
een verzorgingshuis of iemand die
aan huis gebonden is. Het filmpje
is te zien op www.netchange.nl.
“
Wij konden helpen om
de apparatuur verder te
professionaliseren

Inrichten van kerken
bij restauratie, renovatie en nieuwbouw
Spittaalstraat 61 • 7201 EC Zutphen • 0575-52 88 03 • www.pimvandijkdesigns.nl
Twintig jaar ervaring en het
gebruik van gerenommeerde
merken verzekeren u van
het beste resultaat
Geluidsinstallaties
Ringleidingsystemen
Kerktelefonie
Presentatiemiddelen
Galvaniweg 15
8071 SC Nunspeet
t 0341-271 000
www.wesotronic.nl

Einde zeepkist
Dat laatste zou ook voor kerken
interessant kunnen zijn, want het
uitzenden van de kerkdienst is wat
betreft Van Dijk slechts een eerste stap.
Hij ziet nog veel meer mogelijkheden.
“Achter de nieuwe glasvezeltechniek
komen nieuwe ontwikkelingen weg.
Onze droom is om kerken verder te
laten kijken dan ‘kerktelefoon met
beeld’. Je kunt nu 24 uur per dag,
zeven dagen in de week, kerk zijn
op televisie en intetnet. Daar liggen
prachtige kansen. Maak een impressie
van je gemeentedag en laat het zien
op je kanaal. Film het voorlezen van
een bijbelverhaal voor kinderen en
zendt het uit op woensdagmiddag.
Toon een kort ‘woord voor de week’
van de predikant, als dagopening of
dagsluiting. Dat kan met eenvoudige
middelen worden gedaan. Het enige
dat je nodig hebt is een handycam. Dat
filmpje neem je op, bewerk je en zet
je in de kerktelevisie-omgeving op het
netwerk, live of on line opvraagbaar.
Het biedt uitgelezen kansen om
mensen die weinig of nooit in de kerk
komen met je missie te bereiken.” Of
vraag mensen na de kerkdienst in korte
interviewtjes wat ze aan de kerkdienst
beleefden.
Een van de problemen is nog dat
kijkers je moeten weten te vinden,
Andere steden
temidden van het overvloedige
aanbod op televisie. Van Dijk ziet
daar een taak weggelegd voor
evangelisatiecommissies. Zij moeten
verouderde vormen achter zich laten en
leren werken met dit nieuwe medium.
Weg van zeepkist en folderkraampje,
hup het glasvezelnetwerk op. Vanzelf
zal dat niet gaan. Communicatie hoort
de ‘corebusiness’ van de kerk te zijn,
maar de ervaring leert dat kerken (nog)
moeite hebben om de grote klok te
vinden waaraan zij hun activiteiten en
missie kunnen hangen.
“Dankzij nieuwe technologische
ontwikkelingen kunnen kerken meer
en beter naar buiten toe optreden.
Steeds meer kerken zien dat in, in
het hele land. Dit jaar sloten wij al
twaalf kerken aan op kerktelevisie,
volgens mij zijn wij daarmee koploper.
Maar NETchange is niet alleen een
leverancier van techniek. Ik ga voor
een stuk extra. Meedenken met
ontwikkelingen, trainingen geven,
kerken uitdagen om gebruik te maken
van de kansen die technologie biedt,
helpen om een visie te ontwikkelen.
Niet elke kerk begrijpt direct wat de
mogelijkheden zijn en hoe zij haar
eigen organisatie daar op afstemt. Voor
mij is kerktelevisie het gezicht van de
kerk in de digitale wereld.”
Er zijn nog veel meer plaatsen waarin glasvezelnetwerken gerealiseerd zijn
of worden. Zonder volledig te willen zijn: Barendrecht, Breukelen, Lelystad,
Achterveld, Soest, Tilburg, Vught en Woudenburg. Eindhoven, Nijmegen,
Wijchen, Deventer, Dokkum, Dordrecht, Zeewolde, Dronten, Almere. Het is
aan de kerken ter plaatse om hier op in te spelen.
Van Dijk: “Voorwaarde voor kerkelijke activiteit op het netwerk is dat het
open is en een kerk een eigen plek kan krijgen, bijvoorbeeld met een app.
Pas dan liggen er kansen voor de kerken. In Eindhoven werkten wij aan
een project met de rooms-katholieke Thomaskerk, in Dordrecht met de
evangelische Jozua-gemeente. Beide kerken maken nog gebruik van het
internet via glasvezel, maar de ontwikkeling gaat echt in de richting van
digitale televisiepakket.”
pagina 13
“
Kerktelevisie biedt
uitgelezen kansen om
mensen die weinig
of nooit in de kerk
komen met je missie te
bereiken.
GKV Baflo
NETchange
Huygenserf 2
3871 PM Hoevelaken
(033) - 750 13 77
www.netchange.nl

Kerkmagazine jaargang 2, nummer 4
Intussen in Meliskerke
Vloerverwarming
en grafzerken
Voor Kerstmis moet de aanbouw en verbouw van
de Odulphuskerk in Meliskerke worden opgeleverd.
Kerkmagazine volgt de nieuwbouw/verbouw tot aan de
officiële opening van de nieuwe kerk, op 5 februari 2012.
Kees Posthumus
“Dat moet lukken, daar gaan we van
uit. Over veertien dagen komen de
stalen kozijnen voor de nieuwbouw,
dan zetten we die er in. Je bent
daarbij afhankelijk van anderen, maar
het gaat goed komen. Onvoorziene
omstandigheden daargelaten kunnen
wij de nieuwbouw en de restauratie
voor Kerstmis opleveren.”
Aan het woord is projectleider Simon
Davidse van aannemersbedrijf Van de
Linde uit Goes.
Plavuizen
Dat betekent de komende weken nog
hard werken voor de mannen van Van
de Linde. Want begin november ligt de
oude kerk er nog behoorlijk rommelig
bij. Scheef leunt de preekstoel tegen de
noordelijke buitenmuur. Even verderop
staat achteloos het kastje met de knop,
waar de dominee zijn hoofddeksel aan
hing. Bouwlampen, speciekuipen en
een grote bouwsteiger domineren nu
nog de ruimte. waarin over een paar
maanden de protestantse gemeente in
Meliskerke haar diensten zal houden.
Gisteren begonnen de mannen van
Van de Linde met het betegelen van
de vloer met de oude plavuizen. Deze
bedekken een werkvloer, met daarop
de nieuwe vloerverwarming. “Wij
gebruiken daarvoor gedeeltelijk de
originele plavuizen, Doornikse steen
uit België. De grafzerken worden
zoveel mogelijk op de oude plaats
teruggelegd.”
De betegeling komt bovenop de nieuwe
vloerverwarming, waarvan de buizen
gelegd zijn op de nieuwe betonnen
werkvloer. In mei 2011 begon het werk
aan de Odulphuskerk.
Familiebedrijf
Bouwbedrijf Van de Linde, met vijfenzestig
medewerkers, is een familiebedrijf. Directeur
Marco van de Linde is de derde generatie.
Zijn opa, Jacobus van de Linde, startte zijn
bouwbedrijf in Kloetinge. Wij schrijven 1951 en
hij kon nog hetzelfde jaar begonnen aan zijn
eerste grote opdracht: het zusterhuis in Bergen op
Zoom.
Door de watersnoodramp van 1953 is er in
de beginjaren veel werk, in een wel sterk
concurrerende markt. In de zestiger jaren komt
zoon Quinten van de Linde in het bedrijf en
leidt het van 1978 tot en met 1997. De crisis
begin jaren tachtig treft ook bouwbedrijf J. van
de Linde. In de tweede helft van de jaren -80
trekt de economie weer aan. Het bedrijf bouwt
veel bedrijfspanden en vrije sectorwoningen. In
1991 doet de derde generatie zijn intrede in de
persoon van Marco van de Linde. In de wijde
omtrek van Goes voert Van de Linde naast alle
nieuwbouwwerken ook vele restauratiewerken
uit. Het karwei op Meliskerke is een mooie
combinatie van deze twee.

Gecompliceerd
Davidse noemt het karwei in
Meliskerke ‘gecompliceerd’.
“Het gaat om restauratie en
nieuwbouw tegelijk. Dat maakt
vooral de detaillering moeilijk. Alle
verschillende onderdelen moeten
goed op elkaar passen, ook van oud
op nieuw. Dat maakt het lastiger dan
complete nieuwbouw of complete
restauratie. Maar wij zijn het wel
gewend.
De meeste klussen doen wij zelf. Zo
vergrootten wij de orgelgalerij in oude
stijl, zodat het orgel uit de andere
kerk hier kan worden geplaatst. Ook
verplaatsten wij de herenbank. Nu zit
er nog een kier tussen de bank en de
muur, omdat de muur zo scheef is.
Straks timmeren wij dat keurig af met
mooi eikenhout.
In de kozijnen van de oude kerk zijn
deels de onderdorpels en stukken stijl
vernieuwd. Daar komt straks getrokken
glas in, zoals in de rest van de ramen.
Als je door getrokken glas kijkt en je
beweegt je hoofd, dan zie je buiten
de bomen meebewegen. Het glas is
plaatselijk dikker en dunner, waardoor
de ruit een vertekend beeld geeft.
En met de preekstoel komt het ook
goed. Die wordt opgepoetst en op de
juiste plaats teruggebracht, met het
klankbord erboven en het kastje met
knop voor de domineeshoed erachter.”
Het is nu nog erg donker in de
aanbouw. Hoe wordt dat lichter?
“Het scheelt al veel als we de beplating
uit de kozijnen halen en het glas er in
zetten. Dan komt er licht door de drie
dakkapellen en door de lichtstroken
onderaan het leien dak. Achterin de
aanbouw zit in de wand een groot
uitgespaard kruis. Daarin komt straks
gebrandschilderd glas. Verder komen er
nieuwe lichtarmaturen. Het zal er echt
niet donker blijven.”
Is er verschil tussen werken voor een
bedrijf en werken voor een kerk?
“Kerken zijn betrouwbare
opdrachtgevers. Zij beginnen pas
aan het werk als zij er het geld voor
hebben. Bij een kerk weet je dat je
altijd je geld krijgt, bij een bedrijf moet
je dat nog maar afwachten. Hoewel,
wij hebben daar zelden klachten over.
In een kerk praten veel mensen mee
over het werk. Daar moet je goede
afspraken over maken. Wij kunnen
natuurlijk niet met allerlei commissies
en werkgroepen gaan praten. Daarom
hebben wij één aanspreekpunt:
Restauratie Catharinakerk
Zoutelande
pagina 15
Ook in mei 2011 begon
bouwbedrijf Van de Linde met de
herinrichting en restauratie van de
Catharinakerk in Zoutelande, niet
ver van Meliskerke. De bouw van
de Catharinakerk is gestart in de
13e eeuw. In verband met schade
uit de tweede wereldoorlog is de
kerk gerestaureerd van eind 1947
tot begin 1950. Nu is een nieuwe
ingreep nodig.
De totale kosten, meer dan een
miljoen, worden opgebracht door
de gemeente zelf, maar ook door
de provincie Zeeland (ruim 3,5
ton), de Europese Unie (1,5 ton) en
allerlei fondsen (ruim 2 ton). Het
resterende bedrag wordt met acties
bij elkaar gebracht, gericht op het
gehele dorp. Zo wordt er onder
andere Catharinawijn verkocht, rode
Dornfelder en witte Riesling (droog
als halfdroog).
Na de renovatie maken de banken
plaats voor stoelen en worden de
banken verkocht. Eikenhout, met
2, 4, 5 of 6 zitplaatsen, een leuning
aan beide kanten en € 10,-- per
zitplaats.
architect Van Traa van De Steunbeer.
Van Traa overlegt met de opdrachtgever
en de verschillende commissies in de
gemeente. Wat hij daar hoort en wat er
daar besloten wordt, bespreekt hij weer
met tot ons. Wij hadden nog niet heel
veel met Van Traa samengewerkt, maar
het loopt prima.”
Volgende keer in Intussen in Meliskerke:
de laatste loodjes, voordat op 5 februari
de vernieuwde Odulphuskerk haar
deuren officieel opent. De gemeente
maakt zich op voor de feestelijke
opening.

www.elektrovdberg.nl
telefoon: 033-4941235
www.brinkenvankeulen.nl
telefoon: 020-7370230
Totaalconcept
De kracht van de combinatie zorgt
voor bekroond licht. Licht moet
functioneel, sfeerverhogend en
levend zijn. Dát is onze prestatie.
Zowel de lichtarchitectuur als de
technische installatie zijn bij ons in
goede handen. De kroon op ons werk
is bijzonder, letterlijk en figuurlijk.
Letterlijk door de kroonluchters,
figuurlijk met de kwaliteit van onze
dienstverlening. Ook een bekroond
kerkgebouw?
Bekroond licht
www.lichtendekerk.nl
telefoon: 0315-346164

Kosters van de
Haagse lutheranen
Henk Baaima en Nigel Lamb zijn de twee kosters van de
lutheranen in Den Haag. Onlangs kregen zij nog hoog
bezoek: koningin Beatrix kwam langs.
Margot Berends
Een half uurtje voor een interview
kunnen ze nog net even vrijmaken.
Daarna moeten er stoelen gesjouwd
worden voor het concert van
vanavond. En alles voor de koffie en
thee moet worden klaar gezet.
Horeca
Twee kosters heeft de Evangelisch
Lutherse Gemeente in Den Haag:
Henk Baaima en Nigel Lamb. Allebei
werken ze drieëneenhalve dag. Baaima
begon vijfentwintig jaar geleden
elders als koster en heeft daarna lange
tijd in de horeca gewerkt. Hij doet
vooral het gebouw en de catering.
Lamb werkte vroeger in de radio-,
tv- en theaterwereld. Daarna was
hij jarenlang supervrijwilliger bij de
lutheranen, waar hij vooral bij de
concerten de koster assisteerde en de
techniek regelde. Dat laatste doet hij nu
nog, maar dan betaald. Afgelopen jaar
traden de beide heren in dienst.
Concertzaal
De driehonderd jaar oude kerk wordt
vaak als concertzaal gebruikt. Lamb
begeleidt de musici vanaf de eerste
aanvraag tot en met het concert.
“Ik maak van tevoren een draaiboek
met alles over logistiek, de catering, de
techniek, het al dan niet laten stemmen
van de piano. We bouwen de kerk om;
we draaien de zitrichting een kwartslag,
zetten stoelen in het liturgisch centrum,
richten het podium in.”
Als de deur opengaat verdwijnt
Lamb achter de schermen en komt
vooral Baaima in beeld. “Ik zorg dat
iedereen snel iets te drinken heeft. Als
bijvoorbeeld het Delfts Symfonieorkest
optreedt heb je 250 mensen in de zaal
en 90 musici die in hun eigen kamers
koffie en thee krijgen.”
Er zijn wel een paar vrijwilligers
die helpen, maar dat is slechts een
handjevol. Baaima: “Voor koffie en
thee schenken lukt het nog wel om
mensen te krijgen. Maar je kunt oudere
mensen geen stoelen laten sjouwen.”
Foto’s: Margot Berends
“
Je kunt oudere mensen
geen stoelen laten
sjouwen.

Streamit Kerkradio en KerkTV:
compleet en flexibel
Met Streamit's Kerkradio en KerkTV heeft u een complete
en betaalbare oplossing die past bij uw wensen.
Veelzijdig en al meer dan 32 jaar ervaring
in het bestrijden van vochtproblemen:
adviezen en onderzoek m.b.t. vochtbestrijding
injecteren (zowel constructief als waterdichtend)
waterdicht maken van kelders en souterrains
injecteren tegen optrekkend vocht
bestrijden van vochtoverlast in kruipruimten
hydrofoberen van metselwerk, beton en natuursteen
betonreparatiesystemen
renovatie- en restauratiepleisters
houtworm-, schimmel- en zwambestrijding
Postbus 409,
4600 AK Bergen op Zoom
Telefoon: 0165 - 38 62 00
E-mail: info@alphavochttechniek.com
Internet: www.alphavochttechniek.com
Verdunplein 10 • 5627 SZ Eindhoven • 040 255 60 36 • www.streamit.eu

Beatrix
Vorige maand vierde de gemeente het
400-jarig bestaan. Tijdens een speciale
dienst op zondagmiddag was koningin
Beatrix te gast. Wat hebben de kosters
toen allemaal moeten doen?
Gelach: “Tja, wat moesten we níét
doen?!” Van tevoren hebben ze flink
opgeruimd en schoongemaakt en ook
véél vergaderd. Op de dag zelf was er
een plezierige spanning: arriveert het
gebak wel op tijd, heeft iedereen steeds
genoeg te eten en te drinken?
Baaima: “Om kwart voor negen
kwamen er al beambten om het
gebouw te controleren.” Lamb: “Heel
gek, ik had totaal geen zondagsgevoel
omdat de dienst pas ’s middags was.
We hadden aan àlles gedacht, maar
het gewone routine-glaasje-water voor
de predikant was ik vergeten neer te
zetten.” Lachend: “Toen ik de dominee
op de preekstoel zag zoeken naar haar
glaasje, dacht ik: ‘oeps’. En ik kon toch
moeilijk nog met een kannetje water
dwars door de kerk gaan lopen.”
Regiotaxi
Baaima vertelt: “Ik vind het leuke van
het kosterschap dat je aanspreekpunt
bent. Op zondagmorgen komen de
eerste mensen met de regiotaxi al
om kwart over negen binnen. Ik zorg
ervoor dat alles klaar is, zodat ik tijd
heb om ze te ontvangen. We zitten
dan in het keukentje en maken een
praatje. Je hoort dan wel eens dingen
die je weer kunt doorspelen naar de
ouderlingen of de predikant.”
Okay, aan de slag. De avondmaalstafel
gaat tijdens het concert tegen de muur,
onder de preekstoel. Gezamenlijk tillen
de beide kosters stapels stoelen in de
dooptuin.
pagina 19
“
Toen ik de dominee op
de preekstoel zag zoeken
naar haar glaasje, dacht
ik: ‘oeps’.

Kerkmagazine jaargang 2, nummer 4
Zwammen in de kerk...
De schrik van elke kerkbeheerder is als er
een aanval wordt gedaan op bijvoorbeeld de
constructieve staat van het gebouw. Dat kunnen
zijn houtvernielers zoals houtworm, boktor of
bonte knaagkever maar ook zwammen kunnen de
eigenaren van oude of monumentale gebouwen
behoorlijk de stuipen op het lijf jagen. U moet er
altijd wel rekening mee houden dat het nogal kan
verschillen van geval tot geval.
Huub Mombers
Huiszwam
Belangrijk is dat we ook herkennen
met welke aantasting we te maken
hebben. In deze aflevering proberen
we u meer duidelijkheid te geven over
zwammen met extra aandacht voor de
gevaarlijkste de huiszwam (Serpula
Lacrymans) Lacry betekent tranen...
zij hangen als tranendruppels aan de
strengen.
Zwammen, schimmels en bacteriën
zijn micro-organismen. Van schimmels
zijn zo’n 100.000 soorten bekend. Zij
behoren tot een lagere plantensoort die
geen bladgroen bezitten. Het koolzuur
Huiszwam (Serpula Lacrymans)
uit de lucht dient voor hen niet als
voedsel, maar ze zijn aangewezen
op organische verbindingen zoals
koolstof. Schimmels zijn opgebouwd
uit cellen die schimmeldraden
vormen, we noemen deze draden
hyphen. Schimmels kunnen nuttig
zijn of schadelijk. Nuttige schimmel
is bijvoorbeeld de gistschimmel voor
de bakkerij of de bereiding van bier,
wijn of kaas. Als een schimmel in
zijn element is maakt het enzymen
aan (organische stoffen) en deze
breken dan op hun beurt weer de
cellenstructuur af, zeg maar de
stevigheid van bijvoorbeeld een houten
balk of vloerdeel.
Waaruit is hout opgebouwd.
Hout bestaat onder andere uit eiwitten
en cellulose. Een heel stelsel van die
cellulose zorgt ervoor dat de balk of
plank sterk genoeg is om bijvoorbeeld
een kapconstructie of vloer te dragen,
het geeft hout zijn stevigheid, noem
het maar het skelet. Dit stelsel van
cellulose wordt door middel van
de stoffen lignine en hemicellulose
met elkaar verbonden. Het zijn de
bouwstenen van celwanden en zij
bepalen de stevigheid van het hout. Als
dan op een dag een kwade schimmel
weet binnen te dringen in de cellen
van het hout wordt de cellulose en
de hemicellulose afgebroken door de
wateronttrekkende enzymen , ookwel
hydrolases genoemd. De drie meest
voorkomende zwamtypen waar u in
kerken mee te maken kunnen krijgen
zijn:
• Zachtrot
• Witrot
• Bruinrot

De huiszwam behoort tot de
bruinrot typen, zo genoemd omdat
het aangetaste hout bruin zal gaan
kleuren. Heel kenmerkend is dat de
structuur van het hout kubusvormig
wordt. Op rij en naast elkaar allemaal
kleine kubusvormige bruine blokjes,
het gewicht van aangetast hout
wordt ineens zeer licht, immers de
bouwstoffen zijn er uit verdwenen. De
drukvastheid is na enkele maanden
met 90 % afgenomen. Als u in uw
pand kleine natte paddestoeltjes op
de plinten of achter de betimmering
ziet uitkomen is verder onderzoek
een must. Ook als u bij binnenkomst
van een vertrek een typische
champignonlucht ontwaard is
waakzaamheid geboden.
Condities
De huiszwam ontwikkeld zich optimaal
als de volgende condities aanwezig
zijn:
Verspreiding
Verspreiding en uitzaaiing via
sporen. De zwam-spoor komt binnen
via vliegende insecten (zit onder
hun pootjes of vleugels), onder uw
schoenzolen of gewoon door de lucht.
Voedingsbodem
Er moet een geschikte voedingsbodem
zijn zoals de aanwezigheid van
onbehandeld hout, bijvoorbeeld
vloerbalken, gootbodems,
wandaftimmeringen of bouwafval en
natuurlijk cellulose.
Vocht
Er moet en vochtbron in de buurt zijn.
Bijvoorbeeld een lekkage van dakgoot,
riolering, waterleiding of gewoon een
lek bad of douche.
De vochtigheid van het hout moet
20 % of meer zijn, bij 30 % vocht
verdrinkt hij. Let op ! Het gaat hier om
de vochtigheid van het object en niet
om de relatieve luchtvochtigheid, want
dat is wat anders.
Temperatuur
Zwam ontwikkeld zich tussen 0ºC.
en 28 º C. hij voelt zicht het prettigst
tussen 20 º C. en 23 º C. zeg maar
woonkamertemperatuur. Boven de
40ºC. sterft een zwam.
pagina 21
Luchtverplaatsing
Hij houdt van stilstaande lucht en heeft
een hekel aan ventilatie.
Ontwikkeling
De ontwikkeling van een zwam is
als volgt: de sporen (het zaad) hecht
zich vast op hout bijvoorbeeld een
vloerbalk. Is er vocht in de buurt
als gevolg van lekkage, condens
of anderszins dan gaan de sporen
ontkiemen. En begint met het vormen
van lange witte draden (de hyphen)
we noemen deze witte draden ook wel
strengen. Ze kunnen en lengte bereiken
van soms wel 10 meter, immers hij
zal in het geval de vochtbron niet
voldoende nat is elders vocht gaan
halen. Het is bekend van huiszwam dat
hij verzot is op kalk, daar zit calcium
in. Nu zijn de meeste kerken van voor
de 2e wereldoorlog veelal gebouwd
met kalk door het cement en dat vind
de zwam helemaal prima, hij groeit er
goed van en blijft zitten waar die zit.
Buiten de kerk gedurende de winter
staat de groei stil, het is dan te koud,
de zwam blijft echter wel leven, hij
wacht rustig af voor betere condities
Bruinrot of Kubikrot

Relisound
&VISION
RELISOUND
www.relisound.nl
info@relisound.nl
Relisound ave
Specialist in audiovisuele techniek
Geluid
Is uw geluidsinstallatie toe aan vervanging of is de spraakverstaanbaarheid
slecht? Met de apparatuur van Ave wordt de spraakverstaanbaarheid
altijd beter. De hoogwaardige producten van
Duitse makelij zijn speciaal ontworpen voor kerken en bevatten de
nieuwste technologie.
Beamer
De beamer heeft ondertussen al in veel kerken zijn intrede gedaan.
Relisound levert beamers van diverse bekende merken zodat we
in elke situatie een passende oplossing kunnen bieden. Voor een
scherpe en heldere weergave is een goed projectiescherm nodig.
We bieden u een ruim aanbod van projectieschermen voor iedere
situatie.
Voor meer informatie of vragen neem contact op via onderstaande gegevens.
0113-229519
Smithweg 1.28
4462 HC Goes
Camera
Een nieuwe ontwikkeling is de registratie van de kerkdienst met
camera’s. Vooral in speciale diensten zoals een bruiloft of rouw-
dienst, worden camera’s ingezet om dat moment te vereeuwigen.
Relisound heeft een produktenpakket samengesteld waarin hoge
beeldkwaliteit en eenvoudige bediening centraal staan. De dienst
kan vastgelegd worden op een medium als DVD of hardeschijf.
Maar ook uitzending en registratie via KerkTV is mogelijk.
KerkTV, kerktelefoon
KerkTV is ontwikkeld door Streamit. Door middel van het internet
wordt het video- en audiosignaal getransporteerd naar de kijkers
thuis. Er kan live of op een later tijdstip meegekeken worden via de
computer of televisie.
Uw partner voor
kerkmeubilair
en inrichting
op maat
Projectinrichting
KERKMEUBILAIR
www.kerkmeubilair.com
Bekijk onze
online catalogus op
www.kerkmeubilair.com
Kantoor-Showroom:
Admiraal Helfrichweg 4
2901 AB Capelle a/d IJssel
Telefoon 010-2844018
E-mail info@kerkmeubilair.com
KERKMEUBILAIR
www.kerkmeubilair.com

in het voorjaar. Het is zelfs zo dat een
huiszwam wel duizend jaar “slapen“
om daarna weer de kop op te steken.
Hiermee wil ik maar zeggen dat de
huiszwam de gevaarlijkste onder
de zwammen is. Het schadebeeld
is zeer verwoestend en moeilijk te
bestrijden en kostbaar om te herstellen.
Bestrijding moet dan ook door
specialisten worden uitgevoerd. Bij
achterlating van het kleinste vlokje
zwam of spoor gaat hij zich weer
opnieuw ontwikkelen. Hiermee willen
we aantonen dat de huiszwam de
gevaarlijkste onder de zwammen is.
Bestrijding
Indien de zwam wordt bestreden moet
er altijd ruim één meter extra vanaf
de plaats waar de aantasting worden
Poriazwam
verwijderd bijgeteld worden, om elke
risico uit te sluiten.
En bovenal de bron, dus de lekkage,
de condensvorming, de lekke
waterleiding en elke andere structurele
vochtaanvoer moet verwijderd dan
wel gerepareerd worden. Indien de
strengen zich in de muur en onder
de pleisterlaag bevinden, zal deze
moeten worden ontpleistert, afgebrand,
geïmpregneerd of geïnjecteerd met
een bestrijdingsmiddel. Dit kan
zijn Natriumpolyboraat, Boorzuur,
Azaconazole of Quat (Quaternaire
Ammoniumverbindingen). Inspecteer
altijd na ca. 6 maanden of de
bestrijding effectief is uitgevoerd. Het
is helaas voorgekomen dat muren of
delen van gebouwen alsnog moesten
worden gesloopt vanwege hardnekkige
pagina 23
huiszwam die maar moeilijk was uit te
roeien. Periodieke controle op lekkages,
vocht, voldoende ventilatie blijft nodig.
Naast de huiszwam zijn er ook nog
de kelderzwam, de poriënzwam ,
plaatjeshoutzwam en de eikenzwam.
Gevoelige plaatsen blijven altijd
de kruipruimten onder de vloeren,
kozijnen, muurkasten, de dakvoet
bij een gootbodem, afgetimmerd
dakbeschot en wandafwerkingen met
onderliggende plasticfolie waar geen
ventilatie aanwezig is. Raadpleeg
bij twijfel altijd een deskundige en
kijk of de firma is aangesloten bij
de N.V.O. – Ned. Vereniging van
Ongediertebestrijding.
Dit artikel is mogelijk gemaakt door
Van Lierop – www.vanlierop.nl

Kerkmagazine jaargang 2, nummer 4
Kerkengebouwen
(ver)delen
Tegenwoordig gaan de diverse kerken en
kerkgenootschappen steeds vriendschappelijker met elkaar
om. Op tal van praktische gebieden wordt samengewerkt en
geleerd van elkaars ervaringen. Dat was vroeger vaak wel
anders, zeker vóór de 20e eeuw. Althans, dat idee bestaat
vaak. Toch klopt dat beeld niet helemaal.
Al in de 16e eeuw ontstonden in
Duitsland samenwerkingsverbanden
waarbij lokale congregaties van
verschillende kerkgenootschappen
samen één kerkgebouw deelden.
Zo’n kerkgebouw dat men met
elkaar deelde, werd een simultaneum
genoemd. De samenwerking werd min
of meer als een pragmatische vorm
van beleid gedicteerd door Duitse
vorsten en bestuurders van gebieden
die aanzienlijke aantallen gelovigen
van zowel het katholicisme als het
protestantisme bevatte. Het beleid van
simultaankerken werd ook wel gevoerd
als de regerend vorst zelf behoorde
Mozes en Aäronkerk Amsterdam
tot een minderheidsstroming in zijn
gebied; hij kon zijn eigen overtuiging
dan niet opleggen aan de veel grotere
meerderheid van zijn onderdanen.
In Nederland deed het simultaneum in
de 17e eeuw zijn intrede in de huidige
provincie Limburg. Dat gebeurde na
verovering van een aantal gebieden
door stadhouder Frederik Hendrik,
waardoor de gebieden onder Staats
bewind kwamen. Het gebruik van
de kerk werd geregeld door een
vastgesteld tijdschema. Saillant detail
is dat de kerken meestal werden
beheerd door protestanten. Gebruik
door protestanten werd gezien als
recht, gebruik door katholieken als
een gunst. Zij het opgelegd of door de
omstandigheden daartoe gedwongen,
het zijn vroege voorbeelden van
kerkelijke tolerantie. In Beek deelden
beide denominaties zelfs de pastorie!
Het laatste simultaneum sloot in 1851
in het Limburgse Eijsden.
Koning Lodewijk Napoleon heeft zich
persoonlijk ingezet om conflicten
tussen katholieken en protestanten
op te lossen door het instellen van
een simultaneum. Dit beleid is weinig
succesvol geweest. Een opmerkelijk
voorbeeld van het delen van een
kerk, deed zich voor in Hulst, sinds
1795 onderdeel van Frankrijk. Op
last van Napoleon zelf werd de Sint-
Willibrorduskerk in 1807 letterlijk
gedeeld: de katholieken kregen het
transept en het koor, de protestanten
het schip. Beide delen werden van
elkaar gescheiden door een dikke muur.
Zo kun je ook een kerk samen delen…
Overigens heeft deze merkwaardige
situatie nog voortbestaan tot 1929!
Waterstaatskerk
De benaming waterstaatskerk zal
de meeste mensen niet meer zoveel
zeggen. Het waren kerken die tussen
1824 en 1875 werden gebouwd met
financiële steun van de overheid.

Open Hof Gemeente Rotterdam-Ommoord
Ontwerp en bouw van de kerken werd
gecontroleerd en goedgekeurd door
ingenieurs van het Ministerie van
Waterstaat.
De waterstaatskerken zijn er juist
gekomen omdat het niet mogelijk bleek
overeenstemming te bereiken over het
eigendom en gebruik door katholieken
en protestanten. Men trachtte kerken
eerlijk te verdelen volgens een
proportioneel principe. In de praktijk
weigerden hervormden nogal een s
te vertrekken uit een kerkgebouw
dat eigenlijk was toegewezen aan
katholieken. Uiteindelijk werd besloten
dat een kerkgebouw in handen bleef
van de kerk die het op dat moment
in bezit had, rechtmatig of niet. Ter
compensatie beloofde de overheid
een financiële ondersteuning bij de
bouw van nieuwe kerken en het
onderhoud van oude kerken. In het
zuiden kregen katholieken hun oude
kerkgebouwen vaak terug, in overige
provincies meestal niet. In de meeste
gevallen waren het dus de katholieken
die nieuwe kerkgebouwen betrokken.
In de praktijk kwam het er echter op
neer dat de overheid zulke zware eisen
stelde aan herstel van oude kerken,
dat zij vaak werden gesloopt en er
een nieuwe kerk verrees. Daarom
kwamen vanaf 1848 ook protestantse
kerken in aanmerking voor financiële
steun. Een bekend voorbeeld van
een waterstaatskerk is de Mozes en
Aaronkerk in Amsterdam.
Leopoldskerken
Een bijzondere positie werd ingenomen
door een groepje van vier zogenaamde
Leopoldskerken. Deze werden tussen
1836 en 1838 gebouwd in Meerssen,
Beek, Gulpen en Heerlen. Sinds de
17e eeuw hadden de protestanten in
deze plaatsen gebruik gemaakt van
een simultaneum. Dit werd onder
Belgisch bewind echter afgeschaft.
Koning Leopold I, zelf protestant,
bepaalde in 1835 dat het Belgische
Ministerie van Waterstaat de bouw van
protestantse kerken in deze plaatsen
zou subsidiëren.
Alle vier kerkjes zijn gebouwd in de
neoclassicistische stijl als zaalkerkjes,
met boven de voorzijde een dakruiter.
De kerkjes in Gulpen en Heerlen zijn
gesloopt in resp. 1965 en 1949.
pagina 25
Hernieuwde samenwerking
Anno 2011 werken katholieken en
protestanten weer steeds vaker samen
en gebruiken plaatselijke parochies
en gemeenten hetzelfde kerkgebouw.
Bijvoorbeeld in de Nijmeegse wijk
Dukenburg waar de Protestantse
Gemeente en de katholieke parochie
Johannes en Jacobus gezamenlijk
de Ontmoetingskerk gebruiken.
Deze oecumene in de praktijk wordt
ook doorgevoerd in gezamenlijke
activiteiten en in een gezamenlijke
website.
In Rotterdam-Ommoord is in
februari 2011 zelfs een splinternieuw
kerkgebouw in gebruik genomen dat
gezamenlijk wordt gebruikt door de
Protestantse Wijkgemeente Ommoord
en het Rooms-Katholieke Vicariaat
Ommoord-Zevenkamp. Een mooi,
nieuw kerkgebouw dat is aangepast
aan alle wensen van deze tijd. De
kerk beschikt zowel over een pijporgel
van Pels en Van Leeuwen, als over
een vleugel. Natuurlijk ontbreken
een sterke beamer en moderne
geluidsinstallatie evenmin. Deze
nieuwbouw komt in de plaats van een
ouder kerkelijk centrum dat wegens
de herinrichting van het naastgelegen
winkelcentrum moest verdwijnen.
Toegegeven, wanneer de
omstandigheden dit niet min of meer
noodzakelijk hadden gemaakt, had
een samenwerking vaak langer op
zich laten wachten. Toch is het een
gezamenlijk gebruik uit overtuiging en
niet uit verlegenheid. Zonder dwang
of een heilig moeten zoals in vroeger
tijden. /MW

Er zijn orgels…
én er bestaan orgels van Steendam
Jarenlang vakmanschap en liefde voor het vak
laten de kwaliteit van onze handgemaakte orgels
tot grote hoogten stijgen. De Steendamorgels
worden tot 9 meter hoogte in eigen atelier
afgebouwd, dus het plaatsen en afmonteren
in uw kerk gaat veel sneller en bezorgt
aanmerkelijk minder overlast. En… het is op die
manier nog een stuk voordeliger ook! Duurzame,
eersteklas materialen en een doordachte
constructie geven elk Steendamorgel precies die
kwaliteit en draagkrachtige toon, waar u naar
zoekt.
Ambts en liturgische gewaden voor priester,
predikant, pastoraal werkende en misdienaar.
Lezenaars-, kansel en altaarkleden.
Reinigen en reparatie.
Avondmaal en altaarlinnen.
Stoffen en materialen voor het zelf
vervaardigen van gewaden en kleden.
Op maat gemaakt en exact volgens uw wensen.
Wij hebben een coöperatieve samenwerking met
een team ervaren Tsjechische orgelbouwers.
Onze orgels zijn in heel Nederland en in
diverse buurlanden te vinden. Tevens hebben
wij tweedehands orgels die aangepast kunnen
worden aan uw situatie. Wij geven zelfs 15 jaar
garantie. Een orgel van Steendam klinkt naar een
nadere kennismaking.
Belt u ons voor een geheel vrijblijvende
afspraak of kijk op onze uitgebreide
website.
Collectebonnen
een beproefd systeem
Graag informeren wij u vrijblijvend over
mogelijkheden en fi scale voordelen van het gebruik
van collectebonnen ten gunste van uw kerk.
Tevens ontvangt u modellen en een bestelformulier.
De waarde van de bonnen bepaalt u zelf.
Informeer en bestel bij:
Jarenlang vakmanschap en liefde voor het
kwaliteit van onze handgemaakte orgels t
stijgen. De Steendamorgels worden tot 9
eigen atelier afgebouwd, dus het plaatsen
uw kerk gaat veel sneller en bezorgt aanm
overlast. En… het is op die manier nog ee
ook! Duurzame, eersteklas materialen en
constructie geven elk Steendam orgel prec
en draagkrachtige toon, waar u naar zoek
Op maat gemaakt en exact volgens uw w
Wij hebben een coöperatieve samenwerki
ervaren Tsjechische orgelbouwers. Onze o
Nederland en in diverse buurlanden te vin
Tevens hebben wij tweedehands orgels d
worden aan uw situatie. Wij geven zelfs 1
Een orgel van Steendam klinkt naar een n
Belt u ons voor een geheel vrijblijvende a
onze uitgebreide website.
www.orgelmakerijsteendam.nl
Westerdijkstraat 21
9983 PR Roodeschool
tel. 0595-412261
Thema Media
collectebonnen
Postbus 2096, 2002 CB Haarlem
tel (023) 517 83 27 of (023) 517 83 28
fax (023) 55 333 57
info@collectebonnen.nl - www.collectebonnen.nl
(onderdeel van StyleMathôt, grafi media-specialist)
www.orgelma
Westerdijkstr
9983 PR Rood
tel. 0595-4122
Steendam-adv-190x133.indd 1 11-02-2011 09:07:49

Kerkennieuws
Amersfoort: Joriskerk
De deuren van de gerestaureerde St.-
Joriskerk in Amersfoort zijn eind oktober
weer opengegaan.
Windeld van den Brink
De Joris is tien maanden dicht geweest
voor een grondige restauratie. Nadat vorig
jaar de kapconstructie vanwege de bonte
knaagkever was gerestaureerd, is nu het
hele pleisterwerk van plafond en muren
vernieuwd. Op donderdagavond 8 december
wordt de kerk officieel heropend.
Christelijke Gereformeerde
Kerk in Breda
Het kerkgebouw van de Christelijke
Gereformeerde Kerk in Breda is onlangs
opnieuw in gebruik genomen.
Er vond een grote verbouwing plaats. De
kerkzaal is verkleind, de vrijgekomen ruimte
is ingeruild voor meer zalen die bestemd
zijn voor missionair werk en andere
activiteiten. Banken maakten plaats voor
stoelen, zodat de kerkzaal multifunctioneel
is voor de gebruikers. De CGK in Breda
telt 87 leden, die ook hun steentje hebben
bijgedragen aan de restauratie.
Andreasgemeente
Broeksterwoude
De Christelijke Gereformeerde
Andreasgemeente in het Friese
Broeksterwoude kerkt sinds eind augustus
in een vernieuwd kerkgebouw.
Het gebouw is het afgelopen jaar uitgebreid
met diverse vergaderruimten. Het
vernieuwde kerkgebouw is op 26 augustus
in gebruik genomen. In de gemeente
Broeksterwoude staat nog een tweede CGKgemeente.
PKN Den Haag sluit kerken
In de hofstad sluiten de komende jaren
minstens zeven kerken, eigendom van de
protestantse gemeente Den Haag.
De veertien wijkgemeenten worden
teruggebracht tot vier gemeenten, waardoor
de gemeente de financiële tekorten hoopt op
te vangen. Reden van de sluiting is dat het
aantal leden terugloopt en daarmee ook de
inkomsten. In 1950 had de Haagse gemeente
nog 201.000 leden, in 2009 waren er nog
26.000 over.
Karmel Dordrecht dicht
De karmelieten in Nederland heffen de
Karmelcommuniteit van Dordrecht op.
Het kloostergebouw komt te koop te
staan. Dat heeft het bestuur van de roomskatholieke
parochie Onze Lieve Vrouw
van de Berg Karmel bekendgemaakt.
De karmelieten hadden drie kloosters:
Aalsmeer, Amstelveen en Dordrecht.
De bemensing van deze locaties is een
probleem. Om die reden streeft het
bestuur naar één locatie in het westen. De
Karmelkloosters staan bekend als centrum
voor spiritualiteit.
Elspeet: nieuw orgel
De Gereformeerde Gemeente in Elspeet
krijgt een nieuw orgel.
Het instrument, dat een krappe 300.000
euro gaat kosten, is geschonken door een
gemeentelid. Het orgel wordt gebouwd
door de firma Škrabl uit Rogaska Slatina
(Slovenië). Het krijgt de beschikking over
22 stemmen. De oplevering is gepland voor
december 2012.
pagina 27
Elspeet: Oud Gereformeerd
De Oud Gereformeerde Gemeente in
Nederland (OGGiN) te Elspeet heeft een
verenigingsgebouw aangekocht als eigen
kerkgebouw.
Het gebouw diende voorheen
als oefenruimte voor de lokale
muziekvereniging. De gemeente telt
ongeveer 75 leden en doopleden.
Grote Kerk Epe
Het interieur van de Grote Kerk in Epe
wordt vanaf maart 2012 geschikt gemaakt
voor multifunctioneel gebruik.
Na de restauratie en de herinrichting is
het houden van lezingen en concerten een
stuk eenvoudiger. De kerk krijgt nieuwe
toiletgroepen, een nieuwe keuken en
tochtsluizen bij de ingang. Tegelijkertijd
wordt het pleisterwerk aan muren en
gewelven schoongemaakt. De kerk en het
orgel zijn in de restauratieperiode niet
bruikbaar.
Stoof terug in Hallum
Na een jaar restaureren vond dit najaar
de heringebruikname van de Hallummer
kerk plaats.
Het kerkgebouw behoort bij de Protestantse
Gemeente van Mariëngaarde. De grote Sint
Maartenkerk heeft in zijn lange geschiedenis
heel wat uitbreidingen en restauraties
ondergaan. Het oudste deel van de kerk
bevindt zich aan de noordelijke zijde en is
van omstreeks 1100. De kerk is bijzonder
vanwege de haakse aanbouwen van
kapellen aan zowel de noord- als zuidzijde.
Uniek is verder de terugkeer van de stoof,
zij het op moderne wijze. Kerkgangers
kunnen hun voeten zetten op een vierkante
buis die aangesloten is op de CV-installatie.
Koude voeten zijn daarmee definitief
verleden tijd in Hallum.

Kerkennieuws
Hardinxveld-Giessendam
Op 7 oktober namen de vrijgemaakt
gereformeerden hun nieuwe kerkgebouw,
De Bron, in gebruik.
De eerste paal voor de bouw van de
kerk werd op 3 maart 2010 geslagen. De
kerk heeft een kerkzaal met een groot
podium en biedt ruimte aan bijna 600
kerkgangers. Uniek is de bouwcombinatie:
onder hetzelfde dak zijn namelijk een
kinderdagverblijf en twaalf appartementen
voor starters gerealiseerd.
Restauratie Helenaveen
De restauratie van de Protestantse Kerk in
het Brabantse Helenaveen (NB) is bij het
ter perse gaan van dit nummer afgerond.
De kerk uit het jaar 1867 vormt, samen
met de nabij gelegen predikantswoning
en de naastgelegen zondagsschool, een
rijksmonument. De restauratie was nodig
vanwege de verzakking van het gebouw
door de veenlagen in de bodem. Daarom
is de fundering grondig aangepakt. Verder
is metsel-, binnen- en buitenstucwerk
hersteld. Ook de torenuurwerkinstallatie, de
kapconstructie, het lei, lood- en zinkwerk en
de stalen opvangconstructie onder de spits
kregen een opfrisbeurt.
Kerk IJmuiden-West 100 jaar
De kerk van de hervormde gemeente
IJmuiden-West, de Nieuwe Kerk, bestaat
dit jaar honderd jaar.
Teun Hoek
In de kerk is een tentoonstelling
opgezet, ‘100 jaar Nieuwe Kerk’ en er
is een jubileumboek gepresenteerd. Het
kerkgebouw is in 1911 ontworpen door de
Londense architect W.F. Forsyth, die koos
voor een gebedshuis in neogotische stijl.
Inmiddels is de kerk een rijksmonument.
Restauratie toren in Lieren
De toren van de Gereformeerde Kerk
(behorend tot de Protestantse Kerk) in het
Gelderse Lieren is de afgelopen maanden
gerenoveerd.
Onder meer het aanbrengen van een
ondersteunende staalconstructie, een
nieuwe houten torenspits en het dichten
van scheuren in de toren behoorde tot de
werkzaamheden. Het kerkgebouw dateert
uit de jaren dertig van de vorige eeuw.
Twee jaar geleden is de kerkzaal reeds
geheel aangepakt door het aanbrengen van
een nieuwe vloer en een nieuw liturgisch
centrum.
GG Krabbendijke 175 jaar
Afgelopen najaar is het 175 jaar geleden
dat de Gereformeerde Gemeente van
Krabbendijke werd geïnstitueerd.
Op 24 juli 1836 kwamen de eerste mensen
bijeen in een werkplaats in het dorp.
In 1907 voegde de gemeente zich bij de
Gereformeerde Gemeenten. Het huidige
kerkgebouw aan de J. W. Frisostraat
dateert uit 1929. Deze kerk werd sindsdien
meerdere malen gerenoveerd en uitgebreid.
Binnenkort neemt de gemeente een nieuw
orgel, gebouwd door de firma Kaat & Tijhuis
te Kampen, in gebruik. De gemeente telt nu
meer dan 2000 leden en doopleden.
Oude Kerk Lunteren
De Oude Kerk in Lunteren ondergaat
momenteel een grote opknapbeurt.
De kerk werd helemaal leeggehaald, waarna
vloerverwarming, een hardstenen vloer
en een luchtbevochtigingsinstallatie zijn
aangebracht. Na de werkzaamheden komen
de banken terug, zij het in een andere
opstelling, zodat ‘blinde’ plekken definitief
verdwijnen. De PKN-gemeente heeft iedere
zondagmorgen zo’n 700 kerkgangers. Vanaf
18 december kunnen zij weer gebruik
maken van het godshuis.
De Moeting in Niawier
Eind oktober werd voor het laatst een
eredienst gehouden in kerkgebouw De
Moeting in het Friese dorpje Niawier.
De diensten daar werden gehouden door
de protestantse gemeente te Metslawier-
Niawier. De gemeente stoot het bedehuis
af omdat het onderhoud van vier
kerkgebouwen financieel niet meer op te
brengen is. In april 2011 zijn de hervormde
en de gereformeerde kerken van Metslawier

en Niawier gefuseerd. Het sluiten van de
voormalige gereformeerde kerk betekent
niet het einde van erediensten in Niawier.
Eens per twee weken zal een dienst worden
gehouden in het vernieuwde dorpshuis.
CGK Oud-Beijerland
De Christelijke Gereformeerde Kerk (CGK)
in Oud-Beijerland is bezig met een stevige
uitbreiding van het kerkgebouw.
De kerkzaal wordt geïsoleerd en voorzien
van een geïsoleerd dak. Daarnaast komt er
achter de kerk een zalencomplex van 475
vierkante meter, waardoor meer ruimte
ontstaat voor kerkelijke activiteiten. Door
ruimtegebrek week men voor dit soort
activiteiten de afgelopen jaren uit naar
andere ruimtes. Eind december moet de
verbouwing gereed zijn, waarna de 543
leden van de gemeente er volop gebruik van
kunnen maken
Baptisten Papendrecht
De Vrije Baptisten Gemeente Papendrecht
(VBG) bestaat dit jaar 25 jaar.
De VBG werd in januari 1986 opgericht
vanuit een evangelisatiepost. De gemeente
kerkt nu in het gebouw van De Lage Waard,
locatie Burgemeester Keijzerweg. Door
ruimtegebrek zoeken de baptisten naar
nieuwe huisvesting in Papendrecht.
Magnalia Deïkerk Schiedam
Eind september gingen de deuren van de
Schiedamse Magnalia Deïkerk voor het
laatst voor een kerkdienst.
Na de vorming van de Protestantse Kerk
in Nederland (PKN) in Schiedam is in
2008 besloten dat voor Schiedam-Stad
gekerkt zou gaan worden in de Grote of
Sint Janskerk en de Vaste Burgkerk. De van
oorsprong gereformeerde Magnalia Deïkerk
werd daarmee overbodig. De PKN Schiedam
zoekt nog naar een passende bestemming.
Magnificatkerk Tiel
De Magnificatkerk in Tiel, waar de
Gereformeerde Kerk vrijgemaakt
samenkomt, is uitgebreid.
Het bedehuis was te klein geworden voor
de gemeente, die 200 leden telt. Door de
verbouwing is er meer ruimte gekomen voor
onder andere jeugd- en jongerenactiviteiten.
De totale kosten van de uitbreiding
bedroegen 140.000 euro.
Nieuwe wijkgemeente
Veenendaal
In de Veenendaalse nieuwbouwwijk
Dragonder-Oost/Veenendaal-Oost is de
negende wijkgemeente ontstaan binnen
de plaatselijke Hervormde gemeente.
De opbouw van de gemeente begon in
2005, toen de eerste woningen in de wijk
in gebruik werden genomen. De bevolking
van de wijk bestaat vooral uit jongeren en
jonge gezinnen. De gemeente wil daarom
oog hebben voor de jeugd en een missionair
karakter uitstralen.
Gummaruskerk Wagenberg
In Wagenberg zijn de steigers die
maandenlang rondom de toren stonden,
afgebroken.
Tevoorschijn kwamen een opnieuw
gevoegde toren en een compleet
gerestaureerd kerkgebouw. De Heilige
Gummaruskerk is compleet voorzien van
nieuwe leien, terwijl aan de binnenkant
alles opnieuw is geschilderd. Door
de architect zijn in oude verflagen de
oorspronkelijke kleuren teruggevonden. Dat
heeft de kerk een sjieke uitstraling gegeven.
De komende tijd zal aan de buitenkant
van het kerkgebouw nog het nodige
werk worden verricht. De historie van de
gemeente gaat, volgens de legende, terug
tot 714. Toen heeft de heilige Gummarus het
plaatsje Lier gesticht en is daar de kerk aan
hem gewijd.
Kerk Woubrugge
pagina 29
Het herstel van het fundament van de
Dorpskerk van Woubrugge kan nog niet
van start.
De operatie kost 1,2 miljoen euro, maar de
plannen staan even op een laag pitje. Dit
omdat de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed eerder dit jaar een subsidieaanvraag
afwees. De heipalen onder de kerk zijn
aangetast door palenpest, een bacterie die
de grenen palen opeet. Zo´n proces is min
of meer natuurlijk en voltrekt zich over
een periode van eeuwen. Ingrijpen is nu
echter bittere noodzaak, omdat de kerk de
afgelopen 25 jaar elk jaar 1,2 millimeter
naar de zuidkant verzakt. Daardoor staat
het gebedshuis nu 27 centimeter uit het lood
staat.
Evangelische Gemeente
Zevenhuizen
De Evangelische Gemeente ‘De
Levensbron’ in Zevenhuizen gaat
uitbreiden.
De afgelopen jaren groeide de kerkelijke
gemeente in aantal leden. Uitbreiding
was daardoor onafwendbaar. Het nieuwe
gebouw verrijst op dezelfde locatie als waar
nu de kerkgangers samenkomen. De kerk
krijgt een landelijke uitstraling, passend
bij de omgeving. In mei 2012 moet het
gebedshuis plaats bieden aan zo’n 450
mensen.
(Bouw)nieuws over
uw kerk?
Meldt het ons:
kerkmagazine@insitemedia.nl

Kerkmagazine jaargang 2, nummer 4
Landelijke kerkenbeurs Kerk &
Gemeente
Op 30 en 31 maart 2012 heeft in de Utrechtse Jaarbeurs
de derde editie plaats van de beurs Kerk & Gemeente. De
grootste Nederlandse vakbeurs voor kerkrentmeesters,
beheerders, kosters , bestuurders, kerkenraden etc. De
beurs wordt elke twee jaar georganiseerd. Voorgaande
twee edities waren met ruim 3.000 bezoekers een groot
succes. Meer dan 150 bedrijven en organisaties zijn
aanwezig met een stand. Een uitstekende gelegenheid om
u te laten informeren over facilitaire zaken voor kerken.
www.kerkengemeente.nl
Kennisbank voor monumenten
Wanneer u een monumentale kerk beheert, is het altijd
raadzaam u te laten adviseren door partijen die deskundig
zijn op het terrein van restauratie en onderhoud van uw
kerk. Wel biedt de website monumenten.nl een schat aan
informatie omtrent regelgeving, technieken en nieuwste
ontwikkelingen. Een website van het Restauratiefonds en
een initiatief van o.a. de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed.
www.monumenten.nl
Uw kerk ook duurzaam?
Een bijzonder uitgebreide website met heel veel informatie
over het begrip duurzaamheid in de praktijk brengen.
DuurzameKerk.nl bevat nieuwsberichten over het thema
duurzaamheid, artikelen over initiatieven van lokale
gemeenten en tips om mee aan de slag te gaan. Op de
website kan bovendien een quick scan worden uitgevoerd
waarmee men in beeld kan brengen hoe duurzaam de
eigen gemeente is. Daarnaast staan er op de site tal van
links naar kerken en aanverwante websites over het thema
duurzaamheid. De website is ontwikkeld binnen het
oecumenisch programma ‘Werken aan een Geloofwaardige
Economie’ van DISK< Oikos en KerkinActie.
www.duurzamekerk.nl
Behoud van religieus erfgoed
Op de website van de Stichting Kerkelijk Kunstbezit
in Nederland (SKKN) vind u een schat aan informatie
over Nederlands religieus erfgoed. Vanzelfsprekend veel
informatie over de stichting zelf en over achtergronden bij
erfgoedstukken. Daarnaast is er een grote databank met
religieus erfgoed dat ter overname wordt aangeboden,
voornamelijk uit Rooms Katholieke kerken. SKKN biedt
de goederen niet zelf aan, maar bemiddelt bij koop of
overname. Het primaire doel is het religieus erfgoed
te behouden in zijn oorspronkelijk functie. Aanvragen
van particulieren of van buiten Nederland worden nooit
gehonoreerd.
www.religieuserfgoed.nl

Task Force Toekomst Kerkgebouwen
De Task Force Toekomst Kerkgebouwen is een landelijk
opererend burgerinitiatief dat zich inzet voor behoud van
kerkgebouwen en kloosters. De Task Force vraagt hiervoor
actief aandacht van maatschappij, bestuur en politiek en
helpen met het geven van informatie, steun en expertise
aan lokale groepen en instellingen die zich op een bevlogen
manier voor behoud van kerkgebouwen en kloosters
inzetten. De Task Force is niet gebonden aan enige kerkelijke
of maatschappelijke geleding en werkt belangeloos, vanuit
de overtuiging dat er altijd een betere oplossing dan sloop te
vinden is.Task Force Toekomst Kerkgebouwen is erkend als
goed doel en heeft de ANBI-status.
www.toekomstkerkgebouwen.nl
Database Nederlandse kerkgebouwen
pagina 31
Reliwiki is een website die wint aan bekendheid maar
het verdient nog even extra onder de aandacht worden
gebracht. Niet zozeer een nuttige website voor kerkelijke
beheerszaken, maar wel leuk om rond te snuffelen. Zoek
uw eigen kerk op, of de kerk van uw jeugd. U kunt zelf
mee bouwen aan deze website door informatie of foto’s
toe te voegen aan kerken die u kent.
www.reliwiki.nl
Foto’s gezocht
“
Afblijven - thee
van de dominee
In kerken kun je soms prachtige, hilarische dingen aantreffen. Een
opmerkelijk briefje op de preekstoel, in de keuken, de meterkast, het
orgel of een lichtknopje. Of het betere hobby- of kluswerk in en rond het
kerkgebouw. Wij zagen eens een briefje op een blikje in de keuken van een
kerk: ‘Afblijven - thee van dominee’. Of een briefje in de hal van een kerk:
‘Eerst linker lichtknopje, daarna pas rechter’. Kortom, een mooi stilleven
gecreëerd door een kerkelijk werker die niet voor één gat te vangen is!
Foto’s kunt u sturen naar:
redactie@kerkmagazine.nl
Gefotografeerd in de Grote- of Sint Janskerk in Gouda.

Kerkenbeheer actueel
Boekhouder licht kerk op
Hij deed het zo slim, dat niemand
het merkte. De boekhouder van de
Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) van
Zeewolde wordt ervan verdacht vanaf
2006 voor in totaal 360.000 euro te hebben
verduisterd.
Geld, dat was bestemd voor onder andere
de afdracht aan de landelijke kerk en de
aflossing van het kerkgebouw verdween
naar rekeningen van de onderneming van
de boekhouder. Hij gebruikte dat geld
vervolgens voor zakelijke verplichtingen,
bleek uit onderzoek.
De boekhouder is per direct uit zijn functie
ontheven en tegen hem werd aangifte
gedaan wegens diefstal en valsheid in
geschrifte. De politie heeft de zaak in
onderzoek. De man werkte met vervalste
bankafschriften. Om die reden kwam de
fraude niet eerder dan dit jaar aan het licht.
De verdenking ontstond bij de kascontrole
over het jaar 2010. Toen werd duidelijk
dat de gemeente de verplichte afdrachten
aan de landelijke kerk niet had voldaan,
terwijl deze wel waren opgenomen in
de boekhouding en de jaarstukken.
Inmiddels liet de gemeente beslag leggen
op de rekeningen van de penningmeester
om eventueel resterend geld terug te
vorderen. De gemeente is tijdens een
gemeentevergadering geïnformeerd over
de kwestie. ‘In de kerkgemeenschap doen
we heel veel op basis van goed onderling
vertrouwen’, zegt woordvoerder Ernst
Cramer. ‘Dat vertrouwen loopt hierdoor een
klap op.’
Bron: Nederlands Dagblad
Einde stijging Kerkbalans
Er lijkt een einde te zijn gekomen aan de
stijgende opbrengsten van Kerkbalans.
Minder mensen geven nog steeds meer,
maar het is niet genoeg om de giften van
de afhakers te compenseren.
“De totale opbrengst van Kerkbalans 2011
van de gemeenten aangesloten bij de
Protestantse Kerk in Nederland bedraagt
bijna € 193 miljoen. Dat is 0,8% lager dan
in 2010. (…) We moeten er dus vanuit gaan
dat er daadwerkelijk een einde is gekomen
aan de stijgende trend van de Kerkbalans
inkomsten. In 2010 was er vermoedelijk nog
een stijging van 0,4%.”
Dit schrijft de Raad voor de Plaatselijke
Geldwerving (RPG) in zijn pas verschenen
verslag over de Actie Kerkbalans 2011, die
begin dit jaar werd gehouden.
Zoals ieder jaar weer, blijkt ook nu dat
mínder mensen méér geven, aldus het
verslag. Volgens de SMRA daalde het
ledental van de Protestantse Kerk van 1
januari 2010 tot 1 januari 2011 met 2,5%.
De gemiddelde toezegging per lid bedraagt
in 2011 ruim € 94, terwijl per lid in 2010
een kleine € 93 werd bijgedragen. Dit jaar
is het aantal gemeenten dat een daling in
inkomsten constateert (51%) wat groter dan
de gemeenten met een inkomstenstijging
(46%). Van de stijgers verklaart 40% de
stijging uit een andere aanpak van de actie
Kerkbalans.
Kerksluiting
Mooi voor de uitgever, maar overigens
typisch jammer: een nieuw handboek
over sluiting en herbestemming van
kerkgebouwen loopt als een trein. ‘Meer
dan hout en steen’ heet het.
Sommige kerkgenootschappen hebben geen
last van krimp en kerkverlating. Overal
in het land verschijnen ook weer nieuwe
en grote kerkgebouwen. Maar vooral in
de Protestantse Kerk in Nederland en
in de Rooms-Katholieke Kerk zullen de
komende jaren honderden kerken moeten
worden gesloten. Auteurs met ervaring
op dit terrein, afkomstig uit protestantse
en katholieke kringen, schreven een
handboek dat kerkbesturen moet helpen om
kerksluiting goed te regelen.
Het nieuwe handboek is behoorlijk
compleet. Het besteedt aandacht aan
praktische zaken die moeten worden
geregeld. Vooral het proces dat aan een
sluiting voorafgaat wordt uitgebreid
besproken. Een kerkgebouw is ‘meer dan
hout en steen’ en veel gemeenteleden
ervaren het sluiten van een kerkgebouw
als een verlies. Daarom leidt het
besluitvormingsproces vaak tot heftige
emoties en vraagt het veel tact om mensen
met bezwaren niet te verliezen. In het
handboek staan liturgische suggesties
voor de laatste dienst in een kerk. De
praktijkverhalen zorgen ervoor dat de
soms theoretische beschouwingen concreet
worden.
Harry Bisseling, Henk de Roest &
Peet Valstar, Meer dan hout en steen.
Zoetermeer: Boekencentrum, 2011. ISBN 978
90 2392631 3. € 24,50.

Ledenaantallen
De Protestantse Kerk (PKN) telt mogelijk
minder leden dan werd aangenomen. En
het ledenaantal van de Rooms-Katholieke
Kerk zou enigszins geflatteerd zijn om
mensen het te veel moeite vinden om zich
te laten uitschrijven.
De PKN telt waarschijnlijk niet ruim 2
miljoen leden, maar 1,9 miljoen. Exacte
gegevens over het ledental kunnen pas in
het voorjaar van 2012 worden gegeven.
Het nieuwe ledenaantal komt aan het
licht door de realisatie van het nieuwe
ledenregistratiesysteem van de kerk. Hieruit
blijkt dat de kerk beduidend minder ‘andere
leden’ heeft (vrienden, sympathisanten
of partners van kerkleden), maar meer
doopleden en belijdende leden. Het
merendeel van de protestantse gemeenten
maakt inmiddels gebruik van het nieuwe
ledenregistratiesysteem dat in totaal 3,5
miljoen euro heeft gekost. Dat is twee ton
minder dan begroot. De kosten voor het
systeem verdient de kerk binnen vier jaar
weer terug omdat het nieuwe systeem in
gebruik per jaar acht ton goedkoper is dan
oudere systemen.
Katholieken die zich willen laten
uitschrijven worden afgeschrikt door de
rompslomp die daarmee gepaard gaat. Dat
blijkt uit reacties die bij de Provinciale
Zeeuwse Courant binnenkwamen op
het onderzoek naar kerkelijkheid in
deze provincie. Als gevolg hiervan zijn
de ledentallen van de Rooms-Katholieke
Kerk enigszins geflatteerd te noemen.
Bijna de helft van de Zeeuwen gaat
inmiddels niet meer naar de kerk. In 1993
behoorde nog ongeveer driekwart van de
Zeeuwen tot een van de protestantse kerken
of tot de Rooms-Katholieke Kerk.
Koperdieven actief bij kerken
Kerken zijn vaker doelwit van
koperdieven. Het aantal diefstallen in en
bij kerken stijgt explosief. De afgelopen
jaren sloegen dieven in totaal zo´n 300
keer per jaar toe.
Van het kerkgebouw van de Hersteld
Hervormde Gemeente in Sint Annaland
haalden zij 24 tot 30 meter koperen
bliksemafleider weg. Van een kerk in het
Drentse Nieuw-Amsterdam
verdwenen twee regenpijpen. Door de
melding van een oplettende pasant kom
de politie hier de vermoedelijke koperdief
aanhouden.
De politie waarschuwt tegen de koperdieven
en geeft tips om diefstal te voorkomen.
Bliksemgeleiders kunnen worden beveiligd
door anti-inbraakstrips die met speciale
schroeven aan de muur kunnen worden
bevestigd. Koperen hemelwaterafvoeren
kunnen worden vervangen door onder
andere een bruine pvc-hemelwaterafvoer.
Deze heeft bijna dezelfde kleur als de
originele koperen afvoer.
Ook het Bisdom van ’s-Hertogenbosch roept
parochies op extra alert te zijn nadat
koperdieven op enkele plaatsen in het
bisdom koperen regenpijpen stalen. Het
bisdom heeft de politie gevraagd om tijdens
het surveilleren een oogje in het zeil te
houden. Ook buurtbewoners wordt gevraagd
eventuele onregelmatigheden, vooral ’s
avonds en ’s nachts, te melden bij de
parochie en de politie, ook al leidt aangifte
bij de politie niet direct tot het oppakken
van de dader(s).
Registratie
pagina 33
In november besprak de synode van
de PKN de Eindrapportage Project
LedenRegistratie Protestantse Kerk
(LRP). Conclusie: het LRP-systeem is
een goed werkend, veilig, stabiel en
gebruiksvriendelijk systeem dat binnen
het gestelde budget en de tijdsplanning is
gerealiseerd.
De eindrapportage geeft een beschrijving
van de planning, bouw en implementatie
van het systeem, dat tot het doel had om
te komen tot een goed werkend systeem
voor de ledenregistratie van de Protestantse
Kerk. De kleine synode had daarvoor
in november 2009 een plan van aanpak
vastgesteld en een budget van 3,7 miljoen
euro beschikbaar gesteld. Het project is
volgens het plan van aanpak gerealiseerd
door een projectteam en na realisatie
overgedragen aan de dienstenorganisatie.
Het systeem voldoet aan de criteria en eisen
die de Protestantse Kerk in Nederland in de
kerkorde heeft vastgelegd over het landelijk,
gemeenschappelijk systeem voor de
ledenregistratie; het voldoet ook aan andere
en reguliere eisen die aan een dergelijk
systeem gesteld worden (Wet Bescherming
Persoonsgegevens, SILA).
In de eindrapportage wordt vermeld
dat de conversie van 1500 gemeenten
heeft plaatsgevonden en er 8.000 actieve
gebruikers van het systeem zijn. Duizenden
gebruikers zijn getraind door tientallen
vrijwilligers. Inmiddels is reeds een
verbeterde versie van het systeem in
gebruik genomen (versie 1.1); een verdere
verbetering zal eind november 2011 het licht
zien (versie 2.0).

KIJK- EN LUISTERVERBINDINGEN VIA • TELEFONIE • KABEL • INTERNET
sIKN verbindt
Gemeenteleden en parochianen die niet naar de kerk kunnen komen, in een ziekenhuis verblijven
of op vakantie zijn, kunnen de dienst of viering dankzij het kerkomroepnetwerk van sIKN toch
meebeleven. We bieden kijk- en luisterverbindingen voor alle kerken in heel Nederland.
Omdat de wensen en mogelijkheden met betrekking tot techniek en budget voor iedere kerk
uniek zijn, levert sIKN altijd maatwerk. Kundige vrijwilligers vertegenwoordigen ons in de kerken,
informeren en adviseren kerkenraden over de meest passende oplossing en zorgen voor de
installatie van de juiste apparatuur.
Meer weten over de kijk- en luisterverbindingen van sIKN?
Bezoek onze website www.sikn.nl
Uw kerk ook op kerkomroep.nl?
Ga naar www.kerkomroep.nl en meld u vandaag nog aan!
www.kerkomroep.nl • info@kerkomroep.nl
sIKN
sIKN
Kerkdiensten online
Beleef de verbinding
Kerkomroep.nl is hét platform voor online
kerkdiensten uit heel Nederland. Inmiddels
zijn de diensten en vieringen van ruim 1800
kerken in Nederland hier te vinden. Maar
kerkomroep.nl is een website met ambitie. We
zijn hard op weg om de diensten en vieringen
van alle kerken in Nederland via kerkomroep.
nl uit te kunnen zenden. Het houdt bovendien
niet op bij geluid, want op Kerkomroep zijn ook
diensten te volgen in geluid én beeld. Daarmee
kunnen gemeenteleden en parochianen de
verbinding nog persoonlijker beleven.
Kerkomroep.nl

Donatus verzekert vertrouwd
Donatus verzekert kerkgebouwen en alles wat
daarbij hoort. Zoals doopvonten, kanselbijbels
en orgels. Ook voor vrijwilligers en werkers in
kerkelijke dienst hebben we passende verzekeringen.
Donatus is een betrokken specialist. Klein
genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot
genoeg om met een gerust hart uw verzekeringsbelangen
aan toe te vertrouwen. Donatus is een
onderlinge verzekeringsmaatschappij zonder
winstoogmerk. Samen met u zorgen we ervoor
dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze
kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Sacramentskerk, Nijmegen
Deze prachtige sacramentskerk is onderdeel van het nieuwe kloostercomplex Brakkenstein in Nijmegen. Met oog voor detail en kwaliteit!
Uitgebreide geluidsinstallatie, optimale
spraakverstaanbaarheid, live muziekweergave,
mengpaneel, truss voor uitlichting podium,
beamers, regiemeubel met uitgebreide
bedieningsfaciliteiten, ringleiding
Optimale spraak, stereo muziekversterking,
design microfoons, digitaal gestuurde
luidsprekers, bestuurbare camera’s, video
processing, DVD registratie, beamer, digitaal
geluidssysteem met presetbediening, ringleiding
Gereformeerde Kerk Nieuwendijk (NB)
Een ruime kerkzaal (kruiskerk) met veel zitplaatsen.
Hersteld Hervormde Kerk (HHK), Werkendam
Sinds april is de verbouwde kerk met aangebouwde zalen volledig in gebruik genomen. De geluidsinstallatie is een onopvallend maar belangrijk onderdeel.
Automatisch regisserende
spraakinstallatie, draadloze microfoons,
ringleiding, eenvoudige bediening bij koster,
draadloze kerkradio, zaalversterking
Ridderkerk: Kaartenmakerstraat 18, 2984 CB; Tel. 0180 41 46 00
Zwolle: Baileystraat 2a, 8013 RV; Tel. 038 785 19 77
www.schaapsound.nl info@schaapsound.nl