Rapportage Quick-Scan Biodiversiteit West-Brabant

Rapportage Quick-Scan Biodiversiteit West-Brabant 

Janneke Hagens, Henk ten Holt, Harm Blanken, 29 juli 2009 

2913-HtH/HB

Colofon 

Titel : Quick Scan Biodiversiteit West-Brabant en Tholen 

Concept-rapportage. 

Opdrachtgever : Provincie Noord-Brabant 

Projectnummer : 2913/HtH/HB-RH 

Datum : 29 juli 2009 

Projectomschrijving : Quick scan bij 19 West-Brabantse gemeenten en Tholen om te 

inventariseren welke praktische lokale biodiversiteitsprojecten 

in uitvoering of gepland zijn. Tevens dient de quick scan als enthousiasmerend 

instrument om de gemeenten op nieuwe ideeën 

voor een lokale aanpak van biodiversiteit te brengen. 

Contactpersoon : Karin van Herwaarden 

Adviseurs : Henk ten Holt 

Janneke Hagens 

Harm Blanken 

NovioConsult BV 

Postbus 256, 6500 AG Nijmegen 

telefoon 024 381 3333 

fax 024 324 1971 

www.novioconsult.nl 

info@novioconsult.nl 

Dit rapport is gekopieerd op 100% chloorvrij gebleekt papier, 

voorzien van de Nederlandse Milieukeur. 

© Niets uit dit werk mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, 

fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, daaronder mede begrepen gehele of ge- 

deeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van NovioCon- 

sult.

Inhoudsopgave 

1 Inleiding 1 

2 Rapportages per gemeente 2 

2.1 Aalburg 2 

2.2 Alphen-Chaam 4 

2.3 Baarle-Nassau 6 

2.4 Bergen op Zoom 8 

2.5 Breda 10 

2.6 Drimmelen 13 

2.7 Etten-Leur 15 

2.8 Geertruidenberg 18 

2.9 Halderberge 19 

2.10 Moerdijk 22 

2.11 Oosterhout 24 

2.12 Roosendaal 26 

2.13 Rucphen 29 

2.14 Steenbergen 32 

2.15 Werkendam 34 

2.16 Woensdrecht 36 

2.17 Woudrichem 38 

2.18 Zundert 40 

2.19 Tholen 42 

Bijlage 1 – Overzicht gesprekken 45 

Bijlage 2 – Memo: Bevindingen en suggesties voor vervolg 47 

Rapportage Quick Scan Biodiversiteit West-Brabant en Tholen

Rapportage Quick Scan Biodiversiteit West-Brabant en Tholen

1 Inleiding 

Aanleiding 

Op 18 december hebben de 18 West-Brabantse gemeenten en de Zeeuwse gemeente Tholen zich 

achter de Countdown 2010 Verklaring geschaard. 

In de brief van de voorzitter van de Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling West-Brabant, de heer 

J.J. Luteijn d.d. 7 april 2009 is de eerste vervolgstap aangegeven, namelijk de uitvoering van een 

quick scan. 

Doel 

De quick scan is bedoeld om de mogelijkheden te verkennen voor de gemeenten om uitvoering te 

geven aan Countdown 2010. Daartoe wordt geïnventariseerd wat de relevante lopende, geplande 

en mogelijke nieuwe initiatieven voor biodiversiteit binnen de gemeente zijn. Tevens wordt de 

gemeente, voor zover dat nodig is, begeleid bij het bepalen van een ambassadeurssoort. 

Aanpak 

De quick scan is uitgevoerd door NovioConsult en gefinancierd door de provincie Noord-Brabant. 

Op 16 april hebben de gemeenten een mail ontvangen met informatie over de quick scan en met 

het verzoek om informatie aan NovioConsult toe te sturen over lopende en geplande initiatieven 

voor biodiversiteit. 

Tevens werd de gemeenten verzocht deel te nemen aan een groepssessie van maximaal 1,5 uur 

per gemeente met de portefeuillehouder en circa drie medewerkers van de gemeente, om nieuwe 

kansen voor initiatieven te verkennen. 

In de periode na 16 april zijn alle gemeenten gebeld om de informatie toe te lichten en afspraken 

te maken voor de groepssessies. Met name het plannen van de groepssessies bleek niet eenvoudig, 

vanwege de korte termijn, maar ook het grote aantal vakantie- en feestdagen in deze periode. 

Op 4 juni is in de stuurgroep Duurzame Ontwikkeling West-Brabant een presentatie gegeven 

over de resultaten van de quick scan op basis van de gesprekken met 13 van de 19 gemeenten. 

Op 26 mei is een concept-rapportage van de quick scan aan de stuurgroep toegestuurd. 

Na 4 juni is met de overige gemeenten een gesprek gevoerd en zijn alle verslagen opgenomen in 

deze eindrapportage. 

In de bijlage vindt u een overzicht van de gesprekken met de gesprekspartners. 

Indeling rapport 

Het belangrijkste deel van dit rapport bestaat uit een (concept)rapportage per gemeente, gebaseerd 

op de schriftelijke informatie en het gesprek. 

Ten behoeve van de stuurgroep Duurzame Ontwikkeling West-Brabant op 4 juni heeft NovioConsult 

een memo opgesteld met de eerste bevindingen, conclusies en suggesties voor het vervolg. 

Deze memo is, na verwerking van enkele reacties opgenomen is bijlage 2. 

Rapportage Quick Scan Biodiversiteit West-Brabant en Tholen 1

2 Rapportages per gemeente 

2.1 Aalburg 

Stand van Zaken 

Aalburg is een uitgestrekte plattelandsgemeente met 12.000 inwoners en vormt met de gemeenten 

Werkendam en Woudrichem het land van Altena. Er wordt samengewerkt in het verband Wijde 

Biesbosch en Vitaal Altena. 

Afgeronde en lopende projecten: 

Het planten van hoogstamfruitbomen - het gaat hier om cultuursoorten, die typerend zijn voor 

de streek (Eethense wijnappel bv.). Sinds 1997 

zijn al 1000 bomen geplant. Heeft veel draagvlak 

bij de inwoners, die vaak op hun (ruime) particuliere 

terreinen ook meedoen. Maakt biodiversiteit 

zichtbaar en levert geen belemmeringen op (zoals 

Korenwolf). 

Bij woningbouwprojecten wordt rekening gehouden 

met de natuur (overgang naar landschap) en 

is water een leidend principe. Er ligt een ecoscan 

van alle watergangen en 50% natuurlijke oevers 

bij nieuwbouw. 

Groenbeleidsplan met bomenbeleid en niet-chemische onkruidbestrijding. 

Landschapspark Ruiterhof inrichten in Genderen - overgang van dorp naar natuur. Recreëren 

aan de rand van het dorp. Aanplanten hoogstamfruitbomen. 

Landschapsbeleidsplan Land van Heusden en Altena. 

Streekproducten bevorderen in kader van Vitaal Altena. 

Groenblauwe diensten. 

Geprobeerd is om het project ‘Oude strangen in ere herstellen’ hoog op de agenda te krijgen 

van Rijkswaterstaat. Dit is een project vanuit de Kaderrichtlijn Water. Het ligt nabij de zwarte 

stern kolonie. Het project moet worden geïnitieerd door Rijkswaterstaat. 

Ambitie 

Aalburg wil biodiversiteit waar mogelijk meenemen in lopende projecten, maar gaat er geen nieuw 

beleid voor formuleren. De gemeente Aalburg maakt al een aantal jaren betaalbare en financieel 

verantwoorde keuzes om biodiversiteit te ondersteunen en te 

verbeteren. 

Ommetjes – om de verschillende kernen worden wandelingen 

gemaakt met voorzieningen. 

Wijde Biesbosch en Vitaal Altena bieden een ruim kader 

voor biodiversiteit. 

Ambassadeurssoort 

De gemeente Aalburg heeft bij de ondertekening van de 

Countdownverklaring in december 2008 voor een ambassadeursoort 

gekozen. Aalburg kiest voor hoogstamfruitbomen, in het bijzonder Eethense Wijnappel 

en Witte Wijnappel. 


Promotie, communicatie, NME (natuuren milieu-educatie) 

Richting inwoners zijn er veel activiteiten over fruitbomen, zoals een cursus over de verzorging. 

Ook is er actieve stichting herstel Perenbomenlaan, die het planten van fruitbomen en 

kweken van oude rassen stimuleert. 

Het IVN-consulentschap voert een NME-pilot uit voor de zeven scholen van Aalburg met het 

thema water (Water Toolkit). In een week krijgen verschillende klassen op hun eigen niveau 

lessen, een excursie e.d. De Water Toolkit wordt ondersteund door baggerbedrijven en de juniorkamer 

Bergse Maas. 

Infrastructuur, samenwerking 

In de gemeente Aalburg, maar ook in de buurgemeenten zijn diverse organisaties en samenwerkingsverbanden 

die zich richten op de ontwikkeling van het landschap en de natuur. 

Er zijn verschillende actieve natuurverenigingen. 

ZLTO is actief in het stimuleren van 

akkerranden. 

De Agrarische NatuurVereniging 

Altena-Biesbosch verricht onder anderen 

op tal van plekken groenblauwe 

diensten. 

De Natuurbeschermingsvereniging 

Altenatuur organiseert lezingen, excursies 

en activiteiten als wilgenknotten. 

De gebiedscommissie Wijde Biesbosch 

bestaat uit alle belangrijke 

partijen die actief zijn in het buitengebied: 

gemeenten, provincie, waterschap, ZLTO en groene organisaties. De gebiedscommissie 

voert het gebiedsplan Wijde Biesbosch uit, dat erop gericht is het buitengebied te ontwikkelen. 

Veel maatregelen uit het gebiedsplan bevorderen de biodiversiteit. 

Met steun van de provincie Noord-Brabant en de gebiedscommissie Wijde Biesbosch, hebben 

de gemeenten Aalburg, Werkendam, Woudrichem en het waterschap Rivierenland in 2007 het 

initiatief genomen tot de Samenwerking Vitaal Altena. Het doel is om de samenwerking te bevorderen 

van alle partijen die actief zijn in het landelijk gebied van het Land van Heusden en 

Altena en om projecten te stimuleren en uit te voeren zodat het landschap aantrekkelijker 

wordt voor bewoners en bezoekers van het Land van Heusden en Altena. 

Behoefte aan facilitering – hoe kan de regio/provincie helpen 

Subsidies van de provincie worden als ontoegankelijk ervaren. Aanvraag kost veel tijd. Is zo 

complex dat de provincie zelfs een subsidiebureau aanraadt. Wanneer er sprake is van cofinanciering 

en het gaat om een groot bedrag, dan is de cofinanciering voor een kleine gemeente 

moeilijk te realiseren (bijvoorbeeld de programmasubsidie voor Vitaal Altena). 

Kennisvragen gaan vooral over financiering en plantoetsing: de gemeenten heeft behoefte aan 

een deskundige, die bij diverse gemeentelijke plannen advies geeft over biodiversiteit. 

Liever een helpdesk (liefst een deskundige die langskomt: de mobiele biodiversiteitsconsulent) 

dan een document (Biodiversiteitstoets) en het moeten stimulerende adviezen zijn en geen 

belemmerende zaken. 


2.2 Alphen-Chaam 

Alphen-Chaam is een natuuren 

bosrijke gemeente met weinig 

inwoners. Het Chaamse 

bekenstelsel is heel bekend. 

Het is ook de gemeente met de 

meeste historische landgoederen 

en de oorsprong van de 

Chaamse Pel, een recent teruggefokt 

verdwenen kippenras 

dat geroemd wordt om zijn culinaire eigenschappen. De gemeente is eigenaar van ’t Zand, een 

bosgebied van meer dan 400 ha, dat is ontstaan na een zandwinning in de zestiger jaren. In het 

gebied is destijds veel vernield, maar er is nu ook weer veel waardevolle natuur aanwezig. 

Stand van zaken 

In eerste instantie worden via het inventarisatieformat slechts twee kleine ‘projecten’ benoemd, 

nl. de ondertekening van de Countdown 2010verklaring 

en een kant-en-klaar NME-vlinderproject 

voor scholen dat Alphen-Chaam voor weinig geld van 

het Vogelrevalidatiecentrum Zundert heeft kunnen 

overnemen. 

In het gesprek komt veel meer boven tafel: 

In Alphen–Chaam is al vrijwel de gehele EHS gerealiseerd 

via landinrichtingsprojecten, beekherstelprojecten 

e.d. Er zijn heel veel hectares bijgekomen. 

Rol van de gemeente hierbij is dat ze een 

deel van de gronden heeft geleverd, meedenkt bij de planontwikkeling en de benodigde vergunningen 

verleent. 

Realisatie van een Vogelkijkscherm bij vogelrijke waterplassen langs de Oude Bredase Baan 

(een cadeau van de gemeente aan de Natuurvereniging Mark & Leij). 

Landschapsontwikkelingsplan (lagenbenadering) - waarin het woord biodiversiteit overigens 

niet voorkomt - met daaraan gekoppeld projecten die de gemeente wil(de) doen, enkele daarvan 

zijn: 

EVZ. 

Ommetjes creëren (wandelingen vanuit de kernen naar het buitengebied). 

Inheemse erfbeplanting in het buitengebied. 

Groenblauwe diensten. 

Recreatie & toerismenota ‘Ruimte voor ondernemen´. Toeristische kansen in groen Alphen- 

Chaam’. Dit vormt voor de gemeente een heel belangrijk document. De nota is opgebouwd 

rond zes ontwikkelingsrichtingen en het overkoepelende concept “Groen is de rode draad”. 

Ontwikkeling moet mogelijk zijn, maar de ontwikkelingen moeten altijd hand in hand gaan 

met groen. 


Ambities/ideeën 

Bestemmingsplan Buitengebied (nu in voorontwerpstadium): in het Bestemmingsplan komt de 

mogelijkheid van een Ruimte voor Ruimte regeling waarbij een beperkt aantal kavels/woningen 

in het buitengebied wordt uitgegeven. Dat levert per woning 150.000 euro op 

die in een groenfonds gaat waarmee kwaliteitsverbeteringsprojecten in het buitengebied gefinancierd 

gaan worden (breder dan biodiversiteit, maar biodiversiteit is er onderdeel van) bijvoorbeeld 

€ 50.000,- per jaar voor groenblauwe diensten. In potentie kan de regeling na uitgifte 

van alle woningen 6 miljoen opleveren. 

Plan Landschapspark in Alphen waarbij een nieuwe woonwijk geïntegreerd zal worden in een 

natuurlijke omgeving (inclusief speelgelegenheden voor kinderen in het groen) die een buffer 

vormt tussen de wijk en de geplande omleidingsweg. 

Alphen-Chaam wil er niet meer taken bij, 

maar wil de huidige dingen goed/beter doen 

(upgraden vanuit biodiversiteitoogpunt). Dat 

betekent dus het bewuster en meer expliciet 

naar biodiversiteitaspecten kijken. Hierbij 

hoort bijvoorbeeld ook het op de agenda 

zetten van biodiversiteit in gesprekken met 

Natuurvereniging Mark & Leij. Zij kunnen dit 

ook breed uitdragen en hierbij hulp bieden. 

Bermbeheer vindt nog vaak plaats door middel 

van klepelen, in de toekomst wil men deze bermen ecologisch gaan beheren. 


De gemeente heeft het Chaams hoen gekozen als ambassadeurssoort vanwege de filosofie en het 

verhaal erachter (de cultuurhistorisch-economische relatie 

met Alphen-Chaam, het terugfokken, e.d.). In communicatieve 

zin wordt nog niet zoveel gedaan met die keuze. 

Een leuke mogelijkheid zou bijvoorbeeld zijn om het 

Chaams hoen op het briefpapier van de gemeente te zetten. 

Een mogelijke andere – tweede - ambassadeurssoort 

is de veldleeuwerik, die men graag terugziet in de gemeente. 

Promotie, communicatie, NME 

Waar de gemeente naar eigen zeggen veel te weinig aandacht aan besteedt, is communicatie in 

verband met biodiversiteit. Dat zou heel makkelijk kunnen op de eigen website. Er is recent wel 

een communicatieadviseur in dienst getreden die er wellicht ook aandacht aan kan gaan besteden. 

Ook op het gebied van NME gebeurt tot nu toe niet veel. Er is slechts tien uur per jaar voor beschikbaar. 

Binnenkort start een goedkoop NME-vlinderproject voor scholen. Daarnaast zijn er activiteiten 

geweest op het gebied van zwerfafval en een MARB-huiskamerbijeenkomst energiebesparing 

(waar 250 mensen op af kwamen!). Het NMEercentrum is onbekend, de RMD vindt men erg 

duur. Tijdens het gesprek worden diverse ideeën geopperd bijvoorbeeld om meer met stagiaires te 

gaan doen, meer beroep te doen op de natuurvrijwilligers in de gemeente. 


Infrastructuur, samenwerking, kennis 

In Alphen-Chaam zijn al heel veel partijen bezig met biodiversiteitgerelateerde ontwikkelingen, 

plannen en projecten. Voorbeelden zijn de reconstructie/realisatie EHS, het terugfokken en economisch 

exploiteren van het Chaams hoen, de omvorming naar extensief van Landgoed Hoeven, 

het project Korenslagen en veel activiteiten van de Natuurvereniging Mark & Leij. 

Er wordt veel samengewerkt met de reconstructie/landinrichtingscommissie, het waterschap, de 

Natuurvereniging en de Vrienden van de Chaamse Pel. 

Behoefte aan facilitering 

De belangrijkste behoeften liggen bij communicatie en bij het inhoudelijk uitlichten van het aspect 

biodiversiteit binnen bestaande taken/plannen van de gemeente. Bij dat laatste moet het gaan om 

iemand die iets toevoegt en niet om iemand die de gemeente aan het werk zet. 

Provinciale subsidies worden als tijdrovend ervaren. Ter vergelijking: de reconstructiecommissie 

heeft een subsidiemogelijkheid kleine projecten die veel eenvoudiger en plezieriger werkt. Indien 

mogelijk verwijst de gemeente daarnaar door als er vragen zijn. 

2.3 Baarle-Nassau 

Stand van Zaken/ambassadeursoort 

De gemeente heeft weinig inwoners, veel 

(intensieve) landbouw maar ook veel zandwegen 

en natuur. 

Men gaf in eerste instantie aan nog weinig tot 

niks gedaan te hebben aan de voorbeelden uit 

onze startnotitie. 

De wethouder (tevens bijenhouder) kon echter 

aangeven dat dat geen juist beeld is. Er is 

juist best veel gedaan, o.a.: 

Aanleg/herstel leefgebied via landinrichting. 

Poelennota (subsidie) > 150 poelen erbij. 

Bermbeheer/selectief spuiten. 

Groenblauwe diensten > 75.000 euro, o.a. aanplanten met natuurlijke erfbeplantingen. 

Jaarlijkse compostactie, waarbij elke inwoner gratis compost kan afhalen. 


Baarle-Nassau heeft de boomkikker – een soort die hier vroeger voorkwam - geadopteerd als 

ambassadeursoort. SBB is bezig met herstel leefgebied. 

Ambitie 

Baarle-Nassau is een kleine gemeente. Zaken als B-teams 

kunnen niet. Belangrijk is om op eenvoudige wijze invulling 

te geven aan initiatieven. Prioriteit ligt bij communicatie & 

bewustwording, draagvlak & medestanders. 

Ook voor de nabije toekomst staan projecten en initiatieven 

op stapel met name: 

Tentoonstelling boomkikker in gemeentehuis inrichten. 

Hier is de RAVON voor benaderd. Zij zijn bij LNV aan 

het informeren over subsidies. 

Stimuleren van erfbeplanting in relatie tot de landinrichting. 

Brabants Landschap is hierbij partner. 

Stimuleren van inwoners voor plaatsen nestkastjes. 

De reststroken/-gronden als gevolg van landinrichting 

landschappelijk natuurlijk inpassen in de omgeving. 

In overleg en samenwerking met ABC-milieugroep 

inrichten van kleine landschapselementen. 

Op langere termijn wil de gemeente: 

Een grensoverschrijdend natuurinformatiecentrum (Het Marksken/Merkske, een prachtig 

beekdal op de grens met België, qua belang vergelijkbaar met de Drentsche Aa). Baarle- 

Nassau zou graag samen met de Belgische buren het gebied rond Het Merkske in samenhang 

natuurlijk ontwikkelen. Iets voor een Euregio-project? 

Faunapassages aanleggen ter versterking van de EHS. 

Actie regenton herhalen waarbij de gemeente de aanschaf en gebruik van een regenton stimuleert. 

Tenslotte is er de ambitie om voor de gehele gemeente te gaan doen aan ecologisch bermbeheer. 

De kosten die nodig zijn om dit te realiseren spelen hierbij een rol. 


In de gemeente zijn twee verenigingen actief. ABC Milieugroep (een sterk op procedures gerichte 

groep) en Natuurvereniging Mark & Leij (een club met 650 leden en praktisch resultaatgericht). De 

laatste is heel breed bezig o.a. met 

natuur dicht bij huis brengen. Zie 

http://www.markenleij.nl/, o.a. een 

mooie fototentoonstelling. Omdat 

de gemeente zelf beperkte mogelijkheden 

heeft, zou samenwerking 

met Mark & Leij ook een mogelijkheid 

zijn. 

Ook samenwerking met buurgemeente 

Alphen-Chaam is een mogelijkheid 

om te overwegen. 



Een belangrijk knelpunt voor de gemeente – bijvoorbeeld wanneer men meer zou willen doen aan 

duurzaamheidsbeleid - is capaciteit en het waarborgen van continuïteit. Ook de know how ontbreekt 

vaak. Belangrijke vragen zijn: 

Hoe organiseer ik het? 

Hoe zet ik het op qua uitvoering (inclusief de financiën). 

2.4 Bergen op Zoom 


Bergen op Zoom is omringd door Natura 2000 gebieden, waar de gemeente actief mee bezig is om 

die te ontwikkelen en te behouden. Toekomstvisie Bergen op Zoom 2025: “De ligging van Bergen 

op Zoom aan het water en omgeven door bossen en heide is van groot belang voor de gemeente. 

Dit wordt door de inwoners als een buitengewone kwaliteit 

ervaren. Zij hebben behoefte aan goede uitloopgebieden en 

dat vraagt om bijbehorende voorzieningen. De gemeente zal 

de kansen door de ligging aan het water beter benutten en 

de groene omgeving beter ontsluiten. Het buitengebied mag 

niet verrommelen en aanwezige ongewenste bebouwing en 

bedrijvigheid moet waar mogelijk worden gesaneerd”. 

Beleid is om robuuste groenstructuren tussen de kernen 

Bergen-Halsteren-Lepelstraat te behouden, zodat de 

kernen hun identiteit kunnen behouden. 

Binnen de bebouwing wordt gewerkt aan groen/blauwe verbindingen tussen parken en andere 

groene of blauwe elementen. Dit onderdeel is in gang gezet, maar kent momenteel niet veel 

activiteiten. Toekomstvisie 2025: “Stedelijke vernieuwing heeft flink bijgedragen aan de leefbaarheid, 

onder meer door vrijkomende ruimte te benutten om het groen in de woonomgeving 

te versterken. Het groen in de openbare ruimte is onderling goed verbonden en draagt zo bij 

aan de natuurlijkheid (biodiversiteit) in de woonomgeving”. 

In de Gemeentelijke Wateropgave Bergen op Zoom staan tal van maatregelen die gericht zijn 

op waterberging en daarmee ook de ecologische inrichting van oevers: bij het herstel van het 

zuidelijke deel van de Westbrabantse Waterlinie, krijgt de Ligne bijvoorbeeld een halfecologisch 

profiel, dus meer natuurlijke oevers en 

worden er plas-dras gebieden ingericht. 

Het park bij de woonwijk ‘Bergse Plaat’ is ruim opgezet 

als uitloopgebied voor de bewoners, maar er is 

ook een oeverzwaluwwand aangelegd. De snoekenpaaiplaats, 

de noordwestelijke verbinding van de wijk 

met het natuurgebied De Molenplaat, kent een grote 

natuurlijke uitstraling, gelegen tussen de Binnenschelde 

en het Markiezaatsmeer. 

Belangrijk is het verbinden van groene en blauwe gebieden. Dat betekent onder meer dat de 

groene geledingszone tussen Bergen op Zoom en Halsteren zo robuust mogelijk moet zijn en 

dat stedelijke invulling hier moet worden tegengegaan. 


Het project Bergse Heide versterkt met onder andere de aanleg van een golfbaan, het verbeteren 

van het aanbod van kampeergelegenheid en vakantiewoningen de mogelijkheden tot 

dagrecreatie in het gebied van de Brabantse Wal. Er komen – naast de golfbaan - recreatieve 

routes voor wandelaars, fietsers/moutainbikers en ruiters. Daarnaast worden er in dit gebied 

delen afgeschermd om de natuurontwikkeling hier meer de ruimte te geven (natuurcompensatie). 

Met het positioneren van recreatie wordt ook de plaats van natuurdoelen bestendigd. 

Ambitie 

Ambities liggen op het gebied van de drie duurzaamheids-P’s: planet – people - profit 

Planet – Zie bovenstaande projecten en activiteiten om vorm te geven aan de ambities onder 

‘planet’. 

People – Er wordt veel aandacht besteed aan natuuren milieu-educatie (NME) en recreatie. 

Profit – Groen levert veel op voor recreatie. Daarnaast is de gemeente bezig met het promoten 

van streekproducten (Boerke Bogers) en is er een groenfonds voor particulieren (o.a. voor 

agrarisch natuurbeheer). Bergen op Zoom is een belangrijke gemeente in het provinciale 

landschap De Brabantse Wal. Eén van de doelen is bijdragen aan de leefbaarheid op het platteland 

(revitalisering). 


Het kiezen van een ambassadeursoort staat eigenlijk op gespannen voet met de systeembenadering, 

die je voor biodiversiteit juist nodig hebt: het gaat niet om één (symbolische) soort, maar om 

een goede integrale aanpak. De gemeente ziet weinig in een soortgerichte benadering (monitoren 

van soorten), maar kiest juist voor de leefgebiedsbenadering. 

Het college heeft gekozen voor de strandkrab als ambassadeursoort, een strategische keuze, omdat 

voor de strandkrab verzilting van de Binnenschelde nodig is. 


Educatie wordt in de volle breedte opgepakt. De 

gemeente werkt samen met de stichting Duurzaam 

Bergen aan Nu-Menu. Dit NME-programma bevat 

zes landelijke activiteiten en enkele lokale specialiteiten, 

zodat er bijna iedere maand een grote educatieve 

activiteit in Bergen op Zoom is. Voorbeelden 

van landelijk natuuren milieudagen zijn de Bergen 

op Schoondagen, Bergen met Bomendag, Dag van 

het Park en Week van de Vooruitgang. Lokale specialiteit 

van vorig jaar en dit jaar is Bergs licht op Klimaat, waarin het thema Energie & Klimaat 

centraal staat. Activiteiten worden op diverse locaties aangeboden aan scholen, bewoners 

en bezoekers. 

Bestuur heeft gekozen voor informatie en communicatie. De gemeente wil NME ook uitdragen 

naar andere gemeenten, als daar behoefte aan is. 



In de Stichting Duurzaam Bergen (SDB) - voorheen Lokale Agenda 21 - hebben zich organisaties 

met een maatschappelijke (neven)doelstelling verenigd. Het gaat hierbij om natuuren milieuorganisaties 

zoals IVN en Benegora, scouting en de Kringloper, maar ook om bedrijven zoals de 

Rabobank, Ecopoint en Wonen West Brabant. De gemeente participeert ook in het platform. Hierdoor 

is binnen de SDB zowel inhoudelijke natuuren milieukennis vertegenwoordigd, als financiële 

draagkracht. Daarnaast beschikt de SDB over een groot netwerk binnen politiek & overheid, bedrijfsleven 

en maatschappelijke organisaties. 


Gemeente wil graag doorgroeien op het gebied van biodiversiteit en daarvoor gebruik maken 

van aanwezige kennis en financiën. Gemeente participeert in de begeleidingsgroep ‘natuur 

stedelijk gebied’. Gemeente wordt benaderd door natuureducatie-initiatief ‘het bewaarde 

land’. 

Gebiedscommissie is daarin faciliterend. 

Provinciale initiatief van het provinciaal landschap De Brabantse Wal. 

2.5 Breda 


Breda is op het gebied van biodiversiteit zeer actief. Zo actief dat het veel te veel werk zou kosten 

om de inventarisatieformats volledig in te vullen. Breda 

voert alle voorbeelden uit het toegezonden voorbeeldendocument 

uit, behalve de geveltuintjes. In het gesprek geeft 

de wethouder de hoofdlijnen aan en vullen de medewerkers 

uit hun discipline aan: 

Milieubeleid is al meer dan tien jaar een pijler voor de 

stad en biodiversiteit is daar een belangrijk onderdeel 

van: bij de inrichting van de stad (groen en water ín de 

stad); bij het verkeersbeleid; bij NME-beleid en bij het 

(groen)beheer van de openbare ruimte. 

Biodiversiteit speelt een rol op alle beleidsterreinen. 

Daarbij zoekt Breda de balans tussen People – Planet – 

Profit. De groene uitstraling en de vele bomen zijn selling 

points van de stad. 

Biodiversiteit is onderdeel van de kwaliteit van de stad; 

komt terug in groene-daken-beleid, bij de ecologische 

verbindingszones en bijvoorbeeld koude/warmte-opslag. 

Groen en water maken onderdeel uit van ruimtelijke ordening – in ieder ruimtelijk ontwerp 

wordt gekeken hoe biodiversiteit de kwaliteit en meerwaarde kan verhogen. 

Bij discussies over bestemmingsplannen is biodiversiteit een factor (steenuil) en zelfs bij ‘Breda 

Hippique’ wordt rekening gehouden met het broedseizoen. 


De directie Buitenruimte beheert 700 ha groen op een ecologische wijze: bermen, parken, 

natuurgebiedjes etc., tezamen de ecologische groenstructuur. Kosten 1,5 miljoen per jaar. 

Sinds 2000 wordt hieraan structureel en systematisch gewerkt. Ook wordt de kwaliteit van de 

natuur bijgehouden (vegetatie en faunakartering op 1200 essentiële p.q.’s) en de beleving 

van de natuur gemonitord. 

Met het waterschap wordt al 15 jaar veel aan beekherstel gewerkt: er is 40 km oever ‘ontschoeid’. 

Het beheer is opgesplitst: het bulkwerk is uitbesteed, maar voor het maatwerk dat moeilijk in 

bestekken kan worden omschreven is een eigen team werkzaam: de Ecoploeg draait ongeveer 

vanaf 2000. Een groep medewerkers van de onderhoudsdienst heeft zich gespecialiseerd en 

geschoold om kleinschalig natuurbeheer toe te passen in de gevarieerde ecologisch beheerde 

gebieden van de gemeente. 

Een geherderde schaapskudde houdt de moeilijke, natte of steile plekken bij (= redelijk goedkoop). 

Ook runderen en pony’s worden ingezet. 

Het is eigenlijk niet een strijd om geld, maar een strijd om de ruimte. Inbreiding van de stad – 

verdergaande verstedelijking – en dure villa’s in het groen e.d. Nota Rood en Groen heeft 

grenzen getrokken maar dit vereist permanent opletten. 

Stedelijk groen wordt al jaren nietchemisch 

onkruidvrij gehouden; is ook 

goedkoper. 80% van de bevolking is hier 

tevreden mee (wordt consequent gemeten). 

Belangrijk voor draagvlak is herhaaldelijk 

het verhaal vertellen waarom 

niet-chemisch beter is. Aan “Deze week 

borstelronde” is men in Breda gewend. 

Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt 

van genetisch ‘streekeigen’ 

groen, dat ook biologisch geteeld is 

(Ecolente-verklaring ondertekend). 

Pantoffelafstand: het streven van Breda 

is om binnen 200 meter van elke woning 

toegang te hebben tot openbaar groen van waaruit het buitengebied moet kunnen worden bereikt 

via een groene route (vingermodel in plaats van corridors om de stad). In alle wijken op 

twee na is dat nu het geval. Breda gelooft niet in de Groene Mal en spreekt liever over een 

stadslandschap. 

Per vierkante meter groen kan de gemeente veel meer budget besteden dan bijvoorbeeld 

Staatsbosbeheer in haar natuurgebieden. Je ziet dat de laatste jaren ook terug in een geleidelijke 

toename van de biodiversiteit in natte gebieden. Ontharden van de oevers heeft spectaculair 

effect op de biodiversiteit. In het buitengebied ziet Breda nog steeds achteruitgang. 

Ambitie 

Breda wil een verschuiving van soortenbeleid naar leefgebiedenbeleid; niet alleen op (bepaalde) 

vogels het beleid richten, maar werken vanuit een leefgebiedenbenadering. 

Breda wil andere gemeenten helpen: het gaat bij veel biodiversiteitbeleid vooral om het wegnemen 

van bestaande drempels bínnen de gemeentelijke organisatie. Breda kan helpen bij het 

benoemen van deze drempels en het zorgen voor nieuwe routines. 


Breda zou een regionale kennis- en expertisefunctie willen vervullen op het gebied van biodiversiteit 

en NME – tegen redelijke vergoeding. Mogelijk kan de provincie in een subsidieregeling 

voorzien. Is ook over gesproken in DUO-verband. 


De steenuil dook voortdurend op in allerlei ruimtelijke plannen en was 

daarom voor Breda een logische keuze voor een ambassadeursoort. Breda 

werkt aan een soortbeschermingsplan voor de steenuil en de kerkuil met 

een leefgebiedenbenadering. Momenteel vindt met de West-Brabantse vogelwerkgroep 

een 2e inventarisatieronde plaats waarna aan dit plan gewerkt 

zou kunnen worden. Geschatte kosten van het plan 15.000,- en 

ongeveer 20.000 aan uitvoeringsmaatregelen. Grensoverschrijdende aspiraties 

rondom de bescherming van deze soorten behoren tot de mogelijkheden. 

Breda is geïnteresseerd in de kansenkaarten van de provincie. 


Biodiversiteitcommunicatie vindt plaats op allerlei plekken binnen de gemeente, o.a. door de afdeling 

Communicatie en door het MEC Breda. 

Het MEC heeft een 4-jarig beleidsplan waarin biodiversiteit één van de prioriteiten is. De gemeente 

voert het beleid, het MEC wil dat visualiseren. NME moet een onderdeel zijn van het gemeentelijk 

(milieu)beleid en moet dat beleid ondersteunen en versterken. Het MEC heeft een eigen fysieke 

plek (samen met kinderboerderij) van 15,5 ha die gebruikt worden voor educatieprojecten: oude 

huisdierrassen en cultuurplanten, granen, vergeten groenten e.d. Scholen kunnen materialen (leskisten) 

lenen voor natuurbeleving, maar ook techniek. Daarnaast ontwikkeld het MEC educatieprojecten 

om de wijken te bereiken. Men probeert overal aanknopingspunten te vinden voor milieu-, 

natuuren biodiversiteitscommunicatie, bijvoorbeeld bij afval, ruimtelijke ontwikkelingen en stadsbeheer. 

NME werkt steeds meer samen met partners als waterschap en cultuureducatie. 


Breda zou een regionale kennis- en expertisefunctie willen vervullen op het gebied van biodiversiteit 

en NME – tegen redelijke vergoeding. Mogelijk kan de provincie in een subsidieregeling 

voorzien. Is ook over gesproken in DUO-verband. Op dit moment is het voor kleine gemeenten 

te kostbaar. 

Een subsidie voor ecologische verbindingszones binnen de stad (dus niet alleen in buitengebied) 

zou zeer welkom zijn. Is duur, maar levert ook veel op. 

Financiële ondersteuning bij leefgebiedenbenadering uilen-soortbeschermingsplan. 

Oprichting van een expertise/begeleidingsgroep Leefgebiedenbenadering. Samenwerking van 

gemeenten met ecologen van de provincie bij soortbeschermings- en leefgebiedsplannen. 

Vergelijkbaar met het organisatiemodel rond de blauwalgenbestrijding: een overkoepelend 

team van deskundigen, die advies geven over plaatselijke projecten. 


2.6 Drimmelen 


De gemeente heeft de volgende projecten opgenomen onder afgeronde en lopende projecten in de 

inventarisatie: 

Continue: 

Elke nieuwe inwoner krijgt een informatieboekje over vlinders en met name het Oranjetipje 

(ambassadeurssoort). Tevens wordt er een zakje look-zonder-look zaad bijgevoegd. 

Aanleg bloemrijke randen, in samenwerking met agrarische natuurvereniging: uitbreiding van 

leefgebieden voor allerlei diersoorten, inclusief waardplanten van het Oranjetipje. 

Meer aandacht voor onderwerp biodiversiteit bijvoorbeeld een bijeenkomst voor betrokken 

partijen organiseren die in de gemeente met groenbeheer of educatie bezig zijn, om te inventariseren 

waar kansen en mogelijkheden zijn. 

Gerealiseerd: 

Een aantal woningen in Terheijden zijn voorzien van groene daken (eenmalige actie). 

De verlichting in het park bij het gemeentehuis is bij vervanging omgeschakeld naar 'groene 

led-verlichting'. 

In ontwikkeling: 

Een zwaluwen project, samen met een school (voortgezet onderwijs) wordt een zwaluwentil in 

Drimmelen gebouwd en in samenwerking met een lokale natuurvereniging geplaatst. 

Opvang regenwater in structuurvisie revitalisering Stuivezand (bedrijventerrein). 

Een (oude) boomgaard in het dorp Drimmelen wordt in oude glorie hersteld, maar wordt niet 

geëxploiteerd. 

Binnen groenbeheer is Drimmelen bezig om stukken die tegen het buitengebied aanliggen 

(parkgebied) aantrekkelijker te maken voor wandelingen en aan te laten sluiten op woonwijken. 

Nieuwe projecten: 

Het staat op de planning om in 2010 een bijen-beleid te ontwikkelen. 

Het ontwikkelen van een biodiversiteitstoets voor ruimtelijke plannen en inrichting van de 

openbare ruimte. 

Biodiversiteit als onderwerp betrekken bij wijkteams. 


Drimmelen wil een goede start maken! 

Het communicatie- en bewustwordingstraject 

staat nu centraal om eerst 

de zichtbaarheid van biodiversiteit te 

vergroten. De strategie op langere termijn 

is om vanuit de huidige kleine 

(communicatie)projecten rondom de 

ambassadeurssoort breder te gaan werken 

en de verdieping te zoeken. 

Drimmelen ziet als belangrijkste taak 

voor de gemeente: aandragen van 

ideeën, ondersteunen en faciliteren. 


Daarbij kiest men voor een realistische, kleinschalige maar enthousiaste aanpak: aanpakken wat 

kan, met beperkte financiële middelen vanuit natuuren milieucommunicatie/educatie. Van daaruit 

kan de gemeente verbreden. In de meeste gevallen gebeuren activiteiten in samenwerking met 

andere enthousiaste partijen. Dit kan goed werken, maar tot op zekere hoogte is deze aanpak uit 

nood geboren: men zit erg krap in de tijd en het mag geen cent extra kosten. Financiën vormen 

een serieuze belemmering bij bijvoorbeeld de keuze voor het maaibeheer bermen (klepelen). 

Binnen de gemeente zelf is nog wel verbetering mogelijk. Bouwen & Wonen is bijvoorbeeld niet 

altijd enthousiast. Eigenlijk zou er een Biodiversiteitstoets op gemeenteplannen moeten komen: 

toetsen aan biodiversiteitsuitgangspunten. Vraag is bijvoorbeeld ook of biodiversiteit goed zit in 

het vorig jaar vastgestelde Bomenbeleidsplan. 

Duurzaamheid staat op de gemeenteagenda, maar er is geen programma duurzaamheid. Men ziet 

biodiversiteit als onderdeel van duurzaamheid maar zit wel met vragen over hoe je dat op een 

heldere en krachtige manier duidelijk kunt maken en ermee naar buiten kunt communiceren. 

Drimmelen ziet Countdown 2010 als een kans om dingen aan te koppelen. 

Op het gebied van beleid en lopende projecten ziet Drimmelen verschillende kansen: 

In het buitengebied worden inheemse bomen aangeplant, in kernen niet persé. Beleid is dat 

bomen biologisch geproduceerd moeten zijn. 

Drimmelen is gestart met stimuleringskader groenblauwe diensten maar het is nog niet zo 

duidelijk uitgelegd. 

Het idee van de geveltuinen uit de startdocumentatie is meegegeven aan Lage Zwaluwe in 

verband met het aanpakken van de verkeersveiligheid bij dijkhuizen (‘natuurlijk sturen’). 

Wijkgericht werken biedt kansen voor biodiversiteit bijvoorbeeld gierzwaluw in bepaalde wijk 

promoten (eigen verantwoordelijkheid). 

Meer aanleg van insectenmuren, stamwalletjes, herstel oude boomgaard, e.d. 

Woningbouw: koppeling met bomenplan, met inheemse soorten (Prinsenpolder, Made-Oost). 

Streekproducten promoten (de Amer-keuken). 

Er zijn ook contraire ontwikkelingen/wensen: bij de inrichting van een nieuw bedrijventerrein 

dat tegen een natuurlijk buitengebied aanligt, is op verzoek van de ondernemers die meebetalen 

aan de aanleg en inrichting juist gekozen voor een ‘nette’ uitstraling (Buxus e.d.). Uitdaging: 

zorg dat groen ecologisch werkt en niet alleen ‘netjes’ is. 



Drimmelen heeft het Oranjetipje als ambassadeursoort gekozen. Belangrijke overweging bij die 

keuze is dat men graag een soort wilde die dicht bij de burger staat (‘bij mensen in de tuin komt’). 

Het Oranjetipje wordt gebruikt in de communicatie (huis- aan huisblad) en educatie (scholen stimuleren 

om met lespakketten aan de slag te gaan). Nieuwe inwoners krijgen een informatieboekje 

over vlinders - met name het Oranjetipje - plus een zakje look-zonder-look zaad. Daarnaast worden 

op initiatief van de Agrarische Natuurvereniging bloemrijke randen aangelegd met waardplanten 

voor het Oranjetipje waardoor óók het leefgebied van andere soorten wordt uitgebreid. Dit 

gebeurt in samenwerking en met financiële ondersteuning door de gemeente en met betrokkenheid 

van scholen (inzaaien met schoolklassen). Kritische noot vanuit groenbeheer: vaak zijn de 

zaaimengsels een soort pretpakketten die wel mooi ogen, maar ecologisch gezien eigenlijk niet 

goed zijn. 


Zie onder ambities en ambassadeurssoort. 


Er is een actieve Agrarische Natuurvereniging. 

De Madense Natuurvrienden hebben een natuurpark/heemtuin in onderhoud (De Niehof). 

Het waterschap is een enthousiaste club, waar kansen liggen worden ze gepakt. 

Behoefte aan facilitering – hoe kan de regio/provincie helpen? 

De gemeente heeft veel ideeën, maar menskracht is een belemmering. Geld vormt in een aantal 

opzichten ook een belemmering (bijvoorbeeld maaibeheer) maar ook zonder extra geld kan veel. 

Wat wel kan helpen om biodiversiteit te realiseren, is: 

Een aanjager, vliegwiel, die een goede start met biodiversiteit projecten kan maken. 

Een subsidieadviseur (want subsidies zijn veel te ingewikkeld en complex). 

Voorbeelden van concrete best practice projecten, op de website met contactpersonen (verwezen 

is naar de Handreiking Biodiversiteit Werkt). 

Startsubsidies om een begin te maken met biodiversiteitprojecten/aanpak. 

Gemeentelijke samenwerking heeft geen prioriteit. Zo hebben praktijkkringen (zowel ambtelijk als 

bestuurlijk) ook geen prioriteit. De gemeente wil uitvoeren en minder overleg. Er is wel contact 

met Werkendam. De projecten die je van MARB kan afnemen, zijn voor Drimmelen te kostbaar. 

2.7 Etten-Leur 


Etten-Leur heeft een groot aantal biodiversiteitprojecten uitgevoerd en is zo’n tien jaar geleden 

met veel ambitie begonnen met duurzaamheidsprojecten. Deze projecten dragen eveneens bij aan 

biodiversiteit. 

Gerealiseerde projecten, o.a.: 

Masterplan/wijkplannen (leefbaarheid). 

Landschapsbeleidsplan. 

Agrarisch landschapsbeheer – Stimuleringskader Groene en Blauwe Diensten. 


Zuinig ruimtegebruik, herstructurering van bedrijventerreinen, intensief gebruik van industrieterreinen 

en inbreiding in bestaande wijken. 

Duurzaam bouwen in nieuwe bestemmingsplannen (bijvoorbeeld de wijk Schoenmakershoek). 

Voortuinenproject. 

Groenblauwe dooradering van de gemeente (zie Groenbeleidsnota). 

Composttonnen beschikbaar gesteld. 

Groene rotondes. 

Toepassen bomenrijen als fijnstofvangers. 

Ecologisch beheer bermen. 

Planten inheemse bomen en struiken. 

Poelen en natuurlijk groen 

en sloten/waterpartijen 

aanleggen. 

Natuurvriendelijke oevers. 

Waternatuur in de wijken. 

Groene daken (begin 

negentiger jaren zijn 

groene daken aangebracht 

op seniorenwoningen 

aan de Heggenmus. 

Ook de Woonstichting Etten-Leur 

heeft bij meerdere 

projecten sedumdaken 

gerealiseerd, o.a. op 

het eigen kantoorgebouw. 

De ervaringen zijn positief). 

Groene bedrijventerreinen. 

Getroffen milieumaatregelen bij werkzaamheden in het kader van openbaar beheer: 

Mechanische in plaats van chemische onkruidbestrijding in het openbare gebied. 

Het aanschaffen van wagens die voorzien zijn van een roetfilter en het voorzien van het bestaande 

wagenpark van roetfilters. 

Het gebruik van biologische olie bij kettingzagen e.d. 

Het toepassen van hout dat voldoet aan het FSC-keurmerk. 


Ambitie 

Etten-Leur heeft de Countdown verklaring ondertekend. Dit houdt in dat men zich in wil spannen 

om de afname aan biodiversiteit te stoppen. Men staat nu voor de opgave om een ambitie te formuleren. 

Daarbij denkt de gemeente niet aan losse projecten maar aan een meer programmatische 

benadering bijvoorbeeld als onderdeel van de Milieuvisie die momenteel wordt opgesteld. 

Biodiversiteit zou daarbinnen een plek kunnen krijgen. De doelstelling moet aansluiten op de 

Countdown 2010 verklaring. (Zie ook hieronder bij ‘Behoefte aan facilitering’). 

Ook voor de nabije toekomst staan reeds diverse projecten en initiatieven op stapel: 

Etten-Leur neemt deel aan het Gebiedsplan Brabantse Delta. In het Gebiedsplan worden ambities 

uitgesproken voor water en bodem, milieu, landschap en cultuurhistorie, natuur, landbouw, 

recreatie en toerisme en wonen, werken en leefbaarheid. 

Windmolenprojecten Windpark 

Bollendonkseweg en Windpark 

Zwartenbergseweg. 

Aanplant houtproductiebos op 

voormalige stortplaats Bollendonkseweg. 

Besluit om subsidieregeling op 

te zetten ter stimulering van 

energiebesparende maatregelen 

bij woningen (herijking van de 

inzet van beschikbare middelen 

EPA-energielabelproject). 

Groenbeleidsnota/enkele wijken 

lopen achter bij de landelijke groennorm van 75 m2 per woning. 

Etten-Leur geeft aan vanuit stedenbouwkundige 

visie positief te 

staan tegenover het toepassen 

van sedumdaken. De Woonstichting 

Etten-Leur heeft als beleid om 

het toepassen van sedum mee te 

nemen in de planontwikkeling en 

is eveneens graag bereid mee te 

denken in verdere ontwikkeling. 


Etten-Leur heeft inmiddels als 

ambassadeursoort gekozen voor 

de oeverzwaluw. 

Tevens is al een project in voorbereiding tot het realiseren van een kunstmatige oeverzwaluwenwand 

nabij de Westpolderplas, zodat op korte termijn al zichtbaar voor de burgers daadwerkelijk 

iets kan worden gedaan voor het behoud c.q. versterken van deze kansrijke soort. 



Dit is slechts beperkt aan de orde gekomen. Er is een actieve IVN-afdeling waarmee samengewerkt 

kan worden. 


Etten-Leur geeft aan veel in eigen beheer te kunnen en ziet op dat vlak vooralsnog geen knelpunten. 

Een beter inzicht in subsidiemogelijkheden zou wenselijk zijn (bijvoorbeeld bijlage bij het 

eindrapport van de quick scan). 

Een probleem bij het formuleren van de ambitie is dat de gemeente nog geen concrete informatie 

heeft over welke bedreigde planten en diersoorten het gaat en waar binnen de gemeente ze zitten. 

Het onderzoek van SOVON kan hier wellicht aan tegemoet komen. 

Etten-Leur heeft belangstelling voor uitwisseling van kennis en ervaringen vooral op ambtelijk 

niveau (bijvoorbeeld rond helofytenfilters, groene daken, e.d.). 

2.8 Geertruidenberg 


Geertruidenberg is een niet zo uitgestrekte gemeente met drie kernen: Raamsdonksveer - 15.000 

inwoners; Geertruidenberg - 5.000 inwoners; Raamsdonk - 2.000 inwoners. Er is vrijveel zware 

industrie (Amercentrale bv.). De gemeentelijke organisatie is klein en praktijkgericht. 


Convenant met buurgemeenten voor nieuwbouw en renovatie: stapje verder dan verplicht qua 

duurzaamheid bijvoorbeeld koude-warmte-opslag. 

Met behulp van Madese Natuurvrienden ambassadeursoort gekozen: de gierzwaluw. 

Ecologische verbindingszones (met provinciale middelen). Bij Dombosch is een ‘pareltje’. 

Hemelwater afkoppeling. 

Bomenstructuurplan met gebiedseigen soorten. 

Ambitie 

Men denkt vooral aan activiteiten rond de ambassadeursoort de gierzwaluw: 

Samenwerking zoeken met woningbouwvereniging (WSG) om bij 1 op de x huizen voorzieningen 

voor de gierzwaluw aan te brengen. Nestkasten die ook goed zijn voor andere vogels. 

Ook bij bedrijventerreinen. 

Educatie richting scholen over de gierzwaluw. 

Overige ambities/ideeën: 

Kwaliteitshandboek Openbare Ruimte wordt herzien. Hier zouden ook aanwijzingen voor biodiversiteit 

in opgenomen moeten worden. Daar is dan wel de juiste kennis voor nodig. 

Beleidsplan indeling bedrijventerreinen – biedt ook mogelijkheden. 

Er is behoefte aan een soort toetsingskader: wat is het beleid en hoe kun je het toetsen; toetsingskader 

zou dan geïmplementeerd moeten worden binnen de organisatie: riolering, bestemmingsplan 

e.d. 

Bedrijventerreinen worden gerevitaliseerd in samenwerking met de BOM (Brabantse OntwikkelingsMaatschappij). 

Onderzoek naar energie- en afvalstromen. Wellicht zou hier ook iets 

met biodiversiteit gedaan kunnen worden. 



In de gemeente zelf is geen natuurclub, maar er wordt goed samengewerkt met de Madese 

Natuurvrienden. Tijdens het gesprek komt het idee naar voren om te proberen of er een Bteam 

opgericht zou kunnen worden, te beginnen rond de ambassadeurssoort en in samenwerking 

met Made. 

Ondernemersverenigingen, serviceclub is ook een nieuw idee. Er zijn best bedrijven die wat 

willen – die zou je concrete ideeën moeten kunnen aanbieden. 


Behoefte aan praktische projecten, waar je weinig tijd aan kwijt bent, zoals bij de Nacht van 

de Nacht (ook BD); lesprogramma downloaden, opsturen naar scholen en lichten van gemeentegebouwen 

doven. 

Aan kenniskringen is geen behoefte, liever heeft men materialen om meteen mee aan de slag 

te gaan. Nuance: als de MARB een kenniskring zou organiseren, dan zou het wel praktischer 

worden. 

2.9 Halderberge 




In een gebied waar door de gemeente waterberging en natuur wordt aangelegd is een huiszwaluwtil 

geplaatst (Wolfstraat). 

EVZ: op diverse locaties in de gemeente zijn voorzieningen 

getroffen of gepland nabij de Kibbelvaart en de Mark. Hierbij 

zijn in Stampersgat en Poldersdijk te Hoeven (beiden in 

het Mark- Dintel- Vlietsysteem) een natuuroever, paaiplaats 

en vistrap gerealiseerd. 

Agrarisch landschapsbeheer: in het kader van het “Stimuleringskader 

groenblauwe diensten” worden terreineigenaren 

gestimuleerd tot natuurvriendelijk onderhoud. 

Het aanplanten van inheemse struiken in buitengebied (in 

stedelijk gebied vanwege beheersbaarheid gekozen voor 

cultivars en uitheemse soorten). 

Daar waar mogelijk worden vlinderplanten en vlinderstruiken 

geplant. 

Gemeentelijke voorkeur voor het plaatsen van heggen in 

plaats van schutting of prikkeldraad (soms als geluidswal). 

Plaatsing van nestkastjes, bij sloop in gevoelige gebieden. 

Gevarieerde aanplant van rotondes. 

Groot aantal poelen, aangelegd in het kader van ruilverkaveling. 

Groensingels als overgang tussen landschap en stad. 

Duurzaam gebouwd gemeentehuis. 



De aanpak van de gemeente is om biodiversiteit in lopende projecten een rol te geven. Milieu en 

natuuraspecten worden meegenomen bij afwegingen en uitvoering van diverse landschaps- en 

ruimtelijke projecten. Bijvoorbeeld: 

Wegomlegging/randweg: natuur en milieu zit sterk in ontwerp en men wil compensatie realiseren 

bij een natuurgebied (Gasters Laag, een oud veengebied van 25 ha, afgeveend in de 

Middeleeuwen, met karakteristieke flora) dat volgens de provincie wel van de lijst afkon omdat 

het te klein was. 

Ontwikkeling van appartementencomplex (Fortuin): gebruik van zwaluwdakpannen, ter compensatie 

van het verloren gaan van nesten bij de sloop van gebouwen. 

Behoud van waardevolle bomen: er is een Waardevolle Bomenlijst opgesteld als aanvulling op 

de Monumentenlijst (vergunningen herplantplicht). Naast de monumentale insteek, is er ook 

aandacht voor inheemse soorten. Halderberge heeft veel boomkwekers van met name laanbomen 

waaronder hofleverancier Piet van de Bom (specialiteit Linden, waaronder speciale cultivars). 

Een groepje eiken rond een school in Hoeven is bepalend geweest voor het ontwerp. 

Ontwikkeling industrieterrein (Borchwerf): biodiversiteit kan een rol spelen in natuurbouw en 

parkmanagement. 

Er is dus vanzelfsprekende aandacht voor biodiversiteit, 

zonder dat hier een expliciet programma of portefeuille 

voor is opgesteld. Ook handelt men in de geest van de 

Gedragscode Flora- en Faunawet. Halderberge omschrijft 

zichzelf als behoorlijk sensitief voor biodiversiteitsaspecten. 

Aandacht voor biodiversiteit betekent niet 

dat biodiversiteit altijd voorrang krijgt, want andere 

belangen en praktische punten spelen uiteraard ook een 

rol: de gemeente heeft een integrale benadering van 

projecten. 

De gemeente pakt dus kansen op het gebied van biodiversiteit, door biodiversiteit in lopende en 

toekomstige projecten extra aandacht te geven en dat zal men blijven doen. Een specifiek programma 

of een soort koepelverhaal over de losse projecten vindt Halderberge (nog) niet noodzakelijk. 

Hierbij speelt een rol dat men ‘biodiversiteit’ geen goed woord vindt om te communiceren. 

Er zijn wel verbindende aspecten te vinden, zoals de Naad van Brabant. Verder ziet de gemeente 

het als een uitdaging om agrarisch landschapsbeheer verder te stimuleren. Ook wat betreft het 

regelen van een gunstig peilbeheer voor natuur ligt een permanente uitdaging. Wat betreft groene 

daken heeft Halderberge geen expliciete doelstelling, maar zal dat zeker faciliteren wanneer er 

vraag naar is vanuit de markt c.q. als zich kansen voordoen. Die kansen ziet men vooral bij uitgifte 

van vrije bouwkavels aan particulieren. 


Gemeente Halderberge heeft nog geen ambassadeurssoort, maar gaat aan de slag met het maken 

van een keuze. Optie: (huis)zwaluw, de eend (in het logo van de gemeente) of de postduif (er zijn 

veel duivenmelkers). 



Er wordt graag verteld over natuuren milieu projecten in lokale kranten, zoals over natuurlijke 

aanpak van de groenvoorziening en de plaatsing van een huiszwaluwtil. Daarbij gaat men zeer 

creatief om met communicatie: de gemeente heeft ook een “Vogelhuisvestingstaak”. Ook op andere 

wijze wordt biodiversiteit onder de aandacht gebracht bijvoorbeeld via rondleidingen in het 

arboretum en het organiseren van een tuinwedstrijd (is nog een plan). Ook koppeling aan de Kikker 

(als symbool voor Oudenbosch tijdens Carnaval) biedt een ludieke mogelijkheid om biodiversiteit 

onder de aandacht te brengen. 


Er is veel lokale kennis bij diverse natuurorganisaties (bijvoorbeeld zwaluwwerkgroep, vogelgroep) 

over verspreiding en eigenschappen van flora en fauna in het gebied. Deze organisaties worden 

daarom veel betrokken bij het opstellen van gemeentelijke plannen. 

De gemeente werkt veel samen met een netwerk van 

natuurorganisaties. Wanneer zich kansen voordoen pakt 

de gemeente die op. Dit wordt praktisch benaderd: als er 

kansen zijn gaat men bijvoorbeeld in gesprek met de Zwaluwwerkgroep 

en Vogelwerkgroep en gebruikt hun (landelijke) 

netwerk. Er zijn veel korte lijnen. 

Via het gebiedsprogramma voor de Brabantse Delta werkt 

Halderberge samen met buurgemeenten. Op die manier 

wordt al veel kennis uitgewisseld bijvoorbeeld over agrarisch 

landschapsbeheer. Met Brabants Landschap en ZLTO 

wordt bijvoorbeeld samengewerkt en kennis uitgewisseld 

bij de uitvoeringsprogrammering van het Landschapsbeleidsplan. 

Het waterschap is belangrijk in verband met de te realiseren 

wateropgave en de ligging op de Naad van Brabant, 

waardoor er veel kwelwater is dat niet mag mengen met 

oppervlaktewater. De dijkgraaf (Joseph Vos) is tevens boomkweker en heeft veel gevoel voor 

de materie. 


Er worden geen specifieke behoeften genoemd met betrekking tot kennis, praktijkkringen of subsidies. 

Capaciteit (tijd en geld) zijn de bekende open deuren. 

De belangrijkste succesfactor om biodiversiteit te versterken en om natuur en landschap te herstellen 

is: tijd! Er is enorm veel verloren gegaan door de ruilverkaveling van de tachtiger jaren dat 

nu hersteld moet worden. 

Verder geeft men aan dat men graag een alternatief woord voor biodiversiteit zou willen hebben, 

voor goede communicatie. Voorstel van de wethouder: vraag het genootschap Onze Taal. 


2.10 Moerdijk 


De gemeente Moerdijk is een uitgestrekte 

gemeente met veel kleine 

kernen (herindeling), grote tot zeer 

grote industriegebieden (ca. 2500 

bedrijven), maar ook enkele natuurgebieden 

om trots op te zijn (Buitengorzen, 

Tonnekreek). Het Hollands 

Diep behoort tot de natura-2000gebieden 

met o.a. de Sassenplaat. 

De gemeente heeft de volgende projecten opgenomen onder lopende projecten in de inventarisatie: 

Onkruid- en ongedierte bestrijding door onder andere het inzetten van schapen en Lieveheersbeestjes. 

Omschakeling van een chemische naar een niet chemische onkruidbestrijding, te weten de 

DOB-methode (Duurzaam Onkruid Beheer). 

Maaibeheer door het inzetten van schapen. 

Inheemse beplanting binnen de Gemeente Moerdijk. Exoten worden zoveel mogelijk gemeden. 

Ook worden vruchtdragende bomen geplant, zodat mens en dier deze vruchten kunnen plukken. 

Binnen de bestekken is de verplichting opgenomen dat er FSC-hout gebruikt wordt. Op deze 

manier wordt gegarandeerd dat voor gekapt hout nieuwe bomen worden aangeplant. 

Wild beschermen door plaatsen wildmolentjes. Op enkele wegen, met name wegen die grenzen 

aan bosachtige gebieden, zijn/worden wildmolentjes geplaatst. Dit zijn kleine in plastic 

uitgevoerde molentjes met reflectors waardoor licht van motorvoertuigen alle zijden op 

schijnt. 

Subsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader. De gemeente(n), het Waterschap en de 

Provincie willen het typische Brabantse landschap behouden en waar mogelijk verbeteren. 

Daarom ondersteunen zij graag gezamenlijk agrariërs en andere particuliere grondgebruikers 

die zich actief in willen zetten voor de kwaliteit van natuur en landschap in het agrarische cultuurlandschap 

bijvoorbeeld door het aanplanten van een elzensingel of de aanleg van een 

bloemrijke rand langs akkers. 

Waterplan 2009-2015: 

Waterkwaliteit: van bijvoorbeeld Volkerak – Zoommeer, het bestrijden van blauwalgenproblematiek; 

van de Tonnekreek en de Roode Vaart wordt eveneens de waterkwaliteit in 

de gaten gehouden, ook natuurlijke inrichting van beken en aanleggen van ecologische 

verbindingszones. 

Waterberging: bij nieuwbouwplannen moet er hydrologisch neutraal gebouwd worden, 

hierbij moet de inrichting en functie van de nieuwe wijk in evenwicht zijn met de grondwaterhuishouding. 


Water in bebouwde kom: bij nieuwbouw-, inbreidings- en/of herinrichtingsplannen moet 

er rekening gehouden worden met het realiseren van extra oppervlakte water (in combinatie 

met groen). Het ontkluizen van water in kernen wordt ook genoemd als idee, bijvoorbeeld 

de Roode Vaart in Zevenbergen. 

Afkoppelen regenwater: voornamelijk bij nieuwbouw/stedelijke ontwikkelingen. Het afkoppelen 

van hemelwater van de riolering wordt als duurzamer beschouwd omdat hiermee 

zuiver regenwater terecht komt in de oppervlaktewatersysteem. 

Aanleggen natte ecologische verbindingszones: uitwisseling mogelijk maken van bijzonder 

flora en fauna tussen natuurgebieden. 


Op het gebied van klimaat heeft de gemeente een ambitiekaart ontwikkeld, waarin verschillende 

thema’s zijn geïntegreerd, zoals Leefbaarheid (met natuur & landschap) en Duurzaamheid. 

Het idee ontstaat nu om daar ook het thema ‘Biodiversiteit’ aan toe te voegen. 

Lange tijd stond ter discussie of het bedrijventerrein Moerdijk veel groter zou worden, maar 

dat lijkt nu van de baan. Voor een kleiner nieuw terrein heeft minister Cramer uitgesproken 

dat dat een Cradle-to-Cradle-terrein gaat worden. 

Ook zou de gemeente graag meer doen aan de rivier de Mark (EHS), maar de oevers zijn 

grotendeels in bezit van bedrijven en aan de overkant (andere gemeente) komt bij Stampersgat 

een agro-businesspark. 

De gemeente doet al best veel aan biodiversiteit, maar niet onder die noemer en ook niet 

gericht op bijvoorbeeld meetbare doelen. Biodiverstiteit krijgt enerzijds een plek in beleid en 

anderzijds in NME. Er is wel behoefte aan een praktisch plan onder de titel ‘Biodiversiteit’. 

De gemeente heeft de ambitie om meer organisaties (jongeren, bedrijven, bewonersverenigingen, 

etc.) te betrekken bij het onderwerp biodiversiteit, zodat (financieel) draagvlak ontstaat 

en een netwerk van mensen die zich (nog meer) kunnen inzetten voor natuur en landschap. 


Er is nog geen ambassadeurssoort gekozen, maar de gemeente wil daar wel mee aan de slag. De 

lepelaar zou een aardige soort zijn, gezien het voorkomen van een broedkolonie op de Sassenplaat. 

Het plan is om de ambassadeurssoort te kiezen met behulp van een wedstrijd. 


Op educatief niveau is de ambitie 

om een jaarproject op te zetten 

dat inzetbaar is bij alle groepen in 

het basisonderwijs, maar ook voor 

het voorgezet onderwijs. In het 

project komen verschillende activiteiten 

aan bod die op verschillende 

groepen/klassen van toepassing 

zijn. Dit project wordt zo opgebouwd 

dat het elk jaar opnieuw 

inzetbaar is. 


In het kader van NME is de gemeente Moerdijk aangesloten bij het NMEerpunt van de RMD. Volgens 

het jaarprogramma van het NMEerpunt wordt binnen de gemeente aangesloten bij een aantal 

(landelijke) activiteiten, zoals de Landelijke Opschoondag en de Week van de Vooruitgang. De 

deelnemende gemeenten bepalen zelf welke thema’s binnen het NMEerpunt worden opgepakt. 

Biodiversiteit is er daar een van. Op het gebied van biodiversiteit is op educatief niveau een jaarproject 

opgezet dat inzetbaar is bij alle groepen in het basisonderwijs. 


In de uitgestrekte gemeente met veel kernen is de infrastructuur van (natuur)organisaties lastig. 

Er is wel een kinderboerderij met vrijwilligers, waar ook tentoonstellingen worden geëxposeerd. 

Ook wordt samenwerking gezocht met lokale natuuren milieuverenigingen, zoals het IVN. 

Kansen lijken er te liggen bij de serviceclubs waar veel ondernemers bij zijn aangesloten. Met 

betrekking tot de subsidieregeling Groen-Blauw stimuleringskader wordt samengewerkt met de 

ZLTO en agrarische natuurverenigingen. 


Wat subsidies betreft wordt vooral gebruik gemaakt van het SLOK (Stimulering Lokale Klimaatinitiatieven). 

De provinciale subsidies op dit gebied zijn eigenlijk onbekend. 

2.11 Oosterhout 


Oosterhout is een middelgrote gemeente met ruim 54.000 inwoners. De gemeente bestaat uit de 

stad Oosterhout en drie kerkdorpen: Den Hout, Oosteind en Dorst. Het landschap is licht golvend 

met ruggen en vlakke gebieden en wordt gevormd door houtwallen, bosjes, solitaire bomen of 

groepjes bomen, oude akkerbouwcomplexen en verspreid liggende boerderijen of boerderijen in 

lintbebouwing. Het is een van oorsprong kleinschalig landschap dat tegenwoordig aan schaalvergroting 

wordt onderworpen. 

Afgeronde en lopende projecten rond biodiversiteit: 

Aanleg en planvorming van verschillende ecologische verbindingszones: De Contreie, Amertak-Markkanaal 

en Vraggelse Baan noord. 

Ontwikkeling Randzone Vrachelen 3. De inrichting van een bufferzone met als doelstelling 

natuur tussen een nieuwe wijk en de Vrachelse Heide. 

Ontwerp Structuurvisie Landschapspark Oosterhout- 

Breda – Dit landschapspark wordt een grote groene mal 

tussen Breda en Oosterhout met o.a. de sanering van 

een bandenhandel en een wildviaduct over de A27. 

In het concept-milieubeleidsplan is veel aandacht voor 

groen en wordt ook letterlijk biodiversiteit benoemd in 

relatie met bomen. Enkele hoofdlijnen: 

verdere minimalisering van chemische bestrijdingsmiddelen 

(nu 40 kg. per jaar); 

aanplant van zoveel mogelijk inheemse boomsoorten; 

streven naar grote aaneengeschakelde, robuuste en multifunctionele groene en bomenrijke 

ruimtes; 


eschermen en in ontwerpen integreren van waardevol groen en bomen bij ruimtelijke 

ontwikkelingen; 

aanleg klimaatbosjes. 

Oosterhout heeft een ambitieus klimaat-beleid, met o.a. een EPL van 8,0 in een nieuw bestemmingsplan. 

In de nieuwbouwwijk ‘De Vlindervallei’ zijn zoveel mogelijk oorspronkelijke bomen blijven 

staan, zijn meer heggen dan schuttingen, is sprake van gescheiden afwatering. De wijk grenst 

aan een groene randzone. 

Bij de revitalisering van bedrijventerrein De Vijf Eiken zijn wadi’s aangelegd, regenwater wordt 

afgekoppeld naar natuurlijke bassins en is voorzien in bomen en groen. 

Vorig jaar heeft de gemeente een particulier park aangekocht in het centrum van Oosterhout 

om zo de bouw van villa’s te verhinderen en de 

monumentale tuin op termijn voor publiek open 

te kunnen stellen. 

Ambitie 

Toekomstige projecten: 

Uitbreiding IVN-tuin Oranjepolder. 

In de lussen van de open afritten van de Bovensteweg 

wordt nieuwe natuur ontwikkeld in de 

hoop dat de Rietorchis daar gaat groeien (naamsuggestie: 

‘Plan Rietorchis’). 

In de Stadsvisie+ wordt het netwerk ‘Natuur en 

Landschap’ gezien als basis voor de overige ontwikkelingen. 

In de visie wordt gepleit voor water als verbindend element en het nog meer met 

elkaar verbinden van de natuurlijke en landschappelijke delen van de gemeente. 


De gemeente heeft nog geen keuze gemaakt, maar denkt aan de Rietorchis: deze soort komt nu 

alleen voor op het landgoed Oosterheide in Oosterhout. Uitbreiding van de verspreiding kan bereikt 

worden door het landschap op de juiste wijze in te richten. Vanuit het IVN is gesuggereerd 

om te kiezen voor de Hermelijn. 


De gemeente subsidieert het MEK: stichting Milieu 

Educatie en Kinderboerderij. Het MEK ondersteunt 

scholen met lessen en lesmaterialen, geeft voorlichting 

over duurzaam handelen en organiseert 

acties als de verkoop van regentonnen. 

Jaarlijks zijn er communicatieprojecten bijvoorbeeld 

over afval of water. Onderwerp zou een 

keer biodiversiteit kunnen zijn. 

Ook het IVN krijgt een bijdrage voor het onderhoud 

van de natuurtuin. 



Met ZLTO is de gemeente in gesprek over groen-blauwe diensten en het behoud van natuurwaarden. 


Vooral behoefte aan coördinatie van gemeente-overstijgende zaken, zoals bescherming van 

rode-lijst-soorten die in meerdere gemeenten voorkomen. 

Behoefte aan concrete communicatie-acties, die makkelijk toepasbaar zijn. 

2.12 Roosendaal 




Molenbeek & Engebeek: ecologische 

verbindingszones (EVZ) 

met hermeandering, natuuroevers 

en poelen gerealiseerd, gericht 

op kleine zoogdieren, amfibieën, 

vissen, moeras- en oevervegetatie. 

Bij Engebeek zijn 

tevens vleermuiskasten opgehangen. 

Natuurherstel Rozenven: om de 

natuur te herstellen is de bodem 

van het Rozenven schoongemaakt. 

Struiken op de oevers 

zijn verwijderd en sloten zijn 

gedempt. Nu wordt het natuurgebied 

rond het Rozenven verder uitgebreid. Het natuurherstel is gericht op herstel van het 

venmilieu, een goed watermilieu voor o.a. blaasjeskruid en tevens natte heide rondom het 

ven, met klokjesgentiaan. 

Ecologische zone Weihoek: combinatie van natuurontwikkeling en retentiegebied gerealiseerd. 

Natuurvriendelijke oevers gemaakt gericht op kleine zoogdieren. Een nat kralensnoer van poelen 

gemaakt. Doelsoorten: amfibieën, kleine zoogdieren, moeras en oevervegetatie. Er zijn 

ontsnipperingsmaatregelen genomen, namelijk een loopplank onder de snelweg door om de 

oevers van de Engebeek te verbinden. 


Deze – en andere - projecten maken onderdeel uit van het geaccordeerde Projectenboek Groen en 

Landschap waarin “miljoenenprojecten” 

staan die in uitvoering 

genomen zijn of worden. De gemeente 

heeft daarbij een duidelijke visie 

op haar eigen rol. Die is vooral gelegen 

in het verbinden (EVZ) van EHS 

en Natura 2000-gebieden. Verfijning 

tot in de haarvaten vindt vervolgens 

plaats door het stimuleren van agrarisch 

landschapsbeheer (poelen, akkerranden, 

e.d.) in circa de helft van 

het buitengebied. Hierin gaat ook veel 

geld van de gemeente zitten. 

Al bij binnenkomst blijkt dat Roosendaal 

nog veel meer doet op het gebied van biodiversiteit. In de hal staat een houten zuil, met een 

vogelhuisje, die kinderen en andere bezoekers informeert waarom bepaalde (vogel)soorten door 

klimaatverandering verdwijnen uit Nederland of juist van elders naar hier komen. Ook hangt er 

een aankondiging van KNNV (in samenwerking met IVN) voor een lezing van Von Meyenfeldt over 

‘Biodiversiteit OOK in uw achtertuin’ en hangt het bord Millennium-gemeente op de kamer van de 

wethouder. 

Ook tijdens het gesprek komt de ambitie op het gebied van duurzaamheid en milieu en de rol van 

biodiversiteit aan bod: 

Millenniumdoelen: De gemeente Roosendaal is een Millennium-gemeente. De raad ziet dit niet 

als een symbolische actie, maar wil echt iets doen. Pas als Roosendaal het daadwerkelijk heeft 

‘verdiend’ door het behalen van resultaten, wil men het bord met ‘Millenium-gemeente’ bij de 

gemeentegrens in de grond zetten. Men werkt met een doelgroepsegmentatie: 

maatschappelijke organisaties: krijgen tweewekelijks een plek in de krant, om hun doelstellingen 

en projecten te presenteren. Vanuit het Millennium-project is ook een duurzaamheidsprijs 

ingesteld, die in 2009 door de KNVV is gewonnen; 

bedrijfsleven: o.a. MVO-dag; 

scholen. 

Water & stad: 

Roosendaal is vooruitstrevend aan de gang gegaan met de KRW en heeft zich meteen als 

pilotgemeente aangemeld. Projecten moeten KRW-proof zijn, ook gericht op biodiversiteit; 

proeftuin stadsoevers voor de provincie: ambitie is EVZ dwars door de stad. De provincie 

ondersteunt de gemeente met kennis en kunde. 

Natuurprojecten: Wat betreft het herstel van ‘Natte Natuur Parels’ (natte natuurgebieden, 

onderdeel van de EHS) heeft de gemeente vooral een taak in het aanleggen van EVZs (fijnmazig 

netwerk) en het organiseren van agrarisch natuurbeheer. Voor de gronden van de EHS 

die nog niet aangekocht zijn, is een alternatief: hier kunnen beheerpakketten agrarisch en 

particulier natuurbeheer worden ingezet. In de aanleg en het beheer steekt de gemeente veel 

geld. Roosendaal gebruikt natuurdoeltypen of streefbeelden voor natuurprojecten. Zo zijn voor 

alle beektrajecten visies opgesteld, waarbij doelsoorten worden genoemd (bijvoorbeeld snoek, 


pinksterbloem, oranjetipje en de weidebeekjuffer) en gericht maatregelen worden genomen 

om deze soorten te beschermen en versterken (snelstromend, relatief ondiep water). Beekherstel 

is een belangrijk thema voor Roosendaal. Er zijn weinig bossen of droge verbindingszones. 

MEC Roosendaal en KNNV/IVN draaien een milieucommunicatieprogramma. MEC doet de 

coördinatie en KNNV/IVN zorgen voor de inhoudelijke invulling o.a. ‘Biodiversiteit in je achtertuin’. 

Andere initiatieven: 

Onkruidbeheer (niveau zilver). 

Groene daken (diverse projecten bijvoorbeeld de Praxis). Innovatief groen is een onderdeel 

van het collegeprogramma waaraan ook geld gekoppeld is. 

Naast Stadshoeve, wordt ook de Landerije een relatief groene wijk. 

Innovatief Groen (bijvoorbeeld bij scholen?). 

Aandacht voor biodiversiteit in groenbeheer, op sommige plekken (het mag niet te rommelig 

worden). Voorstel is om burgers te informeren en betrekken, maar Roosendaal geeft 

aan dat participatie in dit geval geen prioriteit heeft. 

Bedrijventerrein Borchwerf, in samenwerking met Halderberge: dit is in de opzet een 

groen bedrijventerrein, in combinatie met waterberging en ecologisch beheer. Het moet 

‘netjes’ én groen worden. 


Roosendaal is actief op het gebied van duurzaamheid en milieu. Ze zet vooral in op het uitvoeren 

van ‘echte projecten’ en investeert daarvoor miljoenen. Roosendaal ziet geen verbetermogelijkheden 

wat betreft haar aanpak van biodiversiteit, ze wil vooral uitvoeren wat er aan plannen ligt en 

resultaten halen. 

Uiteindelijk moet die aanpak echter getoetst worden aan de resultaten ervan, waaronder soortenrijkdom. 

Gaat die ook vooruit? Daar komt Countdown 2010 van pas. Dit is voor Roosendaal een 

‘smal’ onderdeel, van haar brede aanpak op het gebied van duurzaamheid en milieu. Roosendaal 

ziet in Countdown 2010 vooral een goede aanleiding om te meten of de biodiversiteit (soortenrijkdom) 

inderdaad verbetert door beleid en uitvoering van projecten. 

Ambassadeursoort 

Roosendaal heeft de ijsvogel als ambassadeursoort 

gekozen. Daar heeft men niet lang over hoeven na 

te denken. Veel projecten zijn gericht op water en 

natte EVZ. Daar past de ijsvogel goed bij. Verder 

heeft de ijsvogel een hoge aaibaarheidsfactor en 

staat de soort voor kwaliteit. Een bericht in de lokale 

krant over de keuze voor de ijsvogel als ambassadeursoort 

leverde al verschillende enthousiaste 

reacties op, inclusief foto’s en informatie. Ook tijdens 

een actie tegen het kappen van een groep 

bomen is de ijsvogel gebruikt als argument tegen de kap. 



Er is een actief MEC Roosendaal, met een eigen gebouw. Op dit moment is er in MEC Molenbeek 

een expositie over biodiversiteit, met onder andere uitleg over Countdown 2010 en een presentatie 

over de ijsvogel. Het MEC verzorgt ook milieu-educatie voor scholen. 


Roosendaal wil vooral bestaande netwerken gebruiken als platform voor uitwisseling van kennis en 

ervaring, vooral de gebiedscommissie Brabantse Delta of eventueel de West-Brabantse gemeenten. 

Eén van de medewerkers heeft een cursus Ecological Engineering gevolgd. Dit levert ook een 

mooie ingang om ervaring met andere gemeenten uit te wisselen. 

MEC Roosendaal en IVN/KNVV spelen een grote rol bij NME. 

Burgercommunicatie loopt via een brede klankbordgroep waarin vertegenwoordigers van o.a. 

wijkplatforms, IVN en ZLTO zitten. Daarnaast is er een milieuadviesraad. Burgerparticipatietrajecten 

zijn er nog niet op dit gebied. Die overweegt men hooguit in de vorm van een proeftuin 


De gemeente ziet Countdown 2010 vooral als aanleiding om de rijkdom aan soorten in haar gemeente 

te volgen, als toetssteen voor het ingezette beleid. Een monitoring-systeem is nog niet 

beschikbaar, maar wel gewenst. De provincie zou dit kunnen faciliteren en (co)financieren. Monitoring 

zou de gemeente zelf veel geld kosten, dat ze vervolgens niet in de natuur kan stoppen. 

Bovendien heeft een provinciale aansturing van de monitoring het voordeel dat gemeenten een 

vergelijkbare systematiek kunnen gebruiken. 

2.13 Rucphen 


De gemeente Rucphen ziet biodiversiteit als onderdeel van haar duurzaamheidsagenda. 

Het verzoek om informatie voor de inventarisatie is daarom breed uitgezet in de organisatie. 

Rucphen legt relaties met: 

Duurzaam bouwen: ze zijn bezig met prestatieafspraken 

met de woningcorporatie. 

Landschapsontwikkelingsplan/EVZ: Het LOP is een plan op 

hoog abstractieniveau (vlekken & zones). Verfijning vindt 

plaats in de EVZ. Een concreet voorbeeld is het openmaken 

van de Turfvaart waardoor het water weer zichtbaar wordt 

en als EVZ kan fungeren (met recreatieve meerwaarde). 

Voor de EVZ is een Visie neergelegd. Uitvoering moet nog 

plaatsvinden. 

Waterbeleid (eerder vastgesteld): gericht op waterkwaliteit, 

gescheiden rioolstelsel e.d. Biodiversiteit wordt niet 

concreet genoemd, maar lift mee. Bij studie waterbergingslocaties 

Sint Willibrord wordt bijvoorbeeld een waardevolle 

eikenhakhoutwal ingepast in de planontwikkeling. 


Milieu: er loopt een MUP tot 2010, daarna wordt op verzoek van de raad een Beleidsplan opgesteld. 

Duurzame energie: Rucphen neemt deel in het beleidskader en uitvoeringsprogramma van de 

regio West-Brabant/RMD. Nu vervolg in de vorm van SLOK-aanvragen. 

Beleidsnotitie Windenergie: voor de enige potentiële locatie bestaat echter vanuit de projectontwikkelaars 

weinig belangstelling in verband met het nabij gelegen vliegveld. 

Oude stortplaats van 3 á 4 ha wil men teruggeven aan de natuur + extra aanplant. 

Bermenbeleid: mogelijkheden voor ecologisch beheer worden verder onderzocht (gepland 

voor 2010, opgenomen in het uitvoeringsplan van het Visiedocument Groenbeleid Gemeente 

Rucphen). Gewenste resultaten zijn hogere natuurwaarden van de bermen, meer draagvlak 

voor bermbeheer voor omwonenden, hogere recreatiewaarden, veiligheid voor verkeer. 

MER-studie voor een wegomlegging: met mogelijkheden voor natuurcompensaties, versterking 

van EVZ. 

Groen-blauwe diensten, via een subsidieregeling: stimuleren van aanleg en beheer van landschapselementen 

door en voor agrariërs en bewoners landelijk gebied, voor hogere natuurwaarden, 

herstel en behoud cultuurhistorie, verhoging recreatiewaarde. In samenwerking met 

provincie, andere gemeenten, ZLTO en Natuurwerkgroep. 

Voorstel groen: duurzame inpassing en zorgvuldige omgang met groen in ruimtelijke projecten 

en processen (als continue actie) bijvoorbeeld bij toetsing van bouwplannen. 

Plan onkruidbestrijding: inzicht en keuze in gewenste wijzen van onkruidbestrijding en bijbehorende 

kosten en milieueffecten. Specifiek plan: beleid onkruidbestrijding op verhardingen. 

Biodiversiteit krijgt dus aandacht. Meestal in de vorm dat het – al dan niet expliciet – wordt benoemd 

en meelift met gemeentelijke taken en plannen. 

In andere plannen is de aandacht voor biodiversiteit explicieter opgenomen: 

Beheerplan landschapselementen > ecologisch aanpakken. Het opstellen van dit plan is opgenomen 

in het uitvoeringsplan van het Visiedocument Groenbeleid, gepland voor 2013. Gewenst 

resultaat: hogere natuurwaarden, hogere recreatiewaarden, heldere communicatie naar 

burger, beter inzicht in kosten. 

Bosbeheerplan > hoe kan dit ecologisch verantwoord. Het opstellen van dit beheerplan is 

opgenomen in het uitvoeringsplan van het Visiedocument Groenbeleid, gepland voor 2011. 

Gewenst resultaat zijn betere regulering van gebruik, beheer en ontwikkelingen in bossen, 

hogere natuuren recreatiewaarden. 


Rucphen ziet als volgende stap het bewuster en explicieter maken van biodiversiteitsaspecten bij 

het meeliften met andere projecten. Een biodiversiteitstoets zou een goed instrument kunnen zijn, 

hoewel het daarbij meer gaat om het vroegtijdig inbrengen van biodiversiteit (aangeven van uitgangspunten) 

dan om het achteraf toetsen. Vanuit RO is bijvoorbeeld van belang: 

Wat is er aanwezig? 

Wat kan ik inpassen? 

Hoe kan ik compenseren? 

De strategie voor de toekomst zou dus kunnen bestaan uit meekoppelen, maar wel expliciet benoemen. 

Binnen projecten die je al doet, kun je biodiversiteit onder de aandacht brengen en mee 

laten lopen. Daar is wel de juiste kennis voor nodig. Wat je al doet als gemeente kun je ook sterker 

labelen onder de vlag van biodiversiteit. 


Daarnaast worden bewustwording en communicatie als zeer belangrijk gezien. 

Afvalbedrijf Den Ouden in Rucphen maakt hoogwaardige compost uit groenafval. Daarnaast denkt 

men aan verwerking van tuinafval voor energieopwekking, hetgeen dan het best in regionaal/groter 

verband kan worden opgepakt. Het bedrijf wil zich inzetten voor biodiversiteit (elegante 

combinatie van bedrijfsontwikkeling en 8 ha natuurontwikkeling met de noodzaak om iets te 

doen met het percolatiewater). Rucphen wil hierover met de raad en wellicht de regio in gesprek. 

Revitaliseringstraject Industrieterrein. Voor het bestaande deel van het terrein samen met het 

Parkmanagement bekijken hoe het groen op niveau kan worden gehouden om het aanzien en de 

belevingswaarde te vergroten. Voor het uitbreidingsdeel – waar ook het nieuwe stadskantoor gepland 

is – is nu het Structuurplan Binnentuin vastgesteld. Er dient ook waterberging plaats te 

vinden. Doel is o.a. door middel van zones en coulissen te komen tot een vervaging van de grens 

tussen buitengebied en stadsrand (werken met ‘groene kamers’, als ‘groene vingers’). 

Rucphense bossen: deze zijn voornamelijk 

in eigendom van Defensie 

en Brabants Water. De gemeente 

overweegt perceeltjes te verkopen 

aan Natuurmonumenten en de 

opbrengst te investeren in natuur & 

landschap, maar wil hier in verband 

met toegankelijkheid van de bossen 

nog goed over na denken. 


Er is nog geen ambassadeursoort. Dit staat wel op de agenda. De wethouder doet de suggestie 

om de Maretak te kiezen. Deze komt in West-Brabant echter weinig voor. Volgende suggestie is 

om de mens (als biologische soort) te kiezen. Dit is een zeer interessante suggestie omdat het 

goed aansluit op moderne visies op de mens als onderdeel – en afhankelijk – van de ecosystemen 

waar hij deel van uitmaakt. 


NME-projecten worden uitgevoerd door RMD en meestal gericht op het onderwijs, o.a. over 

waterbeesten. 

Mooie, waardevolle Heemtuin (met regionale biotopen, flora & fauna) die financieel wordt 

ondersteund door de gemeente en gericht is op bredere doelgroep. 


Men voelt er niet veel voor om al naar buiten te treden met biodiversiteit en een beroep te doen 

op doelgroepen als bedrijven en burgers, voordat men zelf de zaken binnen de gemeente goed 

verankerd heeft in de eigen processen. De gemeente heeft een voorbeeldfunctie en wil die eerst 

goed neerzetten. 


Voor de EVZ wordt samengewerkt met de buurgemeenten Zundert, Halderberge en Etten-Leur. 

De Natuurwerkgroep wordt betrokken bij allerlei beleid. 

Voor NME wordt samengewerkt met de RMD. 


De ambities worden beperkt door capaciteit en menskracht. De strategie is meekoppelen, maar 

wel expliciet benoemen. Daar is wel de juiste kennis voor nodig. Interne workshops over biodiversiteit, 

voor collega’s en bestuurders, worden in dit verband als heel nuttig gezien. Workshops over 

biodiversiteit met externe partners worden ook als nuttig gezien bijvoorbeeld voor afstemming van 

projecten. Daarnaast wil Rucphen inzetten op bewustwording en communicatie. 

De gemeente heeft zelf geen gegevens over de biodiversiteit. Deze komen meestal van de provincie. 

Wel is men informeel begonnen met het verzamelen van biodiversiteitsinformatie in diverse 

rapporten op één plek binnen de gemeente. 

2.14 Steenbergen 


Steenbergen is in hoofdzaak een agrarische gemeente met een groot buitengebied (tweede gemeente 

in oppervlak van Brabant). In 2007 heeft de gemeente de Verklaring van Dussen getekend, 

die gericht is op het nemen van klimaatmaatregelen. Tevens is Steenbergen millenniumgemeente 

en besteedt veel aandacht aan doel 7, dat is gericht op duurzaamheid. Voor biodiversiteit 

is geen apart beleid of programma, maar het thema komt wel in verschillende projecten en activiteiten 

naar voren: 

Er is een nieuw Natuurbeleidsplan (moet nog in de raad). 

Er zijn en worden meerdere ecologische verbindingszones aangelegd (Fort Henricus, Rietkreek, 

Molenkreek). 

Groene Daken bij gemeentegebouwen. 

Bij de aanleg van de ontbrekende stukken van de 

A4 komt er een aquaduct in plaats van een brug 

over de Steenbergsche Vliet: voor een open waterverbinding 

voor recreatie en voor biodiversiteit. 

Er is overleg met de ZLTO over akkerrandenbeheer 

en minder intensief beheer om bijvoorbeeld de Patrijs 

te bevorderen. 

Bescherming van de vleermuizen in forten (cultuurhistorisch 

plan). 

Watergang in de prinsenbuurt in Dinteloord wordt ecologisch ingericht. 


Ambitie 

Onkruidbestrijding gebeurt nu nog chemisch. Is 

geen hoge prioriteit om dit te wijzigen. 

Het Natuurbeleidsplan gaat in op het beheer van 

bomen, samen met burgers groen inrichten, inrichten 

van blauw/groene parels. 

Op termijn wil de gemeente ook groene daken stimuleren 

bij particulieren en bedrijven. 

In het wensbeeld van de dorpsontwikkeling van 

Kruisland komt er een groenplan met o.a. een 

dorpsbos met een vijver met vistrappetjes. 


Steenbergen heeft gekozen voor de IJsvogel als ambassadeursoort, na een oproep in de krant om 

op enkele vogelsoorten te stemmen. Het blijkt dat er een IJsvogelspecialist in het dorp woont, die 

aan de basis staat van een mooi vormgegeven boekje en een DVD over de IJsvogel. In het boekje 

komt ook een tekst voor burgers wat zij kunnen doen aan biodiversiteit. Het idee is om boekje en 

DVD in het kerstpakket van de raadsleden te doen en te koop aan te bieden bij het VVV. 


De burgemeester heeft het plan om kinderen van groep 8 te laten tuinieren in het kader van biodiversiteitsjaar 

2010. 

In milieubeleidsprogramma is ook een onderdeel educatie opgenomen. De gemeente wil graag 

samenwerken met Bergen op Zoom, waar de educatie al verder ontwikkeld is. 


In de gemeente zijn geen agrarische of andere natuurverenigingen 

actief. Wel is de burgemeester van 

Steenbergen voorzitter van het IVN-Consulentschap 

Brabant. 

Behoefte aan facilitering – hoe kan de regio/provincie 

helpen 

Subsidies – misschien kan de provincie een handig 

subsidieboekje maken voor biodiversiteit, vergelijkbaar 

met het subsidieboekje over klimaatsubsidies. 

Verder zou een subsidie-adviseur ook een 

goed idee zijn. 

Netwerk – er is behoefte aan een overzicht van contactpersonen biodiversiteit bij de gemeenten. 

Het overzicht zou bijvoorbeeld bij MARB ondergebracht kunnen worden. 


2.15 Werkendam 


Werkendam is van oudsher een no nonsense gemeente. Men is geleidelijk en met behoud van de 

eigen cultuur een omslag gaan maken en duurzaamheid belangrijk gaan vinden. Duurzaamheid is 

inclusief biodiversiteit. Dit komt tot uiting in allerlei beleid en plannen. 

Uitgevoerde plannen: 

Waterplan, (integrale afweging 

duurzaamheid waarin KRW-doelen 

zijn verwerkt en bijna alle biodiversiteitdoelen 

een plek hebben gekregen 

zoals schoon water, andere 

bermen en oevers) in samenwerking 

met Waterschap 2008-2015, 

totale kosten uitvoering € 

3.800.000,- . 

Notitie Duurzame Wijken, (integrale 

afweging duurzaamheid nieuwbouwlocaties). 

Stichting Klimaatlandschap, convenant 

Duurzaam Bouwen met gemeenten en woningbouwcorporaties in Land van Heusden en 

Altena. 

Milieunota 2005-2009, verbreding milieubeleid naar duurzaamheid. 

Compostvatenactie 2005: bijdrage gemeente aan particuliere aanschaf compostvaten, kosten 

€ 3000,-. 

Groen voor rood fonds, waaruit men allerlei compensatieprojecten kan betalen (fietspad met 

bomen). 

Agrarische natuurvereniging Altena Biesbosch heeft een zwaluwwand aangelegd met gemeentegeld 

en ontvangt daar ook schoolklassen. 

Lopende projecten: 

Nulmeting Biodiversiteit met keuze 

ambassadeurssoort. 

Groene Ruige Ruimte/inrichting 

speelplekken in de vijf kernen. 

Natuur Milieu Educatie door VMB en 

Kinderboerderij voor scholen, 2004heden 

€ 2.500,- per jaar budget. 

Beheer Natura 2000 gebieden in 

gemeente. 

Beheer Ecologische Hoofdstructuur. 

Project Noordwaard, Ruimte voor de 

Rivier. 

Herontwikkeling Landgoed Kraaiveld 

Streekeigen gewassen/bomen (onderdeel van Vitaal Altena). Met Agrarische Natuurvereniging. 

Akkerrandenbeheer (met waterschap). 


Weidevogelbescherming/nesten tellen. 

Ooievaarsnest kasteel Dussen. 

Toekomstige plannen: 

Klimaatplan (ontwerp juli 09): 70 stappen op weg naar een meer duurzame gemeente. 

Gemeentelijk Riolerings Plan (okt/nov09) benutten van kansen voor duurzame herinrichting 

riool wanneer die zich voordoen. 

Groen Structuur Plan met maaibeleid, gifvrij onkruidbeheer, inheemse, bij voorkeur ecologisch/biologisch 

geteelde soorten (okt/nov09). 

Aanleggen Ecologische Verbindingszones. 

Vijf nieuwbouwwijken zullen duurzame wijken worden. Het bestemmingsplan gaat in allerlei 

opzichten verder dan tot nu toe. Men gaat alle bewoners een waterton, nestkasten en moskrabbers 

geven en men gaat nadenken over het type bomen dat daar hoort. 

Natuurontwikkeling ijsbaan. VMB Hank heeft een ijsbaan in beheer waar natuurontwikkeling 

gaat plaatsvinden (baggeren, wandelpaden, e.d.). 

In alle belangrijke plannen zijn daarmee biodiversiteitdoelen integraal verwerkt in de plannen. 

Biodiversiteit in het eigen gemeentelijke huis is daardoor vrijwel op orde. Dat werkt door richting 

uitvoering. Een deel van de genoemde plannen is al in uitvoering, een ander deel binnenkort. 

Ambitie 

De gemeente wil beleid baseren op kennis welke soorten extra bescherming nodig hebben: 

welke biodiversiteit zit waar? Daarom is aan bureau Staro opdracht gegeven voor een nulinventarisatie 

van soorten en ecosystemen in de gemeente (loopt). Het SOVON- en Ecologicaonderzoek 

in opdracht van de provincie wordt door Werkendam met veel belangstelling ontvangen. 

Men oppert de gedachte om bijvoorbeeld de top 10 van meest kansrijke soorten in de 

gebiedscommissie in te brengen. 

Werkendam doet veel, maar communiceert dat niet goed genoeg naar eigen zeggen en wil dat 

verbeteren. Er is een betrekkelijk klein budget van € 5.000,- voor NME/Milieucommunicatie + 

60 uur capaciteit. De communicatie is op dit moment sterk gericht op scholen via twee organisaties 

(Kinderboerderij en Vereniging Milieubeheer Hank). Dit kost de gemeente weinig omdat 

deze met vrijwilligers werken. Er kunnen daardoor veel, kleine praktische dingen georganiseerd 

worden zoals excursies, leskisten, een schooltuin. Maar er zou meer gedaan moeten 

worden richting burger bijvoorbeeld op het gemeentehuis, bij de milieustraat en tijdens evenementen 

in de zomer. Tijdens het gesprek komt aan de orde dat de Rabobank gepolst zou 

kunnen worden om steun te verlenen. 


Voor het kiezen van een ambassadeursoort wacht de gemeente 

het onderzoek van Staro af, de nulmeting biodiversiteit. Uit het 

SOVON/Ecologica-onderzoek blijkt dat Werkendam voor veel 

soorten een hoge verantwoordelijkheid heeft; bijvoorbeeld de 

Bever maar men voelt ook wel voor soorten ‘dicht bij huis’ zoals 

de boerenzwaluw en de mus. 

Men zou ook regionaal meerdere soorten tegelijk willen aanpakken. 



Er wordt veel samengewerkt met een aantal grote partners waar de gemeente van nature al mee 

te maken heeft (bbijvoorbeeld buurgemeente Woudrichem, het waterschap, staatsbosbeheer, 

Brabants Landschap) en in regionale samenwerkingsverbanden zoals Vitaal Altena en Wijde Biesbosch. 

Veel biodiversiteitbeleid en projecten moeten in regionaal verband worden opgepakt omdat 

biodiversiteit zich niet stoort aan gemeentegrenzen. 

Ook wordt met kleine, lokale partners samengewerkt, zoals de natuurbeweging, ZLTO, Agrarische 

Natuurvereniging, maar daarin wil Werkendam nog een slag maken. 

Behoefte aan facilitering – hoe kan de regio/provincie helpen? 

Werkendam wil graag steun hebben bij de communicatie en educatie op het gebied van biodiversiteit. 

Men wil het duurzaamheidsdenken op een nuchtere, haalbare manier communiceren. Belangrijk 

is ook om het geld te stoppen in biodiversiteitbehoud en niet in folders. Men denkt bijvoorbeeld 

aan: 

Cafetaria-achtig pakket dat door de provincie wordt voorbereid, waarbij de gemeente er alleen 

nog gemeentespecifieke dingen hoeft in te voegen bijvoorbeeld lespakketten. 

Verzamelcontract voor drukwerk bijvoorbeeld een gezamenlijke krant met mogelijkheid om 

gemeentespecifieke zaken op te nemen. 

Daarnaast denkt Werkendam bij facilitering vooral aan coördinatie bijvoorbeeld in de vorm van 

een digitaal kenniscentrum (naar voorbeeld van de provincie Zeeland met kaarten op 1 website). 

Er is bijvoorbeeld behoefte aan een goed toegankelijk overzicht van best practices. Ook mag de 

bekendheid van subsidieregelingen verbeterd. 

2.16 Woensdrecht 


Woensdrecht is een gemeente met ruim 21.500 inwoners met een groot buitengebied waarin de 

belangen van natuur, landbouw en recreatie op elkaar zijn afgestemd. De gemeente is in ontwikkeling 

en er zijn veel grote projecten die moeten worden uitgevoerd. Enkele voorbeelden zijn de 

laatste fase van de bouw van woonwijk de Hoef, het herstructureren van de Scheldeweg, Aviolanda, 

de aanleg van de Randweg en de bouw van twee grote wooncomplexen met parkeerkelders. 

Activiteiten rond biodiversiteit: 

Aan het grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide worden twee lobben toegevoegd: O.L.V. Ter 

Duinen en Ravenhof. 

Nieuwe landgoederen worden niet in de polder aangelegd, maar tegen natuurgebieden aan, 

zoals de Emmahoeve en de Vijverhoeve. 

Een nieuwe ecologische verbindingszone (welke?) is vastgesteld, maar het waterschap maakt 

pas op de plaats vanwege financiële redenen. 

Voor het gebied De Brabantse Wal zijn vele projecten in 

uitvoering of gepland. Het gaat om natuurontwikkeling, 

omgaan met water, recreatie en cultuurhistorie. 

De Noordpolder-Ossendrecht is een natuurlijke natte 

parel met dotterbloemen en blauwgrasland. 


Heideherstel project in Landduinen moet stuifzand en de gladde slang terugbrengen. 

Samen met het waterleidingbedrijf, de provincie en de Vlaamse overheid wordt gewerkt aan 

de terugdringing van de verdrogingsproblematiek. 

Door de aanleg van de Randweg is 11 hectare natuurcompensatie verplicht, maar de gemeente 

richt 20 hectare in als natte natuurparel als leefgebied voor salamanders. 

In de uitleglocatie De Hoef (390 woningen) is voorzien in een wadi en wordt ook 11 hectare 

natuur gecompenseerd: een natte buffer met Lakenfelders 

als natuurlijke grazers. Wandelroutes zijn uitgezet 

voor de bewoners. 

Ook bij nieuwe gebouwen wordt gedacht aan biodiversiteit 

zoals sedum-daken op de winkel/appartement-complexen 

Suikerpoort en Kerkepad. 

In het buitengebied wordt al drie jaar ecologisch gemaaid 

om de bermen te verschralen. Bevalt goed. 

In Putte is de beschoeiing van de vijver omgebouwd 

tot natuurlijke oever. 

Alle retenties hebben natuurvriendelijke oevers. 

Met agrariërs wordt heel goed samengewerkt. Boerderijcampings worden gestimuleerd, ook 

vanuit oogpunt van natuurbeleving bij de jeugd. Subsidie voor groenblauwe diensten van boeren 

zoals onderhoud hakhoutwallen, verwilderde bospercelen, landschapselementen, dijken 

beplanten. 

Ambitie 

Berging van het kwelwater uit de Brabantse Wal, dat nu te snel naar de Schelde wordt afgevoerd. 

Leidt tot betere natuur (Kreekbekken in Zeeland) en tot minder watergebruik agrariërs. 

Bij nieuwe bedrijventerreinen of te revitaliseren terreinen (De Kooi) wordt gekeken naar mogelijk 

ecologische inpassing en inrichting. 

Voor het toekomstig bedrijventerrein Aviolanda is een uitgebreide dialoog geweest (Mutual 

Gains Approach) om economische en natuurbelangen zoveel 

mogelijk met elkaar te verbinden. Concrete projecten die 

hier het gevolg van zijn, zijn: herstel beekdal, vernatten 

vennen, oversteekplaatsen voor groot wild en het ecoduct 

Mattemburg. 


Woensdrecht heeft, samen met de natuuren milieuvereniging, 

gekozen voor de egel als ambassadeursoort. Een gewone herkenbare soort, die helaas achteruit 

gaat. Namiro heeft ook gierzwaluwkasten verspreid, waarvoor de gemeente een bijdrage heeft 

geleverd. 


Bij ieder project hoort ook een communicatiespoor. 

Iedere 14 dagen wordt een project in de Woensdrechtse Bode 

belicht. 

Promotie streekproducten met ZLTO, zoals keurmerk Brabantse 

Wal Asperges. 


Natuuredcatiecentrum De Vroente heeft jaarlijks 1 miljoen bezoekers. Is ook bezoekerscentrum 

voor het Grenspark. Staat net over de grens. 

Veel schoolkinderen uit Vlaanderen komen per bus de Brabantse Wal bezoeken. 

Natuurorganisaties (SBB, Natuurmonumenten, De Vroente) organiseren allerlei projecten en 

excursies voor scholen. 

Jaarlijks is er een Brabantse Wal dag waar vele organisaties aan mee werken. 


Namiro organiseert wandelingen, excursies, lezingen en dia-avonden. De “boswerkgroep” 

onderhoudt het Kooibos. Daarnaast zet Namiro zich in voor de natuur in West-Brabant, vooral 

in relatie tot ruimtelijke ordening. 

Er zijn vele (natuur)organisaties actief op de Brabantse Wal en in het grenspark. 

Iedere donderdag is er ‘Streekhuis’ in het gemeentehuis van Woensdrecht. Alle organisaties 

van de gebiedscommissie Brabantse Wal (gebiedsmakelaars, DLG, vier gemeenten etc.) zijn 

er dan aan het werk. Loopt nu anderhalf jaar vanuit de behoefte aan directe communicatie. 

Bevalt goed. 


Monitoring – in de natura 2000 gebieden wordt intensief gemonitord, maar en de gemeentelijke 

gebieden nog niet. Het is wel de opzet, maar hulp van de provincie zou welkom zijn. 

2.17 Woudrichem 


De gemeente Woudrichem bestaat uit een mooi geconserveerd 

middeleeuws vestingstadje en negen kernen. Het is 

landelijk gelegen in het groene waterrijke Land van Heusden 

en Altena. Er wonen ruim 14.000 mensen. Woudrichem 

vormt met de gemeenten Werkendam en Aalburg het land 

van Altena. Er wordt samengewerkt in projecten Wijde 

Biesbosch en Vitaal Altena. 


In het Landschapsbeleidsplan Land van Heusden en Altena is veel aandacht voor een ecologische 

inrichting en beheer. 

In het waterplan is veel aandacht voor ecologische inrichting van watergangen en oevers, 

zoals de ecologische verbindingszone aan de Vlinderslag in Almkerk (foto). Verder wordt in elke 

kern het regenwater afgekoppeld en het aantal overstorten verminderd. 

Gierzwaluwwand in het dijktalud bij Woudrichem 

(foto). 

Het maaien van bermen gebeurt op ecologische wijze, 

waar dat verkeerskundig mogelijk is. 


Samen met agrarische natuurvereniging stimuleert de gemeente bloemrijke akkerranden. De 

compensatieregeling van de provincie heeft daarbij stimulerend gewerkt. Na afloop van de regeling 

is wel een teruggang merkbaar. 

Fort Giessen is als vleermuisreservaat aangewezen. 

Er zijn drie concrete initiatieven voor landgoederen. In het ontwerp en bestemmingsplan voor 

Kraaiveld bijvoorbeeld is veel aandacht voor een robuuste groenstructuur. 

Compostvaten- en biocom-actie. 

Ambitie 

Wijde Biesbosch en Vitaal Altena bieden een ruim kader voor biodiversiteit. 

Vraag van de gemeente: voor de ecologische verbindingszones is veel aandacht en geld – 

zouden deze niet iets smaller of kleiner kunnen, zodat het vrijkomende budget kan worden 

gebruikt voor andere fijnmazige structuren? 


Er is nog niet gekozen voor een ambassadeurssoort. Mogelijk zou de vleermuis een goede kandidaat 

zijn. Ook de zalm komt in aanmerking: in het gemeentewapen staan twee zalmen, vroeger 

werd er veel op zalm gevist en het geeft een mooi streven aan: de zalm weer terug in de 

Waal/Boven Merwede. 

Promotie, communicatie, NME (natuuren milieu-educatie) 

De stichting SPRING organiseert een NME-project voor de basisscholen van de gemeente. De 

meeste scholen doen mee. De bedoeling is dat elke school een eigen ambassadeursoort kiest 

en daar les over krijgt van een deskundige. Daarnaast zullen de kinderen bijvoorbeeld zelf 

maatregelen nemen (met behulp van een hovenier) in de schooltuin of directe omgeving en 

deze onderhouden en verslag doen. Onderhoudstaak wordt aan het eind doorgegeven aan de 

volgende klas. 

Er is een lespakket over het landschap rond Loevestein, waar vijf of zes scholen per jaar naar 

toe gaan. 


ZLTO is actief in het stimuleren van akkerranden. 

De Agrarische Natuurvereniging Altena-Biesbosch verricht onder andere op tal van plekken 

groenblauwe diensten. 

De Natuurbeschermingsvereniging Altenatuur 

organiseert lezingen, excursies en activiteiten als 

wilgenknotten. Onderhoudt ook een oeverzwaluwwand 

bij Woudrichem (foto). 

De gebiedscommissie Wijde Biesbosch bestaat uit 

alle belangrijke partijen die actief zijn in het buitengebied: 

gemeenten, provincie, waterschap, 

ZLTO en groene organisaties. De gebiedscommissie 

voert het gebiedsplan Wijde Biesbosch uit, dat 

erop gericht is het buitengebied te ontwikkelen. 

Veel maatregelen uit het gebiedsplan bevorderen de biodiversiteit. 


Met steun van de provincie Noord-Brabant en de gebiedscommissie Wijde Biesbosch, hebben 

de gemeenten Aalburg, Werkendam, Woudrichem en het waterschap Rivierenland in 2007 het 

initiatief genomen tot de Samenwerking Vitaal Altena. Het doel is om de samenwerking te bevorderen 

van alle partijen die actief zijn in het landelijk gebied van het Land van Heusden en 

Altena en om projecten te stimuleren en uit te voeren zodat het landschap aantrekkelijker 

wordt voor bewoners en bezoekers van het Land van Heusden en Altena. 

Stichting Spring organiseert, verzorgt en ontwikkelt projecten met als speerpunten natuur, 

milieu en gezondheid voor kinderen in een georganiseerde omgeving. De stichting wil kinderen 

bewust maken van hun natuurlijke omgeving en laat kinderen zien dat er kansen zijn om 

die te verbeteren. 


Monitoring van effecten van biodiversiteitsbeleid is behulpzaam. Prettig om iets meetbaars te 

hebben. 

2.18 Zundert 


Korte impressie: Zundert is een agrarische gemeente, met veel boomteelt en (zacht)fruitteelt. 

Zundert heeft een groot en groen buitengebied (ongeveer 120 km 2 ), vijf natuurgebieden en vijf 

kernen (met ongeveer 21.000 inwoners in totaal). 

Een belangrijk aspect van de biodiversiteit-aanpak van Zundert is Natuur en Milieu Educatie 

(NME). Het Vogelrevalidatiecentrum Zundert (VRC) speelt hierbij de belangrijkste rol: zij verzorgen 

al jaren educatie voor scholen. Onlangs is het project “Biodiversiteit geeft je leven kleur” gestart, 

waarbij de lokale biodiversiteit centraal staat. Dit project is ontwikkelt voor de groepen 5 en 

6 voor de MARB gemeenten. Er worden diverse thema’s opgepakt bijvoorbeeld vlinders, vogels en 

erfbeplanting. Een ander project was ‘de natuur door de ogen van Vincent van Gogh’, waarbij het 

landschap (Zundert is de geboortegrond van Van Gogh) werd geschilderd door de kinderen. 

Verder speelt biodiversiteit een rol in: 

Vijf natuurgebieden die in de gemeente Zundert liggen. Natuur heeft hier standaard prioriteit. 

De reconstructie: de gemeente onderhandeld met o.a. boomkwekers over bijvoorbeeld het 

beheer van beekdalen. Deze onderhandelingen vinden op vrijwillige basis plaats. Grondruil is 

een belangrijk middel dat wordt ingezet om biodiversiteitdoelen te realiseren. 

EVZ: Zundert heeft (in samenwerking met het waterschap en de provincie) een grote taak bij 

de realisering en het beheer van de natte ecologische verbindingszones (beekdalen, oude turfvaarten, 

etc.). 

Groenaanleg: het gebruik van biologische geteelde planten. Deze zijn sterker en hebben minder 

onderhoud nodig dan standaard planten. 

Landgoederen (in combinatie met recreatie): bijvoorbeeld Oude Buisse Heide met Huize Angora, 

met de theekoepel van dichteres Henriëtte Holst. 

Convenant erfbeplanting (in samenwerking met ZLTO): verfraaiing van het buitengebied door 

aanplant van inheemse planten. Als inheemse beplanting wordt gepland rondom het erf, dan 

mag deze zonder kapvergunning weer worden verwijderd. 



Zundert ontwikkelt zich van een agrarische gemeente naar een agrarische gemeente met 

ruimte voor toerisme en recreatie en andere ontwikkelingen: Zundert wil zich breder profileren. 

Diverse agrarische ondernemers zijn al bezig met verbreding of hebben plannen om te 

verbreden bijvoorbeeld met een camping, ijssalon of bed & breakfast. De gemeente wil bijvoorbeeld 

fietsroutes verder ontwikkelen. De verbreding biedt dus kansen om biodiversiteit 

een belangrijkere plek te geven en functies te combineren. 

Zundert ontwikkelt (nog) geen apart biodiversiteit-programma of een ‘label’/toets biodiversiteit. 

Biodiversiteit krijgt – vanzelfsprekend – een plek in projecten (beheer, ontwikkelingen in 

het buitengebied). Deze vanzelfsprekendheid betekent echter ook dat het goed is om regelmatig, 

bewust, stil te staan bij de kansen van biodiversiteit: er moet meer expliciete aandacht 

zijn voor biodiversiteit binnen de eigen organisatie. 

De vijf natuurgebieden in Zundert krijgen geen extra aandacht wat betreft biodiversiteit. Juist 

in de andere (buiten)gebieden wil de gemeente biodiversiteit extra aandacht geven; biodiversiteit 

moet wel aansluiten bij het bestaande gebruik (bijvoorbeeld rekening houden met belangen 

van de boomteelt). Daarnaast ligt de prioriteit bij toerisme, met aandacht voor het diverse 

landschap. 

Zundert wil haar ‘kartrekkers’-rol op het gebied van NME verder ontwikkelen. 

Zundert zou de NME breder uit willen zetten. Nu zijn kinderen de belangrijkste doelgroep. Bij 

meer financiële middelen kan Zundert zich ook direct richten op volwassenen bijvoorbeeld op 

agrariërs, om biodiversiteit verder te promoten. 

Daarnaast spelen andere ideeën om biodiversiteit een grotere rol te geven, via: 

Akkerranden-, erfranden-, en maaibeheer – bijvoorbeeld door aanplanten van bloemen die 

bijen aantrekken: deze bijen hebben (volgens economische) waarde voor de teelt van 

zacht fruit. 

Centrumplan: naast aanleg van groene plekken, de mogelijkheden voor aanleg van groene 

daken onderzoeken. 

Nieuw bedrijventerrein: ruimte aan groen geven. 


Zundert wil op korte termijn een ambassadeurssoort kiezen in samenwerking met het VRC bijvoorbeeld 

via een verkiezing. De geleverde informatie over kansrijke soorten en verspreiding levert 

een belangrijke bijdrage aan deze keuze. De kerkuil is bijvoorbeeld kansrijk in de gemeente 

Zundert, het is een aantrekkelijk dier en levert ideeën voor projecten (zoals het plaatsen van 

nestkasten). Bovendien vervult de kerkuil een nuttige rol in agrarisch gebied door het vangen van 

muizen. De kerkuil is dus een grote kanshebber. 


Zundert heeft met het VRC een sterke NME, met een eigen centrum. NME projecten worden ook 

aangeboden aan andere gemeenten, met speciale aandacht voor agrarische gemeenten (bijvoorbeeld 

projecten over erfbeplanting). De doelgroep van NME zijn schoolkinderen, maar via de kinderen 

worden ook (groot)ouders betrokken. 



Belangrijke samenwerking: 

Zundert heeft goede contacten en werkt samen met ZLTO en TreePort Zundert (vereniging, 

cluster boomkwekerij). Beide organisaties zoeken kansen om zich te onderscheiden op het 

gebied van duurzaamheid. 

Vogelrevitaliseringscentrum (VRC) = NME. 

Burgerinitiatieven vanuit wijken bijvoorbeeld: een groep bewoners heeft gevraagd naar groen 

in de straat. Bewoners willen bomen, maar dan wel bomen die geen overlast mogen bezorgen 

(dus niet fruitdragend). 


Zundert maakt gebruik van diverse subsidies (zoals Leader+ en voor NME), maar het aanvragen 

van subsidies blijft heel lastig; door de grote inspanning die het aanvragen kost, levert de 

subsidie soms (te) weinig op. Met name het vinden van de juiste subsidie is lastig, vanwege 

verschillende benamingen voor dezelfde onderwerpen. Hier ligt dus een verbeterpunt voor de 

provincie. 

Zundert vindt uitwisseling van projectervaringen tussen gemeenten belangrijk bijvoorbeeld via 

een ambtelijke werkgroep. 

2.19 Tholen 




Regentonnen-project: inwoners konden tegen sterk gereduceerd tarief regentonnen kopen om 

water op te vangen voor hun tuin (afgerond; budget is per 2005 vervallen). 

Boeren krijgen subsidie wanneer zij hun akkerranden inzaaien met een divers mengsel van 

bloemen en planten. Dit zorgt niet alleen voor kleurrijke akkerranden, maar ook voor een 

nieuwe invulling van akkerranden die anders 'bloot' lagen (afgerond?). 

Groenstructuurplannen (2005): voor iedere kern van de gemeente is een plan opgesteld, met 

een zonering van inrichting en beheer van de openbare ruimte. Door toepassing van landschappelijk 

groen en extensiever beheer in randzones ontstaan kansen voor natuur en biodiversiteit. 

Daarnaast biedt elk plan verbetervoorstellen, zoals het aanbrengen van groenzones 

op diverse randen langs kernen (met ecologische waarden en mogelijkheden voor uitloopgebied). 

Dorpsbossen: elk dorp heeft zijn eigen dorpsbos gekregen. Dit vormde vaak onderdeel van 

het ruilverkavelingsproject. De ruilverkaveling is in 2007 geëindigd. Het laatste dorpsbos is 

toen in Oud-Vossemeer aangeplant (Boomfeestdag 2007). Alle dorpsbossen zijn vervolgens in 

beheer overgegaan naar de gemeente. 

Voor alle nieuwe beplanting wordt streekeigen beplanting gekozen. Dit om het Thoolse landschap 

te behouden danwel terug te brengen naar hoe het was. 

De gemeente heeft vanuit het stedelijk waterplan op steeds meer locaties natuurvriendelijke 

oevers aangelegd. Het hoofddoel is een goed waterbeheer, maar ook de groene kant (natuur) 

is belangrijk. 



Gemeente Tholen heeft (nog) geen voornemens om nieuwe, specifieke, biodiversiteitprojecten 

op te starten - behalve het traject van het kiezen en promoten van ambassadeurssoorten. 

De aanpak van Tholen is om biodiversiteit aandacht te geven in bestaande projecten. 

Biodiversiteit krijgt bijvoorbeeld een plek in het stedelijke waterplan. Dit plan heeft een brede 

insteek: naast waterkwantiteit, wordt gewerkt aan ecologische kwaliteit en de waarde van de 

leefomgeving (bijvoorbeeld natuurvriendelijke oevers). Tholen ziet ook binnen dit plan ruimte 

voor de promotie van de toekomstige ambassadeurssoorten bijvoorbeeld door langs een pad 

langs een waterloop informatie te geven over een soort. 

Verder ziet Tholen voor zichzelf een ‘scharnierfunctie’ weggelegd, waarbij zij initiatieven uit 

West-Brabant kan koppelen aan initiatieven in Zeeland. 


Tholen gaat aan de slag met het kiezen en gebruiken van een ambassadeurssoort en wil dit met 

andere organisaties aanpakken. Ze heeft een start gemaakt met onder andere het waterschap, 

staatsbosbeheer en natuurverenigingen. Het plan is om een verkiezing te organiseren, waarbij 

burgers uiteindelijk drie soorten kiezen uit een langere lijst met dieren bijvoorbeeld via de website 

van de gemeente. Tholen wil met drie soorten aan de slag: met drie soorten kunnen meer NME 

projecten worden uitgevoerd dan met één soort. De soorten die nu als opties worden genoemd 

zijn ‘tastbare’ soorten, gericht op de doelgroep kinderen, zoals de mus, vleermuis en zwaluw. 

Voorstel is om de ambassadeurssoorten niet alleen te kiezen op tastbaarheid voor kinderen, maar 

om ook aan te sluiten bij ecologische criteria. Hierdoor kan het communicatietraject van de ambassadeurssoorten 

ook beter aansluiten bij beleidsprojecten, waarbij ecologische eisen uitgangspunten 

zijn. Voor de EHS zijn bijvoorbeeld soorten en soortengroepen benoemd. Bij de uitvoering 

van beleid bijvoorbeeld bij de start van de aanleg van een verbindingszone, kan dan een schoolklas 

worden uitgenodigd. Het kiezen van drie soorten biedt ook de mogelijkheid om te kiezen voor 

drie soorten die in verschillende leefgebieden voorkomen bijvoorbeeld een soort die vooral voortkomt 

in de dorpen, een in natte natuur en een in droge natuurgebieden. 


Tholen heeft in 2008 een beleidsplan voor NME vastgesteld. Hierbij is ook een commissie aan de 

slag gegaan die bestaat uit ‘aanbieders’ en ‘afnemers’. Aanbieders en afnemers komen uit een 

brede groep van organisaties, om zo een breed publiek te betrekken en bereiken: IVN, natuurverenigingen, 

basisscholen, bedrijven en bibliotheek. 


Kennis wordt momenteel vooral gezocht en gevonden, binnen het bestaande netwerk van organisaties 

en werkgroepen. Tholen werkt ook veel samen met andere gemeenten (bijvoorbeeld op het 

gebied van milieu met de vereniging voor Zeeuwse gemeenten). Tholen heeft daarom geen behoefte 

aan nieuwe praktijkkringen op bestuurlijk of ambtelijk niveau. Biodiversiteit kan een 

agendapunt worden binnen bestaande overleggen. 



Er is behoefte aan een goed monitoringssysteem, waarmee inzichtelijk wordt voor de gemeente 

en voor burgers wat er is gebeurd en verbeterd op het gebied van biodiversiteit. 

Tholen heeft behoefte aan praktisch-toegankelijk, gratis/betaalbare en betrouwbare informatie 

bijvoorbeeld over verspreiding van soorten (tellingen) 1 : een goed informatiemanagementsysteem 

die diverse informatiebronnen bundelt. 

Tholen erkent dat subsidies wat kunnen opleveren, maar maakt er op dit moment nauwelijks 

gebruik van omdat subsidies zeer ontoegankelijk zijn. 

1 Voor de gemeente Tholen was geen informatie-pakket beschikbaar met gegevens van Sovon & Ecologica, over ver- 

spreiding en kansrijke soorten. 


Bijlage 1 – Overzicht gesprekken 

Gemeente 

Etten-Leur 

Datum Gesprekspartners 

28 april Wethouder dhr. J.P. Schouw 

Mw. L. Snepvangers 

Moerdijk 6 mei Wethouder mw. W.J.M. Vissers 

Mw. K. van den Ouweland 

Mw. C. Dekkers 

Geertruidenberg 7 mei Wethouder mw. L.C. Laurijssen 

Dhr. A. van der Linden 

Mw. L. van der Ende 

Baarle-Nassau 7 mei Wethouder dhr. K. Kerremans 

Drimmelen 

Aalburg 

Dhr. T. v.d. Wijngaard 

Dhr. M. Kap 

11 mei Wethouder mw. M. Vos-Kroeze 

Mw. Y. de Nijs 

Dhr. Mandemakers 

Dhr. Godschalk 

Mw. Hartman 

13 mei Wethouder mevrouw C.J. Lijmbach 

Dhr E. Knoop, 

Dhr. C. Braam 

Mw. A. Barel 

Halderberge 13 mei Wethouder dhr. J.M. Brans 

Werkendam 

Mw. A. Niemantsverdriet 

Dhr. G. Kroes 

14 mei Wethouder dhr. J.J. Luteijn 

Dhr. K. Lemmens 

Tholen 15 mei Wethouder C. van Dis 

Mw. Lizette de Hond 

Dhr. Joost Krijger 

Dhr. Erik Leemreijze 

Roosendaal 18 mei Wethouder dhr Adriaansen 

Dhr. S. Oerlemans 

Mw. L. Koekkoek 

Rucphen 18 mei Wethouder dhr. Van den Kieboom 

Dhr. A. Schrauwen 

Dhr. R. Frantzen 

Dhr. A. Dirks 

Breda 19 mei Wethouder de heer W. Willems 

Dhr. M. Okhuijsen 

Mw. S. Mante 

Dhr. J. Stoutjesdijk 

Dhr. H. Koeslag 


Gemeente 

Datum Gesprekspartners 

Zundert 25 mei Wethouder dhr. C. Meulman 

Mw. L. vd Korput 

Steenbergen 26 mei Wethouder mw. W.A.M. Baartmans 

Dhr. Q. Cuppens 

Alphen-Chaam 8 juni Wethouder dhr. A.L.J. Braspenning 

Mw K. van den Akker 

Dhr. M. Schuurmans 

Bergen op Zoom 9 juni Dhr. R. Deliën 

Dhr. J. Leenknecht 

Dhr. M.J.C.M. Arts 

Woudrichem 17 juni Wethouder dhr. B. de Peuter 

Dhr. B. ter Keurs 

Woensdrecht 24 juni Wethouder dhr. P. Meeuwisse 

Dhr. S. Willemsen 

Dhr. M. de Bruijn 

Oosterhout 8 juli Wethouder dhr. J.W.A. Boers 

Dhr. R.Tuin 


Bijlage 2 – Memo: Bevindingen en suggesties voor vervolg 

Dit memo heeft NovioConsult op 26 mei 2009 meegestuurd met de conceptrapportage naar de 

stuurgroep Duurzame Ontwikkeling West-Brabant voor de bijeenkomst van 4 juni. De bevindingen 

en suggesties waren gebaseerd op de gesprekken met de eerste 13 van de 19 gemeenten. Na de 

laatste gesprekken en reacties is het memo geactualiseerd. 

1 - Inleiding 

Gemeenten spelen een belangrijke rol bij het realiseren van de Europese Countdown 2010doelstelling. 

In december 2008 hebben de West-Brabantse gemeenten en de Zeeuwse gemeente 

Tholen de Countdown-verklaring ondertekend. 

In opdracht van de provincie Noord-Brabant is door NovioConsult in april-juli 2009 een quick scan 

biodiversiteit West-Brabant en Tholen uitgevoerd. 

Het doel van deze quick scan is het snel, overzichtelijk en herkenbaar per gemeente in beeld 

brengen van lopende, geplande en mogelijke nieuwe initiatieven en projecten die relevant zijn 

voor biodiversiteit. De quick scan staat niet op zichzelf. Het resultaat moet bruikbaar zijn voor de 

volgende doelen: inspiratie voor het onderlinge gesprek tussen gemeenten, communicatie met de 

burger, besluitvorming over vervolgstappen in de gemeente (offerte, pag. 2). 

Het primaire resultaat van de quick scan is een beeld van de uitgevoerde, lopende en geplande 

activiteiten en projecten per gemeente. Dit beeld is tijdens de gesprekken met de gemeenten 

doorgesproken. Daarbij is ook ingegaan op de volgende onderwerpen: 

ambitie van de gemeente en mogelijkheden/suggesties voor nieuwe initiatieven; 

promotie/communicatie en NME; 

infrastructuur, samenwerking en kennis; 

behoefte aan facilitering/ondersteuning; 

ambassadeursoort en het gebruik van de resultaten van het SOVON- en Ecologica-onderzoek 

in opdracht van de provincie. Dit is het onderzoek dat per gemeente heeft uitgezocht welke 

bedreigde soorten specifiek in die gemeente kansen bieden. Bij de gesprekken zijn de (concept)resultaten 

hiervan uitgedeeld. 

In het hoofdrapport zijn de rapportages per gemeente opgenomen. Daarmee geeft de quick scan 

een globaal inzicht in waar de gemeenten staan met betrekking tot biodiversiteit gebaseerd op 

hun eigen waarneming en rapportage aan de onderzoekers 2 . 

In dit memo staan de belangrijkste ‘overkoepelende’ indrukken en bevindingen en worden suggesties 

voor het vervolgproces gedaan. De resultaten zoals weergegeven in dit memo en het conceptrapport 

zijn tevens op 4 juni gepresenteerd in de stuurgroep DUO. 

2 Gemeenten zijn hiermee zeer verschillend omgegaan. Sommige gemeenten gaven uitgebreide info, andere beknopte 

selecties. Sommige vooral een abstracte schets, andere concrete overzichten. 


Die presentatie heeft vooral tot doel gehad de onderlinge discussie en uitwisseling te bevorderen 

en de voortgang van het lokale en regionale proces te stimuleren. 

2 - De belangrijkste indrukken 

Voor biodiversiteit relevante gemeentelijke activiteiten, initiatieven en projecten worden in de 

meeste gemeenten niet expliciet gelabeld onder het etiket ‘biodiversiteit’. Biodiversiteit lift 

meestal mee bij beleid, planontwikkeling en uitvoering van reguliere gemeentelijke taken en/of 

als onderdeel van het gemeentelijk duurzaamheidsbeleid. Geen enkele gemeente heeft een expliciet, 

integraal biodiversiteitbeleid. Ook overweegt vrijwel geen enkele gemeente een integraal, 

schriftelijk biodiversiteitbeleid en/of actieplan te formuleren 3 . Dat wil echter niet zeggen dat gemeenten 

niet al heel veel doen. Dat beeld wisselt sterk per gemeente. 

Meeliften (met andere woorden: integratie van biodiversiteit in beleid, planvorming, uitvoering en 

communicatie onder andere titels) is een moeilijk grijpbaar proces dat sterk afhankelijk is van de 

politiek-bestuurlijke prioriteiten, de ervaring, kennis en kunde van de ambtenaren en/of van de 

externe netwerken waarin gemeentelijk beleid, plannen etc. tot stand komen. “We nemen het 

zeker mee maar we dienen biodiversiteit vanzelfsprekend ook af te wegen tegen andere belangen” 

is een veel gehoorde uitspraak. Wat een gemeente doet aan biodiversiteit is daardoor niet altijd 

eenvoudig zichtbaar, ook als de gemeente veel aandacht aan biodiversiteit geeft of zoals Halderberge 

het formuleert, behoorlijk sensitief is voor biodiversiteit. Als gevolg daarvan is het moeilijk 

het ‘biodiversiteitbeleid’ van een gemeente – en hoe substantieel dat beleid is - in zijn samenhang 

te bezien en op resultaten te beoordelen, ook voor de gemeenten zelf. 

Een indruk van de gemeentelijke inzet kan wel worden verkregen uit het aantal bouwstenen en 

initiatieven/projecten dat gemeenten noemen. De indruk daaruit is dat alle gemeenten biodiversiteitinitiatieven 

en –projecten nemen en vaak meer (soms veel meer) dan bij aanvang van de quick 

scan werd verwacht en de gemeenten zichzelf soms bewust waren. Wel zijn er grote onderlinge 

verschillen tussen de gemeenten, zowel in: 

de aanpak/benadering van biodiversiteit; 

het ‘activiteitenniveau’ in de gemeente c.q. ván de gemeente; 

de ervaring en expertise die gemeenten op dit gebied hebben of eenvoudig tot hun beschikking 

kunnen krijgen bijvoorbeeld via de netwerken waarin zij opereren. 

Het resultaat van deze verschillen is dat elke gemeente weer anders is. Het is daardoor lastig hier 

ordening in aan te brengen. Hieronder wordt niettemin een poging gedaan. 

Koplopers en relatieve koplopers 

In een redelijk deel van de gemeenten is biodiversiteit al lange of kortere tijd onderdeel van het 

duurzaamheidsbeleid. Biodiversiteit wordt in deze gemeenten meegenomen in beleid, planvorming 

en uitvoering op een breed terrein (o.a. landschapsontwikkelingsplan, (inheemse) bomenbeleid, 

3 

Alleen Etten-Leur geeft aan naar een integrale, meer programmatische benadering van biodiversiteit te streven 

bijvoorbeeld als onderdeel van de Milieuvisie die men opstelt. Moerdijk geeft aan behoefte te hebben aan 

een praktisch plan onder de titel Biodiversiteit, zonder dat dit het meeliften van biodiversiteit in beleid en NME 

vervangt. 


milieubeleid, groenbeheer, water- en rioleringsplannen, ecologische verbindingen binnen en buiten 

de EHS, recreatie/spelen, groenblauw stimuleringskader, etc.). Enkele gemeenten hebben hiermee 

reeds 10 tot 15 jaar ervaring. Gemeenten als Oosterhout, Woensdrecht, Woudrichem, Bergen op 

Zoom, Breda, Etten-Leur, Roosendaal en Werkendam zijn hier ver mee. Deze gemeenten zien over 

het algemeen geen of een beperkte noodzaak en ruimte tot verdere verbetering van hun aanpak, 

het komt vooral aan op uitvoering van de plannen die er liggen. 

De ondertekening van de Countdown 2010-verklaring vormt voor deze gemeenten het sluitstuk 

van een proces waarmee zij al ver gevorderd zijn (soms inclusief de monitoring) of een aanleiding 

om via monitoring inzicht te gaan krijgen of het duurzaamheidsbeleid ook biodiversiteitresultaten 

(soortenrijkdom en trends) laat zien. 

Peloton 

Het merendeel van de gemeenten is nog niet zover als hierboven beschreven. Dat wil niet zeggen 

dat deze gemeenten weinig doen. De aanpak is echter vaak meer ad-hoc, op projectbasis, afhankelijk 

van de inbreng van netwerkpartijen of lokale partners etc. In een niet onbelangrijk deel van 

deze gemeenten is natuuren milieueducatie/communicatie – vaak in samenwerking met lokale 

partners - een belangrijk startpunt om de aandacht voor biodiversiteit te vergroten. Daarnaast zijn 

milieu(beleid), groen(beheer), water(schap) en gebiedscommissie belangrijke aangrijpingspunten 

die mogelijkheden bieden om samen aan biodiversiteit te werken. 

De ondertekening van de Countdown 2010-verklaring is voor deze gemeenten aanleiding om hun 

biodiversiteitsaanpak te versterken. Een deel van deze gemeenten geeft aan daartoe ook kansen 

te zien maar daarbij sterk belemmerd te worden door beperkingen op het vlak van financiën, capaciteit 

en/of expertise. 

Tot zover het algemene beeld. Hieronder worden bevindingen ten aanzien van specifieke thema’s 

opgesomd. 

Mogelijke nieuwe initiatieven 

De quick scan en het gevoerde gesprek hebben enkele gemeenten op nieuwe ideeën gebracht. We 

noemen er een aantal: 

bekijken van de mogelijkheden voor groene daken; 

gebruiken van geveltuinen in verband met verkeersveiligheid (‘natuurlijk sturen’); 

het gebruiken van een top 5 of top 10 van kansrijke soorten in de planontwikkeling en communicatie; 

het koppelen van soorten aan plannen – vergelijk het plan Ooievaar in de provincie Gelderland, 

gericht op natuurontwikkeling in de uiterwaarden (ooijen); 

ideeën om met andere partners binnen de gemeente aan biodiversiteit te gaan werken (IVN, 

banken, serviceclubs e.d.); 

de mogelijkheid om ook op bedrijventerreinen aan biodiversiteit te werken. 

Promotie/communicatie en NME 

Voor relatief veel gemeenten ligt de prioriteit bij communicatie en bewustwording van biodiversiteit 

om de zichtbaarheid van biodiversiteit te vergroten en het draagvlak te bevorderen. 

Daarna verbreden en verdiepen. Voor veel van deze gemeenten vormt Countdown 2010 en de 

ambassadeursoort een goede mogelijkheid om bij aan te haken. 


Alle gemeenten doen aan biodiversiteitcommunicatie/NME, maar de mogelijkheden en middelen 

lopen zeer sterk uiteen. In enkele gemeenten – bijvoorbeeld Roosendaal, Bergen op Zoom, 

Breda, Oosterhout – is een professioneel Milieu-Educatie-Centrum met een substantieel budget. 

Ook Zundert heeft een actief centrum dat NME verzorgt, met extra aandacht voor agrarische 

onderwerpen zoals erfbeplanting. In andere gemeenten is een zeer beperkt aantal uren 

en een klein budget beschikbaar. Door samenwerking met IVN en lokale natuuren milieuverenigingen 

kan vaak toch nog vrij veel gedaan worden. Wel is NME in veel gemeenten vrijwel 

hoofdzakelijk gericht op scholen (en dus niet op burgers). 

Het NMEerpunt is een kenniscentrum op het gebied van Natuur- en Milieueducatie (NME) en is 

ondergebracht bij het team communicatie van de RMD. Het NMEerpunt is een samenwerkingsovereenkomst 

van de gemeenten Bergen op Zoom, Halderberge, Moerdijk, Roosendaal, 

Rucphen en Woensdrecht. Het NMEerpunt verzorgt voor deze gemeenten diverse NMEactiviteiten 

en –projecten. 

Inkoop van het professionele aanbod van grotere gemeenten is in de beleving van veel kleine 

gemeenten te duur. 

Infrastructuur, samenwerking en kennis 

Het algemene beeld is dat gemeenten werken aan biodiversiteit in samenwerking met lokale partijen 

(IVN, Agrarische natuurverenigingen, Vogel-, natuuren milieuverenigingen) en in professionele 

netwerken (gebiedscommissies, waterschap, e.d.). Vrij veel gemeenten geven aan dat het in 

de eigen organisatie soms nog wel schort aan kennis en expertise. 

Geopperd worden: 

versterking van de samenwerking met lokale partijen; 

onderzoeken van de mogelijkheden tot samenwerking met buurgemeenten, al dan niet in 

gebiedscommissies bijvoorbeeld door samen te werken aan een top 10 van kansrijke soorten; 

onderzoeken samenwerking met ondernemersverenigingen, serviceclubs, scholen en banken 

(bijvoorbeeld lokale Rabobank) bij lokale initiatieven. 

Ambassadeursoort en het gebruik van de resultaten van het SOVON- en Ecologicaonderzoek 

in opdracht van de provincie. 

Een deel van de gemeenten heeft al een ambassadeursoort, de andere gemeenten spreekt het 

idee aan. Ambassadeursoorten bieden veel mogelijkheden voor planontwikkeling en communicatie. 

De ambassadeursoort kan door z’n aaibaarheid goede promotie maken voor biodiversiteit en 

zodoende ook duurzame ontwikkeling wat tastbaarder maken. In Den Bosch bijvoorbeeld 

heeft men een stempel/logo ontwikkeld van de bever, die op de voorkanten wordt gedrukt van 

plannen die de soortenrijkdom vergroten. 

De uitkomsten van het soorten-onderzoek van SOVON/Ecologica worden met veel belangstelling 

bekeken, vooral omdat biodiversiteit hiermee concreet gemaakt wordt. De onderzoeken 

bieden diverse mogelijkheden om vervolgstappen aan te koppelen. 


Behoefte aan facilitering/ondersteuning 

Een redelijk groot deel van de gemeenten geeft aan knelpunten te zien op het gebied van capaciteit, 

financiën 4 en kennis. Tegelijk geven veel gemeenten aan dat ook zonder geld nog veel mogelijk 

is. Er worden diverse concrete ondersteuningsbehoeften geuit door gemeenten, maar slechts 

een enkele keer noemen meerdere gemeenten dezelfde behoefte. Ook worden behoeften die de 

ene gemeente oppert, door andere gemeenten uitdrukkelijk afgewezen 5 : 

Betere ontsluiting en hanteerbaarheid van het provinciale subsidieaanbod bijvoorbeeld door 

een subsidieadviseur (vrij veel genoemd). 

Gemeenten zitten met vragen over hoe men biodiversiteit op een heldere en nuchtere manier 

kan communiceren (vrij veel genoemd). Sommigen vinden biodiversiteit een ongeschikt woord 

en willen graag een alternatief bijvoorbeeld ‘soortenrijkdom’. 

Toetsingskader biodiversiteit, als biodiversiteitstoets of -stimuleringskader, voor het opstellen 

van beleid en projectvoorstellen (enkele malen genoemd). 

Evaluatie van biodiversiteitprojecten, voor monitoring van eigen beleid en voor externe communicatie 

over behaalde milieu- en biodiversiteitdoelstellingen (enkele malen genoemd). 

Praktische projecten (best practice), materialen e.d. in een cafetaria-achtig pakket, te downloaden 

van een website, waarmee men direct aan de slag kan en alleen nog hoeft in te vullen 

voor de eigen gemeente (enkele malen genoemd). 

Concrete informatie over bedreigde soorten in de eigen gemeenten (vrij veel genoemd). NB 

Hierin geeft het soortenonderzoek van SOVON/Ecologica nu een eerste inzicht. 

Helpdesk/mobiele biodiversiteitsconsulent: een deskundige die langskomt bij de gemeente zelf 

om maatwerk te leveren in advisering bij planontwikkeling, organisatie en financiën. 

Workshops biodiversiteit voor bestuurders en ambtelijke collega’s: soms gewenst als intern 

binnen één gemeente; soms genoemd als regionale activiteit. 

Startsubsidies om biodiversiteitprojecten van de grond te krijgen. 

Ambtelijke uitwisseling van ervaringen/kenniskringen rond concrete biodiversiteitthema’s 

(bijvoorbeeld helofytenfilters, groene daken, e.d.) bijvoorbeeld in MARB-verband. De meeste 

gemeenten zijn echter huiverig voor nieuwe werkgroepen en willen vooral bestaande netwerken 

gebruiken voor eventuele kennisuitwisseling. 

Provinciebrede aansturing, coördinatie en (co)financiering van biodiversiteitmonitoring in de 

West-Brabantse gemeenten. 

Subsidiering van een ander maaibeheer (afvoeren in plaats van klepelen). 

Subsidie voor ecologische verbindingszones binnen de stad (dus niet alleen in buitengebied). 

Oprichting van een expertise/begeleidingsgroep Leefgebiedenbenadering waarin gemeenten 

en ecologen van de provincie samenwerken bij soortbeschermings- en leefgebiedsplannen. 

Qua opzet vergelijkbaar met het organisatiemodel rond de blauwalgenbestrijding: een overkoepelend 

team van deskundigen, die advies geven over plaatselijke projecten. 

Tenslotte: Breda zou een regionale kennis- en expertisefunctie willen vervullen op het gebied van 

biodiversiteit en NME – tegen een redelijke vergoeding. Mogelijk kan de provincie in een subsidieregeling 

(cofinanciering) voorzien, op dit moment is het voor kleine gemeenten te kostbaar. 

4 

Dit geldt in algemene zin. Opvallend vaak genoemd is daarnaast dat in veel gemeenten de keuze voor een ander 

maaibeheer (nu nog vaak klepelen) belemmerd wordt door financiële knelpunten. 

5 

De genoemde behoeften dienen ons inziens in een collectieve bespreking te worden ingebracht om een betere indruk 

te krijgen hoe breed de genoemde behoeften leven en hoe daarin het best kan worden voorzien. 


Conclusies 

Omdat gemeenten hun activiteiten niet labelen onder ‘biodiversiteit’ ontstaat snel – en ten onrechte 

– de indruk dat gemeenten weinig doen. Een samenhangende beoordeling van de gemeentelijke 

biodiversiteitinspanningen en –resultaten is in de huidige situatie lastig, ook voor gemeenten 

zelf. Sommige gemeenten doen nog niet zoveel maar veel gemeenten doen al “aardig veel” en 

sommige erg veel, zowel aan biodiversiteit als aan duurzaamheid. Of dat genoeg is, is gezien de 

permanente achteruitgang van de biodiversiteit, wel de vraag. Enkele gemeenten uitgezonderd, 

heeft men hierop geen zicht. Ook worden niet alle kansen die biodiversiteit biedt al volledig benut 

(bijvoorbeeld in de stedelijke omgeving, op bedrijventerreinen, groene daken, samenwerking met 

nieuwe partners, etc.). Een samenhangende communicatie over het gemeentelijke biodiversiteitbeleid 

is voor veel gemeenten eveneens lastig. 

3 - Suggesties voor het vervolg 

Omdat we de gemeenten tot nu toe alleen individueel hebben gesproken en de gemeenten nog 

geen kennis hebben kunnen nemen van elkaars rapportages met ieders wensen en suggesties, is 

het lastig om aan te geven welke vervolgstappen het meeste draagvlak in de regio zullen hebben. 

Zie bijvoorbeeld de uiteenlopende behoeften aan ondersteuning, zoals hierboven beschreven. 

Niettemin geven we graag enkele suggesties mee voor de vervolgstappen na de quick scan. In de 

DUO-stuurgroep van 4 juni bleek dat: 

gemeenten vooral de eigen verantwoordelijkheid voorop zetten; 

gemeenten vooral behoefte hebben aan concrete ondersteuning bij communicatie over biodiversiteit; 

monitoring belangrijk is om biodiversiteitsbeleid een richting mee te geven en te meten of het 

beleid effect heeft. Overigens gaat het daarbij niet alleen om het tellen van soorten, maar ook 

om de leefgebiedbenadering. 

Eigen verantwoordelijkheid gemeenten 

Allereerst is het werken aan biodiversiteit een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Iedere gemeente 

heeft daarin eigen ambities om het beleid, na het ondertekenen van de Countdownverklaring, 

meer of minder te intensiveren. 

Regionale samenwerking 

Aangezien deze quick scan een regionaal initiatief is, concentreren we ons hier op de kansen door 

verschillende vormen van samenwerking, die versterkend werkt voor biodiversiteit. Daarnaast 

heeft ook de provincie een rol om deze regionale samenwerking procesmatig te ondersteunen. 

De eerste drie suggesties zijn ons inziens eerste, relatief gemakkelijk uit te voeren vervolgstappen, 

waar een brede belangstelling voor bestaat. De overige suggesties zijn wellicht meer bedoeld 

voor de langere termijn of de meer ambitieuze gemeenten. 


3.1 - Suggesties voor de korte termijn 

Suggestie 1 - Samen werken aan kansrijke soorten 

Een onderscheidend element van biodiversiteit ten opzichte van veel duurzaamheidsbeleid is het 

werken aan soorten. Er was veel belangstelling voor het onderzoek over de kansrijke soorten van 

SOVON en de verspreidingsinformatie uit het Ecologica-onderzoek. Deze informatie kan de basis 

leveren voor de keuze van een ambassadeursoort, maar biedt vaak ook mogelijkheden om concreet 

beleid te gaan voeren gericht op de bescherming van meerdere soorten in een leefgebiedenbenadering. 

Regionale samenwerking tussen kleine groepjes gemeenten (2, 3 of 4), die aan elkaar 

grenzen of die leefgemeenschappen van kansrijke soorten delen, kan de beleidskracht vergroten. 

Ook gebiedscommissies kunnen een goed platform zijn voor deze vorm van samenwerking. Het is 

praktisch om uit te gaan van reeds bestaande samenwerkingsverbanden (bijvoorbeeld Vitaal Altena). 

Ook zouden (ambassadeur)soorten gekoppeld kunnen worden aan bestaande plannen. 

Suggestie 2 - Samen werken aan monitoring 

Monitoring komt uit de quick scan naar voren als een belangrijk thema om het gemeentelijke biodiversiteitbeleid 

te toetsen dan wel concreet te (kunnen) maken. Het is zinvol te weten of beleidsmaatregelen 

het gewenste effect opleveren. Een enkele gemeente is zelf actief met biodiversiteitmonitoring, 

maar het merendeel nog niet. Monitoring lijkt daarom een belangrijk onderwerp 

voor onderlinge afstemming en coördinatie, eventueel met ondersteuning vanuit de provincie. 

Samenwerking op dit thema kan veel dubbel werk voorkomen en de onderlinge vergelijkbaarheid 

en uitwisseling van informatie bevorderen. Dat is van belang omdat de leefgebieden van soorten 

zich zelden aan gemeentegrenzen storen. Het SOVON- en Ecologica-onderzoek in opdracht van de 

provincie biedt hiervoor een goed startpunt. Daarnaast is er al een grote hoeveelheid gegevens 

aanwezig bij verschillende organisaties; het is de kunst om die te bundelen en toegankelijk te 

maken. 

Suggestie 3 - Samen werken aan communicatie 

Educatie/communicatie is voor veel gemeenten een prioriteit om hun biodiversiteitsaanpak verder 

te ontwikkelen. Biodiversiteit is een goed onderwerp voor communicatie met inwoners van gemeenten. 

Er zijn allerlei praktijkvoorbeelden beschikbaar voor verschillende doelgroepen als scholen, 

tuinliefhebbers, vrijwillig landschapsbeheer etc. Er is bij een deel van de gemeenten behoefte 

aan min of meer kant en klare formats, die met enige aanpassing aan gemeentespecifieke zaken 

makkelijk gebruikt kunnen worden bijvoorbeeld rond de ambassadeursoort. Kan de provincie hiervoor 

zorgdragen, bijvoorbeeld in samenwerking met het IVN-consulentschap? 

Een ander punt is de regionale samenwerking op het gebied van NME. De aanwezige professionele 

MEC’s (Breda, Oosterhout, Bergen op Zoom, Roosendaal) zouden in samenwerking met en in aanvulling 

op het NMEerpunt van de RMD scholen in de omliggende gemeenten goed kunnen voorzien 

van materialen of de vrijwilligersinitiatieven ondersteunen. Uiteraard staan daar kosten tegenover. 

In de provincies Gelderland en Zuid-Holland is veel ervaring opgedaan met regionale NMEsamenwerking. 

Er zijn vele constructies denkbaar, waarbij ook de vraag van de gemeenten/scholen 

centraal staat. De provincies Zuid-Holland en Gelderland hielpen de regionalisering op 

gang met startsubsidies. 


3.2 - Suggesties voor de langere termijn/ambitieuze gemeenten 

Suggestie 4 – Adviezen over biodiversiteit bij planvorming 

Bij verschillende gemeenten is de behoefte aangegeven dat men wel adviezen zou willen krijgen 

hoe eigen plannen nog beter zouden kunnen op het gebied van biodiversiteit. De vorm waarop dit 

het beste kan, moet zich nog uitkristalliseren: voorstelbaar zijn praktische handreikingen/checklists 

voor specifieke soorten plannen (waterplan, bestemmingsplan, revitalisering bedrijventerrein) 

of dat een deskundige (of een team) langs komt bij de gemeente om een plan te bespreken. 

Verbetering van de kwaliteit van gemeentelijke projecten door kennis bijvoorbeeld door bij 

een nieuwbouwproject adviezen te geven voor biodiversiteitmaatregelen. 

Verbetering van gemeenschappelijke projecten van twee of meer gemeenten door bijvoorbeeld 

een bestaand landschapsbeleidsplan van concrete suggesties te voorzien om de biodiversiteit 

te vergroten. 

Suggestie 5 - Kennisvermeerdering 

Vergroting van praktische expertise (workshops), gekoppeld aan concrete projecten/plannen rond 

veelgevraagde thema’s zoals: 

Groene bedrijventerreinen. 

Groene daken en gevels. 

Nieuwbouwprojecten en biodiversiteit. 

Communicatie rond ambassadeursoorten. 

Eventueel: van soortenbeleid naar leefgebiedenbenadering. 

Een suggestie die we hier aan toe willen voegen is de volgende: er zijn grote verschillen tussen de 

gemeenten, maar vrijwel elke gemeente heeft wel expertisegebieden die in andere gemeenten 

minder ontwikkeld zijn of toegang tot specifieke netwerken. Om de expertise-uitwisseling te bevorderen 

zouden gemeenten elkaar in een haal- en brengsysteem kunnen helpen door onderling 

best practices te delen. Een minimale vorm van zo’n systeem is een webdatabase waarin gemeenten 

contactpersonen/experts bij andere gemeenten kunnen vinden voor biodiversiteitsonderwerpen 

die voor gemeenten relevant zijn. Voor compensatie van gemeenten die onevenredig veel 

brengen zou een vereveningsconstructie en/of subsidiering kunnen worden bedacht. 

3.3 - Rol provincie 

De provincie heeft een actief beleid om biodiversiteit op lokaal/regionaal niveau te bevorderen. 

Vanuit de quick scan komen de volgende suggesties voor de provincie naar voren: 

Verbeteren van de toegankelijkheid van de provinciale subsidies – Voor veel gemeenten is niet 

goed duidelijk of bekend waar men subsidie voor kan krijgen bij de provincie. Ook vindt men 

het aanvragen zelf lastig. Deze punten blijken ook uit een onderzoek van de werkgroep Natuur 

en Landschap van de regio. De werkgroep stelt voor een ‘subsidioloog’ aan te stellen, die gemeenten 

helpt de juiste subsidie aan te vragen. Op korte termijn zouden de gemeenten al 

flink geholpen zijn met een duidelijk overzicht van de subsidies of van de te volgen route. De 

provincie is al bezig met het opstellen van een ‘stroomschema’, waarin de potentiële aanvragen 

via de beantwoorden van een aantal vragen bij de geschikte subsidieregeling terechtkomt. 


Bevorderen samenwerking tussen gemeente en andere partners - Naast de gemeente zijn op 

het gemeentelijk grondgebied tal van andere organisaties actief op het gebied van biodiversiteit: 

waterschap, ZLTO, IVN, natuuren vogelclubs etc. In sommige gemeenten is die samenwerking 

al goed, maar in andere gemeenten is het soms zoeken naar de juiste partners om 

het beleid te kunnen versterken of om de communicatie goed uit te kunnen voeren (NME). Om 

de samenwerking met de partners te verbeteren zou het goed zijn eerst in kaart te brengen 

welke partijen in de regio welke activiteiten ontplooien. Vervolgens kan gekeken worden hoe 

op gemeentelijk of (sub)regionaal niveau de samenwerking versterkt kan worden. De provincie 

is bezig met het IVN Consulentschap om hier een begin mee te maken. 

Coördineren monitoring – zie suggestie 2. 

Faciliteren communicatie en regionalisering NME – zie suggestie 3.

Rapportage Quick-Scan Biodiversiteit West-Brabant

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?