Bekijk hier de PDF van het interview - Van de Beek & van Basten ...

Hij heeft de naam
ontoegankelijk te
zijn, maar in gesprek
met Hide&Chic
laat de acteur zich
van een geheel
andere kant zien.
Vleesgeworden ruwe
bolster, blanke pit.
RUTGER HAUER
tekst SASKIA VAN BASTEN BATENBURG fotografie HOLLANDSE HOOGTE
50 Hide & CHiC Hide & CHiC 51

In 1973, met Jan Wolkers en
Monique van de Ven.
Still uit Turks Fruit.
De première van Soldaat van Oranje op
21 september 1977, met v.l.n.r.: Jeroen Krabbé,
Rutger Hauer, prinses Margriet, prins Claus,
prinses Beatrix, prins Bernhard, koningin Juliana
en producent Rob Houwer.
De doorbraak: Hauer
als Floris, in 1969.
Belinda Meuldijk en Rutger
Hauer als Erik Lanshof in
Soldaat van Oranje. In Escape from Sobibor, 1987. In The Hitcher, 1986.
RUTGER HAUER
Het is vroeg in de ochtend.
Rutger Hauer zit in een hoek van
de serre van het Amstel Hotel in
Amsterdam. Laptop op schoot,
mobiele telefoon aan zijn oor, een
asbak met drie peuken en helemaal
in het zwart gekleed. We
lopen vanuit de serre naar restaurant La Rive, waar een rookverbod
geldt en waar we ongestoord kunnen praten.
Wat gebeurde er met hem toen hij uit Nederland verdween
en aan de andere kant van de oceaan zijn geluk ging zoeken?
Veel mensen weten niet dat Hauer meer dan honderd films
heeft gemaakt: een paar grote, zoals Blade Runner en Ladyhawk,
en vele kleine. Dan moet je echt veel van je vak houden, want
filmen is wachten, afwachten, hopen, teleurstellingen verwerken,
incasseren, aanpassen, alleen zijn en heel hard werken. En
daarvoor moet je uit het goede hout zijn gesneden.
“ Filmen is het mooiste wat er is. dat je een
wereld schept die niet bestaat en toch op dat moment
de werkelijkheid is. Ik ben in het vak gegaan om iets te
leren, want ik vond niet dat ik überhaupt iets kon toen ik begon,
alhoewel ik wel dacht dat ik er gevoel voor had en misschien
zelfs talent. Ik speelde na de toneelschool bij de Noorder
Compagnie; ik stond op het toneel en dacht: hier hoor ik niet,
maar het is wel leuk. Ik vond de gespeelde werkelijkheid op het
toneel niet geloofwaardig voor mezelf. We speelden bijvoorbeeld
scènes uit Richard III van Shakespeare en dan hoorde je
buiten een straaljager en dan ging iedereen door met z’n tekst
en deed of ie die straaljager niet hoorde. Dat vond ik flauwekul.
‘Ik sCHRIjF soms GEdICHTEn,
HET Is EEn GECompRImEERdE VoRm om jE GEdACHTEn In TE
VAnGEn. dIE klEInE GEïsolEERdE wEREldjEs VInd Ik pRACHTIG’
Ik voelde me gevangen op het toneel. Op het moment dat ik een
camera op mij gericht voelde, wist ik dat dat het was wat ik
zocht. Dat vreemde oog dat op mij gericht werd opende me. Ik
kon de dingen klein houden en de camera registreerde mijn
binnenwereld. Meesterlijk vond ik dat. Het was alsof mijn kop
openspleet. Alle twijfel over wat ik moest gaan doen was op slag
verdwenen. Het is mooi als dingen zich zo helder voor je openbaren.
Dat heb ik met alle belangrijke dingen in mijn leven, ik
krijg als een bliksemschicht een duizelingwekkend inzicht. De
eerste keer dat ik Ineke zag, die later mijn vrouw zou worden,
had ik dat ook. We zijn al vijfendertig jaar samen en ondanks
het moeilijke leven van altijd onderweg zijn en veel niet samen,
zielsgelukkig. Filmen en mijn vrouw, dat zijn mijn ankers.”
52 Hide & CHiC Hide & CHiC 53

RUTGER HAUER
“ na twee films met paul verhoeven wilde ik
naar Amerika. Dat was het land van de film, daar
wilde ik proberen te werken. Ik vond Nederland te
klein. Er was hier geen filmindustrie. Je kon misschien af en
toe in een film spelen, maar ik wilde er altijd mee bezig zijn.
Iedere dag, filmen zou mijn leven worden.
Ik heb een agent gezocht en zoveel mogelijk rollen aangenomen.
Ik weet zeker dat als ik heel selectief te werk was
gegaan en alleen die rollen had geaccepteerd die me op het lijf
geschreven waren of die me inhoudelijk aanspraken, ik niet
met mijn verhaal in Hide&Chic had gestaan. Dan was ik namelijk
niet geïnterviewd want dan had ik publiekelijk niet bestaan.
Om gekend te zijn moet je gezien worden, zo eenvoudig is dat.
Ik ben dus in Amerika voor variëteit gegaan. Ik ben een man
van de praktijk. Ik wilde gewoon veel films maken. Niet lullen,
maar doen.
Het is mijn vak geworden en ik stel mijn leven daarvan in
dienst. Je zoekt bij elke nieuwe rol naar een snaar die je nog
niet eerder beroerd hebt. Ik vind dat ik dat moet van mezelf, die
innerlijke zoektocht. Als ik het los zou laten zou ik een van de
grootste ankers loslaten die ik vasthoud. Het is een wisselwerking.
Als ze je als acteur niet meer willen hebben hou je op,
maar zolang je nog gevraagd wordt ga je door.
Het leven is veel rijker dan je kunt zien. Ik ben altijd
onderweg en ook al heb ik mijn ogen wagenwijd open, je ziet
toch niet alles wat er is. Je kunt niet onderweg zijn in het nu,
dus je beweegt als een kangoeroe. Je springt, staat stil, kijkt,
realiseert wat je ziet en springt weer. Ik hou soms een dagboek
bij van alles wat ik meemaak. Het is af en toe te veel om te
bevatten. Ik schrijf soms ook gedichten, het is een gecomprimeerde
vorm om je gedachten in te vangen. Ik heb van jongs af
aan van poëzie gehouden. Die kleine geïsoleerde wereldjes,
vind ik prachtig.”
“ om van filmacteur je living te maken moet
je steeds een balans zoeken, een spanning die je
vleugelbreedte geeft en draagkracht, waardoor je
opvalt en bestaansreden krijgt. Ik kan niet jaren naast een telefoon
zitten in de hoop dat ze me bellen en dat ik dan intussen
allerhande baantjes heb om geld te verdienen om mezelf in
leven te houden. Nee, ik wilde met filmen geld verdienen en
ook gewoon goed geld. Daar ben ik nu alleen maar blij mee. Ik
heb een foundation kunnen oprichten, de Rutger Hauer
Starfish Association. Deze foundation, die ik voor het grootste
deel zelf financier, zet zich in voor met hiv besmette kinderen
en zwangere vrouwen met aids of die met hiv besmet zijn. Het
is heel organisch ontstaan. Ik kom door mijn werk op zoveel
plekken in de wereld en ik zie zoveel menselijk leed, dat ik daar
mijn ogen niet voor kan sluiten. Ik wil er iets aan doen. Het is
niet zo’n grote beweging, maar als je een steen in een vijver
gooit zie je dat de kringen rondom de steen steeds groter
worden en uiteindelijk de overkant bereiken. Zo hoop ik ook
dat deze beweging zich op een natuurlijke manier zal uitbreiden.
Als Ineke bij me is gaan we samen op zoek naar projecten
en geven die samen vorm.”
“ de grootste valkuil van de filmwereld is te
denken dat fictie de realiteit is. Als je gaat denken
dat wat niet is bestaat, ben je verloren. Ik blijf met
twee voeten op de grond staan. Ik kan niet overal heenreizen
en alleen de set zien. De kostuums, de spiegels, de make-up,
dat is de filmwereld, maar de echte wereld is ook mijn wereld.
Dus als het even kan trek ik erop uit. Ik reis zoveel mogelijk
met mijn eigen huis op wielen. Ik heb een vrachtwagen verbouwd.
Met een zitkamer waar twee grote banken in staan, een
keuken, een douche, een slaapkamer; echt een huis. Ik parkeer
die vrachtwagen in de buurt van de set op een zo mooi mogelijke
plek. Het liefst hoog op een berg met een weids uitzicht.
Wat ik voel als ik daar sta is ultieme vrijheid. Hier sta ik dan
toch maar. Het beeld van de wereldbol doemt op met mijn twee
voeten die stapsgewijs de wereld verkennen. Ik voel me dan
letterlijk on top of the world. Aan boord van mijn vrachtwagen
heb ik mijn motor en daarmee rijd ik naar de set.
Die onafhankelijkheid vind ik heerlijk. Ik ben iemand die
zelf wil bepalen waar hij is en wat hij doet. Ik heb altijd naast
het filmen tien plannen klaarliggen wat ik allemaal in die
omgeving wil onderzoeken. Nu ik een foundation heb, rijd ik
op mijn motor rond op zoek naar projecten. Ik ga bijvoorbeeld
in het dichtstbijzijnde stadje op zoek naar een weeshuis. En die
kinderen zijn vaak wees omdat hun ouders aan aids dood zijn
gegaan. Dus voor je het weet, is er werk aan de winkel. Je
kunt met kleine dingen zoveel doen. Mensen moeten eens
ophouden te denken dat het een druppel op een gloeiende
plaat is. Alles helpt. Een prachtig joods gezegde is: één mens
gered is de wereld gered. En zo is het. Als ik de vreugde in de
ogen van de kinderen zie als we een leuke dag met ze maken,
geeft dat een kick. Ik ronsel wat acteurs, dansers en mensen die
muziek kunnen maken en dan maken we met die kinderen
een voorstelling. En ’s avonds regelen we dan nog een filmvertoning
en eten en drinken; we maken er gewoon een onvergetelijke
dag van voor die kinderen. Dat is geweldig. En wat
kost dat nou? Eén zondag.”
“ laatst was ik in boekarest waar kinderen
met hiv in een soort van concentratiekamp ondergebracht
waren. Ze zonderen deze kinderen af, omdat
niemand voor ze kan zorgen als ze uit het ziekenhuis komen.
In de meeste gevallen zijn hun ouders aan aids overleden. In
die landen heerst nog de gedachte dat aids door een simpele
aanraking besmettelijk is, dus die kinderen zijn eigenlijk de
nieuwe melaatsen. Een Italiaan heeft nu voor deze kinderen
een dorpje gebouwd, met kleine huisjes waar ze een beetje
prettig kunnen leven. Die man is geweldig, wij hebben de handen
ineengeslagen. De kinderen kunnen niet zwemmen in de
rivier omdat die sterk vervuild is en ze mogen niet in het openbare
zwembad omdat ze besmettelijk zouden zijn. Voor deze
kinderen wil ik dus nu een zwembad gaan bouwen. Maar dat
kan alleen maar, als ik of iemand anders die zich voor de foundation
wil inzetten, daar de kar trekt. Je moet fysiek op de
plaats aanwezig zijn om een project te laten slagen. Op afstand
regelen is weggegooid geld en weggegooide energie. Omdat ik
tuin te schilderen. Of zoals de boer naast me in Friesland altijd
op één boerderij zit. Hun horizon is niet groot maar dat betekent
niet dat er niet genoeg te zien of te doen of te ontdekken
is. Je kunt de diepte van het leven net zo goed ervaren op een
paar vierkante meter denk ik, als in een leven zoals het mijne.
Het zou best kunnen dat ik het helemaal verkeerd aanpak.
Misschien komt er ooit een dag dat ik op de plaats rust neem.
Maar ik denk het niet. Niet voor ik in mijn kistje lig.”
“ Als filmacteur moet je bereid zijn om
op ieder moment je koffers te pakken. Je leeft dus
permanent op het punt van vertrek. Dat kleurt de
tijd en de intensiteit van je leven.
‘Ik GEnIET mE AlTIjd TE plETTER
omdAT Ik dEnk: dIT komT nooIT mEER TERUG. Ik lEEF HEEl bEwUsT
In HET nU En Ik wEET dAT AllEs VooRbIjGAAT’
Met zijn vrouw Ineke ten Kate.
vaak niet langer dan twee maanden op een plek ben, hoop ik
dat mensen zich spontaan zullen aanbieden om voor de foundation
dit soort projecten te helpen realiseren. We zullen de
wereld toch met z’n allen een beetje mooier moeten maken.
Geven is het mooiste wat er is. Je kunt niet iets geven als je
agenda is, dat je er iets voor terug wilt krijgen. Geld bedoel ik
dan. Wat je terugkrijgt als je je inzet voor mensen is diepe voldoening
en daar kan geen geld tegenop.”
“ Al mijn poriën staan open, ik hou van het
leven, ik wil het helemaal meemaken. Ik doe het door
onderweg te zijn, te reizen, me steeds weer in andere
levens te verplaatsen. Maar neem Monet. Hij zat altijd in één
RUTGER HAUER
Het mooiste wat je aan iemand kunt geven is tijd, zei ooit een
Nieuw-Zeelandse Maori tegen me. Dat was weer zo’n moment
dat mijn kop openspleet. Tijd, zo simpel, dat is het mooiste dat
je aan iemand kunt geven. Tijd als kostbaar geschenk in een
wereld waarin iedereen rent en vliegt om welk doel dan ook na
te jagen.
Tijd heb ik dus niet. Nooit. Ik heb alleen maar tijd tussen
twee dingen in. Ik geniet me altijd te pletter omdat ik denk: dit
komt nooit meer terug. Ik leef heel bewust in het nu en ik weet
dat alles voorbijgaat.
Ik heb de luxe niet om op een plek te blijven. In de laatste
twintig jaar - in 1988 ben ik officieel overgestoken naar
Amerika - heb ik maar heel weinig momenten gehad dat ik
langer dan twee maanden op dezelfde plek was.
Occupational hazard, reizen hoort bij het filmvak. Je moet
ertoe bereid zijn anders gaat het domweg niet. Dat is het offer
dat je brengt. In wezen zijn filmmakers en acteurs reizigers
en vertellers. Wij zijn de vertellers van nu. Ik word nooit moe
van het reizen. Van nature kan ik dat goed. Ik ben nooit
bang geweest, onnozel natuurlijk wel en dat maakt dat je niet
bang bent. Ik heb veel geluk gehad. Ben een paar keer door
het oog van de naald gekropen, maar het toeval en het geluk
zijn me goed gezind. Ik rij met twee stuntmannen paard. We
vallen alle drie ervan af, zij breken hun nek en ik heb een
lichte hersenschudding.”
“ Als ik me op een rol voorbereid, zoek ik
eerst de sleutel van mijn personage. Dat kan soms
best lang duren, maar zodra ik die vind, gaat de rol
ineens vanzelf. Je bent dat personage geworden. Je zit in het
54 Hide & CHiC Hide & CHiC 55

RUTGER HAUER
zadel en je geeft je paard de sporen. Dat is een heerlijk moment
als je weet van waaruit je moet spelen. Amerika laat mij vooral
slechteriken spelen. Ik vind het leuk om achter die slechteriken
iets goeds te zoeken.
Toen ik in Turks fruit (1973, regie Paul Verhoeven met onder
anderen Monique van de Ven, red.) speelde, stortte ik me er
gewoon in. Ik speelde volkomen op intuïtie. Ik vond Turks fruit een
gebeeldhouwd boek. De taal van Wolkers was een soort beeldhouwen
in taal en ik pakte dat meteen op. Ik denk niet in rechte
lijnen, dat heb ik niet geleerd; ik denk in associaties, in beelden.
Het was een enige film om te maken. Monique en ik waren niet
verliefd op elkaar en toch spatte onze liefde van het doek. Dat is
het mooie van film. Je ziet iets wat er niet is en je gelooft het.”
prachtig plekje in Friesland, waar ik als ik op reis ben intens
naar kan verlangen. Dat is dus wel een thuisgevoel. Het is een
klein natuurreservaat en als je thuiskomt dan zie je dezelfde
beesten en soms is er een dood en soms zijn er wat meer herten.
Je kent de dieren. Als ik geen acteur was geworden, was ik
dierenarts geworden. Ik hou van dieren. Ze spreken hun eigen
taal. In die zin ben ik misschien ook een dier. Ik spreek ook
mijn eigen taal. Mensen vinden me soms arrogant of mensenschuw
of zonderling, maar dat is alleen omdat ze me niet
verstaan. In Friesland sta ik zo dicht bij de natuur en dat is in
zo’n vol land wel bijzonder. Ik ben gek op buiten. Ik ben een
beetje boer en een beetje zeeman. Ik vind het heerlijk om in
het gras te liggen.”
wAT Ik Als klEIn kInd Als EERsTE
AAn mEnsEn VRoEG, wAs: VInd jE mE lIEF? dAT zEIdEn mIjn oUdERs
nooIT, dUs dIE ERkEnnInG moEsT Ik VAn AndEREn kRIjGEn
Rutger Hauer geeft een masterclass in het kader
van het International Film Festival in Rotterdam.
Rotterdam, januari 2008.
“ Het leven dat ik leid zou niet kunnen
zonder mijn vrouw. Ineke maakt het in feite mede
mogelijk. We zijn veel van elkaar gescheiden, maar
zonder haar zou ik niet zoveel van huis kunnen zijn. Dat klinkt
tegenstrijdig, maar ze is mijn anker, dus ik zou verloren zijn
zonder haar.
Als je echt van iemand houdt, dan moet je iemand laten
gaan, zegt ze. Dat is toch groots. Ik heb de liefste en wijste
vrouw van de wereld. We proberen zoveel mogelijk samen te
zijn. Als haar banden met Nederland niet zo sterk zouden zijn,
woonden we misschien helemaal niet meer in Nederland. Je
familie houdt je aan de ketting.
Ik ben nooit zo in Nederland geworteld, maar ik heb een
Met wijlen Erik Hazelhoff Roelfzema.
“ naarmate ik ouder word, realiseer ik me
hoe fragiel je eigenlijk bent. Dat besef had ik vroeger
niet. Ik vond het geweldig om mijn stunts zelf
uit te voeren. Ik durf alles. Daarin ben ik grenzeloos. Ik durf
dingen op het doodsverachting-achtige af. Ik wíl ook alles durven.
Angst is de grootste knoop in de wereld, daar wil ik niet in
verstrikt raken. Maar de behoefte om levensgevaarlijke stunts
uit te halen wordt wat minder. Dat geeft me geen kick meer.
Film dwingt je je eigen leeftijd te spelen. Film heeft alles met
geloofwaardigheid te maken. Dat de durf wat afneemt, is inherent
aan het ouder worden. Maar wat daar ook mee samenhangt,
is dat het spannend is om misschien uiterlijk minder te
doen maar innerlijk meer. Om op het scherp van de snede te
spelen. Ook voor acteren geldt: less is more.
Ik heb een heel grote levensdrift en een grote doodsdrift. Die
wandelen hand in hand. Mijn levensdrift is misschien groter
dan bij veel andere mensen. Ik wil de dingen graag begrijpen en
als ik ze niet begrijp dan test ik ze. Ik wil altijd weten of er nog
iets achter zit. Misschien zit er nóg een deurtje in. Ik wil alles
verkennen. Het onbekende is zo’n groot gebied. Ik wil mijn blik
alsmaar verruimen en wat mij daarbij vooral helpt nu ik ouder
word is compassie. Hoe meer je weet, hoe duidelijker het is dat
je eigenlijk niet in staat bent om over iemand te oordelen. Je
weet nooit wat er achter zit. Het heeft geen enkele zin te denken
dat iemand verkeerd is. Misschien in de politiek, maar in het
dagelijks leven moet je dat gewoon niet doen. Dat is een destructieve
kracht en als je die achter je laat, voelt dat als een bevrijding.
En daar gaat het leven om: je bevrijden, je ontwikkelen.”
“ Vriendschap speelt een belangrijke rol in
mijn leven. Vooral mannenvriendschappen. Die
kunnen verschrikkelijk diep gaan. Ik heb toch een
beetje een litteken van mijn vader die niet erg veel voor me
gedaan heeft, en daarom verbind ik me zo diep met mannen.
Wat je mist of gemist hebt, vervult je met verlangen. Met
Marius, de broer van Ineke, had ik een heel diep verbond. Hij
is op zijn 29ste aan kanker overleden, zo’n beetje dertig jaar
geleden, en nog iedere dag maakt hij deel van me uit.
Met Erik Hazelhoff Roelfzema had ik ook een diep verbond.
Mijn eerste ontmoeting met hem was heel ongemakkelijk.
Ik had in eerste instantie niets met hem en hij niet met mij.
Maar toen ik goed keek, zag ik die charme, die arrogantie en die
humor en toen zag ik dat hij op mij leek. Het was interessant
te ontdekken dat we precies hetzelfde over oorlog dachten. Hij
was eigenlijk een pacifist. Twee macho heren die eerst niets van
elkaar moesten en wier levens later verstrengeld zouden raken.
We keken alle twee naar elkaars toekomst, alleen wisten we dat
toen nog niet. Wij hebben elkaars leven verlengd. Mijn leven is
totaal veranderd door Soldaat van Oranje. En het zijne ook. Ik
kan onze vriendschap niet anders zien dan een stuk touw dat
in elkaar gedraaid is, zo zijn onze levens verstrengeld. Met
vriendschap is het zo dat je elkaar bij iedere ontmoeting beter
vastpakt. Met echte vrienden kun je altijd dollen en elkaar de
waarheid zeggen. Je hoeft niets op te houden.
Als zulke mannen doodgaan, blijft er een leegte in je achter.
Sommige pijnen wonen in je, leven met je mee. Het geeft ook
kracht hoor, niet alleen verdriet. Je verliest ze nooit meer en dat
is een rijk gevoel.
Zij willen natuurlijk niet dat je die pijn altijd met je meedraagt.
Als je ze het zou kunnen vragen, zouden ze zeggen dat
je niet goed bij je hoofd bent. Waarom zou je zo lang treuren?
Waarom zou je je leven in dienst van dat soort vernieling stellen?
Dat weet je hoofd maar je hart weet het niet.”
RUTGER HAUER
“ op een bepaalde manier heb ik een rijke
jeugd gehad. Ik was een sleutelkind, ik haalde de
wijsheid van de straat. Mijn ouders waren vooral
met de KUNST en zichzelf bezig. Niet dat ik daar zielig over
doe maar ik heb mijn ouders wel gemist. Zij waren interessant
voor hun vrienden en voor de studenten die ze toneelles gaven.
Ze gaven heel veel aan mensen maar hun kinderen gaven ze
niet veel. Wij hebben het voor het grootste deel zelf uit moeten
zoeken. Dat heeft me absoluut gevormd. Mijn drie zusjes hebben
het daar moeilijker mee gehad dan ik, denk ik. We zijn
allemaal een beetje zonderling, maar ik vind dat ik het vrij leuk
vorm heb gegeven.
Wat ik als klein kind dikwijls als eerste aan mensen vroeg,
was: vind je me lief? Dat zeiden mijn ouders nooit, dus die
erkenning moest ik van anderen krijgen. Voor een psychiater
een klein sprongetje om te beweren dat ik daarom een beroep
heb gekozen dat voor een groot deel uit erkenning bestaat.
Mijn familie zegt dat ik moeilijk contact maak; dat vind ik
zelf niet. Ik ben niet contactgestoord, maar altijd onderweg en dat
is voor mensen heel lastig. Ze denken, mijn zusjes bijvoorbeeld,
dat je er niet bent als je weg bent. Maar ik ben dan misschien
fysiek niet aanwezig maar wel in mijn hoofd en dat snappen ze
niet. Voor mij is het een raadsel dat mensen als het om contacten
gaat de grenzen zo in stand houden. Terwijl je met internet waar
dan ook ter wereld contact kunt maken. Hoe benauwd als contact
betekent dat je boven op elkaar moet zitten.”
“ over films maken wordt te veel gepraat.
Niet praten, maar kijken en doen is de bottom line.
En de mijne ook. Over drie weken ga ik in Roemenië
met een rode baard op een paard Barbarossa spelen, een Duitse
keizer die Europa probeerde te verenigen. Dat doe ik dan toch
maar in mijn filmleven, Europa verenigen. Als ik in mijn andere
leven mijn liefde voor mijn vrouw, mijn foundation, mijn
eindeloze plannen, mijn levensdrift en mijn acteren kan verenigen,
dan ben ik dik tevreden. I just love it.” &
Meer lezen over Rutger Hauer? Hide&Chic geeft tien
exemplaren van zijn autobiografie weg. In Back of the Book,
achter in dit nummer, leest u er meer over.
56 Hide & CHiC Hide & CHiC 57