Vijzelcourant 7 - Ondernemersvereniging De Vijzel

april/mei 2012 12 de VijzelCourant
DUINTJER CS
Omstreden bankgebouw verving rampflat
Peter-Paul de Baar
Stadsarchief Amsterdam
Waarschijnlijk riep geen ander deel van
de Vijzelstraat zó veel emotie op als dat
tussen de Keizersgracht en de
Prinsengracht, westzijde, of wel de
nummers 66 tot en met 78. Tot 1916 was
de Vijzelstraat even breed als de
Utrechtsestraat. De nieuwe rooilijn
kwam veertien meter westelijker te
liggen, voor het toenemende verkeer.
Stukje bij beetje kwam in de jaren de
nieuwe straatwand tot stand.
In 1926 werd tussen de Heren- en
Keizersgracht het door Karel de Bazel
kolossale bakstenen pand van de
Nederlandsche Handel-Maatschappij
(NHM) opgeleverd. Eén bouwblok verder
kwam in 1929 een flatgebouw met winkels
onder een arcade en daarboven woningen.
De voorgevels werden ontworpen door
Amsterdamse-Schoolarchitect J.M. van der
Meij, beroemd geworden door zijn
Scheepvaarthuis (1916) op de Prins
Hendrikkade.
Bijzonder was dat ‘de Vijzelstraatflat’ over
de Kerkstraat heen gebouwd werd. Meteen
rechts van die onderdoorgang vond men
een van de eerste Chinese restaurants van
Amsterdam, Taiton.
Gewond
De architecten hadden hun best gedaan.
Maar de aannemers aanzienlijk minder.
Dat wreekte zich op woensdagmiddag 23
m a a r t 1 9 5 5 . T i j d e n s
herstelwerkzaamheden aan een pilaar van
de arcade kletterden ineens stenen naar
beneden. Een bouwvakker werd zwaar
gewond. De woningen pal boven de
Kerkstraat zakten compleet scheef, waarbij
twee bewoners lichte verwondingen
opliepen. De schrik was groot en in de pers
verschenen sensationele foto’s.
In januari 1956 was de schade hersteld,
leek het. Helaas, de problemen bleken veel
fundamenteler. Op 6 juli 1961 vielen
opnieuw brokstukken naar beneden,
minder dramatisch dan in 1955, maar door
de herhaling wel des te alarmerender.
Onderzoek wees bijvoorbeeld uit dat een
Stadsarchief Amsterdam. Kruising Keizersgracht Vijzelstraat in zuidelijk richting. circa 1927.
stalen steunbalk over de Kerkstraat heen
was ‘vergeten’. In januari 1962 werd
onontkoombaar besloten tot sloop.
Zere been
Eerst was het plan daar weer een woonflat
te bouwen. Maar begin 1966 werd het
perceel aangekocht door de Algemene
Bank Nederland (ABN), erfopvolger van
de Nederlandsche Handel-Maatschappij.
Die wilde er een hypermodern
bankgebouw neerzetten, ter uitbreiding
van het gebouw van De Bazel van de
ABN, opvolger van de NHM.
Dat was tegen het zere been van zowel
bedaagde binnenstadsbeschermers als van
de provo’s en hun sympathisanten die de
‘menselijke schaal’ wilden beschermen.
O n g e r e m d m o d e r n i s m e e n
winstbevorderende grootschaligheid
begonnen juist toen angstwekkend te
worden. De ontwerpopdracht ging naar
architect Marius Duintjer, die er een kubus
voor bedacht met veel glas en metaal.
Kolossaal
Lekker licht, zeiden de bewonderaars.
Koud, kil en kolossaal, hoonden de critici,
verenigd in actiegroep Ban de Bom.
Toenin 1966 de gemeenteraad het plan
aannam, trad het dissidente KVP-raadslid
Geurt Brinkgreve (kunstenaar en
journalist) meteen af. Sindsdien werd hij
de belangrijkste monumentenbeschermer
van de stad. En het geluid van de
opponenten zou niet verstommen.
Al voor de bank het pand in 1973 betrok
was ze ABN Amro geworden en die
fusiebank kreeg een nieuw hoofdkantoor
langs de Zuidas. In 2005 werd
woningbouwcorporatie Het Oosten (nu
Stadgenoot) de nieuwe eigenaar van het
Vijzelstraatpand. In 2008 trokken een
aantal uit Post CS (postgebouw nabij CS)
verdreven creatieve bedrijfjes hierin en
ging deze broedplaats Duintjer CS heten.
Ook daaraan komt nu weer een eind,
maar in ieder geval krijgt het ‘gestripte’
Duintjer-pand net als de voorganger van
1929 een gemengde bestemming met
woningen, winkels en kantoren.