Gezondheidszorg en diversiteit: het voorbeeld van de ... - Pigmentzorg

9 Naïma Bouali, ‘Ramadan, impact en
médecine générale’, in: Santé Conjuguée,
oktober 2003, nr. 26.
Niet zelden doen zich complicaties voor. Een Parijse arts gespecialiseerd in suikerziekte
heeft vastgesteld dat er in deze periode bij diabetici twee tot drie keer meer
decompensaties optreden, met spoedopnames als gevolg.
Er circuleert op het internet een massa informatie over de diverse aspecten van
een medische behandeling tijdens de ramadan. Er zijn echter verschillende stromingen
en de informatie kan uiteenlopend zijn, afhankelijk van de bron en de religieuze
of geografische gevoeligheden. Men vindt er zowel commentaar in verband
met de diverse aandoeningen waarbij de risico’s het grootst zijn – diabetes, astma,
nieraandoeningen – als aanbevelingen voor mensen die gaan vasten, bijvoorbeeld
over de samenstelling van de maaltijden voor en na zonsopgang en zonsondergang.
Op te merken valt nog dat de sites met informatie over het thema ‘de ramadan
en de gezondheid’ mensen die gaan vasten expliciet uitnodigen om bij twijfel
een of meer artsen te raadplegen.
4.3.1. Praktische moeilijkheden…
Dr. Naïma Bouali is huisarts in het medisch huis ‘Norman Béthune’ in Molenbeek,
een gemeente in de Brusselse agglomeratie met een omvangrijke migrantenpopulatie.
Zij heeft zich gebogen over de gevolgen van de ramadanperiode voor de
gezondheid en over de begeleiding van de patiënt door zijn arts 9: “Huisartsen worden
geconfronteerd met het gegeven dat het spirituele op een diepgaande en ontregelende
wijze in hun praktijk ingrijpt. We moeten vaststellen dat het hun ontbreekt
aan vaardigheden om te kunnen omgaan met de religieuze overtuigingen
van de patiënten, en dat ze tijdens hun opleiding niet gevoelig worden gemaakt
voor ‘de dingen van de geest’. Die kennis is nochtans noodzakelijk voor een globale
behandeling van de persoon voor wie ze zorgen. Maar er is nog een ander
facet: de socio-economische context en het levensritme verschillen van land tot
land. Daardoor verschilt ook de praktijk van de ramadan volgens de locatie, het klimaattype
en het seizoen. Dit betekent dat aanbevelingen die voor andere gebieden
gelden, niet noodzakelijk ook hier toepasbaar zijn. (…) We hebben hier te
maken met een aangelegenheid die zonder meer de volksgezondheid aanbelangt:
in de Europese landen legt de ramadan minstens één keer per jaar de nadruk op
de noodzakelijke integratie van de multiculturaliteit.”
Bij de sociale en geografische verschillen voegen zich nog de uiteenlopende opinies
bij de geestelijken zelf of tussen de geestelijken en het ‘volksgeloof’. De onzekerheid
betreft meer bepaald inspuitingen, neusdruppels, bloedtransfusies, lavementen… Bij
gebrek aan een breed verspreide consensustekst nemen gelovigen vaak de meest
restrictieve houding aan. Ze gaan ervan uit dat je je bij twijfel beter onthoudt dan dat
je per ongeluk de vasten verbreekt en achteraf verplicht bent de verloren dagen in te
halen. Dokter Bouali vestigt de aandacht op die uiteenlopende interpretaties: “Om er
klaarheid in te scheppen houden sommigen vast aan de idee dat ‘alles wat het
lichaam binnenkomt, de vasten verbreekt, en dat alles wat eruit verdwijnt, dat niet
doet’. Anderen maken een onderscheid tussen wat naar en door de maag gaat en
de rest. Nog anderen stellen de vraag of wat het lichaam binnenkomt – door de maag
of op een andere manier – tot de voeding behoort dan wel als strikt medisch kan
worden beschouwd.” Eensgezindheid hierover is er niet bij de ‘experts’, en daarom
vertrouwen moslimpatiënten op hun geloof zoals dat binnen de familie wordt overgeleverd,
op de lectuur van een of andere tekst, op de raad van de ‘wijzen’ uit hun
gemeenschap of op de richtlijnen die van de lokale moskee uitgaan.
Ook chronisch zieken worden met deze keuze geconfronteerd als ze geen correcte
begeleiding krijgen: wat moet je volgen, de vasten of de behandeling? Dokter
Bouali onderstreept het belang van anticipatie en van zorgdifferentiatie bij patiënten
tijdens de vasten: “Als dat er niet is, stelt men vast dat twee derde van de patiënten
zelf hun behandeling aanpast. Dat is niet zonder risico, zoals wordt aangetoond
door een Koeweitse studie waar 325 ambulante patiënten bij betrokken
Gezondheidszorg en diversiteit: het voorbeeld van de moslimpatiënten
23