hoe het groeide.indd - Bond Beter Leefmilieu

Hoe het groe de…
"pioneers over de natuur- en milieubeweging in de jaren '60 -'70"
27 mei 2005 om 19u - Stadhuis Oudenaarde
Pioniers over de milieubeweging in de jaren ‘60 - ‘70

“Don’t look back” bracht Peter
Tosh eind jaren tachtig aan de
top van de hitlijsten. Blijkbaar
hebben milieubeschermers
wel wat met die legendarische
Wailer gemeen, want achteromkijken
is ook niet onze gewoonte:
als milieubeweging zijn we
bij uitstek bekommerd om en
bezig met de toekomst. Die van
onze kinderen, kleinkinderen en
al wie na hen komt ...
Toch kan af en toe even
achteromkijken ook voor
ons geen kwaad. Nu de
milieubeweging haar eerste
eeuwfeest nadert, wordt het
zelfs hoog tijd om ons om
onze eigen geschiedenis te
bekommeren. Want in al onze
ijver voor de toekomst, vergeten
we ons eigen verleden. En dat is
niet goed, want het enige waar
wij als mens uit kunnen leren, is
tenslotte de geschiedenis.
Gelukkig heeft men dat intussen
wel begrepen. Onder de niet
aflatende impuls van Lieve
Vandeneede, de bibliothecaris
van het BBL-infocentrum,
begon de milieubeweging
enkele jaren geleden haar
eigen archieven te verzamelen.
Affiches, dossiers, verslagen,
foto’s... Alles wat een beeld kan
2
geven van wat we deden en
waren, komt bij het Amsab-ISG
terecht, de archiefinstelling die
met dergelijke dingen inmiddels
een kwarteeuw ervaring heeft
opgebouwd. En omdat de milieubeweging
in Vlaanderen nog
net geen 100 jaar oud is, en
omdat Bond Beter Leefmilieu
nog net geen 35 jaar bestaat, maar
omdat het Amsab dit jaar wél
zijn vijfentwintigste verjaardag
viert, is deze avond er gekomen.
Een avond waarop we een
tipje lichten van de sluier die
nog over onze geschiedenis
hangt. Vandaag richten we ons
vooral op de jaren ‘60 en ‘70.
Onze salongasten hebben toen
allemaal hun sporen verdiend.
Moderator Kristel Mariën, omdat
ze toen geboren is, de anderen
omdat ze toen op één of andere
groene barricade stonden.
Wij danken u van harte voor uw
aanwezigheid en wensen u een
aangename avond toe.
werd. Guido was er al in 1971
met zijn Centrum voor
Natuurbeschermingseducatie
(CVN) bij toen BBL in Brussel
officieel opgericht werd. Maar
nu nam hij dus zelf het stuur
in handen. Zijn bewind wordt
verkeerdelijk wel eens gezien
als iets meer behoudsgezind
en iets minder op actie gericht.
Maar dat zou onrecht doen aan
de vele acties waarvoor Guido
zich niet aflatend heeft ingezet.
We denken hierbij onder
andere aan de pioniersacties
voor het Peerdsbos en rond de
Progilfabriek.
In de jaren na zijn voorzitterschap
dook Guido steevast
op in adviesorganen die
door de overheid werden
opgericht. Hij was onder andere
ondervoorzitter van de
Vlaamse Hoge Raad voor Natuurbehoud
en vergeten we
ook niet dat hij van 1984 tot
1988 co-voorzitter was van
het Nationaal Verbond voor
Natuurbescherming.
Maar Guido moet zich duidelijk
heel goed gevoeld hebben
op Bond Beter Leefmilieu,
want in 1989 keerde hij
er al terug om ondervoorzitter
te worden.
23
Een plaats onder de sterren
Uit het voorgaande blijkt voor
ons al zeer duidelijk dat Guido
zich alleszins al een plaats
onder de sterren heeft bevochten.
Maar we vergeten nog
een heel belangrijk iets: de grote
bijdrage die Guido leverde voor
het tot stand komen van het archief
van de Milieubeweging in
samenwerking met het Amsab-
Instituut voor Sociale Geschiedenis.
Een wapenfeit dat absoluut
kan tellen! In 2004 zette
dit monument een punt achter
zijn carrière als BBL-bestuurder
en verdween hij definitief uit de
Raad van Bestuur.
De biografieën werden aangemaakt
door:
Stef Boogaerts
Steven Lepez
Lieven Vandeneede

Guido Van Steenbergen
In den beginne
Op 29 november 1937 - de dag
dat heel Nederland de adem
inhield, omdat prins Bernhard
met zijn auto tegen hoge snelheid
op een andere auto was
geknald en ei zo na dood was –
slaakte Guido Vansteenbergen
zijn eerste kreten hier op aarde.
Een voorbode, want Guido zou
als man van het eerste uur nog
op talloze barricaden talloze
kreten slaken.
Al in zijn studentenjaren toonde
Guido een gezonde interesse
voor het milieu. Tevens spreidde
hij een al even gezond engagement
ten toon. Zo was hij betrokken
bij een aantal acties van
de ontluikende milieubeweging
in de jaren ’60 en tijdens
zijn studie wetenschapppendierkunde
richtte hij mee het
CVN op: het Centrum voor
Natuurberschermingseducatie
(CVN). In 1965 was dat.
Guido was daarnaast één
van de voortrekkers van het
actiecomité die eind jaren
’60 het Peerdsbos wilde beschermen
tegen de aanleg
van de E10. In 1969 werd hij
hoofd van de Opvoedkun-
22
dige Dienst van de Koninklijke
Maatschappij van Antwerpen.
Dat betekende natuurlijk niet
dat Guido het milieu de rug toekeerde.
Hij bleef zich ondertussen
nog wel engageren voor de
milieubeweging , maar verdween
gewoon een heel klein
beetje uit de schijnwerpers.
In 1974 werd hij hoofd van
Planckendael (een deel van de
zoo in Mechelen) en in 1978
werd hij conservator van de
musea van de zoo.
Guido en Bond Beter Leefmilieu
Even uit de schijnwerpers dus,
maar die schijnwerpers zijn
weer vol op Guido gericht wanneer
hij - na het plotse overlijden
van Herman Delaunois - in 1983
de tweede voorzitter van BBL
Milieubeweging bijna een
eeuw oud
Op zoek naar onze wortels
Achteromkijken, we doen het
als milieubeschermers zelden.
En dat is ook heel logisch – milieubescherming
is tenslotte bij
uitstek op de toekomst gericht.
En toch kan het zo af en toe ook
geen kwaad om even terug te
kijken in de geschiedenis, want
Bomen: stille, bedreigde getuigen. (Een foto tijdens
de tentoonstelling “Bedreigde Natuur” in 1968)
3
daar liggen toch onze roots. De
echte wortels van de West-Europese
milieubeweging liggen
inmiddels al bijna een eeuw
achter ons. Wij zijn vandaag
vooral geïnteresseerd in wat er
zich in de woelige jaren zestig
en zeventig op milieuvlak
afspeelde. Want toen kende de
begin vorige eeuw ontstane
beweging zowaar een hergeboorte
...
Het echte begin
Het echte begin situeert
zich dus in het begin van
de vorige eeuw, in de
nasleep van de ons onder
andere uit literatuur en
schilderkunst bekende
romantiek. In Nederland
leidden de plannen om
het Naardermeer vol te
storten met het huishoudelijk
afval van het
naburige Amsterdam
tot de oprichting van de
Vereniging tot behoud
van Natuurmonumenten
– vandaag kortweg
Vereniging Natuurmonumenten.
Aan de basis
van die vereniging – die
net dit jaar honderd jaar
bestaat – lagen

onder andere de onderwijzers
Eli Heimans (1861-1914) en Jac.
P. Thijsse (1865-1945), die vandaag
wellicht nog het bekendst
zijn als oorspronkelijke auteurs
van de naar hen genoemde flora.
Bij vorige generaties roept Jac
P. Thijsse ongetwijfeld ook de
herinnering op aan de legendarische
Verkade-albums. Vandaag
lopen we als Vlaamse
milieubeweging, althans in
grootte, ver achter op de Nederlandse.
In die beginperiode
moesten wij echter niet onderdoen
voor onze noorderburen,
want ook bij ons (zelfs zonder
een bedreigd Naardermeer)
Een paneel dat werd tentoongesteld tijdens de
expositie “Bedreigde Natuur” in 1968.
roerde er in die periode wat.
Esthetische periode
“Die voor ons stedelingen
ongekende stilte, die sombere
eenvoud van kleur en lijn,
dat oneindig vergezicht, waar
hemel en aarde zich raken, dat
ongekende vrije gevoel, geen
gebaande wegen, niemand die u
dwingt langs daar zult ge gaan,
dat eeuwig verlangen verder te
doolen, Men denke niet aan de
Heide zoals het nu geworden
is …”
“Ik begon nu ook al te merken
hoe het natuurschoon overal
hoe langer hoe meer verzwond…
Met hem, die nu mijn
echtgenoot is, besprak
ik de toestand. Mochten
wij lijdzaam toezien?
Ons verzetten maar hoe?
Een vereeniging, een beweging
op touw zetten
… De gedachte was uitgesproken,
nu uitvoeren”.
Dat zijn de woorden
van pianiste Catherina
(‘Käthe’) Bonefske. Samen
met haar man Oscar
Delaunois was ze
één van de bezielers van
de eerste natuurvereni-
is er vandaag nog steeds de
trouwe en gedreven secretaris
van. Financieel het hoofd boven
water houden, was in het begin
niet makkelijk voor de Stichting,
maar vooral het WWF schoot
geregeld ter hulp. Pas veel later
kon men rekenen op structurele
overheidssubsidies: vanaf 1988
van de Provincie Limburg, vanaf
1991 van het Vlaamse Gewest.
Binnen die Stichting Limburgs
Landschap is Hugo steeds
een grote voorstander
van de professionalisering
geweest. Hij heeft in die zin
ook bergen werk verzet, met
het schrijven van dossiers
voor DAC-werknemers, over
volksontwikkelingswerk, over
alternatieve strafmaatregelen,
Life-projecten...
Overige werkzaamheden
Dat Hugo lid is van onder
andere de Provinciale MINAraad
Limburg en van de Adviescommissie
Vlaamse Natuurreservaten
Limburg bewijst
dat hij een onversneden
Limburger is, al overstijgt hij
dat ook moeiteloos, onder
andere met zijn lidmaatschap
van de Vlaamse Hoge Raad voor
4 21
Natuurbehoud.
Hugo draagt zijn kennis
ook graag uit. Vandaar dat
hij 40 jaar lang een actieve
natuurgids is geweest. Hij
heeft ook heel wat geschreven
en gepubliceerd. Naast allerlei
artikels in het tijdschrift van de
Stichting Limburgs Landschap,
was hij ook auteur van “Tussen
schaamgroen en natuurbehoud,
Zorg en strijd om de open ruimte
in Limburg” (1977) en co-auteur
van Rarekiek, Een verrassende
kijk op Limburg” (2001).
Met dank aan Nadine Moens

Hugo Pluymers
Het Limburgse natuurbehoud
Hugo Pluymers (1938) groeide
op tussen de berken en de brem
van de Kempen en studeerde
voor maatschappelijk assistent
– sector volksopvoeding en
werkte tot 1975 in de industrie,
nadien werd hij tot zijn pensioen
in 2000 zaakvoerder van een
eigen bedrijfje. Hugo’s echte
levenswerk ligt in het Limburgse
natuurbehoud. Hij lag mee aan
de basis van de natuurbeweging
in Limburg. In de vroege jaren
zeventig werd groendenkend
Limburg opgeschrikt door de
plannen voor een Limburgs
wegenraster waarvan de
A24 de spil zou worden.
Natuurbeschermingsactie
Limburg werd toentertijd
opgericht en de actievoerders
tegen het wegenraster vonden
mekaar ook al snel in een apart
actiecomité. Daar was Pluymers
natuurlijk bij. De acties van het
comité zetten onze
oostelijkste provincie
dan ook al snel op
haar kop. Na de grote
betoging op 23 april
1977, met onder
andere de beruchte
brand op de brug in
Neerpelt, werd het
wat stiller. De plannen
van het wegenraster
en de A24 stierven
een stille dood.
Stichting Limburgs
Landschap
In 1971 was Hugo
ook betrokken bij de
oprichting van de
Stichting Limburgs
Landschap. Hugo
ging in Vlaanderen: de Vereeniging
tot behoud van natuur- en
stedenschoon. De vereniging
werd in 1910 opgericht en telde
bij aanvang 150 leden. Een
groot gedeelte daarvan waren
kunstenaars, geïnspireerd door
de romantiek. Ten bewijze: de
stichtingsvergadering werd
voorgezeten door de bekende
letterkundige Lode Baekelmans,
de eerste co-voorzitter, advocaat
Arthur Cornette, werd later
hoofdconservator van het Antwerpse
Museum voor Schone
Kunsten. Esthetische bekommernis
was hun belangrijkste
drijfveer. Tijdens de eerste jaren
stond de strijd voor het behoud
van de Kalmthoutse Heide en
de Zeeduinen centraal. Het
jaarlijkse lidgeld bedroeg toen
1 frank ...
Vlaamse ontvoogding
Zo begon het dus in Vlaanderen.
Waarom het in Nederland snel
zo’n vaart liep en bij ons niet
kent velerlei verklaringen. Nederlanders
zijn geen Vlamingen,
katholieken geen protestanten,
laat staan calvinisten
– het verschilt een flinke scheut
in mentaliteit. En bovendien
bleef Nederland grotendeels
20 5
gespaard van de Eerste Wereldoorlog,
die in Vlaanderen zowel
sociaal als bouwkundig onherroepelijke
sporen naliet. Wij
hadden na die verwoestende
Groote Oorlog wel wat anders
om handen dan ons om
zeldzame plantjes en rare vogeltjes
te bekommeren.
Ook niet onbelangrijk: in die
periode en deels uit het puin
en de loopgraven van die oorlog
stond een beweging op
die de Vlaamse ontvoogding
tot hoofddoel had. En
zo waren de progressieve
intellectuelen in Vlaanderen
bezig met de Vlaamse zaak, terwijl
hun Nederlandse collega’s
zich vrijelijk met milieubescherming
konden bezighouden. De
kloof tussen beide lage landen
aan de Noordzee werd door al
deze factoren zo groot dat we
ze nooit meer zouden dichten.
Ook vandaag nog heeft Natuurpunt,
onze grootste vereniging,
‘slechts’ een kleine 60 000
leden, terwijl grote broer Natuurmonumenten
in Nederland
er bijna een ... miljoen heeft.
Studie en bescherming ‘der
vogelen’
Toch lag het groene wereldje

ook in Vlaanderen niet helemaal
stil, want nog voor de Tweede
Wereldoorlog zagen nog enkele
verenigingen het levenslicht.
Zo was er het Belgisch Verbond
tot Bescherming der Vogelen
(1937) – het huidige Vogelbescherming.
Die vereniging werd
gedreven door een ethisch gevoel
en sloot nauw aan bij de dierenbeschermingsorganisaties.
De in 1934 opgerichte Wielewaal,
toen nog de ‘Antwerpsche
vogelliefhebbers’, voerde
dan weer volkseducatie hoog in
het vaandel. Aandacht voor de
bescherming van vogels kwam
pas jaren later. En toen die bescherming
van vogels in het begin
van de jaren ’50 leidde tot
meer aandacht voor de biotoop
waarin ze vertoeven, zetten enkele
Wielewalers zich rond de
tafel om alweer een nieuwe
vereniging te stichten: de Belgische
Vogelreservaten, later
omgedoopt tot de Belgische
Natuur- en Vogelreservaten, de
oermoeder Natuurreservaten
vzw, dat enkele jaren geleden
met de Wielewaal tot Natuurpunt
fuseerde.
Tot de jaren ’40 kwam de
natuurbescherming in Vlaanderen
dus maar moeizaam van
6
de grond. De overheid was niet
bereid de natuurbeweging te
ondersteunen. De verenigingen
waren ook niet erg niet geneigd
om samen te werken. Elk had
zijn terrein. En bovendien bleef
een flink deel van de Vlaamse
intellectuelen nog steeds benomen
door een andere strijd,
die voor de ontvoogding van
Vlaanderen. Merk daarbij ook
op dat de ‘Vlaamsche’ strijd zich
pas echt verbrandde met de collaboratie
tijdens de Tweede Wereldoorlog,
tot dan was Vlaming
zijn ook voor intellectuelen absoluut
geen schande.
Periode van verwetenschappelijking
De jaren nadien, ’50 en begin
’60, worden door Herman Delaunois
getypeerd als de jaren
waarin wetenschappelijke studies
een belangrijke rol gaan
spelen. In die jaren werd ook
de basis gelegd van enkele belangrijkenatuurbeschermingsverenigingen:
de reeds vernoemde
Vereeniging Belgische
Natuur- en Vogelreservaten
(1951), het Centrum voor Natuurbeschermingseducatie
(1965)
en de Belgische Jeugdbond voor
Natuurstudie (1959), die in
Station. Maar omdat het beleid
in de jaren ’70 nu eenmaal hardhorig
was (zoals we dat van een
beleid gewoon zijn), dacht Fons
dat het maar beter was om zelf
dat beleid te gaan voeren. Daarvoor
was een politieke partij
nodig en dus besloten Fons, Piet
Coppenrath en Luc Versteylen
op 21 maart 1977 om de beweging
Anders Gaan Leven om te
vormen tot een politieke partij.
Fons zou twee keer als lijsttrekker
voor de Kamer optreden,
maar politiek is not his cup of
tea. Fons is een man van de actie;
een man van de barricade;
een man van het hart. Hij heeft
altijd gewerkt vanuit de basis
en schrok er nooit voor terug
om aan de deur van menig minister
aan te kloppen.
Een succesvolle bezige bij
Maar Fons kan natuurlijk nog
veel meer op zijn palmares
schrijven. Zo heeft hij met een
groep medestanders succesvol
actie gevoerd om de grote ring
uit Antwerpen te houden. En
na de overstroming van januari
1976 was hij betrokken bij SOS
Westerschelde. En Fons was
na-tuurlijk één van de stichters
van Benegora waarvan hij jaren-
19
lang voorzitter is. Benegora (het
Belgisch Nederlands Grensoverleg
Regio Antwerpen) is een
initiatief waarin Nederlanders
en Vlamingen de krachten bundelen
om het milieu te beschermen
tegen de verder uitdijende
industrie. Bovendien is Fons ook
nog eens nauw betrokken bij
het natuurinrichtingsproject
Bospolder-Ekers moeras. Met al
zijn engagementen blijft Fons
stevig in de milieubeweging
verankerd. Hij tekent nog geregeld
present op colloquia en
basisacties waardoor hij nog
steeds weet bij te benen in deze
steeds moeilijker beheersbare
materie. Zo stond hij onlangs
weer op de barricaden om de
bomen van het fort van Bosbeek
te vrijwaren van de kettingzaag.
Bij al deze acties valt steeds de
dynamische interesse van Fons
voor nieuwe initiatieven op.
Op het Borsbeekse Fort was het
voor zijn aanwezige vrienden
dan ook hartverwarmend hoe
hij contact zocht met een groep
jonge milieuactivisten van JNM.
Zoals al gezegd: rusten is niet
aan Fons besteed.
Met dank aan Paul Van Dijck

Fons Mees
De Antwerpse haven
Op twee luttele vellen papier
uiteenzetten wat Fons Mees
in zijn leven allemaal verricht
heeft, is geen sinecure. “Rust”
is een woord dat al 70 jaar uit
het woordenboek van Fons is
geschrapt. Fons– geboren midden
jaren ’30 - groeide op in
Stabroek; vlakbij de Antwerpse
haven. De wortels van zijn interesse
voor het milieu zijn dan
ook niet ver te zoeken. In de jaren
’60 moesten Polderdorpen
zoals Wilmarsdonk en Lillodorp
wijken voor de uitbreiding van
de haven. Dat was een doorn in
het milieubewuste oog van Fons
en nog steeds draagt hij T-shirts
met opschrift “Doel blijft!”. Een
levenslang engagement dus.
Een bezige bij
Maar Fons deed natuurlijk zoveel
meer dan enkel de wapens opnemen
tegen de Antwerpse haven.
In de jaren ’60 stond hij steevast
op de eerste rij om – net zoals
Guido Van Steenbergen - voor
het Peerdsbos te betogen. Fons
was ook één van de voortrekkers
van Red de Voorkempen.
Dat hij met deze vereniging in
18
de eerste helft van de jaren ’70
meer dan 80.000 handtekeningen
inzamelde om de strijd van
Red de Voorkempen kracht bij
te zetten, zegt heel wat over het
engagement van Fons.
Fons was ook een voortrekker
in de bewegingen Anders Gaan
Leven en de Groene Fietsers
waarvan hij één van de eerste
vijf leden was. Talloze keren
heeft hij betoogd: van problemen
inzake mobiliteit en ruimtelijke
ordening tot en met acties
tegen wegwerpverpakking.
In Antwerpen vocht hij ook voor
het behoud van het Centraal
1983 tot Jeugd en Milieu (JNM)
fuseerde met de tien jaar later
gestichte Wielewaaljongeren.
In 1952 werd ook een eerste
poging ondernomen om zich te
groeperen in het Nationaal Verbond
voor Natuurbescherming.
Echte structurele samenwerking
kwam er echter pas negentien
jaar later, met de oprichting van
de in oorsprong nationale
koepel Bond Beter Leefmilieu.
De sociale periode
1971 was het toen, niet toevallig
slechts enkele jaren na het
legendarische jaar 1968. Vanuit
de Verenigde Staten, waar
opnieuw kunstenaars als folksinger
Pete Seeger in 1969 met
hun Clearwater-boot op de
Hudson River protesteerden tegen
de watervervuiling, waaide
de ‘moderne’ beweging over
Het CVN: opgericht in 1965. Lang leve de
kennis en de verwetenschappelijking!
7
naar Europa. Romantiek en
wetenschappelijke achtergrond
werden grotendeels aan de kant
geschoven voor ludieke acties
en luide protesten. Wat denk je
bij voorbeeld van dit lied uit die
periode ...
Politiekers zonder kop
en betonmagnaten
die wilden een A24
voor hun eigen baten
Blaas de bruggen op
die ons verbinden
met corruptie en geweld
verbrand de bruggen,
de bruggen die ons binden
aan de wetten van het geld
Misdaad tegen de natuur
en tegen hen die erin leven
wordt niet bestraft, wie protesteert,
wordt door ‘t gerecht gedreven
Dit klinkt heel anders dan de
romantische woorden van
Catherina Bonefske. Het is een
protestlied van Schokkenteeres,
tegen de aanleg van de A24 die
het Limburgse landschap zou
doorkruisen. Tenminste, dat
waren de plannen in het begin
van de jaren zeventig . Het

plan en de manier waarop de
politici de A24 door ieders strot
poogden te rammen, stuitte
op enorm protest. Tienduizenden
manifestanten kwamen op
straat en kregen daarbij de onvoorwaardelijke
steun van journalist
Herman Sourbron van het
Belang van Limburg. Die ging in
zijn krant tegen de A24 tekeer
op een manier die we ons vandaag
nog nauwelijks kunnen indenken
... Samen met het verzet
tegen de A8 in het Pajottenland
en de A9 in de Vlaamse Arden-
Betoging voor het behoud van het Peerdsbos
en tegen de aanleg van de E10 door het bos
nen, vormde dat verzet tegen de
A24 het ‘anti-autostrade front’.
Grote sprong
Was er nu een nieuw soort
natuurbeschermer opgestaan?
Totaal los van de vroegere beweging?
Een verschuiving in de
manier van actievoeren en van
thematiek was er alleszins. We
schrijven eind jaren zestig begin
jaren zeventig. Er werd met
succes gemobiliseerd voor de bescherming
van het Peerdsbos
en tegen het chemiebedrijf
Progil. Ontelbare lokale
en regionale verenigingen en
actiegroepen met de milieuproblematiek
als belangrijkste
thema, werden boven de
doopvont gehouden. De voorbije
jaren regent het dan ook
jubilea van verenigingen die
hun 25- of 30-jarig bestaan
vieren. Met vaak nog dezelfde
mensen in hun midden – wat
grijzer, kaler en doorgaans
ook wat ronder dan toen ...
Tegelijk werden heel wat natuur-
en milieuacties op gang
gebracht en gedragen door
de al veel eerder opererende
organisaties van natuurbescherming.
Herinner u begin
jaren zeventig de legen-
Een duidelijke eigen rol
Haar echtgenoot Herman
Delaunois was een geboren
leider en een gedreven en
alom present persoon. Maar
dat verhinderde haar niet
haar eigen rol te spelen in de
beweging, ook na de plotse
dood van haar man in 1983. Die
overleed tijdens een bezoek aan
de Lüneburgerheide, waar hij
vertoefde op uitnodiging van
de Duitse Natuurvereniging
‘Natürschutz Verein’.
Hélène nam deel aan de
Algemene Vergaderingen en
aan nagenoeg alle uitstappen
van Natuur- en Stedenschoon.
In 1984 werd ze trouwens zelf
bestuurslid van de vereniging.
Het was echter pas na haar
opruststelling in 1988 - Hélène
Lacor werkte bij Kind en
Gezin - dat ze zich volledig
kon wijden aan de vereniging
die haar sedert zoveel jaren
vertrouwd was. Vanaf dat jaar
vervult zij aanvankelijk allerlei
administratieve taken op het
secretariaat en was ze als lid
van enkele werkgroepen mee
verantwoordelijk voor het
educatief programma en de
public relations. In 1989 wordt
ze ook lid van het Dagelijks
8 17
Bestuur en vanaf 1993 werd ze
secretaris van de vereniging.
Dat mandaat bleef ze vervullen
tot juni 2000.
Hoog tijd dus om te genieten
van wat haar vereniging in
haar lange geschiedenis heeft
opgebouwd. En vooral van dat
allereerste grote succes van
Natuur- en Stedenschoon: het
behoud van de Kalmthoutse
Heide. Een ‘grande dame’ van
de Belgische natuurreservaten.
Net als Hélène Lacor!

Hélène Lacor
Het prille begin
Wanneer je op het internet even
‘googelt’ naar haar naam, krijg
je als eerste vermelding dat ze
als 1252ste de internetpetitie
ondertekende voor het behoud
van het Orkest van de Vlaamse
Opera. Het typeert haar voluit.
Je zou haar zelfs een beetje
ouderwets kunnen noemen. Ze
zal één van de laatsten zijn in
Vlaanderen die hun idee over
natuurbescherming stoelen op
de romantische idee, waarbij
stedelijk schoon, natuurschoon
en schone kunsten in één adem
werden genoemd.
Maar Hélène Lacor is niet
ouderwets. Ze staat tot
vandaag met haar beide
voeten in de realiteit, in de
harde realiteit van natuur-
en milieubescherming.
Net een halve eeuw doet
ze dat, want Hélène
werd in 1955 lid van de
(inmiddels Koninklijke)
Vereniging voor Natuur-
en Stedenschoon. 1955
was niet toevallig het
jaar van haar huwelijk
met Herman Delaunois,
de legendarische voor-
zitter van zowel Natuur- en
Stedenschoon als van onze
eigen (Vlaamse) Bond Beter
Leefmilieu.
Door haar huwelijk kwam
Hélène Lacor dus reeds op
jonge leeftijd in aanraking met
Natuur- en Stedenschoon. Haar
schoonouders - Oscar Delaunois
en de al even legendarische
Catharina (‘Käthe’) Bonefske -
waren immers bij de stichtende
leden van de vereniging. Op
die manier was zij reeds vroeg
getuige van de pioniersrol
van die vereniging en van de
inspanningen die haar leden
leverden voor het behoud van
waardevolle natuurgebieden in
heel Vlaanderen.
darische stickerverkoopactie
Pro Natura Belgica, waarvan de
opbrengst onder andere aan
de aankoop van de Blankaartvijver
in Woumen-Diksmuide
werd besteed. De grote natuurbehoudsverenigingen
konden
toen al buigen op een sinds lang
opgebouwde deskundigheid en
een goede interne organisatie
en waren dus klaar voor de grote
sprong. In zekere zin maakten zij
in die periode dus ook een nieuwe
start, de
periode van
snelle groei
kwam toen
stilaan in
zicht ...
Seveso
De modernemilieub
e w e g i n g
vindt dus
zijn wortels in de jaren ‘70. In
diezelfde jaren ‘70 begonnen
trouwens ook de zogenaamde
“nieuwe” sociale bewegingen
in heel Europa aan een opmars:
milieu, vrede, noord-zuid ...
De milieuproblematiek groeide
gaandeweg uit tot een belangrijk
maatschappelijk thema.
Enkele rampen zoals de
16 9
dioxineramp in Seveso in 1976,
het kernongeluk in de Amerikaanse
kerncentrale van Three
Miles Island in Harrisburg, de
rampen met de olietankers...
maakten de milieuproblemen
duidelijk zichtbaar. De alarmerende
wetenschappelijke
rapporten en studies, met het
rapport van de Club van Rome
op kop, voedden het milieubewustzijn.
Er werden grote sensibilisatiecampagnes
opgezet:
het Europees
Jaar
van de
Natuurbescherming
(1970), de
eerste Intern
a t i o n a l e
Milieucon-
Betoging tegen de Progilfabriek in Antwerpen in ferentie in
1970. De sociale periode is een bewogen periode. Stockholm
( 1 9 7 2 ) ,
Earth Day (1970) ... Bij ons was
de boomplantactie van de BRT
heel succesvol. Rond deze
sensibilisatieacties was er
een grote consensus. Natuurbeschermers,milieugroepen,
gewestelijke overheid
en gemeenten werkten hand in
hand.

Tessenderlo
Die consensus was echter
slechts van korte duur. De volgende
jaren zouden meer in
het teken staan van hardere
acties. Tegen hinderlijke bedrijven,
tegen grootse infrastructuurwerken
en bouwprojecten
... Niet alleen ecologisch
waardevolle gebieden moesten
beschermd worden. Het hele
leefmilieu werd bedreigd. In
die jaren werd de Verenigde
Aktiegroepen voor Kernstop
(VAKS) opgericht, die tal van
grote betogingen opzette tegen
het gebruik van atoomenergie.
Het was ook de tijd van de
actie tegen het duwvaartkanaal
Oelegem-Zandvliet, de opkomst
van de actiegroep Beter Leefmilieu
Tessenderlo die zich tegen
de komst van Phillips Petroleum
verzette en zoveel andere acties
en actiegroepen ...
Lieve Vandeneede
Bibliotheekverantwoordelijke BBL
Stef Boogaerts
Hoofdredacteur Milieurama
Met uitdrukkelijke dank aan Guido Van Steenbergen
voor de foto’s die hij ter beschikking stelde
voor de aanmaak van deze brochure.
augustus 1970 met vijf andere
mannen in het sjieke restaurant
‘Chez Léon’ in Brussel iets
ging eten om vervolgens vast te
stellen dat het milieubeleid in
België te laks was. De mannen
vonden dat daar dringend iets
aan gedaan moest worden en
er volgde een basistekst waarna
de bal voorgoed aan het rollen
ging. Laten we trouwens ook
niet vergeten dat het ook weer
Mark was die in 1971 de naam
‘Bond Beter Leefmilieu’ bedacht.
Wie weet welk onding de bond
anders op zijn naamkaartjes
had moeten neerpennen...
Van 1972 tot 1981 zou Mark nationaal
secretaris van de bond
blijven. “Geen voorzitter, wel
eerste stuurman,” lichtte Mark
ooit toe.
De politiek en de private sector
In 1979 engageerde hij zich
voor AGALEV. Hij schreef mee
het programma en was een
tijd lang (tot begin jaren ’80)
secretaris. Daardoor moest hij
BBL vaarwel zeggen, omdat
men niet wilde dat BBL met
de groene partij vereenzelvigd
zou worden. Daarna trok Mark
weer naar de private sector en
de public relations.
10 15
Van 1980 tot 1985 was hij algemeen
directeur van Hill and
Knowlton International Belgium.
Daarna werd hij voorzitter
van pr-bureau Evreka. Van 1992
tot 1998 was hij gedelegeerd
bestuurder van het Europese
milieuadviesbureau Environmental
Management and Strategies
Analysis. In 1998 werd hij
dan weer zelfstandig milieuconsulent.
Daarbij begeleidt hij onderhandelingen
tussen overheid
en de bedrijfswereld en zoekt
hij mee naar een consensus. Als
we daarbij nog vermelden dat
hij sinds 2003 ook gedelegeerd
bestuurder is van twee voorname
think thanks, zijnde Club
of Rome Brussels-EU Chapter
en het Europe of Cultures Forum,
dikt zijn soortelijk gewicht
nog lekker aan. Mark verschijnt
vandaag de dag ook wel eens in
de media wanneer er iets rond
milieu gebeurt. Hij duikt dan
op als deskundige en er wordt
naar zijn visie gepeild onder het
motto: als we een mening nodig
hebben, kan het maar beter
een sterke mening zijn! En zo
blijft Mark toch voortdurend op
de planken staan; steeds weer
in de bres voor een beter leefmilieu.

Mark Dubrulle
Inleiding
Zeevaarder willen worden en
uiteindelijk als medeoprichter
van zowel BBL als AGALEV belanden
en vervolgens in de private
sector gaan werken: een
mensenleven kan soms ontnuchterende
wendingen nemen,
maar Mark Dubrulle heeft
het allemaal gedaan. In 1943
zag Mark in Gent het levenslicht
in een behoorlijk welgestelde
en burgerlijke familie. Mark wilde
zeevaarder worden en studeerde
aan de Zeevaartschool
in Oostende. Hij ging varen,
maar een volstrekt romantisch
plaatje werd dit niet. Hij werd
immers ook met de milieuonvriendelijke
kant van het varen
geconfronteerd. Zo zag hij met
eigen ogen hoe aan de Amerikaanse
kust een heleboel
viezigheid in zee
werd gekieperd. Vanuit
de verontwaardiging
die toen ontstond
en zijn romantische
natuurgevoel staken
de ‘milieukriebels’ bij
Mark de kop op. Hij
ging opnieuw studeren
(aan de Sociale
14
Academie van Gent) en om zijn
boterham te verdienen ging
hij in de public relations. In de
tweede helft van de jaren ’60
werkte hij voor een pr-bureau in
Den Haag. Hij kreeg onder andere
de opdracht om de milieuproblematiek
te volgen, maar
wel op een heel onaangename
manier: hij moest namelijk alles
minimaliseren en de mensen
wat zand in de ogen gooien.
Met hart en ziel zal Mark dat
natuurlijk niet gedaan hebben
en eind jaren ’60 kwam Mark
terug naar België om niet veel
later mee ‘de Bond’ uit de grond
te stampen.
Bond Beter Leefmilieu
Mark is van enorm belang geweest
voor de milieubeweging
in Vlaanderen. Laten we niet
vergeten dat hij het was die in
11

Hubert David
Wat vooraf ging
Hubert David zag het levenslicht
op 4 juli 1946 in Gent. Hij
groeide op in Wachtebeke-Overslag
en werd elke dag geconfronteerd
met de expansie van
de Gentse haven. Net zoals de
uitbreiding van de Antwerpse
haven de milieukriebels bij Fons
Mees deed opborrelen, kunnen
we in de uitbreiding van de haven
van Gent - samen met de
milieuhinder en de (toen vermoede
gezondheidseffecten)
de wortels zien van het engagement
van Hubert David.
Alvorens hij met BBL in zee ging,
was Hubert David dan ook al
een voorvechter van het milieu.
Zo was hij reeds in 1969 betrokken
bij het Gents Aktiekomitee
Leefmilieu
(GAL). Daarnaast
was hij
ook actief in
het in 1970
opgerichte Actiecomité
ter Bescherming
van
het Leefmilieu op
de Linkeroever
(ABLLO). Hubert
David was dus
zowel een activist als een goed
opgeleid intellectueel - hij heeft
immers o.a. in de Verenigde
Staten gestudeerd. We mogen
hem dus zonder enige twijfel
een markant persoon in de geschiedenis
van de milieubeweging
noemen.
BBL en BRT als postbus
Hubert David was erg nauw
betrokken bij de oprichting van
BBL. Zelf vertelt Hubert graag
over de rol die de toenmalige
BRT daarin heeft gespeeld.
“Het team van de BRT speelde
ongewild postbus”, vertelde hij
vele jaren terug in Milieurama.
De openbare omroep organiseerde
in 1970 immers een grote
boomplantactie en daardoor
konden verschillende milieu- en
actiegroepen met elkaar in con-
tact komen. Op die manier raakte
Hubert David – toen nog van
het Gents Actiekomitee Leefmilieu
– betrokken bij de vergaderingen
die aan de oprichting
van BBL voorafgingen.
Buiten BBL
Hubert David heeft zich op verschillende
wijzen verdienstelijk
gemaakt in de strijd voor een
beter leefmilieu. Zo was hij er
sinds het prille begin van de
MiNaraad in 1991 al bij. Vanaf
dat begin was hij ondervoorzitter
van deze Vlaamse milieuadviesraad.
Recent nam hij het
voorzittersroer over van professor
emeritus Rudy Verheyen.
Hubert David is ook voorzitter
van het EEAC (European Employment
Advisory Council)
waarvan hij tevens één van de
initiatiefnemers was. Daarnaast
is Hubert ook betrokken
bij het EEB: het European Environmental
Bureau.
Professioneel bekleedt Hubert
David een voorname plaats
binnen Eurima (European Insulation
Manufacturers Association).
Zo gaf hij in 2003 in
Oost-Europa (o.a. Warschau en
Praag) een reeks lezingen over
isolatie en energiesparen in de
12 13
bouwsector.
En ondanks dit alles vindt Hubert
toch nog de ruimte in zijn
agenda om zich met andere
dingen in te laten. Zo is hij ook
nog medestichter-voorzitter
van het Groen Platform (een samenwerking
tussen milieu- en
natuurverenigingen, landbouw-
en werknemersorganisaties, sociaal-culturele
clubs en verbruikersverenigingen)
om de Gentse
deelgemeenten Desteldonk,
Mendonk en Sint-Kruis-Winkel
leefbaar te houden in een door
havengiganten gedomineerde
omgeving.