de sanitaire toestellen - FFC

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
De sanitair installateur
De sanitaire toestellen

D E S A N I T A I R
I N S T A L L A T E U R
SANITAIRE TOESTELLEN
FONDS VOOR
VAKOPLEIDING
IN DE
BOUWNIJVERHEID
Koningsstraat 45
1000 Brussel
Tel.: (02) 210 03 33
Fax: (02) 210 03 99
www.debouw.be
info@fvbffc.be

VOORWOORD
Toen het werkterrein van het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid werd uitgebreid tot de
Voltooiingssector, werden de verantwoordelijkheden per beroep verdeeld over werkgroepen: de
FVB-secties.
Binnen de FVB-sectie «Sanitaire Installaties, Kunststoffen en Gas» werd reeds van bij de aanvang
be slist om een leerboek te ontwikkelen. In de loop van de werkzaamheden kreeg het leerboek eerder
het ka rak ter van een naslagwerk voor opleiding.
Met dit naslagwerk willen we een zo breed mogelijk publiek bereiken: de leerlingen, de volwassenen
in opleiding, de opleiders, en last but not least... de sanitair installateur zelf.
Ten behoeve van de lezer werd het naslagwerk opgedeeld in verschillende modules. Per afgeronde
eenheid werd er telkens een boekje van een 40-tal pagina’s opgemaakt.
Voor diegenen die zich meerdere boekjes, of de volledige reeks willen aanschaffen, werd een
bijbehorende map ontwikkeld, om de boekdelen in op te bergen. De volledige structuur van het
naslagwerk vindt u op de keerzijde van de cover.
We hopen met dit werk een bijdrage te leveren tot meer uniformiteit in de opleiding en zijn er van
overtuigd dat de leerlingen of cursisten met dit werk op een aangename wijze kunnen kennismaken
met het zo veelzijdige beroep van «Sanitair Installateur».
We willen hierbij al de leerkrachten danken die hun bijdrage hebben geleverd om dit omvangrijk
werk te realiseren, evenals de fi rma’s die ons hebben geholpen bij de keuze van de illustraties en
het corrigeren van sommige teksten.
Speciaal willen we de heren N. De Pue (†) (past-voorzitter L.B.I.S. - Beroepsfederatie Sanitair, Gas
en Dakbedekking) en G. Wouters (honorair voorzitter, Verenigde Lood- en Zink be wer kers, Ant werpen)
vermelden, die mee aan de wieg stonden van dit project en de verdere realisatie mogelijk maakten.
Veel lees ple zier.
© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2000.
Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen.
D/1698/2000/20
2
Stefaan Vanthourenhout,
FVB-Voorzitter.

WERKGROEP
– Opmaak en eindredactie:
De heer Boeynaems
De heer Cornelis (Antwerpse Waterwerken)
De heer Ides
De heer Rouseu
De heer Uten
De heer Verhoeven
– Coördinatie:
De heer P. Becquevort
INHOUDSTAFEL
MODULE VII: SANITAIRE TOESTELLEN
1. INLEIDING ........................................................................................................................ 5
2. WASTAFEL ....................................................................................................................... 7
2.1. Omschrijving ......................................................................................................... 7
2.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 7
2.3. Plaatsing ................................................................................................................ 7
3. FONTEINTJE (HANDWASTAFEL) ................................................................................... 13
3.1. Omschrijving ......................................................................................................... 13
3.2. Materiaal ................................................................................................................ 13
3.3. Plaatsing ................................................................................................................ 13
4. BIDET ............................................................................................................................... 14
4.1. Omschrijving ......................................................................................................... 14
4.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 14
4.3. Plaatsing ................................................................................................................ 14
3

4
5. DOUCHE ........................................................................................................................... 16
5.1. Omschrijving ......................................................................................................... 16
5.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 17
5.3. Plaatsing ............................................................................................................... 18
6. BAD .................................................................................................................................. 21
6.1. Omschrijving ......................................................................................................... 21
6.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 22
6.3. Plaatsing ................................................................................................................ 22
6.4. Massagebaden ...................................................................................................... 24
7. SPOELTAFEL ................................................................................................................... 26
7.1. Omschrijving ......................................................................................................... 26
7.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 26
7.3. Plaatsing ................................................................................................................ 27
8. UITGIETBAK .................................................................................................................... 28
8.1. Omschrijving ......................................................................................................... 28
8.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 28
8.3. Plaatsing ................................................................................................................ 28
9. CLOSET (WC) .................................................................................................................. 30
9.1. Omschrijving ......................................................................................................... 30
9.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 33
9.3. Plaatsing ................................................................................................................ 33
9.4. Spoelsystemen ...................................................................................................... 34
10. FECALIENVERMALER .................................................................................................... 43
10.1. Omschrijving ......................................................................................................... 43
10.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 43
10.3. Plaatsing ................................................................................................................ 43
11. URINOIR ........................................................................................................................... 44
11.1. Omschrijving ......................................................................................................... 44
11.2. Materiaalsoort ....................................................................................................... 45
11.3. Plaatsing ................................................................................................................ 45
12. ANDERE TOESTELLEN .................................................................................................. 47
12.1. Slophoppers .......................................................................................................... 47
12.2. Bedpanspoelers .................................................................................................... 47
12.3. Spuwbakken .......................................................................................................... 48
12.4. Mandibakken ......................................................................................................... 48
12.5. Gipsvangbakken ................................................................................................... 48
12.6. Overige toestellen ................................................................................................. 49
13. PREFAB- EN MONTAGESYSTEMEN .............................................................................. 50
13.1. Inleiding ................................................................................................................. 50
13.2. Metalen montage-draagraam ............................................................................... 50
13.3. Sanitaire installatie-elementen ............................................................................ 51
13.4. Voorzetwandsystemen in sanitaire ruimten ....................................................... 52
13.5. Geprefabriceerde sanitaire ruimten .................................................................... 52

1. INLEIDING
MODULE VII: SANITAIRE TOESTELLEN
In de hedendaagse woning levert de badkamer,
naast de verwarming, verlichting, enz. een onmiskenbare,
belangrijke bijdrage aan onze
comforteisen. Dit is ooit wel anders geweest.
BRON: VILLEROY EN BOCH
In een gemiddelde middeleeuwse stad moet voor
onze normen een ondraaglijke stank hebben
gehangen, waardoor natuurlijk “pest”, of andere
epidemies vrij spel hadden. Waar mensen
opeengehoopt samenleven is het noodzakelijk
geworden om voorzieningen te treffen om het
sanitaire gebeuren in goede banen te leiden.
Dit kwam slechts langzaam tot stand, en vandaag
stellen we vast dat elke sanitair uitgeruste
woning bijdraagt tot een betere collectieve volksgezondheid.
BRON: “HET LATRINAIRE GEBEUREN”
Slechts enkele honderden jaren geleden was het
wat lichaamsverzorging en hygiëne betreft wel
even anders. Geen tappunten met fris helder
water; afvoer van afvalwater was synoniem met
stinkende open riolen die gewoon via de straat
of een beek wegvloeiden, en van een bad,
lavabo of douche was geen sprake.
BRON: “HET LATRINAIRE GEBEUREN”
5

Vandaag vinden we in onze moderne samenleving
nagenoeg in elke woning een aantal
sanitaire toestellen, die ons voorzien van zuiver
water, waarmee we ons lichaam kunnen reinigen,
n die in staat zijn het vervuilde water op
een stankvrije en hygiënische manier af te
voeren naar de riolering.
6
BRON: VILLEROY EN BOCH
Er is zelfs meer !
Onze huidige beschaving, met meer vrije tijd, waaruit een ware lichaamscultus ontstaan is, maakt
van de badkamer een ontspanningsruimte waar we tot rust komen, en waar, door een opbeurende
wasbeurt, ook de innerlijke mens tot rust komt.
De inrichting van de badkamer kan ons daghumeur sterk beïnvloeden. Het is immers de plaats waar
we ’s morgens “wakker” worden.
Een sanitaire ruimte bestaat tegenwoordig uit een grote verscheidenheid in materialen en vormen
van sanitaire toestellen, zodat een badkamer inrichten volledig kan gebeuren naar eigen ontwerp
en smaak.
Een overzicht: 2. Wastafel
3. Fonteintje (handwastafel)
4. Bidet
5. Douche
6. Bad
7. Closet (WC)
8. Fecaliënvermaler
9. Urinoir
10. Andere toestellen :
– slophoppers
– bedpanspoelers
– spuwbakken
– mandibakken
– gipsvangbakken
11. Prefab- en montagesystemen
Belangrijk is dat deze toestellen aangesloten moeten worden overeenkomstig de Technische
Voorschriften inzake binneninstallaties (zie Mod. IV.I.4.).

2. WASTAFEL
2.1. OMSCHRIJVING
De wastafel (of lavabo) is een wasbekken voor het wassen van handen, aangezicht en bovenlichaam.
Ze heeft in grote lijnen de vorm van een uitgeronde rechthoek. Vorm, kleur en afmetingen
variëren.
2.2. MATERIAALSOORT
2.3. PLAATSING
De plaatsingshoogte van de wastafel bedraagt
tussen 85 en 90 cm. Hieronder verstaan we de
verticale afstand tussen het zitvlak van de kraan
en de afgewerkte vloer.
In principe is het aangewezen dat de types van
sanitaire toestellen reeds gekend zijn vooraleer
men de koud- en warmwater-aanvoer en -afvoer
plaatst.
BRON: KERAMAG
Het oppervlak van sanitaire toestellen moet hard en glad zijn, zodat er geen afvalstoffen in kunnen
dringen. De drie meest gebruikte materiaalsoorten zijn de volgende:
– verglaasd aardewerk (sanitair porselein of vuurklei),
– kunststof,
– geëmailleerd plaatstaal.
ongeveer
85 à 90 cm
ww kw
± 15 à 20 cm
± 5 cm
± 30 cm
Dit zijn richtmaten en dienen per toestel eventueel te worden
aangepast, afhankelijk van de richtlijnen van de fabrikant.
7

Wastafels worden meestal aan de muur bevestigd met consoles, ophanghaken of plugbouten.
De onderstaande tekeningen illustreren deze drie manieren.
Zichtbare leidingen en afvoer zijn weinig sierlijk. Daarom proberen we ze zoveel mogelijk in te
bouwen of te camoufl eren achter een zuil (of meer en meer voorkomend: halfzuil).
8
plug
muur
BRON: VILLEROY EN BOCH
schroef
CONSOLEBEVESTIGING
wastafel
console
muur
ophanghaak
OPHANGBEVESTIGING
wastafel
muur
plug
bout
nylon moer
rondel
moer
PLUGBEVESTIGING
wastafel
BRON: SPHINX

Het afvoersysteem bestaat uit twee delen: enerzijds is er de afvoerplug in verchroomd messing, die
in de wastafel gemonteerd is, anderzijds is er een stop in rubber of soepele kunststof, die aan de
wastafel of aan het kraanwerk bevestigd is door middel van een kettinkje.
Bij dit afvoersysteem zorgen een platte en een o-ring voor de afdichting. Dit gebeurt door het aandraaien
van de schroefbout. Ten onrechte wordt soms nagelaten de platte ring te installeren. De
afwezigheid van deze platte ring zorgt dan wel niet voor lekwater, maar maakt wel het langzaam
wegstromen van het water mogelijk.
schroefbout
o-ring
dichtingskit
BRON: DESCO - WIJNEGEM
Wanneer de stop uitwendig mechanisch wordt bediend (via een knop op het kraanlichaam), werkt
men met een verlengde afvoerplug.
stop
9

Afvoerpluggen zijn er in verschillende maten:
• afvoerpluggen van 1 1/4”, afvoerleiding PVC met een diameter van 32 mm;
• afvoerpluggen van 1 1/2”, afvoerleiding PVC met een diameter van 40 mm.
Aan de afvoerplug wordt een bekersifon gemonteerd
om stankhinder te voorkomen.
Wastafels kunnen voorzien zijn van een ingebouwde
overloop. Die zorgt ervoor dat het
water nooit over de rand van de kuip stroomt
en waterschade veroorzaakt, zelfs al is de stop
aangebracht.
Wastafels zonder ingebouwde overloop worden
voorzien van een uitwendig af- en overloopsysteem.
10
BRON: SPHINX
BRON: KERAMAG

Bij het installeren en aansluiten van de wastafel kunnen de aanvoerleidingen voor koud en warm
water op of in de muur geplaatst worden.
Die leidingen eindigen op een muurplaat of een knie (binnendiameter 1/2” binnendraad).
BRON: REHAU BRON: DESCO - WIJNEGEM
In de muurplaat wordt een afsluitkraan gedraaid (schellkraan). Die dient voor het afsluiten als er aan
de kraan moet gewerkt worden of bij het afnemen van de wastafel.
BRON: SCHELL
ww kw
afvoer
± 15 à 20 cm
± 5 cm
± 30 cm
BRON: KERAMAG
We plaatsen de afvoerleiding in het centrum van
de wastafel 30 cm onder het zitvlak van de kraan.
Deze maat wordt meestal opgegeven door de
wastafelfabrikant.
11

Voor het aansluiten van koud en warm water gaan we als volgt te werk :
• met mengkraan, ééngreepsmengkraan, enkel de verchroomde leidingen 10 mm verbinden met
schellkraan;
• met aparte koud- of/en warmwaterkraan, verbinden met verchroomde leiding 10 mm kant schellkraan
klemkoppeling, kant wastafel fels en fi berring.
Die buis kan vervangen worden door een fl exibel.
Bij mengkranen dient de koudwatertoevoer beveiligd door een keerklep type A (EA), voorafgegaan
door een afsluitkraan en een controlekraantje.
De keerklep kan ook centraal worden geplaatst op de voeding van de woongelegenheid.
De uitlaat van de kranen dient steeds minimum 2 cm boven de rand van de wastafel te blijven.
12

3. FONTEINTJE (HANDWASTAFEL)
3.1. OMSCHRIJVING
Dit is een kleine wastafel als onmisbare aanvulling bij elke WC, voor het wassen van je handen na
gebruik van het toilet.
Het toestel wordt tegen een vlakke muur of in een hoek opgehangen.
De afmetingen, kleur en vorm verschillen naargelang de fabrikant.
3.2. MATERIAAL
BRON: WARNETON
De handwastafel bestaat uit geglazuurd aardewerk (sanitair porselein of vuurklei) met een zeer
gladde oppervlaktestructuur.
3.3. PLAATSING
Zie wastafel.
13

4. BIDET
4.1. OMSCHRIJVING
Een bidet is een wasbekken voor het wassen van het onderlichaam. De vorm en de hoogte zijn te
vergelijken met die van een toilet.
4.2. MATERIAALSOORT
Als materiaal kennen we meestal het verglaasd porselein, soms gebruikt men ook roestvast
staal.
4.3. PLAATSING
Men onderscheidt twee soorten :
• het vloerbidet,
• het wandbidet.
Het vloerbidet wordt op de vloer bevestigd door schroeven en eventueel met een haak vooraan.
BRON: VILLEROY EN BOCH
14
BRON: VILLEROY EN BOCH

Het wandbidet kunnen we bevestigen met een montagestoel.
Het voordeel van een wandbidet is dat bij
een schoonmaakbeurt gemakkelijk onder het toestel
kan gereinigd worden.
Plugbouten zijn af te raden. Als de muur te zwak is,
is er gevaar dat het toestel samen met stukjes van
de draagmuur uitbreekt.
Bij de porseleinen toestellen is er meestal één gat
voorzien, soms worden twee andere gaten voor gestoken;
indien nodig zullen we deze met een beiteltje
of centerpons doorslaan. Dit doen we vanaf de bovenkant
zodat het porselein niet verder afbreekt dan
nodig. De juiste plaats van de voorge stoken kraangaten
kunnen we vlot markeren door een lichtbron
aan de onderzijde te plaatsen.
De afvoerplug kan voorzien zijn van een losse stop
of van een automatische lediging (waste-inrichting).
Aan de afvoerplug wordt een buissifon of een bekersifon
aangesloten, die op zijn beurt wordt aangesloten
op de binnenriolering. Dit gebeurt door een
overgangsnippel.
BRON:
DESCO -
WIJNEGEM
BRON: GROHEDAL
De beveiliging van de mengkranen gebeurt zoals voor de wastafel (zie 2.). Er mogen geen handsproeiers
worden aangewend.
15

5. DOUCHE
5.1. OMSCHRIJVING
De douche (ook stortbad genoemd) is een plaats
waar men zich al staande zal wassen. De douche
kan ook gebruikt worden bij een gedeeltelijke
lichaamsreiniging, zoals het wassen van de
haren en het wassen van de voeten.
Omdat men tijdens het douchen het lichaam
grondig zal reinigen en spoelen, dient de doucheruimte
voldoende groot te zijn om alle bewegingen
zonder hinder uit te kunnen voeren.
BRON: INTERSAN
16
BRON: DUSCHOLUX
Men kan douchebakken toepassen, ofwel zal het
gaan om een doucheruimte, waarbij de vloer
waterdicht gemaakt werd. Er bestaan ook kanten-klare
douchecabines, die men op een (afgewerkte)
vloer kan plaatsen.

5.2. MATERIAALSOORT
Douchebakken kunnen vervaardigd zijn uit :
• verglaasde (= geëmailleerde) vuurklei,
• verglaasd porselein,
• verglaasd plaatstaal,
• verglaasd gietijzer,
• kunststof,
• aluminium,
• roestvast staal.
Men kan een keuze maken uit een groot gamma van kleuren. Deze kleuren veranderen net als de
modetrends en bestaan in glanzend en mat.
De afmetingen van douchebakken variëren van 70 cm x 70 cm, 80 cm x 80 cm naar 90 cm x 90 cm,
maar de vormen en afmetingen kunnen zeer verschillend zijn: vierkant, rechthoekig, rond of ovaal.
Ook in de diepte verschillen deze toestellen (van 5 cm tot 30 cm).
• de platte douchebak,
• de lage douchebak,
• de diepe douchebak,
• de diepe douchebak met zitje.
BRON: UCOSAN
De zogenaamde “douchetempels” zijn het toppunt
van douchegenot.
Verder kunnen we hier nog de bedrijfsdouches en
douchecombinaties in ziekenhuizen vermelden,
waar men bijzondere aandacht vraagt in verband
met hygiëne.
BRON: HANSGROHE
17

5.3. PLAATSING
De douchebakken kunnen wij inbouwen onder vloerniveau of opbouwen boven vloerniveau. De
douchebak kan men laten steunen op een speciale drager.
In de bodem van de douchebak bevindt zich een opening waarin wij de afvoerplug en de stankafsluiter
aansluiten.
BRON: BETTE BRON: BETTE
18
BRON: MEPA

Bij de waterdichte douchevloeren zullen wij veel aandacht schenken aan een waterdichte aansluiting
met de vloerstankafsluiter (ook klokput genoemd). Denk wel aan de afvoercapaciteit !
Montagevoorbeeld
1 Vloerplaat
2 Chape
3 Tegels
4 2-componentenvoegkit
5 Dichtingsring
6 Inloop
7 Druipblad van vertind koper
8 Vochtisolatie
9 Verlengstuk
10 Thermische of geluidsisolatie
Zonder druipblad
Met dichtingsring en vochtisolatie Met verlengstuk, druipblad en vochtisolatie
BRON: GEBERIT
19

Vergeet niet om een toezichtsopening met tegelkader
te voorzien voor eventueel onderhoud.
We zullen ook veel aandacht schenken aan
de waterdichting tussen de muur (of meerdere
muren) en de douchebak. Om geen water op
de vloer naast de douche te spatten, zal men
gebruik maken van een douchegordijn of een
douchescherm. Van deze laatste bestaan er vele
soorten, kleuren en prijzen.
De beveiliging van de mengkraan gebeurt zoals voor de wastafel (zie 2.).
De handsproeier kan worden beveiligd door:
– een keerklep type B (EA’) na de mengkraan,
– een keerklep type B (EA’) op de koud- en warmwatervoeding van de mengkraan.
20
BRON: “DE ONDERNEMING”
BRON: DESCO - WIJNEGEM

6. BAD
6.1. OMSCHRIJVING
Het bad wordt gebruikt om zich liggend of zittend
te wassen. Het toestel wordt meestal op de vloer
geplaatst tegen een wand, maar kan evengoed
ingewerkt worden op andere plaatsen.
Een vlottere instap kan men bekomen door het
bad niet op de afgewerkte vloer te plaatsen, doch
op de ruwe beton, zodat het 10 cm verzonken
ligt.
Vorm, afmeting en kleur verschillen volgens de
producent. Sommige baden zijn zelfs voorzien
voor twee of meer personen.
In kleinere ruimten kan een bad tegelijk als
douche gebruikt worden. Hiervoor zijn op de
markt zeer praktische modellen beschikbaar.
BRON: BETTE
BRON: BETTE
Wanneer we de vormgeving nader bekijken kunnen we de baden indelen in twee grote groepen :
• een ligbad, dit is een langwerpige kuip waarin men zich liggend lekker kan ontspannen.
Het is ingebouwd in de vloer of geplaatst tegen één of twee wanden.
• een zitbad is kleiner dan een ligbad, maar is wel voorzien van een zitplaats. Het kan op dezelfde
manier geplaatst worden als een ligbad.
21

6.2. MATERIAALSOORT
• Geëmailleerd (verglaasd) gietijzer.
• Geëmailleerd plaatstaal.
• Kunststof (acryl).
• Polyester.
6.3. PLAATSING
Baden worden op een stabiele wijze op de vloer geplaatst. Het horizontaal plaatsen van de randen
gebeurt door regeling van het onderstel. De afwerking van de zijkanten moet zodanig zijn dat ze
waterdicht zijn en de afvoer nog bereikbaar is.
22
Afl aat-/overloopgarnituur bevestigen. De poten in de verdikkingen
van de badkuipbodem vastzetten (met bijgeleverde, speciale houtschroeven).
De badkuip stellen met behulp van de verstelbare poten. De buitenomtrek
van de kuip op de muur afschrijven. De wandbevestiging
aanbrengen (krammen of houten regels), rekening houdend met de
hoogte van de kuiprand, waar deze niet zelf op een steunmuurtje
rust.
Afvoer aansluiten. De badkuip laten vollopen en op dichtheid controleren.
De buitenbekleding van vezelplaat of dergelijke aan brengen
en daarop de tegels vastlijmen.
De beschermende kleefstroken en folie eerst na het afwerken van
de bekleding en het monteren van het kraanwerk verwijderen. Vervolgens,
eventueel, de handvatten in de kuip vastzetten.
BRON: VILLEROY EN BOCH

Plaatsing van de mengkraan
Vroeger hadden we een gewone dubbele bedieningsmengkraan (warm en koud water), nu verschijnt
meer en meer de ééngreepsbadmengkraan. Voor de installatie van die kranen zijn er verscheidene
mogelijkheden:
• opbouw, nl. in verticale of horizontale stand op een zijvloer of op de rand van de badkuip;
• inbouw, nl. in het muurvlak.
Kranen kunnen mechanisch regelbaar zijn of thermostatisch met daarbij een temperatuurbe grenzing.
Bijna altijd is de badkamerkraan voorzien van een sproeier (massagesproeier).
Afvoersysteem
Gebeurt met bad- en overloopgarnituur.
BRON: GEBERIT
BRON: F. GROHE
BRON: F. GROHE
BRON: F. GROHE
BRON: HANSA
De beveiliging van de mengkraan en de
handsproeier is zoals voor de douche.
Gecombineerde vul-/overloopsystemen voor
huishoudelijk gebruik worden beveiligd door
een be veiliging type DB (atmosferische contactonderbreker
met beweegbare delen) na de
mengkraan op minimum 15 cm boven de badrand.
Deze gecombineerde vul-/overloopsystemen
dienen onder de uitlaat van de vulleiding een
overloop te hebben met een minimale sectie die
4 keer groter is dan die van de vulleiding.
Bij twijfel over het al dan niet conform zijn van
een bepaald model kan best het waterleidingbedrijf
worden gecontacteerd.
23

6.4. MASSAGEBADEN
Sommige badkuipen van een duurdere uitvoering
zijn voorzien van :
• een waterpomp met speciale instelbare
sproeikoppen (massagekoppen) en traploze
bediening zodat de waterstraal vermengd
wordt met lucht;
• een luchtpomp met geïntegreerde luchtverwarmer
en luchtregeling met traploze bediening
(bubbelbad);
• onderwaterverlichting op laagspanning met
de nodige beveiliging;
• een elektrische waterverwarmer;
• een reinigingssysteem.
Whirlpool-bad type “Waterstroom”
24
BRON: AQUAMASS
Een elektrische pomp zuigt water aan uit de badkuip. Via een aantal op het whirlsysteem aangesloten
sproeikoppen wordt het water onder druk teruggeleid naar de badkuip. Het badwater gaat
bruisen doordat de waterstraal met behulp van een traploos instelbare regelaar vermengd wordt met
lucht. De watermassagestraal uit de zijdelings of aan het voeteneinde geplaatste sproeikoppen kan
in elke gewenste richting worden gestuurd en kan ook naar believen harder of zachter worden afgesteld.
BRON: VILLEROY EN BOCH
BRON: UCOSAN

Whirlpool-bad type “Luchtstroom”
Door een elektrische compressor met geïntegreerde verwarming wordt de uit de badkamer aangezogen
lucht voorverwarmd en door op de badkuipbodem aangebrachte blowers onder hoge druk in
het badwater gespoten. Tien over de gehele badkuipbodem verdeelde blowers zorgen ervoor dat de
lucht-massagestralen alle delen van het lichaam bereiken. Met een traploos instelbare luchtregelaar
kan de intensiteit van de massage worden aangepast.
BRON: VILLEROY EN BOCH
Whirlpool-bad type “Water- en luchtstroom”
BRON: UCOSAN
Bij deze uitvoering zijn beide whirl-systemen – waterstroom en luchtstroom – geïntegreerd. Een
synthese die zowel het zachte maar toch werkzame massage-effect van de waterstraal verenigt
met de prikkelend stimulerende werking van de zuurstofrijke luchtstraal. Met slechts één bedieningselement
kan een van beide systemen of beide tegelijk in werking worden gezet. De intensiteit van de
water- en luchtstraal kan volledig onafhankelijk van elkaar worden ingesteld.
BRON: VILLEROY EN BOCH
De beveiliging is zoals bij het bad (zie 6.).
Aanvullend moeten desinfectiesystemen
die rechtstreeks gevoed worden, beveiligd
worden door een beveiliging type BA, on-
BRON: UCOSAN
derbreker met controleerbare verschildrukzone (zie mod. IV.I.4.1.).
De beveiliging wordt horizontaal opgesteld tussen 2 afsluiters en voorafgegaan door een gemakkelijk
demonteerbare zeef.
De spui-opening dient vrij te zijn en zichtbaar onderbroken te zijn t.o.v. de verbinding met het riool,
voor opvang van het lekwater.
25

7. SPOELTAFEL
7.1. OMSCHRIJVING
De spoeltafel wordt gebruikt bij alle bewerkingen die met de keuken te maken hebben, o.a. bij het
afwassen van schotels, het wassen en spoelen van groenten...
De spoeltafel wordt geplaatst in het werkblad of op de onderkasten en bestaat uit één of twee spoelbakken
met soms links of rechts een druiprand.
7.2. MATERIAALSOORT
• Meestal roestvrij staal (inox).
• Geëmailleerd plaatstaal.
• Kunststof (composietmaterialen of sterk geconcentreerde acryl-gietdispersie).
• Soms nog uit kristalporselein.
26
BRON: FRANKE

7.3. PLAATSING
Spoeltafels worden meestal ingebouwd in het bovenblad
van de keukenwerktafel.
De hoogte van het werkblad kan door de keukenfabrikant
aangepast worden aan de eisen van de klant.
De aanvoer van koud en warm water gebeurt vanuit
twee stopkraantjes (schell-kraantjes) die in de keukenkast
verborgen zitten. Hierop wordt de mengkraan
aangesloten die vaststaat op de spoeltafel.
De mengkraan kan zijn :
• met dubbele bediening (warm water en koud water),
• een ééngreepsmengkraan, mechanisch geregeld,
• ééngreepsmengkraan met aparte hand sproeier,
• ééngreepsmengkraan waarin de sproeier één geheel vormt met de kraan.
De beveiliging van de mengkraan en handsproeier gebeurt zoals voor de wastafel en de douche.
Enkele afvoersystemen
BRON: VILLEROY EN BOCH
BRON: GROHE BRON: GROHE
BRON:
BELINOX
BRON:
GEBERIT
27

8. UITGIETBAK
8.1. OMSCHRIJVING
De uitgietbak wordt gebruikt voor het uitgieten van
vuil schuurwater, het uitspoelen van dweilen, enz.
Deze bak is voorzien van een stootrand en bevat
een overloop, soms een druiprand en soms een
rooster.
8.2. MATERIAALSOORT
• Kristalporselein.
• Roestvrij staal.
• Kunststof.
8.3. PLAATSING
De uitgietbak wordt aan de muur bevestigd met
twee verchroomde zichtbare schroeven of met twee
onzichtbare haken.
De grotere modellen met druiprand worden ondersteund
door een onderkast of steunijzers.
De plaatsingshoogte, van stootrand tot vloer, bedraagt
65 cm ± 5 cm.
28
BRON: WARNETON
BRON: NOVOBOCH
BRON: NOVOBOCH

De koudwaterkraan wordt geleverd als een
muurkraan, voorzien van een beweegbare bek.
De hoogte van de kraan laat toe om vlot een
emmer te vullen.
De afvoerleiding wordt aangesloten op de afvoerplug
met reukafsluiter.
Wanneer geen overloop aanwezig is gebruiken
we een overlooppijp.
Wanneer er een overloop aanwezig is wordt een
stopsel met ketting toegepast.
BRON: ABUPRACTIC
BRON: ABUPRACTIC
29

9. CLOSET (WC)
9.1. OMSCHRIJVING
Een closet gebruikt men voor de stoelgang en om zittend te urineren. Zowel door zijn opvatting als
zijn vorm is het closet minder geschikt om er staand in te urineren, waarvoor het wandurinoir het
aangepaste toestel is. Dit laatste toestel treft men echter niet veel aan in woningbouw. De hoogte van
een closetpot is gestandaardiseerd, maar er zijn verhoogde modellen verkrijgbaar voor bejaarden en
mindervaliden, evenals kinderclosets.
Closetten kan men indelen in verschillende groepen:
• hurktoilet,
• droogclosetpot (“chemin de fer” model),
• vlakspoelpot, ook schotelpot genoemd,
• diepspoelpot,
• hevelpot,
• wandcloset.
De letters geven het type aan hoe de uitlaat voorzien is:
• AO = achter-onder uitlaat,
• VO = voor-onder uitlaat,
• MO = midden-onder uitlaat,
• S = S-uitlaat, achter-buiten, naar beneden,
• SV of C = S-uitlaat, verdekt,
• PK of H = uitlaat buiten, onder hoek van 90°.
30
H of PK VO
S AO
BRON: NOVOBOCH

BRON: VILLEROY EN BOCH
BRON: VILLEROY EN BOCH
BRON: VILLEROY EN BOCH
Hurktoilet
Dit soort van toestel komen we in onze streken
weinig tegen.
Het toestel gelijkt een beetje op een douchebak,
maar er zijn voetsteunen op geplaatst, er
is een grote uitlaat en er is een aansluiting voor
het spoelsysteem. Om onze behoefte te doen
dienen wij te hurken. Eventueel worden er ook
handgrepen voorzien om toch een beetje houvast
te hebben.
De droogclosetpot (Ook internationaal “chemin
de fer” genoemd.)
De droogclosetpot vinden we terug in oudere
treinen, in oudere boerderijen of buitenhuizen.
Bij dit soort van closetpotten voorzien we meestal
geen spoeling, en in de pot is geen stankafsluiter
aan wezig.
De vlakspoelpot
Bij vlakspoelpotten worden de fecaliën eerst op
een schotel opgevangen en verdwijnen ze pas
bij doorspoelen in de stankafsluiter (sifon) en
daarna in het afvoersysteem. Het nadeel van
deze pot is dat de uitwerpselen een onaangename
geur kunnen verspreiden. De schotel maakt
wel een controle mogelijk van de uitwerpselen,
zodat deze toestellen vaak in ziekenhuizen gebruikt
worden.
31

De diepspoelpot
Bij diepspoelpotten zal de stankverspreiding beperkt blijven. De fecaliën worden direct in het water
ondergedompeld, wat soms het hinderlijk opspatten van waterdruppels teweegbrengt. Al het spoelwater
kan nu gebruikt worden voor het doorspoelen van de stankafsluiter.
Deze pot wordt het meest gebruikt.
BRON: NOVOBOCH
De hevelpot (wordt steeds zeldzamer)
Dit type is ontstaan uit de diepspoelpot, doch inwendig vinden we enkele verschillen. Deze closetpot
heeft immers in zijn afvoer een vernauwing zitten en deze laatste werkt dan ook als een weerstand.
Wanneer het spoelwater deze weerstand heeft overwonnen, dan begint de leeghevelende werking.
Als nadeel kunnen we zeker het hoog waterverbruik aanhalen.
32
BRON: NOVOBOCH

Het wandcloset
Wandclosets zijn meestal uitgevoerd als diepspoelpot. Het grootste voordeel is dat deze niet op de
grond is geplaatst maar daar ongeveer 5 cm boven hangt, wat de hygiëne sterk bevordert.
Bij de vloerpotten kan het verzamelde vuil tussen de pot en de vloer niet worden verwijderd.
BRON: GEBERIT BRON: GEBERIT
9.2. MATERIAALSOORT
Closetpotten zijn hoofdzakelijk vervaardigd van verglaasd porselein, ook wel uit roestvast staal of
kunststof.
9.3. PLAATSING
Bevestiging
BRON: SPHINX
Closetpotten worden met twee of vier messingschroeven aan de vloer bevestigd.
Op de vereiste plaatsen worden gaten geboord, waarin dan kunststofpluggen worden gestoken. De
messingschroeven zijn meestal voorzien van een kunststof afdekkapje.
Nadien zal men de voeg tussen closetpot en vloer dichten met siliconenrubber,om oneffenheden van
de vloer weg te werken, en een hygiënische afsluiting te bekomen.
Wandclosets worden bevestigd met een draagstoel, die we zullen bevestigen voordat de betegeling
plaatsvindt.
33

9.4. SPOELSYSTEMEN
De spoelsystemen kunnen we in twee groepen verdelen: de stortbak (reservoir) en de direct op de
waterleiding aangesloten spoelkraan.
Stortbakken kunnen we onderverdelen in:
• hooghangend reservoir,
• half-hooghangend reservoir,
• laaghangend reservoir,
• closetcombinatie (duoblok),
• inbouwreservoir of achterbouw.
34
BRON: GEBERIT

BRON: GROHEDAL
Hevelstortbak
Tussen de waterleiding en de stortbak zal men
een stopkraantje plaatsen, zodat men herstellingen
en onderhoud kan uitvoeren zonder dat
de waterleiding moet worden afgesloten.
Het vullen van de reservoirs gebeurt automatisch
via een vlotterkraan. Het principe van een
vlotterkraan berust op het automatisch openen
en sluiten van een klep door een gedeeltelijk in
het water gedompelde vlotter. In de vlotterkraan
is een onderbreker aangebracht om het leeghevelen
van de stortbak te voorkomen bij een
drukverlaging in de waterleiding.
Stortbakken kunnen vervaardigd zijn uit kristalporselein
of kunststof, vroeger ook nog uit verglaasd
gietijzer of plaatstaal.
Hevelstortbakken kunnen we enkel hooghangend toepassen. Het ledigen van deze types gebeurt
door hevelwerking.
In een stortbak vinden we een klok met een binnenbuis die met een dichting rust op de doorspoelopening
van de stortbak.
Deze klok kan gelicht worden via een hefboomsysteem naar een trekker die naast de stortbak hangt.
Indien we met een ruk aan de trekker de klok even lichten, is dat voldoende om een juiste hoeveelheid
water in de valpijp te storten.
Deze waterstop stuwt alle lucht uit de valpijp en achter de waterstop heerst een onderdruk.
Ondertussen is ook de klok terug neergevallen.
Door de speciale constructie wordt het water
opgestuwd onder de klok en kan het water enkel
Klokhevelstortbak
weg langs de binnenpijp.
Het opgestuwde water komt terecht in de valpijp
en de zuigwerking van de waterstop zorgt nu
voor een hevelwerking. De hevelwerking wordt
beëindigd als er lucht aan de onderkant van de
klok wordt aangezogen.
35

Kniehevelstortbak
In de bak bevinden zich behalve de vlotter geen bewegende onderdelen.
De binnenbuis is U-vormig gebogen, waarbij het neergebogen been tot even boven de bodem reikt.
De andere kant is in het midden van de bak aangebracht en hieraan bevestigen wij de valpijp.
Onder het korte been van de kniehevel mondt een buisje uit dat door de bodem van de bak is verbonden
met de drukknopinrichting.
In de drukknopinrichting bevindt zich een rubbermembraan dat door een drukknop naar binnen kan
worden gedrukt.
Het buisje en de ruimte achter het rubbermembraan zijn gevuld met water.
Door de drukknop krachtig in te drukken stuwt het water uit het buisje de kolom water omhoog tot
door de bocht. De bocht is iets vernauwd, waardoor hij de hele buis vult.
Het water wordt zover doorgestuwd dat het water in het lange been van de kniehevel stroomt en zo
de hevelwerking veroorzaakt.
Een bezwaar is dat kinderen of bejaarden niet of moeilijk een spoeling tot stand kunnen brengen.
36
BRON: GEBERIT

De klokhevelbak (met beweegbare binnenbuis)
In de bodem van de bak bevindt zich een gat waarin de binnenbuis vrij op en neer kan bewegen. De
binnenbuis is bevestigd aan de tweedelige valbuis.
Het bovenste gedeelte van de valbuis is beweegbaar en vindt geleiding in het iets wijdere onderste
vast deel van de valbuis.
Aan het boveneinde van de valbuis is een rubberbalg bevestigd, terwijl onderaan de balg waterdicht
is bevestigd rondom het gat in de bodem.
Als de balg in elkaar wordt geduwd zal hij weer ontspannen en de buis omhoogtrekken.
Over de balg en de binnenbuis is een klok geplaatst die met nokken op de bodem van de bak is
bevestigd.
De hevelwerking zal plaatsvinden indien men het bovenste deel van de binnenbuis naar beneden
trekt.
Hierdoor zal er water in de valbuis stromen.
Tijdens het binnenstromen zal de lucht onder de klok meegezogen worden.
De hevelwerking is begonnen en men kan de buis loslaten.
1 Gaten voor bevestiging
2 Overlooppijpje
3 Waterlijn
4 Rubber manchet
5 Steun en bevestgingsnok voor de klok
6 Trekafstand
7 Niveau-indicatiesstreepjes
8 Binnenbuis
9 Valbuis
37

Stortbakken met bodemklep
De stortbakken met bodemklep zijn laaggeplaatste
stortbakken, maar kunnen ook als hooggeplaatst
toegepast worden.
In afwijking met de hooggeplaatste stortbakken
werken deze reservoirs niet door middel van hevelwerking
maar door het lichten van een bodemklep.
We kunnen verschillende soorten van bodemkleppen
ontdekken: verschillend van grootte en van vorm.
Bij het uittrekken van de trekknop (of induwen via
een hefboommechanisme) wordt de bodemklep
opgetrokken en buiten de zuigende werking van het
uitstromende water gehouden.
De stuwende werking van de waterstroom zorgt
ervoor dat de klep blijft zweven.
Soms zijn er uitvoeringen met een vlotter (of een
klep met luchtinsluiting) waarbij de bodemklep op
het water blijft drijven.
Als al het spoelwater is weggestroomd zal de bodemklep
de uitstroomopening terug afsluiten en kan het
reservoir terug gevuld worden.
38
overloop
vlotterkraan = vulling
instelling van de spoelwaterhoeveelheid
: 6 l of 9 l
bedieningshendel van de
grote toets = spoelwaterhoeveelheid
is 6 l of 9 l
BRON: DESCO - WIJNEGEM
bedieningshendel van de
kleine toets = spoelwaterhoeveelheid
is 3 l
anti-condensisolatie
klok = ledigingsmechanisme
BRON: GEBERIT

BRON: DESCO - WIJNEGEM BRON: DESCO - WIJNEGEM
Andere bedieningen (hand- of voetbediening) om de bodemklep te lichten kunnen zijn:
• kabelbediening,
• pneumatische bediening (een membraan dat men indrukt en dat zo een luchtkussen doet uitzetten),
Beveiliging: het spoelreservoir dient een reglementaire onderbreking te vormen.
Min. 2 cm
Onderbreking
Overloop
W.C.
Onderbreking
Min. 2 cm
Overloop
BRON: A.W.W. - ANTWERPEN
39

De spoelkraan
Het spoelwater wordt bij drukspoelkranen direct uit de drinkwaterinstallatie onttrokken.
De werking van een drukspoelkraan berust in principe op een klep die de waterstroom naar de valpijp
vrijgeeft, en een reminrichting die er voor zorgt dat de klep weer langzaam sluit.
Door het bedienen van de hefboom of de drukknop, wordt een ontlastklep geopend.
Uit de bovenste drukkamer stroomt het water door de afsluitklep weg, die nu gemakkelijk kan opgetild
worden.
Het water stroomt nu naar de closetpot.
Na het loslaten van de hefboom sluit de ontlastklep de bovenste drukkamer af.
Door een klein kanaaltje wordt gelijktijdig de bovenste drukkamer gevuld en wordt de afsluitklep
langzaam op de zitting gedrukt.
De afsluiting zal geheel terugslagvrij geschieden.
De directe aansluiting op de waterleiding heeft tot gevolg dat men de waterleidingen ruim zal moeten
dimensioneren.
K
40
K
W.C. EN URINOIR MET RANDSPOELING
Zonder toevoeging van producten Met toevoeging van producten
Spoelkraan
Beluchter met beweegbare
delen (DA)
Spoelkraan
Beluchter met beweegbare
delen (DA)
WERKINGSPRINCIPE
GESLOTEN GEOPEND
Beveiliging: een beluchter met of zonder beweegbare delen, respectievelijk zonder en met toe voeging
van producten.
K Spoelkraan
Beluchter zonder beweegbare
delen (DC)
Toevoeging
producten
K
BRON: AQUA (BELGIE)
Spoelkraan
Beluchter zonder beweegbare
delen (DC)
Toevoeging
producten
BRON: A.W.W. - ANTWERPEN

Aansluitingen
Voor het geur- en waterdicht aansluiten van de closetpot op de afvoerleiding werden er in het verleden
heel wat constructies toegepast. Tegenwoordig moeten we gebruik maken van afvoermanchetten,
welke in verschillende uitvoeringen bestaan.
BRON: DESCO - WIJNEGEM
De hangende stortbakken worden boven het closet geplaatst, en zullen wij dus aan de muur monteren.
De stortbak en de closetpot worden door middel van een valbuis verbonden en kunnen één-, twee- of
driedelig zijn uitgevoerd.
De diameter van de valbuis voor laaghangende stortbakken is groter dan die van hooghangende.
41

De closetpot wordt op de valbuis aangesloten
door middel van een closetsok (wc-broek) of een
patentring (euro-dichting).
De reservoirbak op een closetcombinatie (duoblok)
wordt met twee bouten en moeren op het
closet geplaatst, terwijl tussen het closet en de
reservoirbak een rubber- of neopreendichting
is gelegd om een waterdichte aansluiting te
verkrijgen.
Accessoires
42
BRON: DESCO - WIJNEGEM
Closetzittingen worden hoofdzakelijk vervaardigd van kunststof, andere ook wel van hout. Een
closetzitting (wc-bril) wordt bevestigd in de brede achterrand van de closetpot. Daar zijn twee genormaliseerde
gaten voorzien. Eenvoudige zittingen zijn meestal ringvormig, luxezittingen hebben een
aangepaste zitvorm.
Hoog toiletcomfort wordt bekomen met
de closetcombinatie met onderdouche.
BRON: GEBERIT
BRON: PRESSALIT

10. FECALIENVERMALER
10.1. OMSCHRIJVING
Een fecaliënvermaler is een toestel dat achter een closetpot kan geplaatst worden, de afvalstoffen
vermaalt en wegpompt door een leiding met kleine diameter (22 mm, 32 mm, 40 mm). Sommige
toestellen kunnen ook sanitair afvalwater verzamelen en wegpompen. De opvoerhoogte van de
pomp kan variëren van 1,5 m tot 5 m, de horizontale afstand die men kan overbruggen kan tot 50 m
oplopen.
10.2. MATERIAALSOORT
BRON: SANIBROYEUR
De omkasting van de vermaler bestaat uit kunststof, inwendig kunststof en roestvast staal. Er bestaan
ook modellen die geïntegreerd zijn in een keramische closetpot.
10.3. PLAATSING
Men plaatst het toestel achter de closetpot, die er rechtstreeks wordt op aangesloten. De andere
toestellen sluit men aan met een kleine helling naar de vermaler toe.
De afvoerleiding van de vermaler zal men direct naar het hoogste punt brengen, en dan met een
normaal verval naar de hoofdafvoerleiding leiden.
Men zal vóór de plaatsing van de vermaler controleren of de plaatselijke gemeentereglementering
de installatie van dit toestel toelaat.
Er is geen rechtstreekse aansluiting toegelaten.
43

11. URINOIR
11.1. OMSCHRIJVING
Een urinoir is een toestel om staand te urineren,
maar komt in woningen te weinig voor.
Het grote voordeel van dit toestel is het verminderde
waterverbruik en een verbeterde
hygiëne.
In openbare gebouwen worden urinoirs wel
toegepast.
Urinoirs zijn er in uitvoering voor wandmontage,
voor staande montage en montage tegen de
wand.
Deze laatste worden niet veel meer toegepast.
De urinoirs voor wandmontage kunnen uitgerust
zijn met stankafsluiter, die dan veelal zelfhevelend
werkt (afzuigurinoir).
De te gebruiken spoelinrichtingen zijn in principe gelijk aan die voor de closetpotten, de spoelcapaciteiten
zijn echter aangepast.
Voor urinoirs worden in openbare gebouwen vaak uit oogpunt van hygiëne en anti-vandalisme inbouw
spoeltoestellen en bedieningsarmaturen toegepast, zowel mechanisch werkend (b.v. door
voetbediening), als volledig elektronisch gestuurd (b.v. weerstandsmeting, benaderingssysteem).
44
BRON: IDEAL STANDARD
BRON: NOVOBOCH BRON: NOVOBOCH

Beveiliging: een beluchter met of zonder beweegbare
delen, respectievelijk zonder en met toe voeging van
producten.
11.2. MATERIAALSOORT
Urinoirs worden vervaardigd uit porselein, uit roestvast
staal of geëmailleerd plaatstaal.
11.3. PLAATSING
BRON: VILLEROY EN BOCH
De montagehoogte van een wandurinoir bedraagt 60 à 65 cm; het wordt opgehangen aan daarvoor
ontworpen blinde haken of met plugbouten.
Bij de afvoeraansluiting van een wandurinoir maakt men gebruik van in de handel verkrijgbare aansluitmanchetten.
Soms wordt ook gebruik gemaakt van plastische kit.
Maakt men gebruik van een urinoir zonder stankafsluiter, dan zal men genoodzaakt zijn een stankafsluiter
te plaatsen tussen het aansluitstuk en de afvoer.
BRON:
GEBERIT
BRON:
GEBERIT
In tegenstelling tot de wandurinoirs zal men bij installatie van staande urinoirs maatregelen moeten
treffen tijdens de bouw van het complex.
45

Plaatst men meerdere urinoirs naast elkaar, dan
is het wenselijk om tussen de urinoirs scheidingen
(schaamschotten) te plaatsen.
46
BRON: GEBERIT
De aansluiting tussen het spoelsysteem en het urinoir gebeurt met een sproeikop bij de staande
urinoirs, en met een klokje voor een uitwendige aansluiting of een mof- (manchet-)verbinding bij een
inwendige aansluiting bij de wandurinoirs.
BRON: DESCO - WIJNEGEM

12. ANDERE TOESTELLEN
Toestellen, meestal uit de medische sector, die minder frequent voorkomen zijn :
12.1. SLOPHOPPERS
Deze toestellen komen vaak voor in ziekenhuizen
en worden gebruikt om bedpannen en
urinefl essen te ledigen.
Deze toestellen zijn meestal vervaardigd uit
sanitair porselein of roestvast staal en bestaan
zowel in wandmodel als vloermodel.
De afvoeropening is gelijk aan die van een
closetpot, dus 100 mm.
Als spoelsysteem kan men de gebruikelijke
systemen gebruiken, maar een spoelkraan is
toch het meest wenselijk.
Bovendien wordt er in veel gevallen nog een
keukenmengkraan geplaatst, evenals een
emmer rooster.
12.2. BEDPANSPOELERS
Bedpanspoelers zijn toestellen uitgevoerd met
een afsluitbare spoelruimte waarin bedpannen,
urinefl essen, luieremmers, nierbekkens, enz.
worden gereinigd en eventueel ontsmet.
De diameter van de afvoer moet geschikt zijn
voor de afvoer van fecaliën en dus 100 mm
bedragen.
Voor het desinfecteren kan gebruik worden
gemaakt van stoom, heet water of chemicaliën.
Bedpanspoelers werken geheel automatisch
en zijn elektronisch gestuurd. De aansluiting op
de drinkwaterleiding vraagt speciale voorzieningen.
BRON: DESCO - WIJNEGEM
BRON: FRANKE
47

12.3. SPUWBAKKEN
Spuwbakken gebruikt men om, zoals de naam het laat vermoeden, in te spuwen, te braken. Deze
toestellen hebben een afvoeraansluiting van 100 mm en zijn meestal in sanitair porselein uitgevoerd.
Als spoelsysteem wordt een drukspoelkraan met een speciaal aansluitgarnituur toegepast. De spuwbakken
plaatst men op een hoogte van 1000 mm.
12.4. MANDIBAKKEN
Mandibakken zijn grote spoelbakken waarin men het linnengoed van de verpleegafdeling kan
spoelen en een groot aantal gebruiksgoederen kan reiningen. Boven de mandibak wordt een
keukenmengkraan aangebracht. De mandibakken worden vervaardigd van sanitair porselein of
roestvrij staal.
12.5. GIPSVANGBAKKEN
Gipsvangbakken dienen om gipsverbanden,
klaar voor gebruik te maken en moeten ook dienen
om het gipsverband te verzadigen.
Ook worden zij gebruikt om instrumenten te
reinigen.
Veel toegepast worden de gipsopvangbak-combinaties
bestaande uit een bovenbak en een
onderbak.
De in de bovenbak achtergebleven gipsresten
mogen niet in de binnenriolering terechtkomen,
omdat het gips voor verstoppingen zorgt en niet
wegspoelt.
Het uit de gipsbak wegstromende water wordt
daarom opgevangen in de onderbak.
Daar kunnen de vaste bestanddelen bezinken
en kan het water afgevoerd worden.
Deze toestellen worden gemaakt van roestvrij
staal of sanitair porselein.
BRON: FRANKE
48
BRON: FRANKE

12.6. OVERIGE TOESTELLEN
Dat zijn onder meer drinkfonteinen, de mondspoelbakken met randspoeling bij tandartsen, oogdouches
en nooddouches in de industrie, zwembadinstallaties, spoelinstallaties in de voedingsverwerkende
nijverheid, groot keukenmaterieel, warmtewisselaars.
BRON: DE MELKER
BRON: DE MELKER
Voor de beveiliging gelden specifi eke eisen waarover de waterleidingbedrijven informatie kunnen
verstrekken.
Het gebruik van Belgaqua-gekeurde apparaten is aan te bevelen.
49

13. PREFAB- EN MONTAGESYSTEMEN
13.1. INLEIDING
De toepassing van montagesystemen in sanitaire ruimten zal van steeds groter belang worden. De
praktische voordelen van dergelijke systemen zijn groot.
Een van de problemen bij badkameraanpassingen is het vele hakwerk voor het aanpassen en wegwerken
van aan- en afvoerleidingen.
Ook bij nieuwbouw kunnen in belangrijke mate gedeelten van de installatie worden ontkoppeld van
bouwkundige elementen (leidingen niet in vloeren en wanden). Dat komt het bouwproces zeker ten
goede. Het bouwproces wordt thans bemoeilijkt, doordat de installateur meerdere malen terug moet
komen om zijn werk te doen.
13.2. METALEN MONTAGE-DRAAGRAAM
Een montagesysteem om in te bouwen of toe te passen in een voorzetwand. Het montagesysteem
voor het wandcloset is compleet met de bevestiging voor het closet, een inbouwreservoir en spoelbocht.
Voor de andere sanitaire toestellen zijn soortgelijke systemen ook voorzien voor de bevestigingen
en de aan- en afvoerleidingen van het toestel.
BRON: GROHEDAL
50
BRON: GROHEDAL

13.3. SANITAIRE INSTALLATIE-
ELEMENTEN
In zelfdragende bouwelementen uit gevormde
staalplaat, gevuld met hoogwaardig
schuim beton, zijn de aan- en
afvoerleidingen, de inbouwdelen van
kraan- of spoelsysteem en de bevestigingspunten
voor de hangapparaten
ingebouwd. Alles is exact voorgemonteerd
en geïsoleerd. Deze elementen
kunnen zowel geplaatst worden vóór een
bestaande muur, in een muur als in een
valse wand.
BRON: GEBERIT
BRON: GEBERIT
BRON: GEBERIT
BRON: GEBERIT
BRON: GEBERIT
51

13.4. VOORZETWANDSYSTEMEN IN SANITAIRE RUIMTEN
Voorzetwandsystemen bieden zowel
bij nieuwbouw als bij badkameraanpassingen
en renovatie grote voordelen.
Bij voorzetwanden worden de leidingen
aangebracht vóór de bestaande wand.
Ruimten die daar oorspronkelijk niet
voor bestemd waren, maar aan een
leidingkoker grenzen, kunnen nu ook op
een eenvoudige wijze worden voorzien
van sanitaire toestellen.
13.5. GEPREFABRICEERDE SANITAIRE RUIMTEN
Geprefabriceerde sanitaire ruimten kunnen
worden samengesteld uit elementsystemen.
Ook kunnen de natte cellen bestaan uit een
gladde binnenzijde met bodem en badkuip of
douchegedeelte uit één stuk, geprefabriceerd uit
glasvezelversterkt polyester met een buitenwand
van gipskartonplaat. De tussenliggende ruimte is
opgespoten met een isolatieschuim, zodat een
stabiele sandwichconstructie wordt gevormd.
De toepassing van “prefab sanitaire units” is nog
lang geen courante praktijk.
52
BRON: GROHEDAL
BRON: GROHEDAL
BRON: GROHEDAL

handboeken
de sanitair installateur
• Overzicht beschikbare handboeken
• Tekenen: conventies, normen, symbolen en
definities
• Tekenen: planlezen voor de sanitair installateur
• Leidingen in lood
• Leidingen in koper
• Leidingen in gietijzer
• Leidingen in staal
• Kunststoffen: algemeen
• Leidingen in PVC-U, PVC-C
• Leidingen in PE, VPE, sandwichbuis
• Leidingen in PPR, sandwichbuis
• Leidingen in ABS, PB
• Leidingen in gresbuis
• Het bereiden van drinkwater - Waterbehandeling
en drukverhoging
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
• Aanleg van waterleidingen
• Sanitair kraanwerk
• De sanitair warmwaterbereiding
• Brandweerleidingen en sprinklers
• Waterafvoer
• Gas : Van oorsprong tot distributie - De
binneninstallatie
• De verbranding van gas
• Gas : De huishoudelijke toestellen - Ventilatie en
schoorstenen
• De sanitaire toestellen
• Aanverwante technologieën
• Elektriciteit voor de sanitair installateur
• Scheikunde en fysica voor de sanitair installateur
• De sanitair installateur - Lege klasseermap