Download uitgave als PDF - Zuiderlucht
Download uitgave als PDF - Zuiderlucht
Download uitgave als PDF - Zuiderlucht
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
11 cultureel<br />
maandblad | jaargang 4 | november 2010<br />
jardin d’hiver<br />
wintertuin<br />
luik loNkt Naar maastricht / met De boemel Naar het mamac / 17e eeuwse tekeNiNgeN voor De fiJNProever<br />
3 Palazzo, hink-stap-sprong naar renaissance<br />
5 Joost Zwagerman over exile on main st.<br />
8 Nieuw licht op schilderijen Jacob Jordaens<br />
11 De naakte waarheid omtrent de Diana tapijten<br />
Marcel Broodthaers, L’Entrée de l’ Exposition (1974) 1 www.zuiderlucht.eu<br />
maandblad november 2010<br />
Francis Alÿs, Silencio. Rubber matjes, 61 1x 47,8 x 0,6 cm elk (2003-heden). Courtesy www.zuiderlucht.eu<br />
the artist & Galerie Peter Kilchmann, Zurich.<br />
cultureel maandblad november 2010<br />
z u i d e r l u c h t<br />
Alle ballen op Gustav Mahler | Spaarnestad-negatieven naar Venlo | Wijze<br />
woorden van rapper Typhoon | De comeback van de glazen mens | Hoe de<br />
Sint-Pietersberg overleefde + + + Francis Alÿs / Alexander van Grevenstein /<br />
Poesjkin-tekeningen 1 / Wintertuin www.zuiderlucht.eu<br />
in Bonnefanten / Jardin november d’hiver 2010 in Mamac Luik<br />
bijlage bij <strong>Zuiderlucht</strong> | november 2010<br />
francis alÿs<br />
Baca-laureaat 2010 (Biennial award for Contemporary art)<br />
bijlage bij <strong>Zuiderlucht</strong> | november 2010<br />
3 Palazzo, hink-stap-sprong naar renaissance<br />
5 Joost Zwagerman over exile on main st.<br />
8 Nieuw licht op schilderijen Jacob Jordaens<br />
11 De naakte waarheid omtrent de Diana tapijten
CULTUUR MAAKT JE RIJKER<br />
PARTNER VAN DE MUSEUMKAART<br />
Sleutel tot 400 schatkamers<br />
Geef ‘m cadeau<br />
De Museumkaart biedt toegang tot 400 musea.<br />
Met de Museumkaart steunt u de deelnemende musea.<br />
Verkrijgbaar à € 39,95/€ 19,95 (excl. administratiekosten) online, via 0800-0203388 en bij 150 grotere musea.<br />
www.museumkaart.nl<br />
MKAdv_Zuiderlu_229x325.indd 1 14-10-2010 17:09:51<br />
2 www.zuiderlucht.eu november 2010
Zeventig miljard<br />
Metallica<br />
De staatssecretaris van cultuur houdt van Metallica, en op zijn tijd ook van een<br />
boek, mits niet te zwaar. Thrillers. Zware teksten leest hij al genoeg, voor zijn werk.<br />
Dat laatste herken ik. Het is tamelijk onvoorstelbaar wat er – vooral uit ambtelijke<br />
hoek – aan pseudo-gewichtige teksten over dit land wordt uitgestrooid. Maar de<br />
muzikale voorkeur van staatssecretaris Halbe Zijlstra (VVD) deel ik niet. Op de<br />
brugklas hield ik van bands <strong>als</strong> Deep Purple en Black Sabbath, softe voorgangers van<br />
Metallica; in de loop der jaren ben ik het genre wat uit het oog verloren.<br />
Wat we van staatssecretaris Zijlstra mogen verwachten? Niet veel, lijkt het, gezien<br />
de twintig tot veertig procent die het kabinet Rutte van het cultuurbudget wil<br />
afhalen. Achter deze strafexpeditie moet meer zitten dan dommige rancune uit<br />
PVV-hoek. Kennelijk verwachten coalitiepartners CDA en VVD dat hun electoraat<br />
er geen traan om laat – los van die arme Frits Bolkestein, een echte liberaal en dus<br />
kunstliefhebber.<br />
Wat ook opvalt: het gebrekkige weerwoord van de sector zelf. Een directeur van<br />
een regionaal symfonieorkest die de woorden “ze moeten met hun fikken van<br />
de kunst afblijven” liet optekenen, is exemplarisch voor het armoedige verzet.<br />
Terwijl de kritiek dat de hedendaagse kunst zich van het publiek heeft afgekeerd,<br />
toch niet nieuw is. Het nepotisme in de sector (kunstenaars en critici beoordelen<br />
elkaars werk en verdelen onderling de beschikbare gelden) werd al in 1985 door<br />
de socioloog Abram de Swaan gekritiseerd. Recentelijk deed ook de Antwerpse<br />
hoogleraar Pim van Klink een duit in het zakje, hoewel het rekenwerk dat zijn<br />
verhaal moest onderbouwen, niet klopte. En er is ook zelfkritiek. Zo besloten de<br />
Mondriaan Stichting en het Fonds BKVB al kosten te besparen door te fuseren, al<br />
maakte dat in Den Haag weinig indruk.<br />
Door het gejammer van de sector blijven de - materiële - argumenten die vóór<br />
investeringen in kunst en cultuur pleiten onderbelicht. Zo<strong>als</strong> het multiplier-effect:<br />
een bloeiend cultureel leven levert een veelvoud aan inkomsten op in andere<br />
sectoren van de samenleving, zo<strong>als</strong> horeca en toerisme, en heeft gunstige effecten<br />
op werkgelegenheid en innovatie. Dat is een markt waar jaarlijks zeventig miljard<br />
euro omgaat, zei de Amsterdamse wethouder Gehrels in het NOS Journaal, een<br />
bedrag waarmee je zo een handjevol knoeiende banken van de ondergang kunt<br />
redden. Als zo’n relatief kleine bezuiniging van 200 miljoen toch wordt doorgezet,<br />
kan dat maar één ding betekenen: cultuur interesseert de Haagse politici geen bal.<br />
Dit is, los van die bezuinigingsdrang, ook de ervaring van museumdirecteur<br />
Alexander van Grevenstein. Zijn veertigjarige ervaring heeft geleerd dat politici<br />
kunst uitsluitend zien <strong>als</strong> beleidsinstrument, zegt hij in een interview in deze<br />
<strong>Zuiderlucht</strong>. Guus Beumer van het Maastrichtse cultuurcentrum Marres gooit het<br />
over een andere boeg. Als curator van de nationale inzending op de Biënnale van<br />
Venetië in 2011 wil hij daar de positieve effecten laten zien van kunstsubsidies in<br />
Nederland. Ik ga ervan dat hij zichtbaar maakt dat niet alles van waarde weerloos is,<br />
en dat de kunsten meer te bieden hebben dan heavy metal en thrillers.<br />
WIDO SMEETS<br />
hoofdredacteur<br />
3 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
Heukelom Verbeek<br />
landschapsarchitectuur
ETIENNE FOUCHET<br />
De force et d’écume / Of force and sea foam<br />
tot en met<br />
12 december 2010<br />
Rijksweg Noord 71, Geleen<br />
www.bis71.nl<br />
WENDE<br />
DO 11 NOVEMBER 20.00 UUR THEATER HEERLEN<br />
T 045 571 66 07 / WWW.PARKSTADLIMBURGTHEATERS.NL<br />
COQUELICOT<br />
Haïdée Henry (FR)<br />
26 september t/m 5 december 2010<br />
ODAPARK centrum voor hedendaagse kunst venray | www.odapark.nl<br />
4 www.zuiderlucht.eu november 2010
7<br />
Gustav Mahler (1860-1911)<br />
20<br />
Rondreizend Hygiene-Museum in 1933<br />
22<br />
Eva Kieboom zingt in Heerlen<br />
7<br />
9<br />
11<br />
11<br />
12<br />
15<br />
16<br />
19<br />
20<br />
22<br />
23<br />
24<br />
26<br />
27<br />
30<br />
De inhoud<br />
Alle ballen op Gustav Mahler<br />
Juul Sadée, een tuin <strong>als</strong> een<br />
doolhof<br />
Time out of Mind met Neil Young<br />
Perron Poezie: Amber-Helena Reisig<br />
Spinozalens voor Richard Sennett<br />
De wijze woorden van<br />
rapper Typhoon<br />
SPREAD: Spaarnestadnegatieven<br />
naar Venlo<br />
Wat was in… oktober<br />
De comeback van de glazen mens<br />
Eva Kieboom terug in Heerlen<br />
Een ontplofte bus kunst<br />
Hoe de Pietersberg overleefde<br />
Het verbeelde leven van Rowland Jones (3)<br />
Et cetera (agenda)<br />
Siciliaanse Herinneringen<br />
De toegift (2e katern)<br />
Cover: Juul Sadée in The Garderner’s Last Song (blz 9). foto Perry Schrijvers<br />
Wandelen met Francis Alÿs<br />
Interview Alexander van Grevenstein<br />
Poesjkin-tekeningen naar Maastricht<br />
Wintertuin Bonnefanten<br />
Jardin d’hiver Mamac Luik<br />
5 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
9<br />
Detail uit werk Juul Sadée in Van Abbe<br />
15<br />
De zegetocht van rapper Typhoon<br />
BACA-laureaat<br />
Francis Alÿs: Geloof verzet bergen
John Cage<br />
word abonnee van<br />
z u i d e r l u c h t<br />
en ontvang <strong>als</strong><br />
welkomstgeschenk<br />
het boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets én<br />
de cd Who are you now van Jodymoon<br />
voor alle abonnees<br />
10 % korting op de wijnen van Vin Munnen<br />
043 3110260 www.vinmunnen.nl<br />
Excursie 6 nov 2010<br />
Schunck* Heerlen<br />
Amerikaans componist, dichter, graficus en essayist John Cage (1912-1992)<br />
heeft met zijn radicale en experimentele composities het verloop van de<br />
moderne muziek en dans veranderd. ‘The anarchy of silence’ in Schunck*<br />
Heerlen is de grootste expositie gewijd aan componist John Cage sinds<br />
zijn overlijden in 1992. Het is een omvattend retrospectief van zijn werk,<br />
zijn gedachten en zijn invloeden. Invloeden die nog steeds voelbaar zijn.<br />
Verzamelen om 10.45 u bij de ingang van Schunck*, Bongerd 18 Heerlen. Vervoer naar<br />
Heerlen op eigen gelegenheid. Prijs: € 12,50 (excl. vervoer). Inschrijven: tel. 043 350 56 69 /<br />
043 350 56 56 of info@kumulus.nl. Kunstverkenning in de Euregio - een initiatief van Kumulus<br />
aanmelden kan via www.zuiderlucht.eu<br />
André Wiehager en Maurice Thomassen<br />
20 | 11 | 10 - 09 | 01 | 11<br />
www.galerienewuntitled.nl<br />
6 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
Museum van Bommel van Dam<br />
www.vanbommelvandam.nl
Jarig<br />
Alle ballen op<br />
Gustav Mahler<br />
150 jaar geleden werd Gustav Mahler geboren, in 2011 is het honderd jaar<br />
geleden dat hij stierf. Veel extra aandacht dus voor de componist, maar niet<br />
alle programmeurs liggen er wakker van. Want het is ook Schumann-jaar en<br />
Chopin-jaar. “Je kunt wel aan de gang blijven.” door Emile Hollman<br />
Un double anniversaire, noemen<br />
ze het in België. Twee jaar lang<br />
volop aanleiding om de muziek van<br />
Gustav Mahler (1860-1911) te vieren,<br />
vanwege diens geboorte- en sterfjaar.<br />
Het Concertgebouw in Amsterdam<br />
pakt groots uit door alle tien zijn<br />
symfonieën te brengen. En voor drie<br />
tientjes krijg je ze bij de Volkskrant op<br />
cd onder regie van Bernard Haitink of<br />
Riccardo Chailly, inclusief een aantal<br />
liederencycli.<br />
Dat komt niet uit de lucht vallen<br />
natuurlijk. Mahler dirigeerde in het<br />
Concertgebouw tussen 1903 en 1911<br />
Gustav Mahler.<br />
liefst elf keer zijn eigen symfonieën.<br />
Leipzig, stad waar Wagner werd<br />
geboren, Bach begraven ligt en Mahler<br />
zijn eerste symfonie Der Titan schreef,<br />
pakt uit met een festival. De Heerlense<br />
concertreisorganisator Toine Sporken<br />
reist drie keer met een groep naar wat<br />
hij noemt ‘de Olympische spelen op<br />
symfonisch gebied’. Hoewel Mahler<br />
maar twee jaar werkte in Leipzig viert<br />
men vooral dat hij daar symfonisch<br />
werd gevormd.<br />
De in het huidige Tsjechië geboren<br />
Gustav Mahler geldt <strong>als</strong> wegberijder<br />
voor de moderne muziek, zeg<br />
maar de verbindende schakel<br />
tussen de romantische 19 e eeuw<br />
en de modernistische, 20 e eeuwse<br />
klankwereld van Schönberg. Zijn<br />
werk wordt veelal <strong>als</strong> zwaar en<br />
somber en krachtig geduid. De vele<br />
stemmingswisselingen brengen de een<br />
tot grote onrust, de ander tot ongekend<br />
avontuur. Zijn symfonisch werk is niet<br />
alleen pittige kost om ten uitvoer te<br />
brengen, het vereist ook een enorme<br />
orkestbezetting. Toen Mahler zelf zijn<br />
achtste symfonie bij de première in<br />
München dirigeerde, stonden er meer<br />
dan vierhonderd uitvoerenden op het<br />
podium - onder meer drie koren, acht<br />
zangsolisten en een enorm orkest.<br />
De eisen die Mahler stelt aan de<br />
orkestratie van zijn symfonieën<br />
verklaren voor een deel het wat<br />
weinig uitbundige karakter van<br />
de festiviteiten rond zijn jubilea in<br />
Limburg. Mahlers symfonisch werk<br />
brengen betekent voor het Limburgs<br />
Symfonie Orkest bijvoorbeeld extra<br />
investeren. In de huidige bezetting van<br />
66 muzikanten kan het orkest eigenlijk<br />
alleen Mahlers vierde symfonie zonder<br />
oproepkrachten spelen. “Zou je<br />
de tweede symfonie willen spelen,<br />
dan heb je een orkest van minstens<br />
honderd man nodig, plus een koor<br />
en twee solisten, ik denk dat je er dan<br />
met een extra investering van veertig<br />
mille niet bent”, rekent Stijn Boeve,<br />
programmeur van het Theater aan<br />
het Vrijthof in Maastricht voor. En<br />
toch werd Mahlers tweede in oktober<br />
in het theater gespeeld: dankzij een<br />
uitwisselingsproject met het orkest van<br />
Luik. Boeve: “Daar ben ik erg fier op.”<br />
Marketingman Gert Geluk van<br />
het LSO studeerde af op Mahler en<br />
verzorgt cursussen over de componist.<br />
“Iedereen heeft met verdriet of passie<br />
te maken, Mahler legt het genadeloos<br />
op tafel,” verklaart hij. Geluk zou liefst<br />
alle symfonieën van Mahler graag in<br />
Maastricht horen, maar die luxe is<br />
voor het LSO niet weg gelegd. Met<br />
het gekozen alternatief, Het Wenen<br />
van Mahler, kan hij goed leven. “Zo<br />
kunnen we naast de vierde symfonie<br />
en het eerste deel uit de derde symfonie<br />
7 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
in mei ook Strauss en Schönberg<br />
brengen.” “Wij lopen een soort Mahlerparcours”,<br />
zegt Stijn Boeve van het<br />
theater. “We volgen in onze reeks<br />
Moments musicaux de tijdgeest naar<br />
Mahler toe en richten ons vervolgens<br />
op de laatromantiek na hem. Brahms,<br />
Schonberg, Strauss, ze raken allemaal<br />
aan Gustav Mahler.”<br />
In Parkstad Limburg Theaters in<br />
Heerlen is opvallend weinig Mahler te<br />
bespeuren in de programmering. “Dat<br />
heeft vooral te maken met het aanbod<br />
dat voorbijkwam”, zegt programmeur<br />
klassiek Jos Roeden. “Het voegde<br />
niks toe. Bovendien kun je wel aan<br />
de gang blijven, elk jaar is het wel<br />
geboortejaar of sterfjaar van de een of<br />
andere componist.” Neemt niet weg<br />
dat Heerlen wel het LSO-programma<br />
volgt.<br />
In Cultuur Centrum Hasselt maken<br />
ze werk van het dubbele jubileum door<br />
een heus festival rond de liederen van<br />
Mahler te houden in april. Directeur<br />
René Gelade: “We willen het publiek<br />
vooral kennis laten maken met<br />
Mahler door interessante solisten en<br />
ensembles aan elkaar te koppelen. Elke<br />
muzikant die Mahler vertolkt, zet zijn<br />
eigen accent, dat is de toegevoegde<br />
waarde en voedt de nieuwsgierigheid.<br />
In de muziekgeschiedenis is Mahler<br />
een belangrijke, vernieuwende figuur<br />
die steeds meer in de actualiteit geraakt<br />
ook al omdat grote dirigenten zijn<br />
werk brengen. Zijn symfonieën zijn<br />
groots, maar zeker zo belangrijk is<br />
dat hij het lied in het orkest heeft<br />
gebracht.”<br />
Het LSO komt in het voorjaar<br />
nog met een concertreeks Van<br />
Mozart tot Mahler. Wat heeft<br />
Mahler met Mozart? Hij dirigeerde<br />
diens muziek en bewonderde de<br />
eenvoud ervan. Mozarts symfonie<br />
nummer 40 is drama van een<br />
Mahleriaanse intensiteit, vindt Gert<br />
Geluk. En zo bind je bijna 200 jaar<br />
muziekgeschiedenis samen. “Mozart,<br />
Mozart…”, prevelde Mahler naar<br />
verluidt voor hij zijn laatste adem<br />
uitblies. “De grootste van allen.”<br />
Concertinfo: www.lso.nl; www.ccha.<br />
be; www.parkstadlimburgtheaters.nl;<br />
www.sporkenleitmotiv.nl;<br />
www.theateraanhetvrijthof.nl
Podium Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu<br />
Maastricht<br />
AINSI november 2010<br />
Ma 1 t/m do 11 nov I expositie I Uncovered – Nicole Linders<br />
Vr 5 t/m zo 7 nov I multidisciplinair I Global Culture Festival met muziek, dans,<br />
fotografie en eten<br />
Za 13 nov I muziek I Promsnight – Harmonie Sint Pieter<br />
Wo 17 nov I creatieve industrie I Startfactory - Cultuur en Ondernemen met<br />
workshops, speeddating, meet the experts, demonstraties, infomarkt en voorstellingen<br />
Vr 19 nov I dans I Ivana Müller – Working Titles<br />
Za 20 nov I creatieve industrie I PechaKucha Night #8<br />
Za 20 t/m di 30 nov I expositie I Opgetekend en vastgelegd – internationale<br />
kunstenaars<br />
CENTRE CERAMIQUE highlights november 2010<br />
Vr 5 t/m zo 28 nov | tentoonstelling | World Press Photo 2010<br />
Zo 7 nov | workshop | Succesvol bloggen!<br />
Zo 14 nov | rondleiding | World Press Photo tentoonstelling<br />
T/m 15 mei | tentoonstelling | Leven langs de Maas<br />
Zo 28 nov | presentatie | door Robin Utrecht: winnaar World Press Photo 2010<br />
Meer info: www.centreceramique.nl<br />
KUMULUS<br />
Vr 5 nov | start cursus | Muziektheater 13+ | 17.00u | Herbenusstraat 89<br />
Ma 8 nov | dans | instromen bij Flamenco | 18.15u | Brusselsestraat 10D<br />
Di 16 nov | excursie | naar John Cage in het Glaspaleis | 10.30u | Herbenusstraat 89<br />
Za 20 nov | muziek | Orlando Samenspeldagconcert |14.00u en 16.00u | St.<br />
Maartenspoort 2<br />
Info & inschrijven op www.kumulus.nl<br />
LUMIERE highlights<br />
Vanaf vr 11 nov | film | Another Year | uitstekend ontvangen nieuwste film van Mike<br />
Leigh<br />
Zo 14 nov | film | oorlog & Vrede | 7 uur durende marathon-voorstelling van Russische<br />
klassieker |10.00u<br />
Vanaf do 18 nov | film | Des Hommes et des Dieux | instant klassieker over Franse<br />
monniken<br />
Do 18 nov | film + interview | Enjoy Poverty | gefilmde armoede volgens Renzo Martens<br />
| 19.30u<br />
Vanaf 25 nov | film | La Notte | 200 % filmkunst van Michaelangelo Antonioni<br />
Kijk voor het volledige programma op www.lumiere.nl<br />
THEMBI Thembi Music Lab Series<br />
Zo 7 nov | jazz | Florian Weber’s Minsarah Trio | 15.00u<br />
Zo 14 nov | jazz | Joris Roelofs feat. Gregory Hutchinson & Aaron Goldberg |15.00u<br />
Zo 21 nov | jazz | Matthias Schriefl & Corrie van Binsbergen Trio | 15.00u<br />
Zo 28 nov | jazz | Tony Malaby & Harmen Fraanje’s Avalonia Trio | 15.00u<br />
SMULL: Stichting Muziek Lab Limburg | 043 – 361 362 1 | www.thembi.nl<br />
HET HUIS VAN BOURGONDIË productiehuis voor theater en preformance<br />
Do 11 & vr 12 nov | theater | Vertical Partition #2 – Space van FLACC / Gilad Ben<br />
Ari. Een tentoonstelling en live performance ineen over een nieuwe idee voor het<br />
markeren landsgrenzen: verticaal | 20.30u<br />
Wo 24 t/m za 27 nov | theater | De ins en outs van het gat in je hoofd van Het Huis<br />
van Bourgondië / Emke Idema. Een eigenzinnige en soms intieme voorstelling over<br />
onze eetgewoonten | 20.30u<br />
www.huisvanbourgondie.nl | 043 321 99 60<br />
Genk<br />
C-MINE CULTUURCENTRUM GENK<br />
november - jazz maand<br />
Vr 12 & za 13 nov | muziek | C-mine jazzfestival met oa. Candy Dulfer & Band,<br />
Gianluca Petrella ‘Cosmic Band’, Portico Quartet. Volledig programma op<br />
www.c-minejazz.com<br />
Za 6 nov | muziek | The Bony King of Nowhere in concert | 20.15u<br />
Wo 17 & do 18 nov | theater | Cie Cecilia/HETPALEIS/Arne Sierens | Schöne<br />
Blumen | 20.15u<br />
Zo 21 nov | theater 4+ | HETPALEIS speelt Waar is het feest? | 15.00u<br />
Wo 24 nov | theater 5+| Speeltheater Holland speelt Steen Papier Schaar | 15.00u<br />
Ma 29 nov | theater/lezing | Pascale Platel | Les Demoiselles de Rêve et leur<br />
soutien | 20.15u<br />
Volledig programma op www.cultuurcentrumgenk.be – tickets uitingenk@genk.be -<br />
+32 89 65 44 80<br />
Heerlen<br />
PARKSTAD LIMBURG THEATERS deze maand o.a.:<br />
Di 2 en wo 3 nov I show I Cirque Éloize – Rain I 20.00u | Theater Heerlen<br />
Wo 10 nov | muziektheater | Fantasten - Onderhuids | 20.30u | Theater Heerlen<br />
Do 11 nov | toneel | Het Zuidelijk Toneel – Shakespeare’s strandfeest | 20.00u |<br />
Theater Heerlen<br />
Za 27 nov I klassiek I Apollo’s Fire Baroque Orchestra Cleveland – Myths of love<br />
and betrayal I 20.30u | Theater Heerlen<br />
Kijk voor het volledige theaterprogramma op www.parkstadlimburgtheaters.nl<br />
FILMHUIS DE SPIEGEL highlights<br />
Do 4 t/m za 6 nov | film | White Material | 20.00u<br />
Do 11 t/m za 13 nov | film | Greenberg | 20.00u<br />
Do 18 en vrij 19 nov | film | Copie conforme | 20.00u<br />
Do 25, ma 29 nov | film | El Secreto de sus Ojos | 20.00u<br />
Za 27 nov | film | El Secreto de sus Ojos | 21.00u<br />
www.filmhuisdespiegel.nl<br />
Sittard<br />
HET LAAGLAND jeugdtheater<br />
Het Oneindige Verhaal (7+). ‘Een filmische ervaring in het theater!’<br />
Naar het beroemde boek van Michael Ende en de filmhit ‘The Neverending Story’.<br />
Zo14 nov om 15.00 uur: De Maaspoort, Venlo<br />
Zo 21 nov om 15.00 uur: Munttheater, Weert<br />
www.hetoneindigeverhaal.nl<br />
Zo 21 nov om 14.30 uur: LAAGLANDZONDAG in het Laaglandtheater: ‘Heimzee’<br />
Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl<br />
Tongeren<br />
de VELINX<br />
Za 6 nov | rock | HERFSTROnCK met Broken Glass Heroes, Styrofoam, Motek,<br />
Isbells, Blaudzun, Drums Are For Parades, Traffico & Babybliss |16.00u<br />
Zo 7 nov | familie | LAP! – Heimzee (8+) | 15.00u<br />
Wo 10 nov | dans | Jan Decorte/CAMPO – Tanzung | 20.30u<br />
Za 13 nov | humor | Wouter Deprez – Je zal alles worden | 20.30u<br />
Zo 14 nov | klassiek | Ensor Strijkkwartet & Dimitri Verhulst | De zeven laatste<br />
woorden. 20.30u (op locatie in de Sint-Janskerk, Tongeren).<br />
Wo 24 nov | theater | Theater Antigone – De Kafka’s | 20.30u<br />
dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. Meer info: www.develinx.be<br />
8 www.zuiderlucht.eu november 2010
Ikea<br />
Juul Sadée in een<br />
tuin <strong>als</strong> een doolhof<br />
De zaalvullende installatie van Juul Sadée in het Van Abbemuseum in<br />
Eindhoven verenigt haakwerk, designstoeltjes en boomstammen. Voor wie<br />
het wil zien, hangt alles met alles samen. Sadée biedt veel, maar vraagt ook<br />
veel van de toeschouwer. door Duncan Liefferink<br />
“Ik zie mijn werk vaak <strong>als</strong> een nietlineair<br />
boek”, zegt ze. Dat is treffend<br />
uitgedrukt. De omvangrijke installaties<br />
van de Maastrichtse kunstenares Juul<br />
Sadée bestaan uit vele hoofdstukken,<br />
vol van thema’s, neventhema’s en<br />
zijsprongen, maar ze liggen niet op<br />
volgorde. De toeschouwer kan het<br />
boek op elke willekeurige plek openen<br />
en beginnen met bladeren. Als Sadées<br />
werk niet zo handgemaakt was, zou<br />
je ook de vergelijking met het internet<br />
kunnen trekken.<br />
In de Your-space ruimte onderin de<br />
nieuwbouw van het Van Abbemuseum<br />
in Eindhoven is vanaf medio november<br />
Sadées grote installatie The gardener’s<br />
last song, 2 x 15 minutes te zien. De kern<br />
van het werk is een soort tuintje van<br />
gehaakte structuren waarin hier en<br />
daar bladeren zijn te herkennen en van<br />
het plafond afhangende lianen. De tuin<br />
is enerzijds afgeleid van de etymologie<br />
van Eindhoven: ende hova, ofwel ‘de<br />
laatste tuin’ of ‘Hof van Eden’, het<br />
paradijs. Dat is misschien wel een<br />
beetje ironisch bedoeld. Anderzijds<br />
sluit de tuin aan bij de thematiek van<br />
Juul Sadée (Heerlen, 1958): “Veel van<br />
mijn werk gaat over het wonen, de plek<br />
die we voor onszelf inrichten. Ik zie<br />
het huis en de tuin <strong>als</strong> een model van<br />
hoe wij leven.”<br />
Met de verschillende warme kleuren<br />
groen maakt het tuintje in het midden<br />
van de zaal een plezierige, besloten<br />
indruk. Inderdaad, hier zou je wel<br />
een tijdje willen blijven. Maar er zijn<br />
een paar vervreemdende elementen.<br />
Een videoprojectie toont extreme<br />
close-ups van vogels. Op monitoren<br />
fluisteren hoofden aan één stuk door<br />
simpele, maar existentiële vragen:<br />
‘whoever?’, ‘whatever?’, ‘whatabout?’<br />
Je kunt nu wel een genoeglijke<br />
binnenruimte hebben gemaakt, lijkt<br />
Sadée te willen zeggen, maar dat<br />
ontslaat je niet van de verplichting je af<br />
te vragen waar je je bevindt, hoe je je<br />
verhoudt tot de buitenwereld.<br />
Juul Sadée: “Het zijn vooral bakens in de ruimte.” foto Perry Schrijvers<br />
Die vraag zit ook verborgen in de<br />
stoeltjes die door het werk verspreid<br />
staan. “Als mensen daarop gaan<br />
zitten”, zegt Sadée, “worden ze deel<br />
van het werk. Ook de bezoekers<br />
nemen voortdurend, bewust of<br />
onbewust, de beslissing of ze naar<br />
binnen willen gaan of buiten willen<br />
blijven. Die stoelen trouwens”,<br />
vervolgt ze, “zijn designstoelen. Ik<br />
combineer ze met lampjes van IKEA,<br />
massaproductie. En met haakwerk.<br />
Maar ergens in de installatie zit ook<br />
een uniek kunstwerk, een albasten<br />
sculptuurtje, verstopt. We omringen<br />
ons met de meest uiteenlopende<br />
dingen, van ‘high’ tot ‘low’. Dat<br />
weerspiegelt hoe we zelf zijn. Wat je<br />
bent is een samenstel.” De stoelen zijn<br />
een klein voorbeeld van hoe alles in het<br />
werk van Sadée, afhankelijk van hoe je<br />
ernaar kijkt, met elkaar samenhangt.<br />
Blader in het non-lineaire boek dat<br />
Sadée ons voorschotelt en je kunt<br />
telkens andere verbanden leggen. Dat<br />
bladeren kan overigens ook letterlijk,<br />
9 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
want bij de tentoonstelling verschijnt<br />
een kunstenaarsboek dat opnieuw een<br />
wereld van mogelijkheden opent.<br />
De buitenwereld wordt in The<br />
gardener’s last song onder meer<br />
voorgesteld door een aantal<br />
indrukwekkende boomstammen. “Die<br />
staan niet zozeer voor de natuur”, zegt<br />
Sadée. “Ze hebben geen takken en<br />
geen bladeren. Het zijn vooral bakens<br />
in de ruimte.” En misschien, denkt de<br />
bezoeker al voort associërend, staan<br />
ze ook wel voor de inmiddels danig<br />
leeggegeten boom der kennis uit het<br />
paradijs. Eindhoven is immers de stad<br />
van wetenschap en techniek.<br />
Het gebruik van stammetjes komt<br />
binnen het oeuvre van Juul Sadée<br />
niet uit de lucht vallen. Ze werkt<br />
graag met hout, staal en andere<br />
‘neutrale’, elementaire materialen.<br />
Daarin ligt een zekere overeenkomst<br />
met een ver familielid, Philip Sadée<br />
(1837-1904), schilder van de Haagse<br />
School en bekend om zijn verstilde<br />
strandgezichten met boten en<br />
vissersvrouwen: “Van hem wordt<br />
gezegd dat hij het liefste in de vroege<br />
ochtend en in de herfst schilderde.<br />
Het ging hem om het neutrale<br />
licht. De achterliggende thematiek<br />
moest het verhaal, het toevallige,<br />
overstijgen. Iets dergelijks zoek ik<br />
ook.” Vroeger werkte ze veel met<br />
transparant polyester, bij uitstek<br />
een neutraal materiaal, maar daar<br />
is ze om gezondheidsredenen mee<br />
opgehouden.<br />
Het mooie, maar ook het gevaarlijke<br />
van het werk van Sadée is dat het<br />
over heel veel tegelijk gaat. Zonder<br />
de nodige aandacht en openheid<br />
verandert haar Hof van Eden maar al<br />
te snel in een doolhof. De ondertitel<br />
van The gardener’s last song luidt 2 x 15<br />
minutes – een kwartier om de beelden<br />
en geluiden op je te laten inwerken<br />
en een kwartier voor de verdieping,<br />
aldus Sadée. Die tijd heb je ook nodig.<br />
Het begeleidende programma biedt<br />
bovendien workshops, lezingen en<br />
verschillende gelegenheden om de<br />
kunstenaar zelf te ontmoeten.<br />
Juul Sadée, The gardener’s last song, 2 x<br />
15 minutes. Van 14/11 t/m 19/12 in<br />
Van Abbemuseum Eindhoven.<br />
www.vanabbemuseum.nl.
Open Atelier 28.11.10<br />
Dick van Wijk aanwezig van 13-17 uur<br />
Wilhelminasngl 67 in Roermond<br />
www.dickvanwijk.nl<br />
Een theaterontmoeting exclusief voor jong toneeltalent<br />
(15-20 jaar). Een heel weekend lang de wereld buitensluiten<br />
en je laten onderdompelen door theater.<br />
Masterclasses door Lieke Benders, Tim Gladdines,<br />
Lindertje Mans, Yvette van der Slik en Erik Karel de Vries.<br />
Eindpresentatie open voor publiek op zondag 14 nov om<br />
14.30 uur. Aanmelden: nataschja@hetlaagland.nl<br />
MEER WETEN?<br />
Ga naar www.hetlaagland.nl of www.hklimburg.nl/toneel<br />
moderne kunst<br />
10 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.<br />
Arie Berkulin<br />
Pieter Defesche<br />
Theo Kuijpers<br />
Lei Molin<br />
Ger Lataster<br />
Toon Teeken<br />
Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na<br />
een telefonische afspraak bent u van harte welkom.<br />
Leon Mommers<br />
Savelsbosch Bellefroidlunet 40, 12F, 6228 6221 SB KN Maastricht<br />
043 361 01 38<br />
Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl<br />
aLphons<br />
winters<br />
priJs 2010<br />
19 november t/m 31 december 2010<br />
werken van 71 kunstenaars uit<br />
beide LimburGen<br />
Gouvernement aan de maas, LimburGLaan 10, maastricht<br />
open: werkdaGen 9-17.30 uur (24 en 31 december: 9-12.00 uur)
TIME OUT OF MIND 19<br />
Leon Verdonschot en Wido Smeets corresponderen over hun<br />
bevindingen in de popmuziek. “Heb je geen zin om te spelen,<br />
dan doe je maar <strong>als</strong>of.”<br />
Tussen Neil Young en Francesco Piu<br />
In een Britse krant stond onlangs een interview met<br />
Neil Young. Daarin zei hij: “Je moet nooit of te nimmer<br />
luisteren naar je fanbasis. Het laatste ter wereld wat je<br />
moet doen, is je fans volgen. Dat is alles wat ze zijn –<br />
fans. Ze zijn niet je eigenaar. Ik hoef geen rekening met<br />
ze te houden.”<br />
Grappig genoeg las ik het interview dezelfde dag<br />
<strong>als</strong> het nieuwe nummer van het blad Aardschok, dat<br />
ik graag doorblader omdat de interviewers zonder<br />
uitzondering grote fans zijn van de artiesten die ze<br />
interviewen. Dat hebben die artiesten natuurlijk ook<br />
door, dus het levert vaak interviews op waarin de<br />
artiesten vooral beloven dat hun nieuwe werk precies is<br />
wat de fans willen horen.<br />
Het zijn twee tegenovergestelde kunstopvattingen.<br />
Sterker, het zijn twee tegenovergestelde opvattingen<br />
die zich veel verder uitstrekken, van de media tot<br />
de politiek. Neil Young toont zich eigenlijk een antipopulist,<br />
die weigert te brengen wat anderen willen<br />
horen. Niemand conservatiever dan de fan, dat heeft<br />
Young goed begrepen. Als Dylan naar zijn fans had<br />
geluisterd, had hij zijn elektrische gitaar in 1965 meteen<br />
weer opgeborgen nadat de fans hem daarom verschrikt<br />
hadden uitgejoeld.<br />
Ik vind dat Neil Young gelijk heeft. Zijn nieuwe album<br />
Le Noise is een van zijn beste in vele jaren, en dat is het<br />
omdat hij weer iets anders durft te doen. Sommige fans<br />
zullen misschien afhaken, omdat ze hoopten op een<br />
herhaling van eerder werk.<br />
Dat is dan maar zo. Young heeft vrijwel geen<br />
verplichting naar zijn fans, zo<strong>als</strong> ik ook vind dat bands<br />
niet verplicht zijn hun grootste hit altijd te spelen.<br />
Vrijwel geen verplichtingen. Maar wel één.<br />
Een paar jaar geleden zag ik Young in Amsterdam.<br />
Kaarten waren onbeschoft duur, maar hij was het<br />
waard. De avond die ik er was tenminste, de avond<br />
ervoor was hij chagrijnig en liet hij een halve rij<br />
bezoekers de zaal uitsturen omdat er volgens hem<br />
lawaai klonk. Een kennis van me zat in die rij. Ze<br />
heeft twee helden: Neil Young en Billy Corgan van de<br />
Smashing Pumpkins. Corgan zat die avond in de zaal,<br />
en juichte toen haar rij werd weggestuurd. De zaal<br />
uitgezet door haar ene held, onder applaus van de<br />
andere.<br />
Dát is de enige verplichting van iedere artiest: heb je<br />
geen zin om te spelen, dan doe je maar <strong>als</strong>of.<br />
LEON VERDONSCHOT<br />
Muziek op zijn best is een ontdekkingsreis, voor<br />
de muzikant én de luisteraar. Veel fans houden niet zo<br />
van ontdekkingen, die willen het vertrouwde, het feest<br />
der herkenning. Aanstekers in de lucht en meebrullen,<br />
dat werk. Neil Young is van het kaliber dat zich aan de<br />
hysterie van de massa niets gelegen laat liggen.<br />
Maar niet alleen fans hebben hun standaard<br />
blokkades, voor anti-fans geldt iets vergelijkbaars. Zo<br />
heb ik weinig of niets met blues. Te schematisch, al die<br />
voorspelbare Weltschmerz, en te veel liefhebbers in de<br />
zaal met heen en weer deinende hoofden die alleen tot<br />
stilstand komen om er onwaarschijnlijke hoeveelheden<br />
bier in te gieten.<br />
Nu zijn twee van mijn beste vrienden hard core<br />
bluesliefhebbers, en ze begrijpen niets van mijn – ik<br />
geef het toe - gretig gecultiveerde afkeer van de blues.<br />
Juist in dat beperkte idioom excelleren alleen de échte<br />
grootheden, er zit volop ironie en humor in de teksten<br />
en van dat publiek hoef je je toch niets aan te trekken?<br />
Ze hebben natuurlijk gelijk, maar helpen doet het<br />
niet.<br />
Van één van de twee, die een deel van zijn kost<br />
verdient <strong>als</strong> professioneel gitarist, kreeg ik kort<br />
geleden een compilatie-cd van een band met de<br />
onmogelijke naam Francesco Piu Trio. Zijn toelichting<br />
was even summier <strong>als</strong> prikkelend. “Akoestische,<br />
melodieuze blues van een geweldige gitarist met<br />
een – voor een Italiaan – feilloze dictie van het Engels.<br />
En let vooral op zijn interpretatie van All Along the<br />
Watchtower.”<br />
En inderdaad. Piu is geen speedfreak die gierende<br />
tonen onttrekt aan een voor zijn kruis opgerichte<br />
gitaar, maar een muzikant die voortdurend de grenzen<br />
van de mogelijkheden van zijn instrument verkent.<br />
Een pionier op bekend terrein die zijn collega Davide<br />
Spiranza op de mondharmonica alle ruimte geeft<br />
waardoor All Along the Watchtower een ongekend<br />
broeierige vertolking krijgt.<br />
Enfin. Door die ene plaat ben ik natuurlijk niet van<br />
de ene dag op de andere bekeerd tot de blues, maar<br />
<strong>als</strong> anti-fan heb ik mijn blokkade voor het genre<br />
wel weer onder ogen gehad. Met dank aan mijn<br />
gitaarspelende vriend én de virtuoze Francesco Piu<br />
die verantwoordelijk waren voor een aangename<br />
ontdekkingsreis door het land van de blues, waar ik<br />
zelden kom.<br />
WIDO SMEETS<br />
11 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
perron poëzie<br />
een traan voor een dag<br />
ik huil niet om de man die mij verwekte<br />
noch om het kind dat ik zal krijgen<br />
niet om wat voorkomt uit mijn afkomst<br />
maar de vrouw die mij baarde<br />
haar warme lichaam met mij deelde<br />
en al mijn moeder was lang voordat<br />
ik licht in mijn ogen geworpen kreeg<br />
nu vervuld met een zinderend sterven<br />
zij laat mij traanloos wenen - laat mij zien<br />
hoe stil het verbond tussen moeder en kind<br />
ik zou nog willen roepen ga niet weg<br />
en zacht fluisteren en in haar moederschoot<br />
terugkruipen en daar eeuwig ronken<br />
opdat zij mij niet verlaten kan<br />
AMBER-HELENA REISIG<br />
Amber-Helena Reisig (Heerlen, 1992) stond in 2007 in de<br />
finale van Write Now en draagt sindsdien op diverse podia<br />
voor uit eigen werk, vaak in combinatie met muziek of<br />
theater. In 2008 debuteerde ze in de bloemlezing Alles staat<br />
nog op zijn plaats (Uitgeverij de Contrabas). Op 3 december<br />
presenteert Reisig Il Bordello d’Amore (poëzie en jazz) in<br />
theater Lexor in Heerlen. amber-helena.blogspot.com<br />
Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door<br />
Defauwes<br />
en
Vakmanschap<br />
De flexibele samen<br />
De Spinozalens 2010 gaat naar Richard Sennett, de Amerikaanse socioloog<br />
die hedendaagse thema’s <strong>als</strong> individualisering, gebrek aan oriëntatie en<br />
machteloosheid van het moderne individu weet te vertalen in leesbare<br />
boeken. “Sennett biedt inzicht in de mechanismen van de macht in tijden<br />
dat het kapitaal zich steeds meer aan democratische controle onttrekt.”<br />
door Cyrille Offermans<br />
Levenslange trouw aan het bedrijf was vroeger normaal maar is in de huidige flexibele samenleving verdwenen. foto Francesco Penco<br />
Sociologen – aldus Jan Blokker<br />
– zijn mensen die in academisch<br />
Chinees de ene open deur na de<br />
andere intrappen, of woorden van<br />
gelijke strekking. Dat mag in veel<br />
gevallen waar zijn, maar zeker niet<br />
in alle. Ik denk aan Kees Schuyt<br />
en Abram de Swaan, aan J.J.A. van<br />
Doorn en Bart Tromp, misschien niet<br />
toevallig allemaal mensen met een<br />
eveneens meer dan normale literaire<br />
belangstelling. En het geldt zeker<br />
niet voor Richard Sennett, die niet<br />
alleen uitgebreid put uit de meest<br />
uiteenlopende literaire, historische<br />
en filosofische bronnen maar ook zelf<br />
beschikt over een precieze en elegante<br />
pen. Hij is bovendien een socioloog<br />
die er met schijnbaar speels gemak in<br />
slaagt zijn heterogene materiaal zo te<br />
combineren dat hij tot verrassende en<br />
belangwekkende inzichten komt.<br />
Richard Sennett (1943) was dan ook<br />
voorbestemd tot een heel ander<br />
leven, hij zou musicus worden. Hij<br />
groeide op in een armoedige, multietnische,<br />
door racisme en criminaliteit<br />
geteisterde nieuwbouwwijk in het<br />
centrum van Chicago, een wereld<br />
waaraan hij zich vooral dankzij zijn<br />
muzikale aanleg wist te onttrekken.<br />
Hoewel naar eigen zeggen geen<br />
wonderkind, componeerde hij al voor<br />
zijn tiende, speelde cello, vier, vijf<br />
uur per dag, trad vanaf zijn vijftiende<br />
op met volwassenen en studeerde<br />
aan de prestigieuze Juillard School<br />
in New York. Hij was ambitieus,<br />
niet omdat hij carrière wilde maken<br />
maar omdat hij een nauwelijks te<br />
beschrijven vreugde beleefde aan het<br />
gevoel iets bijzonder moeilijks <strong>als</strong> het<br />
soepel spelen van vibrato na jaren<br />
geduldig oefenen onder de knie te<br />
kunnen krijgen. Vakmanschap – aldus<br />
Sennett – leidt tot een innerlijk gevoel<br />
van zelfrespect en maakt immuun<br />
voor jaloezie. (En voor wie het weten<br />
wil: een ziekte aan zijn linkerhand<br />
maakte op zijn eenentwintigste<br />
12 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
een vroegtijdig einde aan zijn<br />
cellistenloopbaan.)<br />
Deze autobiografische informatie<br />
verschaft de auteur zelf in Respect.<br />
The Formation of Character in an<br />
Age of Inequality (2003). Dat is<br />
een uitzonderlijke passage, want<br />
Sennett loopt niet te koop met zijn<br />
levensgeschiedenis; alleen <strong>als</strong> zijn meer<br />
algemene stellingen daarom vragen<br />
motiveert hij die met eigen ervaringen.<br />
Misschien is hij, zeker in zijn laatste<br />
boeken, ook eerder een essayist dan<br />
een wetenschapsman. In elk geval is hij<br />
nooit tevreden met het presenteren van<br />
statistisch materiaal of het aangeven<br />
van ontwikkelingen in het algemeen,<br />
hem is het altijd primair te doen om<br />
de ervaringen van mensen die achter<br />
die schema’s en getallen schuilgaan.<br />
Sennett was ook jarenlang adviseur van<br />
diverse vakbonden; dat hij destijds tot<br />
de New Left behoorde heeft hij nooit<br />
onder stoelen of banken gestoken.<br />
Dit alles maakt begrijpelijk dat<br />
hij <strong>als</strong> socioloog van meet af aan<br />
een uitzonderlijke belangstelling<br />
heeft getoond voor het publieke<br />
debat, of liever: voor de historische<br />
ontstaansvoorwaarden, de bloei en<br />
de erosie daarvan. In zijn vroege<br />
meesterwerk The Fall of Public Man<br />
(1974) concentreert hij zich op het<br />
verval van het openbare leven in de<br />
achttiende en negentiende eeuw,<br />
speciaal in Parijs en Londen. Daarbij<br />
komt hij na een minutieuze rondgang<br />
langs de stedelijke locaties waar de<br />
burgers vreemden konden ontmoeten<br />
en dus wezenlijke ervaringen konden<br />
opdoen (het park, het café, de club,<br />
het theater), tot de conclusie dat<br />
‘de tirannie van de intimiteit’ sinds<br />
het einde van de achttiende eeuw<br />
‘politieke categorieën in toenemende<br />
mate verandert in psychologische.’ De<br />
opvatting dat alle maatschappelijke<br />
ellende te herleiden zou zijn tot de<br />
anonimiteit van het moderne bestaan<br />
noemt hij een mythe, het overal<br />
woekerende sterrendom van nu ziet<br />
hij vooral <strong>als</strong> betreurenswaardige<br />
ontpolitisering van het publieke<br />
domein.<br />
Hoewel Sennett onder<br />
Angelsaksische sociologen allang <strong>als</strong><br />
een grootheid gold, was De flexibele
leving <strong>als</strong> schrikbeeld<br />
‘Sennett had van meet af aan grote belangstelling voor het publieke debat.’<br />
mens pas het eerste wat er van hem (in<br />
2000) in het Nederlands verscheen;<br />
het origineel is van 1998 en heet The<br />
Corrosion of Character. Het biedt de<br />
beste introductie in zijn denkwereld,<br />
ook vanwege de beknoptheid en de<br />
actualiteit ervan. Maar het is niet<br />
zijn belangrijkste boek. Dat is zijn<br />
omvangrijke studie Flesh and Stone<br />
(1994), waarvan De flexibele mens<br />
eerder <strong>als</strong> een soort appendix kan<br />
worden gezien.<br />
In Flesh and Stone doet Sennett een<br />
vermetele poging de geschiedenis<br />
van de stad in de westerse cultuur te<br />
beschrijven vanuit een ongebruikelijk<br />
perspectief. Hij wil de geheimen<br />
achterhalen van een van de meest<br />
vanzelfsprekende maar daarom ook<br />
uitsluitend indirect gedocumenteerde<br />
dimensies van het stedelijke bestaan:<br />
de verhouding tussen de architectuur<br />
van de stad en de psyche van haar<br />
bewoners. Hoe bepalen straten<br />
en pleinen de bewegingen van de<br />
mensen? Hoe werden hun angsten<br />
en verlangens in steen vertaald? Hoe<br />
kleedden ze zich, waar bedreven ze de<br />
liefde, waar bespraken ze de openbare<br />
aangelegenheden? Welk soort ruimten<br />
bevorderden de burgerzin, welke het<br />
isolement, de afstand, de scheiding?<br />
Het zijn vragen die aan Michel<br />
Foucault doen denken, en niet<br />
toevallig: Sennett was bevriend met<br />
Foucault, vanaf eind jaren zeventig<br />
hebben zij de problemen van Flesh<br />
and Stone uitgebreid met elkaar<br />
bediscussieerd. Maar het boek, dat<br />
de lezer van het Athene ten tijde<br />
van Pericles etappegewijs leidt naar<br />
het New York van de twintigste<br />
eeuw, getuigt van een aanzienlijk<br />
opener blik dan we van Foucault<br />
uit die jaren gewend zijn. Sennett<br />
is minder exclusief gericht om de<br />
disciplinerende effecten van de<br />
architectuur, hem gaat het niet op<br />
een liefst allesomvattende, dus ook<br />
wurgende theorie maar om desnoods<br />
heel kleine ruimten voor verandering.<br />
De flexibele mens is bescheidener van<br />
opzet, de vraagstelling is verwant.<br />
Nu gaat het om ‘een psychogram van<br />
de moderne samenleving’. Als vraag<br />
geformuleerd: welke invloed hebben<br />
de veranderende productievormen<br />
op het karakter van de producenten?<br />
Gesprekken met werknemers – een<br />
bakker, een reclamedeskundige,<br />
een computerspecialist, een<br />
bedrijfsadviseur – vormen het<br />
uitgangspunt. Centraal staat de<br />
gedachte dat de computerisering<br />
van de samenleving, vanaf eind<br />
jaren tachtig, tot ingrijpende<br />
veranderingen heeft geleid en nog<br />
zal leiden, vergelijkbaar met de<br />
veranderingen <strong>als</strong> gevolg van de<br />
overgang van een agrarische naar<br />
een industriële maatschappij. Alles<br />
wat in oud-kapitalistische tijden nog<br />
<strong>als</strong> wenselijk of noodzakelijk werd<br />
beschouwd, wordt nu <strong>als</strong> onwenselijk<br />
en stagnerend gezien: een liefst<br />
levenslange trouw aan en identificatie<br />
Richard Sennett.<br />
met het bedrijf, loyaliteit tegenover de<br />
superieuren, solidariteit met collega’s,<br />
arbeidsdiscipline en ervaring, kortom<br />
alles wat zekerheid bood in het leven<br />
en de planning van een carrière<br />
mogelijk maakte, moet overboord.<br />
Flexibiliteit is het toverwoord. Een<br />
moderne werknemer mag zich niet<br />
hechten aan een werkomgeving,<br />
aan vaste werktijden en aan telkens<br />
dezelfde collega’s. Aangezien<br />
bedrijven zich steeds meer richten op<br />
een zo hoog mogelijke winst op zo<br />
kort mogelijke termijn moeten ze de<br />
markt overspoelen met telkens nieuwe<br />
producten en dat vergt eenzelfde<br />
vermogen tot ‘vernieuwing’ bij de<br />
werknemers.<br />
De gevolgen daarvan zijn desastreus,<br />
zowel voor het privéleven (dat<br />
mateloos onder druk komt te staan)<br />
<strong>als</strong> voor de werkomstandigheden.<br />
Zo ontkracht Sennett het idee dat in<br />
de flexibele onderneming de macht<br />
zou zijn afgeschaft. De ‘bereidheid<br />
tot samenwerking’, die steeds vaker<br />
<strong>als</strong> belangrijkste vaardigheid wordt<br />
gevraagd, is vooral een vriendelijk<br />
ogend masker waarachter men zijn<br />
collega’s onder druk zet en waardoor<br />
de baas buiten schot blijft <strong>als</strong> het mis<br />
gaat. De moderne manager heeft<br />
geleerd zich antiautoritair te gedragen,<br />
zich <strong>als</strong> leider of trainer te presenteren<br />
van ‘medewerkers’, en dat is realistisch<br />
in zoverre zijn macht er een is<br />
geworden zonder gezag. Evenmin <strong>als</strong><br />
zijn ‘medewerkers’ weet hij of zijn<br />
volgende sprong in het duister geld zal<br />
opleveren of niet. Maar <strong>als</strong> dat niet het<br />
geval is, geldt zijn macht onverkort<br />
en wordt ‘het team’ verantwoordelijk<br />
gesteld.<br />
Richard Sennett biedt, kortom, <strong>als</strong><br />
geen ander inzicht in de verraderlijke<br />
mechanismen van de macht in tijden<br />
dat het globale kapitaal zich steeds<br />
meer aan democratische controle<br />
onttrekt. Daarom is er geen twijfel<br />
mogelijk: de Spinozalens gaat naar de<br />
juiste man.<br />
De prijsuitreiking van de zesde<br />
Spinozalens vindt plaats op de<br />
geboortedag van Spinoza, woensdag<br />
24 november 2010, in de Nieuwe Kerk<br />
in Den Haag. www.spinozalens.nl<br />
13 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
TRANS FORM<br />
A R C H I T E C T E N<br />
WWW.TRANS-FORM.NL<br />
kapper men & Women<br />
met of zonder afspraak<br />
BosCHstraat 46 maastrICHt<br />
HaspeLsestraat 11 sIttard<br />
st GerLaCHUsWeG 2 maastrICHt<br />
(op afspraak) teL 043 32 62 724<br />
www.wijnhovencoiffeurs.nl
HET<br />
ONEINDIGE<br />
VERHAAL<br />
(THE NEVERENDING STORY)<br />
van Michael Ende<br />
een theatervoorstelling van Inèz Derksen<br />
14 november de m a a spoor t, v enl o & 21 november mun t the ater , w eer t<br />
Het Laagland wordt in het kader van de BIS gesubsidieerd door de Provincie Limburg en het<br />
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Het Oneindige Verhaal wordt mede mogelijk<br />
gemaakt door: Stadsschouwburg Sittard-Geleen, Gemeente Sittard-Geleen, Janivo Stichting<br />
VOOR DE VOLLEDIGE SPEELLIJST: WWW.HETONEINDIGEVERHAAL.NL<br />
Z33<br />
HASSELT<br />
ALTER :<br />
NATURE<br />
WE CAN<br />
Z33 Huis voor actuele kunst<br />
Zuivelmarkt 33<br />
B-3500 Hasselt<br />
+32 (0)11 29 59 60<br />
www.z33.be<br />
Foto: ‘wortel’ (foto: Kristof Vrancken / Z33) naar Morphoteque #9, Driessens & Verstappen, 1997<br />
21.11.10<br />
— 13.03.11<br />
Alter Nature:<br />
vier tentoonstellingen,<br />
een symposium en meer ...<br />
14 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
over hoe we de natuur<br />
(kunnen) veranderen, en hoe<br />
dit onze blik op de wereld<br />
verandert.<br />
Alter Nature is een project van Z33,<br />
Modemuseum Hasselt & CIAP in samenwerking<br />
met MAD-Faculty, UHasselt, VIB (Vlaams Instituut<br />
voor Biotechnologie), KULeuven & bioSCENTer<br />
Alter Nature: We Can wordt gesteund door<br />
de Provincie Limburg, Vlaamse Overheid, Stad<br />
Hasselt, Mondriaan Stichting, Groep C, Levis<br />
De volledige Alter Nature agenda is te vinden<br />
op www.alter-nature.be
Hiphopjazz<br />
De wijze woorden<br />
van rapper Typhoon<br />
Na Noorderslag, Oerol en Lowlands staat rapper Typhoon met jazzformatie<br />
New Cool Collective deze maand in Heerlen op het podium. De Surinaamse<br />
Zwollenaar mag dan de hiphop zijn toegedaan, zijn nieuwsgierigheid brengt<br />
hem ver over de grenzen van zijn genre. door Leon Verdonschot<br />
De vader van rapper Typhoon<br />
was onderofficier in het Surinaamse<br />
leger. Midden jaren zeventig komen<br />
hij en zijn vrouw naar Nederland.<br />
Kort wonen ze in Roermond, daarna<br />
verhuizen ze naar ’t Harde, bij Zwolle.<br />
Ze krijgen drie zoons en een dochter.<br />
Zij wordt zangeres, alle zoons worden<br />
rapper. De oudste, Kevin, onder de<br />
naam Blaxtar. De middelste, Earl,<br />
onder de naam O-Dog. De jongste,<br />
Glenn, onder de naam Typhoon.<br />
Glenn schrijft zijn eerste tekst<br />
wanneer hij een jaar of tien is. In het<br />
Engels, want alle hiphop die hij dan<br />
kent en goed vindt, komt uit de VS. Het<br />
is een tekst over raciale vooroordelen,<br />
en dat het daar afgelopen mee moest<br />
zijn. Een paar jaar duurt het voor hij<br />
overschakelt naar het Nederlands. Om<br />
er achter te komen dat er daarmee<br />
een wereld voor hem open gaat, een<br />
wereld van woorden die de zijne zijn<br />
en waarvan hij er veel meer tot zijn<br />
beschikking heeft.<br />
Inmiddels is Glenn (1984) zelf al<br />
weer een voorbeeld voor de nieuwste<br />
generatie hiphoppers. Hij is een van<br />
de vele boegbeelden van de levendige<br />
hiphop-scene die Zwolle heeft<br />
voortgebracht, samen met onder<br />
meer Jawat! en de grootste naam van<br />
die stad, het inmiddels opgeheven<br />
Opgezwolle. Niet Rotterdam, de<br />
stad waarvan je het zou verwachten<br />
- de enige Nederlandse stad met een<br />
skyline en die op sommige plekken en<br />
op sommige momenten aan New York<br />
doet denken - maar Zwolle werd het<br />
centrum van de Nederlandse hiphop.<br />
Zo<strong>als</strong> Eindhoven dat eind jaren<br />
negentig van de garagerock was, en<br />
Maastricht begin jaren negentig van de<br />
hardcore punk.<br />
Wanneer het gaat om de neiging<br />
samenwerking aan te gaan, is<br />
die Zwolse hiphop-scene een<br />
schoolvoorbeeld van het erg prettige<br />
klimaat in de Nederlandse popmuziek<br />
de laatste jaren. Maar van alle rappers<br />
Typhoon (midden) en New Cool Collective. foto Herb Alfonso<br />
uit Zwolle gaat Typhoon daarin het<br />
verst: zijn nieuwsgierigheid brengt<br />
hem ver over de grenzen van het genre<br />
waarin hij zich beweegt.<br />
Toen leden van Opgezwolle verder<br />
gingen in de Fakkelbrigade, bleek<br />
Typhoon daar een van de kopstukken.<br />
Maar hij bleef verder zoeken. Hij<br />
heeft opgetreden met het Metropole<br />
Orkest, en samen met jeugdvriend<br />
Sticks heeft hij nog een project met<br />
de texmex-band Muppetstuff. Het<br />
is een onbekende band van ervaren<br />
muzikanten, die zich al twintig jaar<br />
veelal in het bruiloften- en besloten<br />
feestencircuit begeeft. Ze hebben zelfs<br />
een album samen gemaakt, dat door<br />
een matige productie en gebrekkige<br />
promotie onopgemerkt is gebleven.<br />
Maar de zwierigheid waarmee<br />
Typhoon en zijn collega-rapper Rico<br />
hun hiphop in deze nieuwe omgeving<br />
omzetten in temperamentvolle<br />
levensliederen, is enerverend. Onder<br />
de titel Wie Heeft De Bal doen ze een<br />
theatertour, en staan ze voor rood<br />
15 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
pluche gevuld met petjes.<br />
En wanneer Typhoon in 2008 samen<br />
met New Cool Collective nummers<br />
speelt van zijn debuut Tussen Licht en<br />
Lucht, smaakt dat bij publiek, pers en<br />
de muzikanten zelf naar meer. Het<br />
komt tot meer optredens dan dat <strong>als</strong><br />
eenmalig geplande, en vervolgens tot<br />
een mini-album, Chocolade.<br />
In 2004 won Typhoon de finale<br />
van de Grote Prijs van Nederland<br />
en vorig jaar kreeg hij de Zilveren<br />
Harp uitgereikt. Toch wekt alles aan<br />
de rapper de indruk dat het beste<br />
nog moet komen. Juist vanwege die<br />
nieuwsgierigheid, die gretigheid naar<br />
meer en beter. Tot nu toe maakten zijn<br />
teksten de meest indruk wanneer ze<br />
niet de toestand in de wereld, maar<br />
die in zijn eigen wereld beschreven.<br />
Ze zijn soms opvallend openhartig,<br />
ook over zijn familie: ‘Maar helaas,<br />
ik zie separatisme / Binnen het gezin,<br />
tegen m’n zin in / Ma ik mis je / Pa,<br />
ook wij / Niet alleen de tijd leert me /<br />
Overgevoelig, maar die littekens doen<br />
ook mij zeer.’<br />
In een gezin waar discipline gold <strong>als</strong><br />
een groot goed kwam de ontsporing<br />
van Glenns broer Earl, die in de<br />
gevangenis terechtkwam, hard aan.<br />
Ook daar verwijst Glenn naar in een<br />
tekst: ‘Wij zijn een tezamen / dan<br />
samen eenzaam in dat huis / Voor dat<br />
samenzijn haal ik alles eruit / Als een<br />
lege schatkist / Maar blijven grijpen<br />
naar de buit.’<br />
Zijn vader omschreef hem ooit<br />
<strong>als</strong> de jonge reïncarnatie van een<br />
oude, wijze man. In een interview<br />
vertelde hij eens hoe zijn jongste<br />
zoon lange wandelingen in het<br />
bos maakte. Toen Typhoon vorig<br />
jaar tijdens het theaterprogramma<br />
Hotelgasten fragmenten uit favoriete<br />
films mocht tonen bleek hij vooral<br />
natuurdocumentaires te hebben<br />
meegebracht. Wanneer hij terugkwam<br />
van die lange tochten door het bos,<br />
vertelde zijn vader in het interview,<br />
had hij vele velletjes volgeschreven<br />
met teksten, die zijn vader moest<br />
lezen.<br />
Wijze woorden, vond zijn vader dan.<br />
Typhoon samen met New Cool<br />
Collective: 6 november, Parkstad<br />
Limburg Theater in Heerlen.
Van voor<br />
de oorlog<br />
Ver voor de Tweede Wereldoorlog<br />
trokken fotografen van De Spaarnestad,<br />
uitgeverij van bladen <strong>als</strong> de Katholieke<br />
Illustratie, Libelle en Panorama, door het land.<br />
Bij een verhuizing in 1973 werden zo’n<br />
35.000 glasnegatieven uit het Spaarnestadarchief<br />
opgeruimd. Naar verluidt werden ze<br />
per bakfiets opgehaald.<br />
Enkele jaren geleden werd het Limburgs<br />
Museum in Venlo getipt dat een deel van die<br />
negatieven was opgedoken op een markt<br />
in Amsterdam. Het museum wist ongeveer<br />
3600 van de negatieven te verwerven. Een<br />
eerste selectie daaruit wordt tot half april in<br />
Venlo getoond. Op de foto: Standwerker op<br />
de vrije markt in Heerlen dost zich uit om<br />
zijn exotische waar aan te prijzen. Datum:<br />
20 februari 1933.<br />
www.limburgsmuseum.nl<br />
16 www.zuiderlucht.eu november 2010
17 www.zuiderlucht.eu november 2010
Alys_<strong>Zuiderlucht</strong>_HalfPage.qxd:Bonn 08/10/2010 18:39 Page 1<br />
BACA<br />
Laureate<br />
2010:<br />
Francis<br />
Alÿs<br />
7 November 2010 – 27 March 2011<br />
www.bonnefanten.nl<br />
HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG OVERAL TE VINDEN!<br />
FILMQUIZ HET GROTE WETEN<br />
TEST JE FILMKENNIS TIJDENS DÉ FILMQUIZ<br />
VAN NEDERLAND EN VLAANDEREN<br />
14 NOVEMBER 2010, 13.30-17.00 UUR<br />
GOTCHA! CINEMA, WEERT (GRATIS TOEGANG)<br />
WWW.HETGROTEWETEN.NL<br />
18 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
WWW.HKLIMBURG.NL/AUDIOVISUEEL
Wat was in<br />
oktober...<br />
1 De kunstsector moet 200 miljoen<br />
bezuinigen. Het ‘ lage’ btw-tarief<br />
van zes procent voor onder andere<br />
kunstaankopen en toegangskaartjes<br />
wordt opgetrokken tot negentien<br />
procent<br />
2 Regisseur Mike van Diem (Sittard,<br />
1959), bekend van de Oscar-winnende<br />
film Karakter, bereidt een film voor<br />
over het Duitse bombardement op<br />
Rotterdam in1940. De film moet over<br />
twee of drie jaar in première gaan.<br />
3 Niemand biedt op het startbod<br />
van 200.000 euro voor het manuscript<br />
van de bestseller Ik Jan Cremer (1964)<br />
tijdens een veiling in Amsterdam.<br />
4 Krisztina de Châtel krijgt de<br />
Gouden Zwaan oeuvreprijs tijdens het<br />
gala van de Nederlandse Dansdagen in<br />
Maastricht. “Als ik een stuk afheb, ben<br />
ik <strong>als</strong> een uitgeperste citroen. Het is<br />
echt afschuwelijk”, zegt ze in Dagblad<br />
De Limburger.<br />
5 In Los Angeles gaan twee<br />
tentoonstellingen van start over John<br />
Lennon die nu 70 jaar zou zijn. Er<br />
rijdt een enorme bus door de stad die<br />
jongeren er op moet wijzen dat er niet<br />
veel nodig is om een idee om te zetten<br />
in muziek.<br />
Chantal Janzen in Petticoat<br />
6 De musical Petticoat met de Venlose<br />
Chantal Janzen gaat in première.<br />
“Chantal Janzen doet alles goed<br />
wat er maar te doen valt. Inclusief<br />
het Groningse accent”, schrijft de<br />
Volkskrant.<br />
7 Acteur Sven Bijma heeft de<br />
landelijke talentenjacht Op zoek naar<br />
Geert Wilders gewonnen. Hij mag de<br />
rol van de politicus in Geert de Musical<br />
spelen, die overal draait behalve in<br />
Limburg.<br />
8 Kroniek van een aangekondigde<br />
burn out, kopt De Volkskrant over een<br />
veelgeprezen documentaire over de<br />
ingestorte en alweer opkrabbelende<br />
violiste Janine Jansen<br />
9 De Limburgse genomineerden<br />
Sidi el Karchi en Keetje Mans vallen<br />
buiten de prijzen bij de uitreiking<br />
van de Koninklijke prijs voor Vrije<br />
Schilderkunst. De winnaars zijn Carl<br />
Johan Högberg, Jenny Lindblom, Kim<br />
van Moran en Fisher Norren.<br />
10 In de bestsellerlijst kwam de<br />
nieuwe cd van De Dijk met soullegende<br />
Solomon Burke met stip op twee<br />
binnen. Tijdens zijn aankomst op<br />
Schiphol, voor een concert met De Dijk<br />
in Paradiso, overlijdt Burke (70).<br />
11 De Australische sopraan Joan<br />
Sutherland, oftwel La Stupenda<br />
(de overweldigende) overlijdt op<br />
83-jarige leeftijd. In 1960 werd ze in<br />
één avond een wereldster toen zij na<br />
de waanzinscène uit Donizetti’s Lucia<br />
di Lammermoor werd onthaald op een<br />
minutenlang durend applaus.<br />
12 Uitgeverij De Geus verwerft de<br />
rechten van het boek van de Chinese<br />
Liu Xiabo, winnaar van de Nobelprijs<br />
voor de Vrede. The Monologues of a<br />
Doomsday’s Survivor verschijnt in 2011<br />
op de Nederlandse markt.<br />
13 Smakeloos noemt het bisdom<br />
Roermond de tentoongestelde<br />
jongensonderbroekjes in de<br />
tentoonstelling Limburg House of<br />
Wonders te Maastricht. Ze zouden<br />
behoren tot de collectie van het bisdom,<br />
zo knipoogt de bijsluiter.<br />
14 Met behulp van sponsors en<br />
een geheime financier verwerft het<br />
Letterkundig Museum in Den Haag het<br />
eerder deze maand vergeefs ter veiling<br />
aangeboden manuscript van Ik Jan<br />
Cremer. “Voor minder dan twee ton”,<br />
zo luidt de toelichting.<br />
15 Joop van den Ende<br />
Theaterproducties luidt de noodklok:<br />
ook Henk en Ingrid gaan straks dertien<br />
procent meer betalen voor een kaartje<br />
Marco Borsato of Frans Bauer.<br />
16 Stones-gitarist Keith Richards<br />
weet hoe je een boek verkoopt.<br />
Tegenover News of the World laat<br />
hij zich ‘ontvallen’ hoe hij in zijn<br />
autobiografie onthult dat hij na diens<br />
dood de as van zijn vader heeft<br />
opgesnoven.<br />
17 Limburgers hebben weinig<br />
vertrouwen in medemens en politiek,<br />
meldt het Centraal Bureau voor de<br />
Statistiek. Contact met vrienden en<br />
verenigingsleven scoren juist hoger dan<br />
elders.<br />
18 Regisseur Johan Nijenhuis mag<br />
in RTL Boulevard en DWDD zijn collega<br />
Dick Maas een dienst bewijzen door<br />
zijn beklag te doen over de ‘enge’<br />
posters van diens Sinterklaasfilm.<br />
Kinderen vinden de poster desgevraagd<br />
helmaal niet eng.<br />
19 Bookerprizewinnaar Howard<br />
Jacobson breekt in The Guardian een<br />
lans voor humor in de literatuur: “Er is<br />
een angst voor komedie in de literatuur<br />
die niemand die deze vorm liefheeft<br />
met genoegen aanziet – wanneer zag u<br />
voor het laatst het woord grappig op de<br />
omslag van een serieuze roman?”<br />
20 Het is volgens de Volkskrant<br />
een compleet raadsel waarom 2010 is<br />
uitgeroepen tot Rietveldjaar, geen<br />
enkel jaartal in ‘s mans leven biedt<br />
enig aanknopingspunt. Toch is de<br />
eraan gewijde expositie in het Centraal<br />
Museum in Utrecht zeer de moeite<br />
waard.<br />
21 In Rotterdam stort een vloer<br />
van een woontoren-in-aanbouw van<br />
architect Wiel Arets in. Een ongeluk<br />
met een steiger, geen constructiefout,<br />
bezweert de Maastrichtse architect.<br />
22 Kranten publiceren<br />
opgewarmde citaten van de nieuwe<br />
staatssecretaris voor cultuur Halbe<br />
Zijlstra. Hoogtepunt: Het ontspannen<br />
omgaan met twee paspoorten is<br />
“een theoretische exercitie van<br />
wereldvreemde rode rakkers”.<br />
Ik Jan Cremer<br />
19 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
23 Nadat Heerlen eerder het<br />
breakdance event IBE wegkaapte uit<br />
Rotterdam, wil de stad nu ook het<br />
Hindoestaanse Film Festival uit Den<br />
Haag verleiden naar het zuiden te<br />
verkassen.<br />
24 Het regiedebuut van Angelina<br />
Jolie loopt averij op in Bosnië. De<br />
autoriteiten eisen dat het plot wordt<br />
aangepast. In de film wordt een<br />
Bosnische vrouw in de oorlog verliefd<br />
op haar Servische verkrachter.<br />
25 Michael Jackson is volgens<br />
het Amerikaanse zakenblad Forbes<br />
de bestverdienende dode artiest.<br />
Met een jaaromzet van 193 miljoen<br />
euro verslaat hij vanuit zijn graf even<br />
dode beroemdheden <strong>als</strong> Elvis Presley<br />
(43 miljoen euro) en John Lennon (12<br />
miljoen euro).<br />
26 Veel geruchten over de<br />
aanstelling van een zakelijk leider maar<br />
nog altijd geen nieuws over het lot van<br />
Guido Wevers <strong>als</strong> artistiek leider van<br />
Maastricht Culturele Hoofdstad 2018.<br />
27 Dichter, vertaler en essayist<br />
Menno Wigman krijgt uit handen<br />
van Breyten Breytenbach de Hans<br />
Berghuisstok voor poëzie tijdens de<br />
Maastricht International Poetry Nights.<br />
Twee jaar geleden was de prijs voor<br />
Breytenbach.<br />
28 Journalist en<br />
documentairemaker Ad van Liempt<br />
krijgt een eredoctoraat van de<br />
Universiteit van Amsterdam. Hij gaat<br />
zich daar bezighouden met verhalen<br />
over de stad onder de titel: De Biografie<br />
van Amsterdam.<br />
29 Schrijver Oscar van den<br />
Boogaard is benoemd tot artistiek<br />
directeur van het Hoge Instituut voor<br />
Schone Kunsten (HISK) in Gent. Op<br />
8 november kan hij ook nog de Ako<br />
Literatuurprijs in de wacht slepen met<br />
zijn roman Meer dan een minnaar.<br />
30 Voor de theatervoorstelling De<br />
ins en outs van het gat in je hoofd van<br />
Het Huis van Bourgondië en Generale<br />
Oost is theatermaakster Emke Idema op<br />
zoek naar mensen met scheve of rechte<br />
tanden, met of zonder gezichtsbeharing<br />
van rond de 30 en rond de 70 jaar. Wie<br />
o wie?<br />
31 Lezers van het toonaangevende<br />
Britse tijdschrift DJ hebben Armin van<br />
Buuren opnieuw verkozen tot de beste<br />
dj ter wereld. Het is de vierde keer op<br />
rij dat de Nederlander de titel op zijn<br />
naam schrijft. Tweede is de Fransman<br />
David Guetta, op drie staat Tiësto.
Zuiverheid<br />
De comeback van<br />
‘De Glazen mens’ met zijn preparateur Tschackert (1935). foto Max Ehlert<br />
Hygiëne omvat veel meer dan handen wassen en de boel aan<br />
kant houden. Met dank aan de nazi’s die het begrip een nieuwe<br />
betekenis gaven en het voor hun ideologisch karretje spanden.<br />
Aan de hand van de geschiedenis van het Deutsches Hygiene-<br />
Museum in Dresden onderzoekt Marres in Maastricht begrippen<br />
<strong>als</strong> zuiverheid en transparantie. “We denken nog te vaak dat het<br />
museum de toonzaal is van een koninklijke verzameling.”<br />
door Emile Hollman<br />
20 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
Het was niet lang na de val van Muur dat<br />
Guus Beumer, directeur van het Maastrichtse<br />
cultuurcentrum Marres, op een druilerige<br />
zondagmiddag in Dresden het Deutsches<br />
Hygiene-Museum ontdekte. Nog afgezien van het<br />
modernistische gebouw van fikse omvang (“Het<br />
Bonnefanten valt er in weg”) en de verrassende<br />
lading, raakte Beumer vooral geboeid door het<br />
concept van het museum. Want hij trof niet zo zeer<br />
“een depot met spulletjes” aan, maar een instelling<br />
die zelf vorm gaf aan haar maatschappelijke<br />
functie, bijvoorbeeld door bij te dragen aan de<br />
bewustwording rond ziektes <strong>als</strong> tbc en kanker. Een<br />
museum <strong>als</strong> een laboratorium dat de ideologie van<br />
de hygiëne probeert te promoten.<br />
Beumer dook in de geschriften en ontdekte<br />
dat er in 1911 een grote hygiëne tentoonstelling<br />
in Dresden was gehouden waar drie miljoen<br />
bezoekers op afkwamen. Net <strong>als</strong> bij de<br />
wereldexpo’s en de grote kunstbiënnales zo<strong>als</strong><br />
die in Venetië, had de tentoonstelling nationale<br />
paviljoens waar de deelnemende landen hun<br />
visie op het toen nog nieuwerwetse idee van<br />
hygiëne gaven. Beumer: “Vreemd genoeg was<br />
Nederland <strong>als</strong> land niet vertegenwoordigd,<br />
wel de stad Amsterdam. Aan de hand van een<br />
grachtenpand werden de hygiënische problemen<br />
ontvouwd waarmee men daar kampte. Een jaar<br />
later richtte Karl August Lingner, de fabrikant<br />
van Odol Mondwater het Deutsches Hygiene-<br />
Museum op. Wat mij fascineert is dat dit museum<br />
zijn eigen materiaal produceert en zijn eigen<br />
tentoonstellingsmodellen ontwikkelt. In dat<br />
opzicht kent het zijn weerga niet: wat het namelijk<br />
doet, is het onzichtbare zichtbaar maken. En voor<br />
mij, iemand die zo bezig is met presentaties, is dat<br />
bijna een kernvraag: hoe doe je dat?”<br />
Sinds Beumer in Maastricht cultuurcentrum<br />
Marres onder zijn hoede nam, onderzoekt hij<br />
via tentoonstellingen, publicaties en lezingen<br />
het verschijnsel avant-garde. Niet vanuit het<br />
kunsthistorisch perspectief – Beumer is van huis<br />
uit socioloog, maar maakte naam in de wereld<br />
van mode en design - maar meer <strong>als</strong> idee dat<br />
ten grondslag ligt aan het breken met bestaande<br />
opvattingen en waarden. Desondanks blijft het<br />
lastig om een begrip <strong>als</strong> avant-garde zichtbaar te<br />
maken zonder te vervallen in kunsthistorische<br />
platitudes. Vandaar dat Marres aan de hand van de<br />
geschiedenis van het Deutsches Hygiene-Museum<br />
wil onderzoeken hoe je <strong>als</strong> kunstinstelling (toch)<br />
het onzichtbare zichtbaar kunt maken.<br />
Inmiddels afficheert het museum in Dresden<br />
zich <strong>als</strong> een forum voor discussie voor iedereen<br />
die geïnteresseerd is in de culturele, sociale en<br />
wetenschappelijke revoluties die plaatsvinden in
de glazen mens<br />
‘Ik zie te veel musea zichtbare dingen nog zichtbaarder maken.’<br />
Nederland-subsidieland<br />
Guus Beumer (Subang, 1955) behalve directeur<br />
van Marres ook directeur van NAiM Bureau<br />
Europa in Maastricht, wil nog niet te veel zeggen<br />
over zijn curatorschap van de Nederlandse<br />
inbreng tijdens de Biënnale van Venetië in 2011.<br />
Een tip van de sluier: “Ik wil het graag hebben<br />
over de potentie van de Nederlandse culturele<br />
infrastructuur. Nederlandse kunstenaars en<br />
ontwerpers worden tegenwoordig afgeschilderd<br />
<strong>als</strong> subsidietrekkers. Het gevolg is dat een begrip<br />
<strong>als</strong> Dutch Design een dubbele betekenis heeft<br />
gekregen. In de eerste fase van hun carrière<br />
benutten ontwerpers het begrip <strong>als</strong> een<br />
merknaam waarmee ze zich graag identificeren.<br />
Op het moment dat ze enig succes hebben,<br />
distantiëren ze zich van elk idee van een<br />
Nederlandse identiteit, omdat dat land synoniem<br />
zou zijn voor subsidie. Die dubbelhartigheid is<br />
funest. Subsidies – en dat kan iedere succesvolle<br />
kunstenaar en ontwerper vertellen – hebben<br />
een productief effect, en het succes van Dutch<br />
Design is daar de beste illustratie van. Ik vind het<br />
leuk om die potentie in Venetië aan te spreken.”<br />
het begin van de 21 ste eeuw. Er is een permanente<br />
opstelling, een kindermuseum, tal van tijdelijke<br />
tentoonstellingen en een volle agenda aan<br />
lezingen, colleges, conferenties en concerten.<br />
Communicatie en educatie zijn van enorm belang.<br />
Complexe thema’s <strong>als</strong> schoonheid, verlangen naar<br />
geluk of de opkomst van het fundamentalisme<br />
worden er onderzocht, bespreekbaar en dus<br />
zichtbaar gemaakt. Beumer, gniffelend: “Ik zie<br />
te veel musea zichtbare dingen nog zichtbaarder<br />
maken. We denken nog te vaak dat het museum<br />
de toonzaal is van een koninklijke verzameling.<br />
Dat kunst autonoom is wil nog niet zeggen dat het<br />
museum ook autonoom is. Ik wil best geloven dat<br />
God goddelijk is, maar dat wil nog niet zeggen dat<br />
de dominee het ook is.”<br />
In die eerste jaren van de vorige eeuw reisde<br />
het Hygiene-Museum nog rond met kleine,<br />
zelfgeproduceerde wasmodellen van ziektes,<br />
afgietsels van huidaandoeningen en promotiefilms.<br />
Een puur educatieve aangelegenheid; ziektes<br />
werden letterlijk in kaart gebracht en<br />
tentoongesteld in, zo<strong>als</strong> Guus Beumer dat<br />
noemt, “de geobjectiveerde werkelijkheid van de<br />
wetenschap. Je ziet het museum veranderen met de<br />
opkomst van de röntgenapparatuur.<br />
Vanaf dat moment gaat de wetenschap vanuit<br />
de huid letterlijk het lichaam binnen en probeert<br />
ze een transparante, glazen mens te creëren.<br />
Een metafoor voor de nieuwe werkelijkheid,<br />
Reizende tentoonstelling van het Deutsches Hygiene-Museum Dresden (1933). foto stichting Deutsches Hygiene-Museum en Ullstein Bild<br />
symbool van een transparant lichaam, tastbaar en<br />
beheersbaar.”<br />
In die sfeer gedijden ook de ideeën van de<br />
nationaal-socialisten met hun opvattingen over<br />
de zuiverheid van het Arische ras. Beumer: “Er<br />
was sprake van rassenhygiëne, ofwel goede en<br />
slechte hygiëne.” Voor die periode uit de Duitse<br />
geschiedenis heeft het museum de ogen niet<br />
gesloten. “Er is al een tentoonstelling over gemaakt.<br />
Ik merk wel dat het museum wat voorzichtig is<br />
met zijn eigen verleden. Ze durven niet aan een<br />
echte reflectie op de eigen evolutie.”<br />
De Glazen Mens, oftewel The Transparant Man,<br />
is het kroonjuweel van het museum en nu de<br />
grote attractie van de Marres-tentoonstelling De<br />
avant-garde: hygiëne. Het was nog niet eenvoudig<br />
om bruiklenen te verkrijgen, vertelt Beumer. “Ik<br />
weet dat het een aantal Britse musea eerder niet is<br />
gelukt. Misschien komt het omdat we vergeleken<br />
met de grote musea maar een marginaal instituutje<br />
zijn. En we hebben gebruik gemaakt van het<br />
Paard van Troje door Claudia Banz, voorheen<br />
medewerkster van het Hygiene-Museum, te vragen<br />
voor ons onderzoeks- en productieteam.”<br />
De tentoonstelling in Marres zal uit drie<br />
zogeheten denkruimtes bestaan waarin het<br />
Hygiene-Museum op verschillende manieren<br />
wordt benaderd. “Marres is niet groot, dus<br />
we moeten ons beperken”, zegt Beumer. Het<br />
onderdeel Museum as Discourse richt zich op<br />
21 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
het zichtbaar maken van het onzichtbare, op<br />
het streven naar transparantie dat Beumer<br />
“<strong>als</strong> een dominante ambitie van de twintigste<br />
eeuw” beschouwt. In Museum as Practice staat<br />
het pedagogische streven naar voorlichting<br />
over hygiëne en natuurwetenschappelijke<br />
kennisverspreiding centraal. Museum as Ideology<br />
geeft uitleg over de betekenis en de praktische<br />
doelstelling van hygiëne in samenhang met<br />
politieke en sociaal-economische klimaat in<br />
Duitsland.<br />
Aan de hand van de geschiedenis van het<br />
Hygiëne-Museum hoopt Beumer ook de<br />
discussie rond de bezuinigingen van het nieuwe<br />
kabinet zichtbaar te kunnen maken. “Het lijkt<br />
wel of de cultuurwereld een strafexercitie moet<br />
ondergaan. De bezuinigingen worden zelfs<br />
gelegitimeerd door cultuur <strong>als</strong> linkse hobby af<br />
te schilderen. Men suggereert daarmee dat de<br />
taal van de intelligentsia is teruggebracht tot een<br />
linkse taal. De geschiedenis van het Hygiene-<br />
Museum toont aan dat cultuur altijd kan worden<br />
ingezet door een politiek systeem maar nooit<br />
gereduceerd kan worden tot één betekenis. Het<br />
is noodzakelijk dat die dynamische kwaliteit<br />
van cultuur, los van het idee van rechts of links,<br />
zichtbaar wordt gemaakt.”<br />
De avant-garde: Hygiëne. Van 24/10 t/m 30/1/2011<br />
in Marres Maastricht. www.marres.nl
Eva<br />
Het mag easy klinken,<br />
maar liefst niet te<br />
veel <strong>als</strong> easy listening.<br />
De Brazilian jazz van<br />
Sensuàl gaat een iets<br />
ruigere kant op. Deze<br />
maand staat de groep<br />
in De Nieuwe Nor in<br />
Heerlen, geboorteplaats<br />
van zangeres Eva<br />
Kieboom. “Ik hoop er<br />
mijn jeugd weer te zien.”<br />
door Paul van der Steen.<br />
De schijnbare zorgeloosheid van<br />
de muziek van Sensuàl is niet altijd<br />
terug te vinden in de Portugese teksten<br />
van die band. Trinta heet het nieuwe<br />
album. Dertig. “In een deel van de<br />
liedjes gaat het over de dilemma’s<br />
van die leeftijdsfase”, zegt zangeres<br />
Eva Kieboom, zelf 31. “Geen grote<br />
problemen, maar keuzes die zich<br />
opdringen. Moet ik misschien aan een<br />
andere carrière beginnen? Moet ik een<br />
huis kopen? Of juist gaan reizen?”<br />
De thematiek is niet bewust in de<br />
plaat gelegd. “Vaak ontdek je zo’n rode<br />
lijn pas achteraf.” Over het gewenste<br />
geluid hadden de leden van Sensuàl<br />
(“We bespreken samen heel erg heel<br />
veel”) wel uitgesproken ideeën. Voor<br />
de opname van het nieuwe album<br />
viel de keuze op een studio in Keulen.<br />
“Ze waren er gespecialiseerd in<br />
reggae, maar konden ons precies het<br />
geluid bieden dat we in ons hoofd<br />
hadden: wat dikker, organischer,<br />
minder clean. De plaat is grotendeels<br />
vastgelegd met vintage apparatuur.<br />
Dat hoor je. Onze sound heeft meer<br />
ballen gekregen.En er zijn natuurlijk<br />
wel wat overeenkomsten tussen de<br />
Brazilianjazz van Sensuàl en reggae:<br />
de relaxtheid en de warme sfeer zijn<br />
vergelijkbaar.”<br />
Het werken aan nieuw materiaal, het<br />
werk van Kieboom en toetsenist Emiel<br />
van Rijthoven, beschrijft ze <strong>als</strong> een<br />
worsteling. “Je weet dat het ergens zit.<br />
Het werkte voor de eerste twee cd’s,<br />
Spelen blijft de<br />
ultieme leerschool<br />
dus waarom zou het voor de derde<br />
niet werken? Toch ga je twijfelen aan<br />
jezelf.” Ze hoort soortgelijke verhalen<br />
van collega-muzikanten. “Gewoon<br />
liedjes poepen kan bijna niemand.<br />
Het fijne is dat Emiel en ik elkaar<br />
qua stemming goed afwisselen. Als<br />
ik er doorheen zit, jut hij me op en<br />
andersom. Vroeger kwam ik vaak met<br />
teksten waarbij dan de muziek werd<br />
gemaakt. Nu reikten we elkaar vaak<br />
meer flarden aan, waaruit <strong>als</strong> vanzelf<br />
nummers ontstonden. Op die manier<br />
steek je elkaar aan.”<br />
Zeven jaar bestaat Sensuàl nu. Na<br />
het debuut Acústico verscheen in 2008<br />
het album Salve, dat de band de Edison<br />
Publieksprijs opleverde. Vaak wordt<br />
de formatie in een adem genoemd<br />
met Zuco 103, maar die band schurkt<br />
wat meer tegen de wereld van dance<br />
en elektronica aan. Sensuàl is niet vies<br />
van een eigentijdse sound, maar kiest<br />
bewust voor een akoestisch geluid.<br />
Eva Kieboom: “Toch ga je twijfelen aan jezelf.” foto Merlijn Doomernik<br />
Kieboom viel voor de Braziliaanse<br />
muziek tijdens haar studie op het<br />
Utrechtse conservatorium. De vonk<br />
sloeg over tijdens een workshop.<br />
De muzikaliteit van het Portugees,<br />
de sfeer, de melancholie en de<br />
ritmiek raakten de zangeres. Bij haar<br />
eindexamen werden nog bossa nova’s<br />
van anderen gespeeld. Met het kort<br />
daarna opgerichte Sensuàl ontstond<br />
een eigen repertoire. De taal leerde<br />
ze zichzelf aan. “Zo goed <strong>als</strong> een<br />
native speaker zal ik nooit worden,<br />
maar spreken en schrijven gaat steeds<br />
makkelijker. Op de achterhand heb ik<br />
nog steeds een Braziliaanse vriendin<br />
die streng controleert.”<br />
De in Heerlen opgegroeide Eva<br />
Kieboom begon <strong>als</strong> kind op dwarsfluit.<br />
De liefde voor het zingen ontstond<br />
tijdens de afscheidsmusical van de<br />
lagere school. Met haar ouders en<br />
broer maakte ze tijd lang deel uit van<br />
een familiekoor in de wijk Welten. Als<br />
22 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
November jazzmaand<br />
Na een vol oktober (onder meer<br />
Mecc Jazz en Jeker Jazz in Maastricht)<br />
bezorgt november de jazzfan nog<br />
meer keuzestress. Op het programma<br />
staan onder meer: Heerlen Jazzt<br />
(onder anderen Michiel Borstlap,<br />
Eric Vloeimans, New Cool Collective<br />
en Yuri Honing), C-Mine Jazz in<br />
Genk (onder anderen Geri Allen,<br />
Erik Truffaz en Candy Dulfer), het<br />
maandelijkse theaterconcert van<br />
Jazz Maastricht (Boi Akih) en de<br />
wekelijkse optredens in Café Thembi<br />
in dezelfde stad (met in november<br />
bijvoorbeeld het Edgar van Asselt<br />
Quartet featuring David Schnitter).<br />
puber nam ze zangles bij Jacqueline<br />
Fijnaut en in en rond Heerlen zong<br />
ze in haar eerste bandjes. Spelen<br />
beschouwt Kieboom nog altijd <strong>als</strong><br />
de ultieme leerschool. Begin dit jaar<br />
maakte ze met Sensuàl een tour langs<br />
theaters. “Het betekende dat we nog<br />
bewuster aan onze performance<br />
moesten werken. Dat is leerzaam.<br />
Leoni Jansen deed de regie. Ze hielp<br />
me onder meer van de tic af om<br />
tijdens het zingen vrijwel continu<br />
met mijn vingers op de microfoon te<br />
slaan. Toen we na de theatertour weer<br />
aan clubconcerten begonnen, was<br />
het wel afkicken. We waren gewend<br />
geraakt aan een vast stramien. Daarom<br />
voelde het <strong>als</strong> een bevrijding om<br />
de spontaniteit wat meer ruimte te<br />
kunnen geven. Als in we begin volgend<br />
jaar weer de theaters ingaan, zullen we<br />
de meest ingestudeerde kantjes er ook<br />
wel afschaven.”<br />
De komende maanden staat ze<br />
weer volop op het podium. Dat op<br />
19 november haar oude woonplaats<br />
Heerlen aan de beurt komt, vindt de<br />
zangeres ‘hartstikke spannend’. “Door<br />
media <strong>als</strong> Facebook communiceer ik<br />
nu weer met mensen die ik jaren niet<br />
meer gezien heb. Die weten dat ik<br />
straks in de Nieuwe Nor sta. Ik hoop er<br />
mijn jeugd weer te zien.”<br />
Sensuàl treedt op 19/11 op in de Nieuwe<br />
Nor in Heerlen. www.heerlenjazz.nl<br />
www.nieuwenor.nl
Bloemetjes<br />
Een ontplofte<br />
bus kunst<br />
De tentoonstelling van de Bulgaars-Amerikaanse kunstenaar Iva Gueorguieva in Heerlen is voor een<br />
deel door Nederlandse en Duitse collega’s gemaakt. Pas <strong>als</strong> je haar eigen werk goed bekijkt, zie je<br />
hoezeer ze de touwtjes in handen heeft weten te houden. “We schilderen en plakken gewoon over<br />
elkaars werk heen. Ik heb me ingesteld op veel misverstanden.” door Duncan Liefferink<br />
We wisten het hier nog niet, maar<br />
Iva Gueorguieva is niet de eerste de<br />
beste. De in 1974 geboren Bulgaarse<br />
emigreerde op haar zestiende naar<br />
de Verenigde Staten. De laatste jaren<br />
maakt ze daar in hoog tempo naam met<br />
grote, net-niet-abstracte schilderijen:<br />
flitsend werk met felle kleuren, vol<br />
energie en beweging en met een<br />
duistere ondertoon die steevast in<br />
verband wordt gebracht met haar<br />
ervaringen <strong>als</strong> Oosteuropese immigrant<br />
aan de onderkant van de Amerikaanse<br />
samenleving.<br />
Een rijzende ster, kortom. Wat<br />
was er makkelijker geweest dan<br />
een solo-tentoonstelling om haar<br />
werk ook in onze contreien op de<br />
kaart te zetten? Dat is echter niet de<br />
aanpak van Kunstencentrum Signe,<br />
kortweg kuS, in Heerlen, waar ze nu<br />
exposeert. “We houden niet zo van die<br />
losstaande solo’s”, zegt kuS-directeur<br />
Toon Hezemans. “We zien liever dat<br />
kunstenaars reageren op de stad en<br />
de omgeving. Daardoor kan zo’n<br />
tentoonstelling iets teweegbrengen.”<br />
Die benadering leidde ertoe dat<br />
het spannendste onderdeel van<br />
Gueorguieva’s tentoonstelling in<br />
Heerlen niet alleen door haar gemaakt<br />
is. In overleg met Christine van den<br />
Bergh van OutLINE in Amsterdam,<br />
waar Gueorguieva eerder exposeerde,<br />
werd een aantal Nederlandse en Duitse<br />
kunstenaars opgetrommeld, onder<br />
wie Joanneke Meester, Aquil Copier en<br />
Martijn Lucas van Erp. Een week lang<br />
gingen ze samen met Gueorguieva aan<br />
het werk in de langgerekte achterruimte<br />
van kuS.<br />
De meterslange wand is bedekt<br />
met flarden wit, gekleurd en halfdoorzichtig<br />
papier en kriebelige<br />
tekeningetjes. Er hangen repen stof,<br />
een boerenbonte zakdoek en hier en<br />
daar een tekstfragment. Motieven<br />
<strong>als</strong> twee vlot gepenseelde paarse<br />
bloemetjes keren telkens terug. Soms<br />
is er zorgzaam een papieren lijstje<br />
omheengemaakt, een andere keer is er<br />
dwars overheen geplakt of getekend.<br />
Lange, tastende zwarte lijnen en<br />
feloranje stroken papier doen het hunne<br />
om de compositie bij elkaar te houden.<br />
De wand is een mega-collage, het is<br />
artistiek polderen, een warboel, een<br />
ontplofte bus kunst. Aanvankelijk kun<br />
je het niet laten je af te vragen wie wat<br />
gemaakt heeft. Je gaat op zoek naar<br />
overeenkomsten tussen onderdelen<br />
van het werk, naar herkenbare<br />
handschriften, maar verder dan voor<br />
de hand liggende vaststellingen kom je<br />
niet. Die bloemetjes, ja, die zullen wel<br />
door één en dezelfde persoon gemaakt<br />
zijn. En die twee schilderijtjes op doek<br />
natuurlijk ook. Oplettende kijkers<br />
zullen er de hand van Martijn Lucas<br />
van Erp in herkennen. Maar hoe langer<br />
je het project op je in laat werken, hoe<br />
meer het overkomt <strong>als</strong> één geheel.<br />
Een kleine week voor de opening<br />
was ik in kuS. Gueorguieva tekende<br />
met potlood op de muur, Joanneke<br />
Meester was in de weer met stroken<br />
papier en tape. “Ik heb dit nooit eerder<br />
Detail uit de mega-collage van Iva Gueorguieva en andere kunstenaars in kuS. foto Romy Finke<br />
zo gedaan”, bekende Gueorguieva. “Je<br />
wordt je bewust van je eigen grenzen,<br />
van wat je zelf kunt, wat je altijd doet,<br />
en hoe een ander daar tegenaan kijkt.<br />
We schilderen en plakken gewoon over<br />
elkaars werk heen. Ik heb me voor deze<br />
week ingesteld op veel misverstanden!”<br />
Ze lachte vriendelijk naar haar<br />
collega die met de schaar klaarstond.<br />
“Er is natuurlijk wel een basis van<br />
vertrouwen”, verzekerde Meester.<br />
Gueorguieva en Meester kenden elkaar<br />
al van voor dit project. Dat was niet het<br />
geval voor de andere kunstenaars die<br />
aan het project meededen.<br />
Gelukkig bevat de tentoonstelling<br />
in Heerlen ook twee stukjes solopresentatie.<br />
In de voorruimte hangt<br />
een serie collages, bestaande uit<br />
verschillende soorten papier en flarden<br />
stof die kleurrijk zijn betekend en<br />
beschilderd. Steeds is er een menselijke<br />
figuur in te herkennen. Achterin de<br />
expositieruimte is een kleine selectie<br />
tekeningen te zien – een wereldprimeur<br />
voor Heerlen want haar tekeningen<br />
hield Gueorguieva tot nu toe voor<br />
23 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
zichzelf. Het zijn heftige voorstellingen<br />
waarin George Bush, Condoleezza Rice<br />
en de Irak-oorlog figureren.<br />
Nadat je die collages en tekeningen<br />
hebt bekeken wordt pas duidelijk<br />
hoezeer Gueorguieva in het<br />
samenwerkingsproject de touwtjes<br />
in handen heeft gehouden. Na een<br />
dag of wat samenwerken zat de kunst<br />
duimendik op de muur. Gueorguieva<br />
deed de eindredactie, aldus Toon<br />
Hezemans, en dat is te zien. Zeker, er<br />
gebeuren allerlei dingen die in haar<br />
eigen werk niet gebeuren. Ze heeft<br />
haar collega’s de ruimte gegeven die<br />
ze nodig hadden. Tegelijkertijd heeft<br />
het geheel een vaart en een ritme die<br />
onmiskenbaar van haar afkomstig zijn.<br />
De onnadrukkelijke manier waarop<br />
Gueorguieva het project tot een eenheid<br />
heeft weten te smeden: misschien zie je<br />
wel juist daaraan dat ze niet de eerste de<br />
beste is.<br />
Iva Gueorguieva, e.a. Betekenen.<br />
t/m 14 november in kuS Heerlen.<br />
www.kunstencentrumsigne.nl
Plekken der herinnering<br />
Cementproducent ENCI zorgde in de Sint-Pietersberg voor de<br />
grootste holle kies in het Nederlandse landschap. Ten zuiden<br />
ervan doorkliefde het Albertkanaal de heuvelrug, aan de westkant<br />
veranderde een tuindersdorp in de Maastrichtse goudkust. Van<br />
alle eeuwen liet de twintigste de meeste sporen na op de Sint-<br />
Pietersberg, “een berg van mythische allure”. door Paul van der Steen<br />
Het contrast kan nauwelijks groter. De<br />
tuinders op de Sint-Pietersberg waren vroeger<br />
zo zuinig op hun grond dat ze er bij voorkeur<br />
niet met kruiwagens of nog zwaarder materieel<br />
opkwamen. Om gewassen toch af te voeren<br />
werden draagbaars gebruikt. Mannen sjouwden<br />
met groentenbrancards af en aan, een beetje zo<strong>als</strong><br />
de dragers op de fameuze kaasmarkt van Alkmaar.<br />
Sinds kort heeft het Museum op de Lichtenberg,<br />
dat de historie van de Sint-Pietersberg in beeld<br />
brengt, zo’n draagbaar in bezit. Het museum<br />
heeft zijn plek in de hoeve Lichtenberg, een<br />
voormalige boerderij waarin duizend jaar historie<br />
samenkomt. En waar vooral wordt aangetoond dat<br />
met een deel van de berg in de twintigste eeuw een<br />
Een schiereiland in<br />
stuk minder zuinig is omgegaan. Meteen buiten<br />
de muren van de hoeve Lichtenberg gapen diepe<br />
afgronden, rondom de boerderij heeft ENCI de<br />
mergel onbarmhartig afgegraven.<br />
Ook de Lichtenberghoeve had er eigenlijk<br />
aan moeten geloven. Eind jaren dertig lagen de<br />
sloopvergunningen al klaar. Mede op voorspraak<br />
van de later vanwege zijn oorlogsoptreden<br />
omstreden historicus Charles Thewissen werd<br />
die beslissing door de bezettingautoriteiten<br />
teruggedraaid. Sindsdien is de hoeve steeds meer<br />
het kleine Gallische dorpje geworden dat dapper<br />
weerstand biedt tegen de afgraving. “Bezoekers<br />
komen door het groen naar de hoeve”, vertelt<br />
Miets Morreau, die met haar man en nog een hele<br />
groep vrijwilligers het museum runt. “Veel van<br />
24 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
Ansichtkaart met Hoeve Lichtenberg uit 1954<br />
hen hebben niet eens door dat ze in werkelijkheid<br />
op een schiereiland in de uitgehouwen berg staan.”<br />
Jo Morreau: “Dat besef komt pas <strong>als</strong> ze bovenop de<br />
toren staan en naar beneden kunnen kijken.”<br />
Tijdens rondleidingen wijst Miets vaak eerst<br />
op de ENCI-uitgraving, een soort holle kies in de<br />
Pietersberg, en dan op de Maas. “Uitgemergeld<br />
en ontgrind. En stank voor dank”, zegt ze dan.<br />
Ze is altijd strijdbaar gebleven. “Als het moest,<br />
ging ik tekeer <strong>als</strong> een viswijf.” Het kwam haar<br />
meerdere malen op bedreigingen te staan. Aan<br />
beloftes van ENCI hecht ze niet meer zoveel<br />
waarde, ook niet <strong>als</strong> het gaat om het stoppen<br />
van de winning in 2018. Eerst zien, dan geloven.<br />
Ze stoort zich aan de lijdzame houding van veel<br />
omwonenden tegenover de autoriteiten: “D’n<br />
hier heeft het gezegd.” En dat terwijl de inwoners<br />
van Sint-Pieter, ooit een dorp, nu opgeslokt<br />
door Maastricht, bekend stonden <strong>als</strong> eigenzinnig<br />
en trots, zegt Jo Morreau. Lang behoorde de<br />
vrijheerlijkheid Sint-Pieter bij het prinsbisdom<br />
Luik. Die zuidelijke invloed betekende ook dat<br />
in meer revolutionaire tijden de moderne wetten<br />
vanuit het zuiden doordrongen tot net onder de<br />
wallen van de vesting Maastricht. “Dat druppelde<br />
ook door in het karakter van de inwoners van Sint-<br />
Pieter.”
een uitgemergelde berg<br />
Een vrouw zei: ‘U heeft Onze Lieve Heer van ons gestolen.’<br />
Het lijkt moeilijk te rijmen met de wijze waarop<br />
vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw de<br />
komst van de ENCI werd omhelsd. Wie zich<br />
verdiept in het oude Sint-Pieter begrijpt het wel,<br />
meent Jo Morreau. Volgens hem is Sint-Pieter nu<br />
de goudkust van Maastricht, “de plek waar de rijke<br />
sjieters wonen. Maar het oorspronkelijke dorp<br />
bestond voornamelijk uit tuinders. Als de oogst<br />
mislukte, hadden die toch een probleem. Het<br />
werk op het land was bovendien seizoensarbeid.<br />
Veel mannen verdienden ’s winters nog wat bij<br />
<strong>als</strong> blokbreker in de berg.” Miets Morreau: “ENCI<br />
betaalde goed geld voor landerijen. Wie bij hen<br />
wilde werken, kreeg een stabiel inkomen met de<br />
belofte dat er ook voor kinderen en kleinkinderen<br />
een baan zou zijn. Dat betekende wat in een<br />
omgeving met veel kroostrijke gezinnen. Het<br />
bedrijf heeft ook altijd het verenigingsleven<br />
ruimhartig ondersteund.”<br />
Maar niet iedereen danste naar de pijpen van<br />
de ontgronder. Al in 1929 waren er liedjes die<br />
schande spraken van de schade die de berg opliep.<br />
Ene Rosier, brugwachter bij het kanaal dat Sint-<br />
Pieter vroeger scheidde van de Maas, tekende<br />
protest aan. Hij werd afgekocht voor duizend<br />
gulden. Maar in de overeenkomst stond niets<br />
over zijn zoon. Die ging verder met het verzet en<br />
procedeerde tot bij de Raad van State. Hij kreeg<br />
uiteindelijk voor de rest van zijn leven duizend<br />
gulden per jaar.<br />
Weinig is Limburgser dan heuvels. Op en<br />
rondom de Sint-Pietersberg speelde zich jaren<br />
achtereen de finale van de wielerklassieker Amstel<br />
Gold Race af. Maar de faam van de heuvel gaat<br />
verder dan coureursheroïek. Hier spelen andere<br />
factoren een rol, zo<strong>als</strong> de ligging. Noem het de<br />
bekoring van het ensemble, een variatie op Zee,<br />
berg, rivier van de dichter Hendrik Marsman:<br />
stad, berg, rivier. Minstens zo belangrijk is de<br />
gulheid waarmee natuurlijk en historisch erfgoed<br />
lukraak over de heuvel zijn gestrooid. De variëteit<br />
van de flora en fauna zijn on-Nederlands, de<br />
mergelgroeves evenzeer. Romeinse sporen,<br />
veldversterkingen van Franse belegeraars, de<br />
bergplaats van Rembrandts Nachtwacht tijdens<br />
de bezettingsjaren, het is allemaal te vinden op<br />
een paar vierkante kilometer. Mergelwinning<br />
en kanaalaanleg konden zoveel rijkdom niet<br />
vernietigen.<br />
Dit Limburgs Arcadië laat ook dichters niet<br />
onberoerd:<br />
Waar een oehoe in vrijheid broedt, knipperend<br />
met zijn ogen, het licht dat rijkelijk spoelt<br />
over witgele richels en kloven, klopte ooit<br />
in versteende hartkamers de lang verjaarde voortijd.<br />
De zee is toegedekt, verstild tot hoge mergelwand.<br />
Aldus luidt het begin van het nog<br />
ongepubliceerde gedicht Groeve van de<br />
Maastrichtse dichter Frans Budé. Het is niet voor<br />
het eerst dat de Sint-Pietersberg in zijn poëzie<br />
figureert. Budé, zoon van een drogist uit de<br />
binnenstad, heeft veel dierbare herinneringen aan<br />
de hellingen en het plateau. Hij maakte er <strong>als</strong> kind<br />
op zondag tochten met zijn familie. Vader Budé<br />
vertelde dan verhalen, waarbij de grens tussen<br />
waarheid en verdichting meestal onduidelijk<br />
was. “Later was het de plek om met je lief te gaan<br />
wandelen, omdat het een stuk minder opviel dan<br />
een wandeling in de binnenstad.” Als leerling van<br />
de kweekschool werd Budé via de geschriften<br />
van Jac P. Thijsse en Eli Heimans ingewijd in de<br />
Vrijwilliger Jo Morreau op de Sint-Pietersberg. foto Perry Schrijvers<br />
natuurlijke rijkdommen van de berg. Sinds bijna<br />
veertig jaar woont hij aan de voet van wat hij<br />
“een heuvel met mythische allure” noemt. “Was<br />
ik redacteur van de Franse Guide Michelin, ik<br />
zou hem op z’n minst de kwalificatie ‘merité un<br />
détour’ (een omweg waard) toekennen. En zelfs<br />
‘vaut le voyage’ (de reis waard), vanwege al het<br />
unieke.” De dichter wil er niet meer weg, al vindt<br />
hij Sint Pieter soms een al te elitaire enclave binnen<br />
de stad.<br />
De in 1933 geboren Jo Rosier, ver familie van<br />
de recalcitrante brugwachter en zijn zoon,<br />
maar vooral lid van het geslacht dat sinds begin<br />
zeventiende eeuw vrijwel onafgebroken de kosters<br />
van Sint-Pieter levert, herinnert zich nog het<br />
dorp van vroeger. “Het was een lappendeken van<br />
stukjes grond. Perceeltjes van vaak niet meer dan<br />
1000 à 1500 vierkante meter.” Ook Rosiers vader<br />
combineerde het kosterschap met werken op het<br />
land, witlofkweek in de groeve, blokken breken en<br />
stropen. Alle mogelijkheden van de berg werden<br />
benut.<br />
De 77-jarige Rosier herinnert zich nog uit zijn<br />
kinderjaren wat de komst van de ‘nieuwe rijken’<br />
in de uitbreidingswijken van Maastricht teweeg<br />
bracht. Dieptepunt was de sluiting van de kerk<br />
aan de Ursulinenweg, aan de vooravond van<br />
de Tweede Wereldoorlog. “De pastoor wilde<br />
verder in de nieuwe kerk beneden. De kerk van<br />
25 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
‘Sint Pieter Boven’ had voor veel mensen een<br />
bijzondere betekenis. Er leefden toen nog mensen<br />
die de wijding van het gebouw in 1875 hadden<br />
meegemaakt.” De pastoor, die het ‘boven’ maar een<br />
boerenbedoening vond, was onvermurwbaar. Die<br />
houding zette veel kwaad bloed. “Een vrouw zei: ‘U<br />
heeft Onze Lieve Heer van ons gestolen’”, herinnert<br />
Rosier zich. Nogal wat parochianen kerkten<br />
voortaan in de binnenstad. Anderen bezochten<br />
uit boosheid helemaal geen missen meer. Als een<br />
daad van verzet werd er elke zaterdagavond een<br />
bidweg gehouden. Rosier: “Dan liepen ze naar de<br />
kerk, waar ze demonstratief op de deur klopten, en<br />
dan liepen ze naar de Lourdesgrot verderop in de<br />
straat.”<br />
De gebeden werden verhoord. In 1954 opende de<br />
kerk opnieuw haar deuren. Het had alles te maken<br />
met plannen om tegen de berghelling een hele<br />
reeks nieuwe huizen te bouwen. Ze zijn er nooit<br />
gekomen.<br />
In het huidige Sint-Pieter is Rosier nog een van<br />
de weinige oorspronkelijke bewoners. Door de<br />
vele nieuwkomers is de sfeer veranderd, zegt<br />
Rosier. Het is lastig om vrijwilligers te vinden voor<br />
activiteiten. Met weemoed denkt Rosier nog wel<br />
eens terug aan de manier waarop buren elkaar<br />
vroeger hielpen en aan al die speciale momenten in<br />
het jaar dat er gelegenheid was tot bijkletsen.<br />
De twee kerken van Sint-Pieter behoren inmiddels<br />
tot één parochie. Beide gebouwen open houden zal<br />
op termijn moeilijk worden. De kerk ‘beneden’ ligt<br />
het meest centraal voor de parochianen. De kerk<br />
‘boven’ brengt echter meer op. Door het intieme<br />
karakter van het gebouw en de schilderachtige<br />
ligging tegen de berg en tegenover het kasteel van<br />
Stehgeiger André Rieu is het erg in trek bij mensen<br />
van heinde en verre die op “de scharniermomenten<br />
van het leven” toch behoefte hebben aan katholieke<br />
rituelen. De pastoor en zijn koster Rosier behoren<br />
niet tot de scherpslijpers binnen de kerk. Ze<br />
hebben een groot hart en heten de meesten van<br />
harte welkom. “Soms staat op eens een vrouw voor<br />
je neus die een tijdje eerder in de kerk is getrouwd.<br />
Met een dikke buik. Dan willen ze het kindje ook<br />
hier laten dopen. Dat is mooi.”<br />
Op andere momenten heeft Rosier wel eens het<br />
gevoel dat het gebouw alleen dient <strong>als</strong> decor voor<br />
een sprookjesdag. “We hebben hier een vrouw<br />
gehad die vroeg of ze na de mis dat veldje bij de<br />
kerk konden gebruiken. Daar konden ze dan<br />
gezellig met z’n allen wat drinken. Ik dacht: Dat<br />
veldje. Welk veldje? Toen ik ernaar vroeg bleek ze<br />
het kerkhof te bedoelen.”<br />
Dit is het vijftiende artikel in een reeks van<br />
twintig in het kader van de Culturele Biografie,<br />
een project van de BV Limburg.<br />
www.oudsintpieter.com
Paus Moses<br />
My Imaginary Lives 3<br />
De eerder in <strong>Zuiderlucht</strong> verschenen RAM-tekeningen van Rowland Jones worden deze maand gepubliceerd bij Matchboox in een met de hand gemaakt<br />
luciferboekje. www.matchboox.com<br />
26 www.zuiderlucht.eu november 2010
Et cetera (agenda)<br />
Items voor de agenda<br />
digitaal opsturen vóór de<br />
15e van de maand<br />
uitsluitend naar:<br />
agenda@zuiderlucht.eu<br />
Architectuur, mode en<br />
vormgeving<br />
> Aken - West Arch. A new generation<br />
in architecture, blik op het werk van<br />
jonge, experimentele architectuurscene<br />
in Duitsland, Nederland en België.<br />
Van 11/9 t/m 14/11. Ludwig Forum<br />
für Internationale Kunst.<br />
www.ludwigforum.de<br />
> Brussel - Toegepast: Fit to boost!<br />
Van 9/9 t/m 13/11. Design Vlaanderen<br />
Galerie. www.designvlaanderen.be<br />
> Düsseldorf - Stephen Shore und die<br />
Neue Dsseldorfer Fotografie. Van 11/9<br />
t/m 16/1/11. NRW Forum.<br />
www.nrw-forum.de<br />
> Eindhoven - Liberation of Light. Van<br />
25/9 t/m 30/1/11. Designhuis.<br />
www.designhuis.com<br />
> Genk – Piet Stockmans 70.<br />
Op 27 nov en 4-11-18 dec.<br />
In Stockmansblauw op C-mine.<br />
www.pietstockmans.com<br />
> Hasselt - David Huycke - Re-Thinking<br />
Granulation. Van 2/10 t/m 12/12.<br />
Toegepast 15 – De Meeting, Modeduo<br />
Ti+Hann ontmoet vijf beloftevolle ontwerpers.<br />
Van 1/10 t/m 12/12. Z33, huis<br />
voor actuele kunst. www.z33.be<br />
> Heerlen - Uitreiking Euregionale<br />
Architectuur Prijs 2010. Op 13/11 om<br />
20.00 uur. Tentoonstelling Euregionale<br />
Architectuur Prijs 2010. Van 7/11 t/m<br />
3/12 in Schunck. De Architectuurweken<br />
Heerlen (van 8/11 t/m 19/11). Met<br />
de euregionale expositie Roots, de<br />
architectuurdocumentaire De Man<br />
met de Camera op 8/11 (20.00 uur),<br />
het Rondetafelgesprek ‘Krimp: kansen,<br />
ideeën, problemen’ op 9/11 (20.00<br />
uur) en de jaarlijkse Peutzlezing door<br />
Herman Hertzberger op 17/11 (20.00<br />
uur), aanmelden via www.schunck.nl of<br />
045 5772205. Stills, expositie over het<br />
oeuvre van Wiel Arets Architects. Van<br />
17/12 t/m 13/2/11 in Schunck.<br />
www.schunck.nl<br />
> Maastricht - Indoor 4x4, Local<br />
design door Rob van Acker.<br />
van 9/11 t/m 6/12 in Townhousehotel.<br />
www.robvanacker.com<br />
Beeldende kunst<br />
> Aken – Kunst in der Mozartstrasse.<br />
Van 17/9 t/m 9/1/11. Dezernat<br />
für Bildung und Kultur,<br />
Mozartstrasse 2-10. www.aachen.de<br />
> Aken – Bijeenkomst van schrijvers,<br />
elke eerste woensdag van de maand.<br />
Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben<br />
22. www.literaturbuero-emr.de<br />
> Aken - West Arch - A New Generation<br />
in Architecture. Van 12/9 t/m 14/11.<br />
Eros und Stasi, Ostdeutsche Fotografie<br />
aus der Sammlung von Gabriele Koenig.Van<br />
26/9 t/m 21/11. Ludwig Forum<br />
für Internationale Kunst.<br />
www.ludwigforum.de<br />
> Aken - Matias Faldbakken, war after<br />
peace (after war). Van 26/9 t/m 14/11.<br />
NAK. Neuer Aachener Kunstverein.<br />
www.neueraachenerkunstverein.de<br />
> Bedburg-Hau – Beuys: Energieplan.<br />
Van 5/9 t/m 20/3/11.<br />
Museum Schloss Moyland.<br />
www.moyland.de<br />
> Antwerpen - Anselm Kiefer. Van<br />
22/10 t/m 23/01/11 in het<br />
Museum voor Schone Kunsten Antwerpen,<br />
Leopold De Waelplaats.<br />
www.stiftungkunst.de<br />
> Bergen – Uitersten in realisme. Van<br />
10/10 t/m 4/12. Max Kreijn. Van 12/12<br />
t/m 23/1/11. Groepsexpositie. Van<br />
10/10 t/m 4/12. Luxury, Inge Satters-<br />
Coolen. Van 30/1/11 t/m 26/2/11. Surrealisme,<br />
met o.a. Herman Smorenburg<br />
en Richard van der Koppel. Van 20/3/11<br />
t/m 23/4/11. Galerie Pictura.<br />
www.galeriepictura.nl<br />
> Bergen - bronzen sculpturen van Lies<br />
Arnold, sieraden en sculpturen van<br />
Marlous Arnold en schilderijen van Jan<br />
van Oort. Van 3/10 t/m 15/11. Kunsthuis<br />
de Bakkerij.<br />
www.bakkerijbergen.nl<br />
> Berg en Terblijt – Paintings & Sculptures,<br />
Joseph C<strong>als</strong>. Van 19/9 t/m 31/12.<br />
Giardino Galerie & Beeldentuin.<br />
www.giardinobeeldentuin.nl<br />
> Bonn – Mitch Epstein. Van 11/11 t/m<br />
23/1/11. Bonner Kunstpreis 2009. Van<br />
18/11 t/m 9/1/11. Joel Sternfeld. Van<br />
11/11 t/m 23/1/11. Alexander Braun. Van<br />
18/11 t/m 9/1/11. Dorothea von Stetten.<br />
Van 9/11 t/m 6/3/11. Noble Gäste. T/m<br />
31/12. Kunstmuseum Bonn.<br />
www.kunstmuseum-bonn.de<br />
> Bonn - August Macke – ganz privat,<br />
Expositie rondom leven en werk van<br />
de jong gestorven Duitse expressionist<br />
August Macke (1887-1914). Van 7/10<br />
t/m 23/1/11. August Macke Haus.<br />
www.august-macke-haus.de<br />
> Brühl – Im Garten der Nymphe<br />
Ancolie, das größte Wandbild des<br />
Künstlers: Spektakulär! Van 12/3 t/m<br />
27/2/11. Max Ernst Museum Brühl.<br />
www.maxernstmuseum.lvr.de<br />
> Brussel – Francis Alÿs: a Story of<br />
Deception. Van 9/10 t/m 30/1/11. Wiels.<br />
www.wiels.org<br />
> Duisburg - Walter Stöhrer Kraftfelder.<br />
Van 17/9 t/m 5/12. Museum<br />
Küppersmühle.<br />
www.museum-kueppersmuehle.de<br />
>Duisburg – Gallery of Mankind. Foto-<br />
en videoregistratie van wereldreis<br />
van Hirst Wackerbarth. Van 2/10 t/m<br />
9/1/2011. Lehmbruck Museum. Verlengd<br />
tot 21/11: Wilhelm Mundt.<br />
www.lehmbruckmuseum.de<br />
> Düsseldorf - Monika Sosnowska<br />
- Ohne Titel, 2010. Van 24/4 t/m<br />
15/4/12. Intensif Station. Van 10/7 t/m<br />
4/9/11. Auswertung der Flugdaten. Van<br />
11/9 t/m 30/1/11. K21.<br />
www.kunstsammlung.de<br />
> Düsseldorf - Joseph Beuys. Parallelprozesse.<br />
Van 11/9 t/m 16/1/11.<br />
K20 GRABBEPLATZ.<br />
www.kunstsammlung.de<br />
> Düsseldorf – Nam June Paik. Retrospectief<br />
van de Koreaanse grondlegger<br />
van de videokunst Nam June Paik<br />
(1932-2006). Van 11/9 t/m 21/11 in<br />
Museum Kunstpalast.<br />
www.quadriennale-duesseldorf.de<br />
>Düsseldorf – Raum der Stille. Van<br />
5/11 t/m 29/1/11. Shi Fang Culture Communication<br />
Düsseldorf.<br />
www.shi-fang.com<br />
> Eindhoven – De principes van het<br />
verzamelen, het verzamelen van<br />
principes. Van 25/9 t/m 31/12. Het oog,<br />
Ahmet Ogut. Van 4/7 t/m 31/12. Van<br />
Abbemusuem.<br />
www.vanabbemuseum.nl<br />
> Geleen - Installatie van Etienne Fouchet<br />
‘Of force and sea foam’. Van 19/9<br />
t/m 28/11. BIS71, ruimte voor kunst.<br />
www.bis71.nl<br />
> Genk - Genk door schildersogen.<br />
Landschapsschilders in de Limburgse<br />
Kempen 1850-1950. Openingstentoonstelling<br />
C-mine Genk. Van 24/9 t/m<br />
5/12. C-mine cultuurcentrum Genk.<br />
www.c-mine.be<br />
> Geulle – Najaarsexpositie. Van 11/9<br />
t/m 12/12. Galerie Art in Maupertuus. :<br />
www.art-in-maupertuus.com/nl<br />
> Grand Hornu - Aders, in de<br />
openlucht, geopend. Monografische<br />
27 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
tentoonstelling van Giuseppe Penone.<br />
Van 31/10 t/m 13/2/2011. MAC’s Site du<br />
Grand-Hornu (B), bij Mons.<br />
www.grand-hornu.be<br />
> Heerlen – John Cage. The Anarchy of<br />
Silence. Van 10/9 t/m 28/11. Erotische<br />
lino’s Aad de Haas. Van 8/10 t/m<br />
16/1/11. Schunck. www.schunck.nl<br />
> Heerlen – Betekenen, Iva Gueorguieva.<br />
Van 9/10 t/m 14/11 in kuS.<br />
www.kunstencentrumsigne.nl<br />
> Heerlen - Paarden en rozenvaasjes’,<br />
totaal installatie, Birgitta van Drie. Van<br />
10/10 t/m 26/11. Galerij Tussenverdieping<br />
Atrium MC Heerlen.<br />
www.parkstadamuseerje.nl<br />
> Helmond – All those people-<br />
Maureen Bachaus. Van 17/10 t/m 19/11.<br />
De Nederlandse Cacaofabriek.<br />
www.galeriewansink.com<br />
> Horst – Iris Frerichs & Dagmar de<br />
Kok. Van 24/10 t/m 5/12. Galerie Judy<br />
Straten. www.galeriejudystraten.nl<br />
> Jabeek/Onderbanken - Stockexpositie<br />
van de kunstuitleen, speciale<br />
aandacht voor de beelden van Maria<br />
Stams. T/m 22/12. Galerie Rem.<br />
www.galerierem.nl<br />
> Kalkriese - Tentoonstelling Colossal<br />
met oa Hans Lemmen, Yves Maes,<br />
Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro<br />
Vabrita Reis en Yue Minjun. T/m<br />
31/12/11. Museum & park Kalkriese bij<br />
Osnabruck.<br />
> Kerkrade - Multiply by Sharing. 17<br />
kunstenaars van Werkplaats K en 12<br />
kunstenaars uit Euregio. Open ateliers<br />
en concert. Op 21/11 vanaf 12.00 uur.<br />
Elbereveldstraat 105.<br />
> Kleef –. Van Carl Andre tot Gregor<br />
Schneider Dorothee en Konrad<br />
Fischer: Archief van een houding. Van<br />
14/11 t/m 20/3/11. Museum Kurhaus<br />
Kleef. www.museumkurhaus.de<br />
> Köln - Noli me tangere! Berühre mich<br />
nicht / Halte mich nicht fest. Van 15/9<br />
t/m 31/8/11. Kolumba.<br />
www.kolumba.de<br />
> Leverkusen – And How and Where<br />
and Who. Werk van Bernhard Frize,<br />
van 5/9 t/m 7/11. Museum Morsbroich<br />
Leverkusen.<br />
www.museum-morsbroich.de<br />
> Linnich – Hebert Spierling. Van 25/9<br />
t/m 23/1/11. Malerei und Glasmalerei.<br />
Glasmalerei museum.<br />
www.glasmalerei-museum.de<br />
> Luik - Installatie Nocebo van Nicolas<br />
Moulin (F.). Van 1/10 t/m 6/11. Espace<br />
Uhoda, Rue Léon Frédéricq 14.<br />
www.espaceuhoda.be
Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: agenda@zuiderlucht.eu<br />
Et cetera (vervolg)<br />
> Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse<br />
kunst in Nederland (1900-1940).<br />
T/m 31/12/12. BACA Laureaat 2010:<br />
Francis Als. Van 7/11 t/m 27/3/11.<br />
Lezing Marianne Aartsen. Op 13/11 om<br />
11.15 uur. Bonnefantenmuseum.<br />
www.bonnefanten.nl<br />
> Maastricht – Lucassen. Van 12/12<br />
t/m 22/1/11. Marian Plug. Van 24/10<br />
t/m 28/11. Galerie Wansink.<br />
www.galeriewansink.com<br />
> Maastricht – Paul Devens, Panels.<br />
Van 12/9 t/m 16/1/11. NAiM/Bureau<br />
Europa.<br />
www.bureau-europa.nl<br />
> Maastricht – Een explosie van kleur,<br />
Johanna Heß. Van 11/9 t/m 8/1/11.<br />
Toonzaal Maastricht.<br />
www.kunsthandelgalerie.com<br />
> Maastricht – Werk van Jeroen van<br />
Bergen. Van 15/10 t/m 19/11. B en C<br />
Gallery. www.brulsenco.nl<br />
> Maastricht – Hygiene, the story of a<br />
museum. Van 24/10 t/m 30/1/11.<br />
Marres. www.marres.org<br />
> Maastricht – Magical Practises. Van<br />
3/11 t/m 22/11. Wo t/m zo van 12-17 uur.<br />
’t Brandweer, Capucijnenstraat 21.<br />
> Maastricht - Expositie Opgetekend<br />
& Vastgelegd. Van 21/11 t/m 15/12.<br />
AINSI. www.ainsi.nl<br />
> Maastricht – Expositie: internati-<br />
Werk van Jeroen van Bergen bij B en C Gallery in Maastricht.<br />
onaal uitwisselingsproject Made in<br />
Mirrors, met een special over Jeffrey<br />
Kuckelkorn’s recente residency in<br />
Cairo. Van t/m 5/11. Gouvernement<br />
aan de Maas. www.limburg.nl<br />
> Maastricht – Southern Delights.<br />
Kunstenaar Mariska Meijers brengt<br />
ode aan Maastrichts Aardewerk en<br />
Limburgse Gastronomie. Van 24/10<br />
t/m 31/12. Selexyz Dominicanen.<br />
www.selexyz.nl<br />
> Marl - Ausstellung V.A. Wölfl „Neuer<br />
Tanz“. Van 24/10 t/m 1/1/11. Skulpturenmuseum<br />
Glaskasten. www.marl.de<br />
> Mönchengladbach – Gregor Schneider.<br />
Van 12/12/09 t/m 31/12 Keuze uit<br />
de verzameling Etzold. Focus op de<br />
vroege etsen van K.O. Götz. Van 3/10<br />
t/m 30/1/11. Museum Abteiberg.<br />
www.museumabteiberg.de<br />
> Nijmegen - Mikhael Marasik.<br />
Van13/11 t/m 23/1/11. Berend Strik. Van<br />
25/9 t/m 9/1/11. Museum het Valkhof.<br />
www.museumhetvalkhof.nl<br />
> Oberhausen –Die Sammlung. Van<br />
27/6 t/m 9/1/11. Janosch – Panama und<br />
andere Welten. Van 26/9 t/m 9/1/11.<br />
Roy Lichtenstein, posters and more.<br />
Van 23/1/11 t/m 1/5/11. Artefakt und<br />
Naturwunder, Das Leuchterweibchen<br />
der Sammlung Ludwig. Van 6/2/11 t/m<br />
17/4/11. I am serious about not being<br />
serious, Elliott Erwitt. Van 8/5/11 t/m<br />
11/9/11. Ludwig Galerie.<br />
www.ludwiggalerie.de<br />
> Roermond – Steffi Schlupeck. Van<br />
8/10 t/m 31/12. Galerie Vrijveldkunst.<br />
www.vrijveldkunst.nl<br />
> Roermond – Een wisselende groepsexpositie.<br />
Met werk van Eppe de Haan,<br />
Chuck “Koor Hargrove,Carole Ivoy,<br />
Rietje Geurts, Isao & Yasuko Sugiyama,<br />
Luc Peters, Cesare Reggiani, Aldo<br />
Rontini, Piet Schoenmakers, Frieda van<br />
Voorst en Bernard Visser. Van 11/9<br />
t/m 28/11. DZD Art Gallery.<br />
www.dzdart.nl<br />
> Roermond - Expositie ‘Frequentie’<br />
in het kader van S.o.S. Van 23/9 t/m<br />
20/2/11. Lyceum Schöndeln.<br />
www.museum.roermond.nl<br />
> Rotterdam – Maand van de collage<br />
met werk van oa Jos Deenen. Van<br />
24/10 t/m 22/11. WTC Gallery. http://<br />
maandvandecollage.blogspot.com<br />
> Sittard – Mel Chin: Disputed territories.<br />
Van 9/10 t/m 12/12. Museum het<br />
Domein. www.hetdomein.nl<br />
> Sittard – Hans Wouters en Ton<br />
Coops. Van 6/11 t/m 21/11. Ophovenermolen.<br />
www.ophovenermolen.nl<br />
28 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
> Steyl – De vrouwen van Lunenburg.<br />
Van 24/10 t/m 9/1/11. Galerie de<br />
Zeemeermin.<br />
www.galeriedezeemeermin.nl<br />
> Tegelen – De kunst van het decoreren,<br />
keramisten delen hun geheimen.<br />
Van 18/9 t/m 12/12. Tiendschuur.<br />
www.tiendschuur.net<br />
> Valkenburg aan de Geul – Jaap Min<br />
en zijn leerlingen. Van 19/9 t/m 14/11.<br />
Museum Land van Valkenburg.<br />
www.museumlandvanvalkenburg.nl<br />
> Venlo - Bep Scheeren, Van de haat<br />
en de liefde 2000-2010. Van 19/9 t/m<br />
9/1/11. Recente aanwinsten van André<br />
Wiehager en Maurice Thomassen. Van<br />
20/11 t/m 9/1/11. Museum van Bommel<br />
van Dam. www.vanbommelvandam.nl<br />
> Venlo – Kunst in de genen. Van 3/10<br />
t/m 2/1/11. Domani.<br />
www.kunstindegenen.nl<br />
> Venlo - Collages van Jos Deenen. Van<br />
1/12 t/m 15/2/11. Maaspoort.<br />
www.maaspoort.nl<br />
> Venlo – Werk van de uit Venlo afkomstige<br />
kunstenaar André Wiehager.<br />
Van 20/11 t/m 9/1/2011 in Galerie New<br />
Untitled. www.galerienuwuntitled.nl<br />
> Venray – NL70 / Limburgse fotografen.<br />
Van 12/12 t/m 9/1/11. ‘Coquelicot’<br />
(Klaproos) van de Franse kunstenares<br />
Haïdée Henry. Van 26/9 t/m 5/12.<br />
Odapark www.odapark.nl<br />
> Vlissingen – Pascalle Mansvelders,<br />
schilderijen en installatie. De Willem3,<br />
Aktuele kunst Vlissingen. Van 7/11 t/m<br />
9/1. www.burobk.nl<br />
> Well – Najaarsexpositie met werk<br />
van Nicolae Groza. Van 6/10 t/m 1/12.<br />
World Art House.<br />
www.worldarthouse.nl<br />
Fotografie en film<br />
> Aken – Eros und Stasi. Van 26/9 t/m<br />
21/11. Aachener Ludwig Forum.<br />
www.ludwigforum.de<br />
> Aken - Dirk Reinartz. Van 13/11 t/m<br />
6/2/11. Suermondt-Ludwig_Museum.<br />
www.suermondt-ludwig-museum.de<br />
> Amsterdam – Foto expositie Frederik<br />
Heyman: a full stomach. Van 9/10<br />
t/m 7/11. Vlaams Cultuurhuis de Brakke<br />
Grond. www.galeries.nl<br />
> Belfeld – Mens in licht verdicht.<br />
Van 24/10 t/m 25/11. Bibliotheek van<br />
Belfeld.<br />
> Cadier en Keer – Things that matter.<br />
Van 22/5 t/m 9/1/11. Het Afrikacentrum,<br />
museum voor West-Afrika.<br />
www.afrikacentrum.nl
Hasselt – Smile. Hasselt <strong>als</strong><br />
canvas voor het werk van talentvolle<br />
fotografen. Grote foto’s door de hele<br />
stad. Routes verkrijgbaar bij Toerisme<br />
Hasselt. www.smilehasselt.be<br />
> Geleen – Expositie Fotokring. Van<br />
30/10 t/m 27/11. BiblioNova.<br />
www.nederlandleest.nl<br />
> Heythuysen - Fotografie van Jan<br />
Wilms, Bob Strik, Ron Mennen &<br />
Rolf Maas. Van 24/10 t/m 21/1/11.<br />
Gemeentehuis Leudal en Rabobank<br />
Maas en Leudal, tijdens kantooruren<br />
(het gemeentehuis ook op donderdag<br />
tot 19.00 uur) en op zondagen<br />
van 14.00 tot 17.00 uur.<br />
www.kunstencultuurleudal.nl<br />
> Köln – Fotografien des 19. Jahrhunderts<br />
aus Japan und ChinaMuseum.<br />
Van 11/6 t/m 9/1/11. Ludwig.<br />
www.koelnischerkunstverein.de<br />
> Maastricht - Expositie Bouw in<br />
Beeld Prijs 2010, met foto’s van<br />
genomineerden. Van 30/9 t/m 2/11.<br />
Bezoekerscentrum Belvédère.<br />
www.bouwinbeeldprijs.nl<br />
Fotografie van Teun Voeten in AINSI Maastricht<br />
> Maastricht - stichting Girls’ Empowerment<br />
organiseert een fotoveiling<br />
van het werk van Teun Voeten. Op<br />
14/11. AINSI.<br />
www.girls-empowerment.com<br />
>Roermond – Limburg Foto 2010. Werk<br />
van Limburgse amateurfotografen.<br />
Van 29/10 t/m 6/11 in Centrum voor de<br />
Kunsten Roermond.<br />
> Rotterdam – Drie paar ogen kijken<br />
naar leven in Oeganda. Het Kaddu<br />
Wasswa Archief | Andrea Stultiens. Van<br />
30/10 t/m 2/1/11. Nederlandse Fotomuseum.<br />
www.nederlandsfotomuseum.nl<br />
> Rotterdam – Voodoo, Gaël Turine.<br />
Van 11/12 t/m 13/3. De Kunsthal Rotterdam.<br />
www.kunsthal.nl<br />
> Sittard - Cursus digitale fotografie<br />
voor beginners en gevorderden door<br />
Karel Bingen en Tjeu de Heus. Sept/okt.<br />
BiblioNova.<br />
www.digitalefotografiecursus.nl<br />
> Urmond – Overmunthe: Expositie “De<br />
Roomsche werken” van Marco Naseman.<br />
Van 13/11 t/m 5/12. Terpkerk.<br />
www.cwstein.nl www.marcofoto.nl<br />
> Valkenburg - Expositie ‘Anton Pieck<br />
en het romantisch verlangen’ Van 21/11<br />
t/m 13/2/11. Museum Land van<br />
Valkenburg.<br />
www.museumlandvanvalkenburg.nl<br />
> Venlo – Het glazen album van<br />
Limburg. Foto’s uit het Spaarnestadarchief.<br />
Van 16/10 t/m 17/4/11.<br />
Limburgs Museum.<br />
www.limburgsmuseum.nl<br />
Literatuur<br />
> Geleen – Nederland leest. Elsbeth<br />
Etty over Jacoba van Velden. Op 6/11<br />
om 19.30 uur. BiblioNova.<br />
www.nederlandleest.nl<br />
> Hasselt - Niet van de poes! De<br />
kat in het kinderboek. Van 21/11 t/m<br />
26/2/11. Literair Museum Hasselt.<br />
www.literairmuseum.be<br />
> Heerlen – Presentatie boek Cyrille<br />
Offermans, ‘Een verpakkingsspecialist.<br />
Over Willem Elsschot’ en<br />
Frictie of non frictie’ (De dag van het<br />
geschiedverhaal). Op 13/11 om 15.00<br />
uur. Schunck.<br />
www.schunck.nl<br />
> Heerlen – Klinkend Changement,<br />
een ander Limburgs lied. Op 7/11 om<br />
20.00 uur. Schunck. www.schunck.nl<br />
>Maastricht - Omweg naar<br />
Santiago - Concerten en literaire<br />
manifestatie rondom het werk Cees<br />
Nooteboom. Op 6/11 om 20.00<br />
uur en 7/11 om 15.00 uur). De St.<br />
Janskerk. www.ensemble88.nl<br />
> Maastricht – Con-Text! Maastricht.<br />
Van 17/11 t/m 19/11. Derlon<br />
theater, Toneelacademie Maastricht<br />
en AINSI. www.maastrichtnet.nl<br />
> Maastricht, Poëziewandeling olv<br />
Jet van A<strong>als</strong>t. Op 9/1 vanaf 13.15 uur<br />
vanaf Selexys Dominicanen.<br />
www.maastrichtsecomponisten.nl<br />
> Oberhausen - Janosch – Panama<br />
und andere Welten. Van 26/9 t/m<br />
29/1/11. Ludwig Galerie.<br />
www.ludwiggalerie.de<br />
> Sittard - Cursus Korte verhalen<br />
schrijven. Op 9/11, 23/11. BiblioNova.<br />
www.biblionova.nl<br />
Muziek<br />
> Eindhoven - Der Rosenkavalier.<br />
Op 14/12. Barbe-Bleue. Op 9/4/11.<br />
Parktheater. www.operazuid.nl<br />
> Genk - Motives Festival heet nu<br />
C-mine jazz Genk. Van 12/11 t/m<br />
13/11. 3 Podia. www.c-minejazz.com<br />
> Hasselt – Black Rebel Motorcycle<br />
Club. Op 18/11. Mac Arnold & Plate<br />
full O’Blues. Op 11/11. The Keith<br />
Dunn band. Op 9/12. John Grant. Op<br />
21/11. Rave Our Souls VI. Op 6/11.<br />
Muziekodroom.<br />
www.muziekodroom.be<br />
De lunario<br />
29 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
siciliaanse herinneringen<br />
Toen ik een jaar of vijf geleden ons Siciliaanse huis en<br />
onze Siciliaanse tuin voor de eerste keer zag, moest ik<br />
wel even slikken. Vooral die tuin: drie hectare groot, een<br />
onderkomen woestenij met een allegaartje aan schots en<br />
scheef geplante bomen, struiken en planten. Van deze<br />
chaos wilde ik de mooiste tuin van de hele omgeving<br />
maken. Dat was mijn ambitie.<br />
In het voorjaar van 2006 kocht ik mijn eerste boompje,<br />
een citroen. Niet zomaar een citroen maar een Lunario.<br />
Bij elke volle maan krijgt hij nieuwe bloesem en die<br />
bloesem groeit uit tot net zoveel vruchten <strong>als</strong> de boom<br />
kan dragen. De boom bepaalt dus zijn eigen opbrengst<br />
en hij draagt het hele jaar door vruchten. Zo was mij bij<br />
de aankoop verteld. Daarom was dat kleine boompje ook<br />
zo duur geweest.<br />
Elke dag ging ik wel een keer kijken naar mijn Lunario.<br />
Hij stond inderdaad doorlopend in bloei, maar die bloei<br />
bracht geen vruchten. In november was er van die dure<br />
boom niet meer over dan een dunne stam met dorre<br />
takken en uitvallende bloesem. In november! De maand<br />
waarin de olijven en de citrusvruchten en de kaki’s en<br />
de kweeperen overal beginnen te geuren. En ik zat met<br />
een inmiddels wel redelijk op orde gebracht stuk grond,<br />
maar zonder citroenen, zonder sinaasappelen, zonder<br />
mandarijnen. En dan tel je op Sicilië niet mee. “Je moet<br />
een gonga om de boom maken”, zei een vriendelijke<br />
buurman. Hij deed voor hoe dat moest, want ik wist<br />
niet wat een gonga was: met de hak maak je rond de<br />
boom een vrij brede geul. “Als je dat niet doet kun je de<br />
boom wel water geven, maar dat verdampt meteen of<br />
loopt binnen een paar seconden de grond in. De gonga<br />
houdt het water vast.’ En inderdaad: in de winter kwam<br />
er nieuwe bloesem aan het boompje en in het voorjaar<br />
van 2007 kon ik mijn eerste citroen plukken. Ik heb de<br />
vrucht gekoesterd, aan vrienden en kennissen laten zien.<br />
En vooral laten ruiken, want een citroen, vers van de<br />
boom geplukt, die kan een heel huis met zijn geur vullen.<br />
Zelden ben ik zo trots geweest.<br />
Ik ben de boom blijven verwennen. Er stonden allerlei<br />
bomen in de tuin die veel weelderiger en mooier<br />
waren, maar de Lunario kreeg elke dag een beetje extra<br />
aandacht, een extra scheutje water. En hij leverde steeds<br />
meer vruchten, die in sappige Siciliaanse gerechten<br />
terecht kwamen. Mijn ambitie had ik waargemaakt:<br />
alleen al met deze ene boom had ik de mooiste tuin van<br />
de hele omgeving gemaakt.<br />
Een paar maanden geleden ben ik even terug geweest<br />
op Sicilië. Ik ben toen ook naar mijn vroegere huis gaan<br />
kijken, door de spijlen van het tuinhek. Een paar meter<br />
van de achteringang stond nog steeds mijn Lunario.<br />
Uitgedroogd, zonder bloesem, zonder vrucht. Een<br />
zielige, dode boom.<br />
PIETER BEEK
Colofon<br />
<strong>Zuiderlucht</strong> is een onafhankelijk<br />
maandblad (oplage 15.000) dat<br />
gratis wordt verspreid via 220<br />
distributiepunten in Nederlands<br />
en Belgisch Limburg.<br />
Uitgever: (in opdracht van de<br />
Stichting <strong>Zuiderlucht</strong>): Bodosz,<br />
Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht.<br />
Telefoon: 0031 43 3510029<br />
Fax: 0031 43 3500636<br />
Email: info@bodosz.nl<br />
Hoofdredactie: Wido Smeets<br />
Telefoon: 0031 43 3500591<br />
Mobiel: 0031 653 338905<br />
Email: w.smeets@zuiderlucht.eu<br />
Eindredactie: Emile Hollman<br />
Telefoon: 0031 43 3500592<br />
Mobiel: 0031 646 052505<br />
Email: e.hollman@zuiderlucht.eu<br />
Commercie en relatiebeheer:<br />
Loes Franck Tel: 0031 648 188 400<br />
l.franck@zuiderlucht.eu<br />
Medewerkers: Danielle Arets, Pieter<br />
Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan<br />
Benschop (Berlijn), Paul Depondt<br />
(Brussel), Tuur Devens,<br />
Annette Embrechts, Fons Geraets,<br />
Meyke Houben, Koen Kleijn,<br />
Duncan Liefferink, Cyrille Offermans,<br />
Theo Ploeg, Annemarie Staaks, Paul<br />
van der Steen, Leon Verdonschot, Paul<br />
Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs).<br />
Tekstcorrectie: Anna Peeters<br />
Vormgeving: Obidesign<br />
Fotografie: Chris Keulen, Franco Gori,<br />
Jasper Groen, Maarten Kuypers, Jacques<br />
Peeters, Perry Schrijvers.<br />
Fotobewerking: www.mindswing.eu<br />
Administratie: Roger Herben<br />
administratie@zuiderlucht.eu<br />
Bankrekening:<br />
(IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675<br />
Druk: Concentra, Hasselt (B.)<br />
Distributie: HabetsXpress<br />
ISSN: 1875-7146<br />
Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand<br />
uitsluitend naar: agenda@zuiderlucht.eu<br />
Et cetera (vervolg)<br />
> Heerlen – John Cage. The anarchy of<br />
silence. Van 10/9 t/m 28/11. Schunck.<br />
www.schunck.nl<br />
> Heerlen - Componeren in Heerlen.<br />
Vierde tentoonstelling in de reeks over<br />
100 jaar Muziekschool in Heerlen, over<br />
componiste Andrée Bonhomme. Van<br />
3/9 t/m 28/11 in Schunck. www.<br />
schunck.nl<br />
> Heerlen - Klinkend Changement. Op<br />
7/11 om 20.00 uur. Schunck glaspaleis.<br />
www.limburgsecomponisten.nl<br />
> Heerlen - Limburgs Symfonie<br />
Orkest: Russische Rijkdom. Op 6/11.<br />
Kamermuziek, Pianotrio. Op 21/11.<br />
www.limburgssymfonieorkest.nl<br />
> Horst – Klinkend Changement.<br />
Op 14/11 om 20.00 uur. Museum de<br />
Kantfabriek. www.limburgsecomponisten.nl<br />
> Maaseik - van Jenkins uitgevoerd<br />
door het Van Eyck Ensemble, in<br />
samenwerking met de percussieband<br />
van de Harmonie Concordia Maaseik.<br />
Op 27/11. St. Catharinakerk. http://<br />
www.youtube.com/watch?v=VSpGOP<br />
uJWHw&featur0e=related<br />
> Maastricht - Kong (NL), een quadrafonische<br />
belevenis. Op 5/11. Caspian<br />
(US) + Atlantis (NL). Op 20/11. RUHZ<br />
9, hét Hiphop event van het Zuiden<br />
met o.a. Hef. Op 27/11. Bettie Serveert<br />
+ support. Op 10/12. Muziekgieterij.<br />
www.muziekgieterij.nl<br />
www.vollanalog.nl<br />
> Maastricht - Der Rosenkavalier. Op<br />
19/11 en 21/11. Barbe-Bleue. Op 18/3/11<br />
en 20/3/11. Theater aan het Vrijthof.<br />
www.operazuid.nl<br />
> Maastricht – Intro in Situ, Nocturnal.<br />
Op 28/11 om 15.30 uur. Theater aan het<br />
Vrijthof. www.introinsitu.nl<br />
> Maastricht – Panels door Paul<br />
Devens. Van 12/10 t/m 16/1/11. NAiM/<br />
bureau Europe. www.bureau-europe.nl<br />
> Maastricht - L’histoire de l’enfant<br />
de Dieu, de geschiedenis van het kind<br />
van god. Op 2/11. St. Janskerk, Vrijthof.<br />
www.arkasymfonieorkest.nl<br />
> Maastricht – Limburgs Symfonie<br />
Orkest: Russische Rijkdom. Op 5/11.<br />
Der Rosenkavelier. Op 19/11en op 21/11.<br />
Theater aan het Vrijthof.<br />
www.limburgssymfonieorkest.nl `<br />
> Maastricht - Herfsttij der Spaanse<br />
polyfonie. Concerten van het Schütz-<br />
Monteverdi Consort. Op 6/11 om<br />
20.30 uur. H. Michaelskerk Heugem-<br />
Maastricht.<br />
www.schutzmonteverdiconsort.nl<br />
> Maastricht – Soirée Artistique Maastricht.<br />
Muziek van vijf Maastrichtse<br />
componisten en poëzie van vijf<br />
Maastrichtse dichters. Op 9/1, 16 uur.<br />
Groote Sociëteit. Lezing door Eric van<br />
Royen over Maastrichtse composities<br />
om 12.15 uur, Selexyz Dominicanen.<br />
www.maastrichtsecomponisten.nl<br />
> Sittard - Der Rosenkavalier. Op<br />
30/11. Barbe-Bleue. Op 3/4/11. Stadsschouwburg.<br />
www.operazuid.nl<br />
StARTfactory bijeenkomst over Cultuur en ondernemen in AINSI Maastricht.<br />
30 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
> Sittard – Limburgs Symfonie Orkest:<br />
Der Rosenkavelier. Op 30/11. Stadsschouwburg<br />
Sittard-Geleen.<br />
www.limburgssymfonieorkest.nl<br />
> Sittard - Herfsttij der Spaanse<br />
polyfonie. Concerten van het Schütz-<br />
Monteverdi Consort. Op 7/11 om 16.00<br />
uur. St. Michaelskerk. www.schutzmonteverdiconsort.nl<br />
> Steyl - Egbert Derix, piano, en Leo<br />
Janssen, saxofoon en clarinet. Op 27/11<br />
om 20.30 uur. Jochum hof (aan de<br />
Maashoek). www.jochumhof.nl<br />
> Thorn – Kelten, Romeinen en<br />
Merovingers. Van 10/10 t/m 10/1/11.<br />
Museum het land van Thorn.<br />
www.museumhetlandvanthorn.nl<br />
> Venlo - Der Rosenkavalier. Op 27/11.<br />
Barbe-Bleue. Op 26/3/11. Theater de<br />
Maaspoort. www.operazuid.nl<br />
> Venlo - Prix Dominique, concours<br />
voor amateurbeoefenaars van klassieke<br />
muziek. Op 14/11. Domani.<br />
www.domani-venlo.nl<br />
> Venlo – Limburgs Symfonie Orkest:<br />
Russische Rijkdom. Op 7/11. Der<br />
Rosenkavelier. Op 27/11. Theater de<br />
Maaspoort.<br />
www.limburgssymfonieorkest.nl<br />
Theater<br />
>Maastricht – Gevallen van alledaagse<br />
waanzin. Van 20/10 t/m 21/11. Klara’s<br />
affaires. Van 23/3/11 t/m 24/4/11.De<br />
slechte raadgever. Van 4/5/11 t/m<br />
15/5/11. Derlon Theater.<br />
www.toneelgroepmaastricht.nl<br />
> Maastricht – Verhalen uit het<br />
Weense Woud. Van 3/2/11 t/m 2/4/11.<br />
Theater aan het Vrijthof.<br />
www.toneelgroepmaastricht.nl<br />
> Sittard – Heimzee, een familievoorstelling.<br />
Op 21/11. Het Laagland.<br />
www.uitbalie.nl<br />
Diversen<br />
> Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke<br />
eerste maandag vd maand.<br />
www.cultuurbrouwerij.nl<br />
> Maastricht - De Wereld van René<br />
Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische<br />
Drukkerij. www.drukmuseum.nl<br />
> Maastricht – Water in het Archief,<br />
Een expositie over papieren erfgoed<br />
en wateroverlast. Van 16/10 t/m 31/12.<br />
Historisch Centrum Limburg.<br />
www.rhcl.nl<br />
> Maastricht – Parasieten! Van 19/7<br />
t/m 7/11. Natuurhistorisch Museum<br />
Maastricht. www.nhmmaastricht.nl
Maastricht – Schuilen in Maastricht.<br />
Elke derde zondag in de maand. Museum<br />
Schuilen in Maastricht, Minister<br />
Goeman Borgesiusplantsoen.<br />
www.schuileninmaastricht.nl<br />
> Maastricht – Leven langs de Maas,<br />
verhalen over de rivier en haar oeverbewoners<br />
door de eeuwen heen. Van 16/10<br />
t/m 15/5/11. Centre Céramique. www.<br />
centreceramique.nl<br />
> Maastricht – StARTfactory. Meeting<br />
voor startende kunstenaars en creatieve<br />
ondernemers. Met speedadvies,<br />
portfoliogesprekken, Doe-het-niet-zelf<br />
gesprekken, workshops, lezingen, infomarkt,<br />
kennisuitwisseling, netwerken en<br />
presentaties. Op 17/11. Cultuurhuis AINSI<br />
aan de Lage Kanaaldijk.<br />
www.cultuur-ondernemen.nl<br />
> Maastricht - Lezing met de titel<br />
Moeilijke jaren tussen de twee wereld-<br />
Uitgelicht<br />
• Alphons Winters Prijs 2010. Werken<br />
van 71 kunstenaars uit beide Limburgen.<br />
Van 19/11 t/m 31/12 bij het Gouvernement<br />
aan de Maas in Maastricht.<br />
• Alter Nature: we can. Vier<br />
tentoonstellingen en symposium en meer.<br />
Van 21/11 t/m 13/03 in Z33 in Hasselt.<br />
www.z33.be<br />
• Andre Wiehager en Maurice<br />
Thomassen. Van 20/11 t/m 9/01 bij Galerie<br />
New Untitled in Venlo.<br />
www.galerienewuntitled.nl<br />
• BACA Laureate 2010: Francis Alÿs. Van<br />
7/11 t/m 27/03 in het Bonnefantenmuseum<br />
in Maastricht. www.bonnefanten.nl<br />
• Coquelicot. Haïdée Henry (FR). T/m<br />
5/12 in Odapark in Venray. www.odapark.nl<br />
• Etienne Fouchet. T/m 12/12 bij BIS 71 in<br />
Geleen. www.bis71.nl<br />
• Wende. Op 11/11 om 20.00 uur in<br />
Theater Heerlen.<br />
www.parkstadlimburgtheaters.nl<br />
Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in <strong>Zuiderlucht</strong>.<br />
Meer info via info@zuiderlucht.eu of 043 3500591.<br />
oorlogen. Door Geert Verbeet.<br />
Op 1/11. Stayokay.<br />
www.lgog.nl<br />
> Meerssen – Verhaalcafé, elke eerste<br />
donderdagmiddag van de maand vanaf<br />
13.30 uur. Café L ´Ambiance.<br />
> Mönchengladbach – Gregor Schneider<br />
Garage 2009. T/m 1/12. Museum Abteiberg.<br />
www.museumabteiberg.de<br />
> Neuss - Grenzenlose Gaumenfreude –<br />
De Romeinse keuken in een Germaanse<br />
provincie. Van 10/10 t/m 9/1/11. Der verwandelte<br />
Raum,<br />
Konzeptuelle Farbmalerei. Van 7/11 t/m<br />
23/1/11. Clemens-Sels-Museum Neuss.<br />
www.clemens-sels-museum.de<br />
> Venlo – Bikke! Een totaalkunstwerk van<br />
Ben Tan. Van 19/9 t/m 14/11. Museum van<br />
Bommel van Dam.<br />
www.vanbommelvandam.nl<br />
• Gotcha! Cinema. Op 14/11 om 13.30 in<br />
Weert. www.hklimburg.nl/audiovisueel<br />
• Het oneindig verhaal. Op 14/11 in<br />
Theater de Maaspoort in Venlo, op 21/11<br />
in het Munttheater in Weert. Kijk voor de<br />
volledige speellijst op<br />
www.hetoneindigverhaal.nl<br />
• Kunstverkennen in de Euregio. Excursie<br />
John Cage. Op 6/11, verzamelen om 10.45 uur<br />
bij Schunck. Inschrijven bij Kumulus:<br />
043-3505669. www.kumulus.nl<br />
• Nicolaas Dings/ Anneke Wilbrink. Van<br />
30/10 t/m 21/11 bij Huub Hannen Galerie in<br />
Maastricht. www.huubhannen.nl<br />
• Startfactory. Ondernemersdag voor<br />
kunstenaars en creatieven. Op 17/11 in AINSI<br />
in Maastricht. www.cultuur-ondernemen.nl<br />
• The anarchy of silence. John Cage. T/m<br />
28/11 in Schunck in Heerlen. www.schunck.nl<br />
• Theaterontmoeting 2010. Op 12, 13 en<br />
14/11 bij het Laaglandtheater in Sittard.<br />
www.hetlaagland.nl<br />
Oud en nieuw in Vroenhoven<br />
31 www.zuiderlucht.eu november 2010<br />
Parkeren is geen probleem in Kanne, het literair festival zal geen<br />
volksstammen op de been brengen. In een partytent krijg ik een oranje<br />
polsbandje dat me toegang verschaft tot de voordrachten en lezingen. Op<br />
het plein aan de overkant wachten met zeil afgedekte kermisattracties op<br />
onthulling. De muze krijgt nog concurrentie vandaag.<br />
“De nieuwe brug bij Vroenhoven, je bent ervoor of je bent ertegen”, geeft<br />
kunstenaar Jozef Legrand aan het begin van zijn lezing alvast een schot voor<br />
de boeg. Hij is mede-ontwerper van de nieuwe brug over het Albertkanaal,<br />
aan de rijksweg Maastricht-Tongeren. Twee jaar geleden kreeg Kanne, een<br />
boogscheut verderop, al een nieuwe brug. Het kanaal moet worden verbreed, nu<br />
is Vroenhoven aan de beurt.<br />
Niet zonder verzet, want de oude brug was historisch. Hier begon voor België<br />
de Tweede Wereldoorlog, hier staken de Duitsers op 10 mei 1940 de grens over,<br />
eerst met vliegtuigen, toen met rollend materieel. Over de ongedeerde brug bij<br />
Vroenhoven – het Albertkanaal ligt hier pal op de grens. Het is nog steeds een<br />
mysterie waarom het Belgisch leger er niet in slaagde de karakteristieke brug<br />
met haar betonnen boog, pijlers en dito hekwerk te laten ploffen.<br />
Op 9 januari 2009 lukte het wél. Het betonnen monument moest plaats maken<br />
voor een stalen brug, waarvan de bouw volgend jaar zomer zal zijn afgerond.<br />
De nieuwe brug moet volgens Legrand, een in Berlijn wonende Vlaamse<br />
kunstenaar, de verhalen van de oude brug in leven houden. “Als de laatste<br />
ooggetuigen uit 1940 dood zijn, wordt deze plek nog belangrijker.” Vandaar dat<br />
zijn ontwerp niet alleen een verbinding is tussen twee oevers, maar ook een<br />
“verhaallijn door het landschap en zijn geschiedenis.” Om dat te schragen komt<br />
in de kanaalwand onder het bruggenhoofd aan Belgische kant een museum,<br />
een café-restaurant, een amfitheater en een klimmuur. Bekroond met een oude<br />
betonnen bunker, symbool van de oude Belgische verdedigingslinie. Door dit<br />
nieuwe complex, zo voorspelt Legrand, wordt Vroenhoven voor de Tweede<br />
Wereldoorlog hetzelfde <strong>als</strong> Ieper voor de Eerste.<br />
Aan de Belgische oever wordt de brug aan twee zijden geflankeerd door<br />
twee naar binnen hellende constructies. “Een stevig bruggenhoofd”, zegt<br />
de ontwerper. Aan Maastrichtse kant wordt de constructie steeds ijler,<br />
uitmondend in niet veel meer dan een stalen plaat, “een uitgestoken hand naar<br />
de buren.” Los van alle symboliek is hier sprake van een staaltje 21 e eeuwse<br />
ingenieurskunst: de 150 meter lange stalen overspanning weegt net zo veel <strong>als</strong><br />
de betonnen bunker van negen bij negen meter die ernaast staat.<br />
Voor veel omwonenden weegt het verlies van de archetypische brug uit 1935<br />
niet op tegen de met symboliek behangen opvolger. “Ik vind deze brug geen<br />
kunst”, zegt een van de aanwezigen tijdens Legrands lezing in Kanne, “want ze is<br />
niet mooi.”<br />
Mijn vraag of het museum bij de brug ook aandacht besteedt aan het literaire<br />
ooggetuigenverslag van Louis-Paul Boon van de Duitse inval, te lezen in Mijn<br />
kleine oorlog, lijkt Legrand te verrassen. De kunstenaar die zo’n punt maakt van<br />
de genius loci van brug en omgeving verschuilt zich achter de ‘bouwheer’ van het<br />
project die meer ervaring zou hebben met sluizen, bruggen en jaagpaden dan<br />
met musea.<br />
Zoveel is zeker: de oude brug was een monument vanwege de geschiedenis<br />
die ze met zich meedroeg. De nieuwe moet er nog een worden. Maar een<br />
historische plek komt niet alleen tot leven door een constructie en een<br />
betonnen complex. Die nestelt zich in de hoofden van de mensen door de<br />
verhalen van ooggetuigen. Zeker <strong>als</strong> ze komen van mensen <strong>als</strong> Louis-Paul Boon,<br />
die ze ook nog voor ons opschreef.<br />
WIDO SMEETS<br />
enkeltje utopia<br />
De nieuwe brug bij Vroenhoven. foto <strong>Zuiderlucht</strong>
Ondernemersdag voor kunstenaars en creatieven<br />
Starters event for artists and creatives<br />
Leer de kunst van het (internationaal) ondernemen<br />
Voor jou <strong>als</strong> kunstenaar staan je artistieke<br />
ambities voorop. Maar hoe gaat het met de<br />
zakelijke kant van je beroep? Heb je vragen<br />
over subsidies, marketing, prijsbepaling of<br />
netwerken? stARTfactory geeft je de antwoorden.<br />
Voor kunstenaars en creatieven die van<br />
aanpakken houden<br />
Of je nu muzikant, schilder, danser, fotograaf,<br />
acteur, ontwerper, illustrator of fi lmmaker<br />
bent, met stARTfactory werk je aan<br />
het zakelijke succes van je onderneming.<br />
Je krijgt informatie over cultureel<br />
ondernemerschap, of je nu<br />
startende kunstenaar bent, autodidact<br />
of (bijna) afgestudeerd<br />
aan een kunstvakopleiding.<br />
Wat is er te doen?<br />
stARTfactory vergroot je kans op<br />
zakelijk succes door workshops,<br />
individueel advies, lezingen, performances,<br />
netwerken en ontmoetingen. Wat<br />
dacht je van een 15 minutengesprek met<br />
een van de speed-adviseurs van Cultuur -<br />
Ondernemen, de Kamer van Koophandel,<br />
de WWIK-gemeente of profession<strong>als</strong> uit de<br />
kunst- en cultuursector. Je bespreekt met<br />
deze adviseurs bijvoorbeeld hoe je een<br />
eigen bedrijf opzet, hoe je opdrachtgevers<br />
benadert, welke belastingregels er zijn of<br />
hoe je aan contacten in het buitenland<br />
kunt komen.<br />
Samen op weg naar succes<br />
stARTfactory laat zien dat je er niet alleen<br />
voor staat. Je ontmoet collega’s en wisselt<br />
ervaringen uit. Je kunt discussiëren over<br />
cultureel ondernemerschap met andere<br />
kunstenaars. Of ga naar een lezing over<br />
fi nanciering en investeringen en ontdek<br />
hoe je creatieve plannen meer vorm kunnen<br />
krijgen. Aan het eind van de middag<br />
krijg je de kans jezelf te presenteren op<br />
een podium: in 3 minuten en 20 seconden<br />
staan de spotlights op je werk of zet je een<br />
live performance neer. Een deskundige<br />
jury geeft feedback en helpt je op weg naar<br />
zakelijk succes!<br />
Zorg dat je erbij bent<br />
Wil je meer leren over cultureel ondernemen<br />
en je netwerk uitbreiden? Kom dan<br />
naar stARTfactory. Ga naar www.cultuurondernemen.nl<br />
en meld je aan!<br />
stARTfactory is een initiatief van Cultuur -<br />
Ondernemen voor startende kunstenaars<br />
en creatieven, van autodidact tot iedereen<br />
die (bijna) is afgestudeerd aan een kunstvakopleiding.<br />
Startfactory staat voor:<br />
• informeren en adviseren<br />
• ontmoeten en discussiëren<br />
• actief oefenen en leren<br />
• netwerken en uitwisselen<br />
• motiveren en presenteren<br />
Verschillende workshops geven je antwoord op vragen <strong>als</strong>: <strong>als</strong>:<br />
• hoe bepaal ik mijn tarief of prijs?<br />
• wat is succesvol netwerken?<br />
• hoe sluit ik de beste deal?<br />
• welke subsidies kan ik aanvragen?<br />
• hoe presenteer ik mezelf?<br />
Maastricht<br />
17 november 2010 AINSI, Lage Kanaaldijk 112/113<br />
met speciaal thema ‘Internationaal Ondernemen’<br />
Programma<br />
09.30 – 13.00 lezingen, infomarkt, individueel advies,<br />
portfolio-, doe het niet zelf- en netwerkgesprekken<br />
12.00 – 13.00 pauze en netwerktijd<br />
13.00 – 14.30 workshopronde 1<br />
14.30 - 15.15 pauze en netwerktijd<br />
15.15 – 16.45 workshopronde 2<br />
17.00 – 19.00 borrel en live performances<br />
Entree<br />
€10 (studenten €5)<br />
Aanmelden<br />
www.cultuur-ondernemen.nl. Na aanmelding krijg je het<br />
volledige programma toegestuurd.<br />
stARTfactory is mede mogelijk gemaakt door Hogeschool Zuyd, de Provincie<br />
Limburg en door een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale<br />
Ontwikkeling in het kader van OP-Zuid.<br />
AINSI Maastricht, 17 november 2010 ‘Internationaal Ondernemen’<br />
32 www.zuiderlucht.eu november 2010
Change language