Hoe groen zijn de groenten van HAK? - PersPagina

Hoe groen zijn
de groenten van HAK?
MVO-verslag 2011

2 3

4
Inhoudsopgave
groenten 8
proces 14
verpakking 22
transport 26
maatschappij 32

Voorwoord
Er worden in het bedrijfsleven nogal wat grote woorden gebruikt als het gaat om ‘duurzaamheid’ en
‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Veel gewone consumenten weten niet wat die woorden
betekenen – en als ik heel eerlijk ben: ikzelf ook niet altijd.
Vandaar dat we bij HAK geprobeerd hebben een MVO-verslag te schrijven dat begrijpelijk is voor
iedereen. Zoveel mogelijk in gewone mensentaal. Want voor ons is ‘maatschappelijk verantwoord
ondernemen’ op de eerste plaats ons werk steeds een stukje beter, efficiënter en meer milieubewust
doen. We laten zien waar we vandaan komen en welke stappen we zetten. En we laten zien waar we
nog tekort schieten.
Dit MVO-verslag valt in vijf onderdelen uiteen. Het begint bij onze groenten – natuurlijk, waar zou het
voor HAK anders moeten beginnen? Daarna lichten we toe hoe we stap voor stap onze productieprocessen
verbeteren zodat er minder energie en water nodig is. We kijken naar onze verpakkingen,
het transport en naar onze rol in het retailkanaal. Die ‘schijf van vijf’ geeft een aardig beeld van onze
inspanningen. Sommige delen van de schijf kleuren al aardig groen, op andere plekken gaan we de
komende jaren aan de slag. Want dat moet duidelijk zijn: HAK blijft investeren in milieu, mens en
maatschappij.
Ik wil graag iedereen binnen de onderneming danken die dit verslag mogelijk heeft gemaakt.
Het was niet altijd even gemakkelijk om op alle vragen een antwoord te formuleren en de juiste
gegevens boven water te krijgen. Dit boekje geeft in al zijn eenvoud goed weer hoe HAK een transitie
doormaakt van rentmeesterschap naar duurzaam ondernemen. Als scheidend directeur zal ik die
omslag niet meer helemaal meemaken, maar ik zal haar zeker van een afstand blijven volgen.
6 7
Zomer 2012
Michiel F. van Ginkel, Algemeen Directeur HAK

groenten
8 9

Onze mannen in het veld
HAK werkt met seizoensgroenten: in het
jaar getijde dat de groenten vers van het land
komen, gaan ze bij ons de pot in. Zomergroente
als worteltjes en doperwten laten we telen bij
een aantal gespecialiseerde producenten in
Mooie wortels betekent weinig afval
De kwaliteit van de groente is ook
bepalend voor de hoeveelheid afval
die we produceren. Bij worteltjes
letten we er bijvoorbeeld op dat er
weinig slechte plekken in zitten.
Wortels worden gestoomd om ze
schoon te maken: we persen stoom
Nederland, samen goed voor zo’n 10.000
hectare. Deze telers werken in nauwe afstemming
met HAK en hebben veel kennis van
zaken, maar als extra kwaliteitscontrole hebben
we nog eigen ‘field men’. Deze medewerkers
zijn het hele jaar op het veld te vinden en
beoordelen bijvoorbeeld of het spinazieveld dat
volgende week voor HAK op het programma
staat, wel HAK-waardig is. Ze helpen de telers
ook om op tijd de juiste kwaliteit te kunnen
leveren. Als er in ons productieprogramma
staat dat er in anderhalve maand 5.000 ton
doperwten de pot in moet, dan betekent dat
een strak zaaischema voor onze telers.
Maar je kunt niet zomaar op ieder moment
zaaien: je moet rekening houden met de weers-
in een drukvat en laten dan plotseling
de druk wegvallen zodat de
buitenste mantel van de wortels eraf
springt. Hoe minder slechte plekken,
hoe minder afval. En we sparen er
energie mee, omdat we dan minder
lang hoeven te stomen. De groenten
omstandigheden.
Soms werkt het
9
weer niet mee en
moet de teler uit-
8
wijken naar andere
rassen of andere 7 5
6
gronden om de groenten
toch op tijd bij ons te krijgen.
En bij al die keuzes hebben onze ‘field men’
een belangrijke stem: ze zitten samen met de
telers aan het stuur. Voor wintergroenten als
rode kool komen onze ‘field men’ ook in actie.
Dan luistert het iets minder nauw, omdat die
groenten beter houdbaar zijn. Zomergroenten
als doperwten moeten binnen vijf uur (!) worden
verwerkt wil de kwaliteit optimaal blijven.
worden zo schoon mogelijk
aangeleverd, we letten erop
dat er zo weinig mogelijk grond
aan worteltjes of rode bieten blijft
hangen. Ook dat scheelt weer in
de afvalproductie.
11
10
12
1
2
4
3
Onze telers werken met minimale
hoeveelheden gewasbeschermingsmiddelen.
We vragen onze
leveranciers bovendien om een
Voedsel Veiligheids Certificaat en
een teeltoverzicht, waarin elke
productiestap staat beschreven,
van zaaien tot oogsten. Onze
De bescherming
van het gewas
‘field men’ lopen alles na. In de
hele voedingsindustrie worden er
steeds minder bestrijdingsmiddelen
gebruikt. Ook loopt het aantal
toegestane gewasbeschermingsmiddelen
terug, zo hard dat wij
vrezen dat daardoor de teelt van
sommige soorten groente in de
toekomst mogelijk zelfs in gevaar
kan komen. Sperziebonen kunnen
bijvoorbeeld al haast niet meer
goed geteeld worden. Er zijn wel
vervangers voor de stoffen die op
de zwarte lijst belanden, maar die
zijn minder effectief. Helaas heeft
ook duurzaamheid zijn prijs.
10 11

Klimaatverandering
Het weer lijkt ook steeds extremer
te worden. Te nat, te koud, te
warm, te droog voor de tijd van
het jaar: er worden steeds nieuwe
records gemeten door het KNMI.
Extreme weersomstandigheden
zie je meteen terug in de oogst.
Afhankelijk van het weer kan de
oogst heel goed zijn of juist enorm
tegenvallen. Vorig jaar waren we
bijvoorbeeld bang voor een slechte
doperwtenoogst, vanwege het
warme en droge voorjaar. Gelukkig
begon het net op tijd te regenen en
hadden we uiteindelijk een goede
oogst. Vervolgens hield het echter
niet meer op en zagen we de hele
bonenoogst al in het water vallen.
12
Maar we hadden weer geluk: de
regen hield net op tijd op en onze
sperziebonenoogst is nog nooit zo
goed geweest.
Alles kwam op z’n pootjes terecht,
maar een volgende keer komen we
er misschien niet zo goed vanaf.
Door de klimaatverandering stijgt
ook de zeespiegel. In de kustgebieden
moet regelmatig zoet water
worden binnengelaten, anders
verzilt het land te zeer. Onze bruine
bonen komen uit Zeeuws-Vlaanderen,
vlak aan de kust. En een
bruine boon kan niet tegen al te zilt
water. Simpelweg ergens anders
bruine bonen telen is geen optie.
We vragen ons bij HAK vaak af hoe onze wereld er over vijftig
jaar uit zal zien. Onderzoeken van het KNMI en de Universiteit
van Wageningen laten zien dat de klimaatlijnen steeds verder
opschuiven naar het noorden. En dat heeft consequenties voor
de groente- en fruitteelt. Zo bloeit een appelras als Golden
Delicious nu gemiddeld tien dagen eerder dan 15 jaar geleden.
Dat maakt de appels vatbaarder voor nachtvorst. En als de
bloesem bevriest komen er geen appels aan de boom.
De combinatie van grondsoort en
klimaat is in Zeeuws-Vlaanderen
ideaal voor de bruine boon, als we
uitwijken naar elders krijgen we
lagere opbrengsten. Ook daarom
is veredeling belangrijk: je moet
groentesoorten kweken die tegen
een stootje kunnen. De aardappelteelt
is bijvoorbeeld veredeld, er
zijn nu aardappelsoorten ontwikkeld
die in zilt water gedijen.
Veel producenten zijn te zeer
gericht op de korte termijn. Maar
je kunt er niet omheen, de hele
wereld begint de gevolgen van
klimaatverandering te voelen.
Het is letterlijk een probleem van
wereldformaat.
De edele
bruine
boon
Op dit moment zijn er in Nederland slechts twee bruinebonenrassen
in gebruik voor de voedselindustrie: de Berna en Narda. De leverancier
van zaaizaad doet niets aan de verbetering van het zaad, want de
hoeveelheden zijn te klein voor veredelingsbedrijven. Dat is een grote
zorg voor ons en de hele groenteverwerkende branche. Zaaizaad
moet in ontwikkeling blijven en dat gebeurt op dit moment te weinig.
Een probleem dat niet alleen speelt bij bruine bonen, maar bij alle
groenten die we gebruiken. Alleen door veredeling kunnen er nieuwe
rassen met nieuwe eigenschappen komen: bonen die minder gauw
kapot gaan als we ze verwerken of wortels die wat steviger blijven
en hun kleur behouden.
De Friese kogel
als veelbelovend
alternatief
Eén van onze ‘field men’ heeft uitgezocht welke bruinebonenrassen er vroeger
voorkwamen in Nederland. Zo kwamen we uit bij soorten als de Friese woudboon en
Friese kogel. Die hebben we de afgelopen jaren aan verschillende tests onderworpen
om te zien of we ze opnieuw zouden kunnen introduceren in de teelt voor HAK. De
Friese kogel kwam als meest veelbelovend alternatief uit de bus. Hij is iets anders van
kleur dan de bonen die we nu gebruiken, maar het grote voordeel is dat deze boon
wat steviger is. Hij doet zijn naam eer aan. We nemen de Friese kogel nu nog niet in
productie, maar het is goed om iets achter de hand te hebben voor de toekomst.
13

proces
14 15

Het productieproces
Hoe groen zijn onze worteltjes?
Bij de productie van vers Of door koelwater niet te lozen op
verwerkte groenten wordt het riool, maar te her gebruiken.
veel energie en water Milieuvriendelijk werken betekent
gebruikt. Wie milieu vriendelijk ook het verminderen van restafval.
wil werken moet daar dus slim Zo proberen we de groenten zo
mee omgaan. Bijvoorbeeld efficiënt mogelijk te gebruiken, met
door de warmte die is minimale verliezen. Grondstoffen
opgeslagen in het kookwater inkopen van de hoogst mogelijke
opnieuw in te zetten. kwaliteit scheelt bijvoorbeeld al veel.
Hergebruik
van condenswater
De afvalproductie
houden we bij
Daarnaast stellen we onze
transportbanden zo af dat er zo
weinig mogelijk verliezen ontstaan.
Zoals heel veel doperwtjes
uiteindelijk een potje vullen,
zo maken al deze stapjes samen
dat we kunnen zeggen: bij HAK
zijn zelfs de worteltjes groen.
OnzE ‘foot print’:
ieder jaar weer
een stapje kleiner
Foot print HAK 2010-2012
2010 2011 doel 2012
Bij HaK
zijn zelfs
de worteltjes
groen
Onze afvalproductie houden we
maandelijks bij in een duurzaamheidmonitor,
net als het verbruik
van gas, elektriciteit en water.
Dat verbruik is deels seizoensgebonden.
Als in
juni de doperwten
komen hebben we
meer gas nodig dan bijvoorbeeld
in januari, wanneer we alleen rode
kool en appelmoes produceren.
Hoe meer we produceren, hoe
meer gas er nodig is. Bij HAK
berekenen we per pot de ‘foot
print’, ofwel de milieubelasting
wat betreft CO2-uitstoot, water en
afval. We vinden het een uitdaging
om onze ‘foot print’ ieder jaar weer
een stukje te verkleinen. Vorig jaar
hebben we onze doelstellingen
netjes gehaald en op sommige
punten zelfs overtroffen. Zo realiseerden
we een CO2-uitstoot van
97 gram per pot, 5 gram minder
nog dan we hadden beoogd.
Milieu &
efficiëntie gaan
vaak samen
16 17
112
71
5,3
97
67
93
64
4,8 4,6
CO 2 gram per pot
Afval gram per pot
Water liter per pot
We berekenen
de foot print
per pot
Er mag een prijskaartje aan hangen
We zijn op eigen kracht al een heel eind gekomen. Maar het kan geen kwaad om een
buitenstaander alles eens kritisch onder de loep te laten nemen. We hebben daarom het
gerenommeerde onderzoeksbureau McKinsey&Company gevraagd ons hele productieproces
door te lichten. Aan de hand van hun aanbevelingen gaan we de komende tijd
aan de slag om nog zuiniger en efficiënter te werken. Gelukkig gaan milieu en efficiëntie
in veel gevallen gelijk op. Besparen op grondstoffen, water en energie is natuurlijk ook
gunstig voor de portemonnee. Toch is dat niet de belangrijkste overweging. Bij HAK
wordt duurzaamheid meegenomen in de investeringsvoorstellen.

Steentjes vangen
Onze groenten komen zo van het land. Dat betekent dat er tussen onze worteltjes en doperwtjes
kleine ‘stenen’ kunnen zitten. Om die te verwijderen werd tot nu toe een speciale installatie
gebruikt met zware motoren en een pomp die continu water rondpompte. Inmiddels worden de
groenten zo schoon aangeleverd dat deze installatie niet meer nodig is. Als we deze verwijderen,
besparen we flink op energie en water. Maar dat gaat niet zomaar, er is een transportband nodig
om het gat in de productielijn op te vullen. We onderzoeken nu wat dat gaat kosten.
Een experiment
Bij de sterilisatie- en blancheerprocessen gebruiken we twee stoomketels om
energie op te wekken. Die produceren continu stoom. Aan het water dat we daarvoor
gebruiken voegen we chemicaliën toe. Dat moet wel, want anders verkalkt de
ketelwand. Als de stoom verdwijnt blijven de chemicaliën achter. Dat betekent dat
we de stoomketels regelmatig uit moeten spoelen. Zo’n 12-14% van het water dat
we gebruiken stroomt daardoor rechtstreeks naar de waterzuivering. Water, energie,
grondstoffen: we spoelen het nu nog allemaal weg. En het gaat bij de stoomketels
om enorme hoeveelheden. Dit jaar produceren we waarschijnlijk zo’n 60.000 ton
stoom, wat neerkomt op circa 8000 m3 water van hoge temperatuur met dure
chemicaliën. Maar er liggen plannen klaar om hier verandering in te brengen.
Met een zogenaamde RO-installatie kunnen we het gebruik van ketelwater met 90%
terugdringen. Een flinke investering, die we wel in ons investeringsprogramma hebben
opgenomen. En we hebben nog
een besparing op het oog: er is een
nieuwe, experimentele installatie op
de markt waarmee we de verbrandingswaarde
van ons aardgas kunnen verhogen
met zo’n 5-6%. Dat zou betekenen
dat we minder aardgas in hoeven te
kopen. We onderzoeken dit nu op
onze productielocatie.
18
Blancheren
Voordat de verse groenten in de
pot gaan worden ze geblancheerd:
kort ondergedompeld in heet water.
Net zoals je thuis doet, maar dan
op veel grotere schaal. Tot voor kort
werden de groenten na het blancheren
weer afgekoeld met veel koud water
en daarna afgevuld in de potjes. Aangevuld
met water en voorzien van een
deksel worden de groenten vervolgens
in een sterilisatietoren opnieuw verhit
om het product langer houdbaar te
maken. Een enorme verspilling van
energie dus: je verwarmt de groenten,
koelt ze af om ze daarna opnieuw te
verhitten en weer af te koelen.
Bovendien verloren we veel voedingsstoffen
door het herhaaldelijk opwar men
en er werd veel water bij gebruikt.
Bij het afkoelen gaat het om 10-12 m3 Het proces
van dichtbij
bekeken
per uur – net een kraan die constant open staat. Alles bij elkaar
zo’n 25.000 m3 water per jaar. We zijn nu overgestapt op het
zoveel mogelijk warm afvullen van de potten. Helaas kan dat
niet met alle producten. Doperwten en witte bonen moeten na
het blancheren intensief worden gespoeld om te voorkomen
dat de pot na het steriliseren troebel wordt. Maar groenten als
kapucijners en sperzie bonen gaan inmiddels wel warm de pot
in, dat werkt prima. De besparingscijfers zijn nog niet duidelijk,
maar dat het veel water en energie scheelt is zeker.
Steriliseren
In de sterilisatietoren worden de groenten op hoge temperatuur
gesteriliseerd, zodat ze lang houdbaar worden. Zonder gebruik
van conserveringsmiddelen, net zoals vroeger thuis ook groente
en fruit werd ingemaakt. De temperatuur van de groenten
Groenten gaan
warm de pot in
in de pot wordt opgevoerd naar 121 graden Celsius door er
heet water op te sproeien. Normaal is 100 graden Celsius de
temperatuur waarbij water verdampt, maar wanneer je gebruik
maakt van een gesloten ruimte kun je water tot ver boven de
100 graden verhitten. Net als bij een snelkookpan: het deksel
wordt vergrendeld en de temperatuur loopt op tot boven de
100 graden Celsius. Daarna worden de potjes langzaam weer
afgekoeld met koud water. Daarbij wordt veel water gebruikt.
Een deel van het water uit de sterilisatietoren wordt nu gekoeld
in compacte koeltorens, zodat we het opnieuw als koelwater
kunnen gebruiken. Er worden nu plannen uitgewerkt om alle
waterstromen van het sterilisatieproces op de koeltoren hierop
aan te sluiten. Op deze manier kunnen we het water steeds
opnieuw gebruiken en kan het waterverbruik per pot nog
verder dalen.
19

Veiligheid op de werkvloer
Veiligheid op de werkvloer is belangrijk bij een groot productiebedrijf
als HAK. Een veiligheidscoördinator maakt dagelijks een
ronde door onze fabrieken voor een inventarisatie van gevaarlijke
situaties, zodat we deze kunnen verbeteren. Hij ziet ook streng
toe op het gebruik van beschermende kleding, waarbij gehoorbeschermingsmiddelen
zeer belangrijk zijn. Werknemers moeten
goed weten wat de gevaren zijn en welke bescherming ze moeten
gebruiken.
Er is in de loop van de jaren een actief opvolgingsbeleid
ingevoerd, waarbij we niet alleen kijken naar de ongevallen
(die gelukkig zelden voorkomen) maar ook naar
de bijna-ongevallen. Op deze manier hopen wij van de
fabriek een veilige werkplek te maken.
Duurzaam
Duurzaam werken is altijd een afweging. Zo raadde
McKinsey&Company bijvoorbeeld aan minder water en
smeermiddel te gebruiken voor de transportsystemen.
Die verbruiken nu zo’n 6000 liter water per jaar. Dat lijkt
veel, maar een gezin gebruikt dezelfde hoeveelheid in
slechts drie weken tijd. Na verder onderzoek hebben wij
besloten deze aanbeveling niet over te nemen. Het bleek
namelijk dat als we hierop bezuinigen, onze machines
mogelijk vaker vastlopen waardoor de fabriek vaker
stilstaat met verlies van groenten als gevolg. Water- en
energieverbruik zijn belangrijk, maar zuinig zijn op
machines en grondstoffen ook.
Het water uit de blancheurs en de sterilisatietoren stroomt nu
nog voor het overgrote deel naar de afvalwaterzuivering.
Er liggen plannen om met warmtewisselaars de warmte uit dit
water terug te winnen en te gebruiken op plaatsen waar warmte
nodig is. Hiermee kan veel energie bespaard worden. Helaas
zijn we nu nog niet zo ver, maar dat is een kwestie van tijd.
WAt NOG bEtEr KAN
We proberen zoveel mogelijk water te hergebruiken, maar er zal
altijd water naar de afvalwaterzuivering verdwijnen. Daarom moeten
we ook met die zuiveringsinstallatie zo efficiënt mogelijk omgaan.
De afvalwaterzuivering is een slim systeem dat op biologische wijze
de in het water opgeloste stoffen omzet in CO en water. Biomassa
2
– in de vorm van bacteriën – zuivert het water. Afhankelijk van de
groentesoort kan het water uit de blancheurs en andere instal la ties
flink vervuild zijn. Sommige verse groenten verliezen tijdens het
blancheren zetmeel en eiwitten die met het afvalwater naar de
zui veringsinstallatie worden afgevoerd. De opgeloste stoffen
worden in de afvalwaterzuivering door de biomassa afgebroken.
Hierdoor kunnen we bijna schoon water op het openbaar riool lozen.
We streven ernaar om de hoeveelheid vuil in het water steeds met een
minimale hoeveelheid biomassa af te breken. Dan verbruikt deze het
minste energie. Maar dat betekent ook dat we de installatie steeds
moeten aanpassen aan de wisselende vervuiling. Omdat de zuivering
zelf ook een bepaalde reactietijd heeft lukt dit nog niet altijd optimaal
en verbruiken we op dit moment nog wat meer energie dan strikt
noodzakelijk. Maar we werken hard aan maatregelen om het zuiveringssysteem
efficiënter te laten werken.
20 21

verpakking
22 23

Glas: transparant
HAK introduceerde in 2011 het
1-2 open deksel. Het deksel is
twee keer zo makkelijk zonder
veel kracht door iedereen open
te draaien. In twee tellen is de
pot open en ook goed weer af
te sluiten. Langzamerhand zullen
alle potten van HAK worden
voorzien van dit innovatieve
deksel. Met deze innovatie
willen we het klanten makkelijker
maken hun portie dagelijkse
groenten te eten.
Papier en karton
Al onze papieren etiketten en kartonnen trays zijn FSC-gecertificeerd.
Dit betekent dat het gebruikte papier of karton afkomstig
is uit verantwoord beheerde bossen, met alle aandacht voor de
mensen die van het bos afhankelijk zijn.
HAK was één van de eerste producenten die groenten in glas verkocht.
Dat paste destijds uitstekend bij het gewenste kwaliteitsimago, want de
consument kan immers precies zien wat hij koopt. Onze glazen pot is nog
steeds een symbool van kwaliteit. We hebben niets te verbergen, integendeel:
we zijn trots op onze groenten en laten ze graag zien. Onze potten
bestaan deels uit gerecycled glas. We kunnen geen potten gebruiken die
voor 100% bestaan uit gerecycled glas, die zijn niet sterk genoeg. De potten
moeten het productieproces goed kunnen doorlopen, ze mogen niet te
gemakkelijk breken bij transport van ene naar andere band. De ‘foot print’
van een glazen pot is vergelijkbaar met die van andere verpakkingen. Glas
is zwaarder dan kunststof, maar glas is wel 100% recyclebaar. De glazen
potten van HAK worden overigens in Nederland, dichtbij bij onze fabriek,
geproduceerd en maken dus niet al te veel kilometers voordat ze afgevuld
worden. Groenten in glas moeten altijd gesteriliseerd worden. Ook hier is de
‘foot print’ vergelijkbaar met die van diepvriesgroente, maar het resultaat op
afval is beter. Vitamines blijven goed behouden bij sterilisatie. En dat vinden
we belangrijk, want dat is een belangrijke reden voor consumenten om
groente te eten.
Gerecycled glas
We werken met twee glasleveranciers waarmee we duidelijke afspraken
hebben over hun prestaties op duurzaamheid. Eén van hen, Ardagh uit
Dongen, is heel actief op het gebied van maatschappelijk verantwoord
ondernemen. Zo zijn ze onder meer druk bezig het gewicht van
de glazen potten te verlagen, zodat je meer
potten kunt laden per vrachtwagen. Dat spaart
het milieu, maar het zou ook schelen
in transportkosten. Ook pro beren ze
de kwaliteit van volledig gerecycled
glas verder te verbeteren.
24 25
De potten
bestaan uit 100%
recyclebaar glas

transport
26 27

eigen groenten
Rijden op
Dichtbij
onze
groenten
Op de goede weg
Een lokaal verhaal
HAK werkt al meer dan 50 jaar
met transporteur Van der Nat, net
als wij gevestigd in Giessen. We
zijn hier samen groot geworden.
Van der Nat rijdt dagelijks met tien
vrachtwagens door het hele land
om de supermarktorganisaties te
bevoorraden, maar verzorgt ook
de aanvoer van onze verse groenten.
We kopen die bijna allemaal
bij telers in Nederland, en indien
mogelijk dicht in de buurt van de
fabriek. Zo kunnen ze direct vanaf
het land de potjes in, lekker vers
dus. Lokaal telen is een belangrijk
onderdeel van maatschappelijk
verantwoord ondernemen. En tot
op zekere hoogte gaat dat ook
gelijk op met financieel economische
beweegredenen. Meer
dan de helft van de rode kool
wordt bijvoorbeeld lokaal geteeld.
Kostentechnisch zijn we daardoor
beter uit, want de vervoerskosten
zijn niet meer dan een halve cent
per kilo. Halen we de rode kool uit
Noord-Holland, dan kost dat twee
cent per kilo. We zijn heel gelukkig
met onze ligging hier
in Giessen, want in een straal van
15 kilometer vinden we een
belangrijk deel van de groenten
die we nodig hebben, naast
rode kool ook bijvoorbeeld onze
sperzie bonen. Maar kwaliteit blijft
de voornaamste overweging:
als de lokale groenten
niet goed genoeg
zijn, verleggen we
onze horizon.
Kwaliteit blijft
de voornaamste
overweging
Het milieu leeft in de transportwereld
De transportsector heeft misschien ten onrechte geen goede naam op het
gebied van milieuvriendelijkheid, maar juist hier is duurzaamheid een ‘hot topic’.
Veel bedrijven zijn net als HAK op zoek naar alternatieve brandstoffen en steeds
meer transporteurs zijn zich bewust van het enorme verschil dat zij kunnen
maken. Het nieuws rond onze LBG vrachtwagen ging dan ook als een lopend
vuurtje door de transportwereld.
Verduurzamen
van transport:
een lastige
som
Het stond begin 2012 breed
uitgemeten in de krant: HAK rijdt
op eigen groente. Aanleiding was
dat we onze eerste vrachtwagen
op vloeibaar biogas in gebruik
namen. Oké, we geven het toe:
als je de tank opendraait vind je
daar niet de doperwtjes van
Rijden
op
biogas
Het is helaas nog niet mogelijk om al onze vrachtwagens op biobrandstof te laten rijden.
Vrachtauto’s op LBG zijn namelijk erg duur in aanschaf en onderhoud. Maar een belangrijker
obstakel is dat er nog maar één tankstation is waar ons type vrachtwagen terecht kan
voor biobrandstof: namelijk in Tilburg. De afstand tot Giessen is niet al te groot, maar het
werkt alleen als je er toch al zo goed als langs komt. Een andere reden om niet vandaag
al compleet over te stappen op biobrandstof is de restwaarde van vrachtwagens. Auto’s
hebben een bepaalde levensduur, je kunt een wagenpark niet van de ene op de andere dag
vervangen. Kapitaalvernietiging is immers ook niet duurzaam. De toekomst van biobrandstof
is onzeker. De overheid lijkt de voordelen van LBG nog niet in te zien. Zo moeten er veel
meer tankstations komen voor biobrandstof, maar er worden momenteel geen vergunning en
voor verstrekt. Op dit moment is biobrandstof nog goedkoper dan benzine, maar omdat de
overheid geen duidelijke lijn trekt kan dat zomaar veranderen. Een verhoging van de accijns
zou een LBG-vrachtwagen van de ene op de andere dag onbetaalbaar maken. Al met al is
het 100% verduurzamen van het transport nu nog een lastige som.
De biogasvrachtwagen is 5x stiller
dan de conventionele vrachtwagens
die op diesel rijden
HAK. Maar die vrachtwagen rijdt wél op
biogas dat ontstaat bij het vergisten van
onder andere groente- en restafval.
Biobrandstof is voor een vrachtwagen op
dit moment de meest milieuvriendelijke
brandstof. Vrachtwagens die op biobrandstof
rijden zijn dan ook 100%
klimaatneutraal. Dat wil echter niet
zeggen dat de hele keten klimaatneutraal
is. Biogas moet namelijk eerst vloeibaar
gemaakt worden om het als brandstof te
kunnen gebruiken (LBG: Liquified Bio
Gas). Ook dat kost energie en transport,
want dit moment zijn er in Nederland nog
geen installaties waar gas gekoeld wordt
om het vloeibaar te maken. Voor de
aanvoer van biobrandstof naar het
tankstation is dus transport nodig en dat
kan gebeuren met een tankwagen die
op diesel rijdt. Daarom spreken we van
een keten die slechts voor 80% klimaatneutraal
is. Toch zijn het mooie cijfers:
een 100% klimaatneutrale
vrachtwagen in
een voor 80%
klimaatneutrale
keten.
Voorlopig is
dat op geen
enkele andere
manier te
bereiken.
28 29

Waarom niet
elektrisch?
Elektrische vrachtwagens zijn
nog toekomstmuziek. HAK
en transporteur Van der Nat
hebben hier 15 jaar geleden
eens naar gekeken, samen
met TNO. Er waren toen zo
grote accu’s nodig dat er
nauwelijks ruimte overbleef
voor de lading! Inmiddels
is de techniek veel verder.
Een elektrische vracht wagen
die heel het land kan bevoorraden
blijft voorlopig een
utopie, maar we houden de
ontwikkelingen natuurlijk
scherp in de gaten.
Slim laden
Ook met het laden van de vrachtwagens let de transporteur op
duurzaam heid. Soms moeten er een paar pallets van een andere
leverancier dezelfde kant op als een deel van de HAK groenten.
Dan wordt de vrachtwagen volgeladen bij HAK, waarna de lading
bij de transporteur wordt verdeeld over verschillende ritten. Zo
hoeven de vrachtwagens niet vaker te rijden dan strikt noodzakelijk.
Dat scheelt in kosten, maar het spaart ook het milieu.
Van der Nat maakt bovendien gebruik van een aantal LZV’s (Lang
X40
Zwaar Voertuig). Deze extra grote, 25 meter lange vrachtwagens
bieden plaats aan 40 pallets. Heel wat meer dus dan de 26 pallets
die normale vrachtwagens kunnen laden.
Dat betekent dat ze minder
vaak hoeven te rijden om
dezelfde hoeveelheid
vracht af te leveren.
En dat scheelt weer
in uitstoot.
zuinig rijden
De HAK-chauffeurs moeten allemaal een opleiding volgen om te mogen
blijven werken. Onderdeel van de opleiding is Het Nieuwe Rijden, zodat
chauffeurs bewuster omspringen met brandstofgebruik. Dat zit ‘m vaak
in kleine dingen. Chauffeurs worden er bijvoorbeeld op gewezen dat ze
de auto niet stationair laten draaien als ze zich gaan melden op de plaats
van bestemming. Op tijd de voet van het gas halen als ze een afrit
nemen op de snelweg kan ook flink schelen. Vrachtwagens zijn namelijk
zo zwaar dat ze vanzelf een heel eind doorrollen. Gelukkig vinden veel
chauffeurs het een uitdaging om zo
zuinig mogelijk te rijden. Sommigen
proberen zelfs iedere dag weer hun
persoonlijk record te verbeteren.
Milieuvriendelijk werken en nog
met plezier ook, dat is een
prachtcom binatie.
Het nieuwe Rijden:
Controleer uw bandenspanning
minimaal een keer per twee weken en
sowieso altijd voor een lange rit. Een
te lage bandenspanning is niet alleen
onveilig, maar verhoogt ook het brandstofverbruik
van uw vervoersmiddel.
Maak gebruik van een ‘low
friction oil’ en ‘De Nieuwe Band’
Met speciale olie en banden verlaagt u
het brandstofverbruik. Ga verstandig
om met energievreters, zoals airconditioning,
dakkoffers en zware lading.
Uw voertuig verbruikt extra brandstof
als u elektrische apparatuur inschakelt,
als u extra lading meeneemt of windvangers
gebruikt.
Als u op weg bent
Geef geen gas bij het starten van de
motor. Als uw motor goed is afgesteld
is het overbodig om gas te geven bij
het starten. Ook daarmee bespaart u
brandstof.
Rijd direct rustig weg als de motor
is gestart. De motor is sneller op temperatuur
als die belast wordt.
Schakel zo vroeg mogelijk op naar
een hogere versnelling en probeer
het toerental dan tussen 2.000 en 2.500
toeren te houden. U rijdt zuiniger als u
rekening houdt met het toerental waarbij
het koppel maximaal is.
Dat is meestal rond de 2.000
à 2.500 toeren.
Rijd zo veel mogelijk met een
gelijkmatige snelheid en een laag
toerental in een zo hoog mogelijke
versnelling. Als u met sterk wisselende
snelheden en hoge toerentallen rijdt,
verbruikt uw auto veel brandstof. Maak
daarom gebruik van de toerenteller, de
cruise control en de boordcomputer.
Houd de ramen dicht wanneer u
met hogere snelheden rijdt.
Een open raam vangt meer wind en
dat kost meer brandstof.
Kijk zo ver mogelijk vooruit en
anticipeer op het overige verkeer.
Ziet u dat u snelheid moet minderen
of stoppen voor een verkeerslicht, laat
dan tijdig gas los en laat de auto in de
versnelling van dat moment uitrollen.
Zet de motor uit, ook bij kortere stops.
Staat u voor een openstaande brug,
bij een spoorwegovergang, in de file
of te wachten op iemand die u afhaalt,
schakel dan de motor uit. Het loont al
als de motor 20 seconden uit staat.
30 31
15 20
10
25
5
0
RPM
x100
35
30
Bron: hetnieuwerijden.nl

maatschappij
32 33

34
Geen tijd of zin
is geen excuus
Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders nog steeds te weinig groente en fruit eten.
Overheidscampagnes zijn maar matig effectief. En dus probeert ook HAK de
Nederlandse consument wat meer bewust te maken. Groenten eten is belangrijk.
Ze bevatten in verhouding tot het volume en gewicht weinig calorieën en veel
essentiële voedingsstoffen. In groenten zitten bovendien veel vezels en het zijn
onmisbare bronnen van vitamines en mineralen. Kortom, het eten van voldoende
groente en fruit draagt bij aan een gezonde levensstijl. Nogal wat mensen vinden
het echter teveel werk om verse groente te bereiden of het kost ze teveel tijd.
bij HAK zeggen we: geen tijd of zin om met verse groente aan de slag
te gaan is geen excuus om geen groente te eten, want er zijn
uitsteken de verwerkte groenten verkrijgbaar. En met het 1-2 open
deksel wordt groenten eten nog makkelijker.
Zijn groenten uit blik, pot of diepvries
net zo goed als ‘vers’?
Verwerkte groenten bevatten,
net als verse groenten, volop
vitamines, mineralen en andere
belangrijke voedingsstoffen.
Door de snelle verwerking bij
groenteverwerkende bedrijven
blijven voedingsstoffen zoveel
mogelijk behouden.
Verse groenten die verkocht worden in
de supermarkt of groentewinkel leggen
vaak een lange weg af via de veiling,
magazijnen en koelcellen van winkelketens.
Bovendien worden ‘verse’ groenten
thuis regelmatig (te) lang bewaard en
(te) lang gekookt. Gevolg: verlies van
kwaliteit en voedingswaarde. Natuurlijk
Groenten eten
is belangrijk
gaat er ook bij het inblikken of invriezen
van groenten een deel van de vitamines
verloren. Aan de andere kant hoef je
pot- en blikgroenten voor gebruik alleen
op te warmen, waardoor er juist minder
vitamines verloren gaan. Uiteindelijk is
er, als er op het bord ligt, nauwelijks
verschil in voedingswaarde tussen vers
of verwerkt. Verwerkte groenten zijn dus
een goed en gemakkelijk alternatief voor
vers bereide groenten.
Het HAK Groente-Instituut
Ook mensen die zich professioneel met gezonde voeding bezig houden zoals (para)medici,
diëtisten en voedingsvoorlichters kunnen bij HAK terecht. Het HAK Groente-Instituut maakt
feiten en kennis over groente en gezondheid toegankelijk. Op die manier wil het instituut
een bijdrage leveren aan het stimuleren van groenteconsumptie, wat in belang is van het
algemeen welzijn. Voedingsspecialisten kunnen op de site ook zelf suggesties, adviezen en
tips delen. Ons doel is het HAK Groente-Instituut uit te laten groeien tot hét kennis- en
ervaringsplatform over groente. Overigens nodigen we regelmatig diëtisten persoonlijk uit
om ze bijvoorbeeld te informeren over de laatste (wetenschappelijke) ontwikkelingen
rondom groenten.
Over productontwikkeling en weerbarstige sperziebonen
Gezond eten betekent ook gevarieerd eten. Daarom zijn we altijd bezig met productontwikkeling.
Nieuwe producten dagen consumenten immers uit om eens iets anders te proberen. Zo hebben
we nu een lijn pastasauzen met groenten erin verwerkt. Soms slaan we in onze productontwikkeling
de plank mis. Zoals met onze
sperziebonen. Door onderzoek wisten
wij dat de consument in het algemeen
graag een wat stevigere sperzieboon
heeft. Daarom hadden wij het productieproces
aangepast zodat HAK’s sperziebonen
meer ‘bite’ kregen. Maar dat idee
bleek verkeerd te vallen: het regende
klachten. Het werd ons duidelijk dat de
HAK consument haar sperzieboon niet zo
stevig wilde. Dat hebben we dus maar snel
teruggedraaid.
Puur & eerlijk
In de productontwikkeling houden
we altijd rekening met een richtlijn
die we ‘De Groene Keuken’
noemen: we voegen geen kunstmatige
smaak- en kleurstoffen en
dergelijke toe. En al doet de naam
misschien anders vermoeden,
‘conserven’ zijn van nature vrij van
conserveermiddelen. De groenten
worden immers houdbaar gemaakt
door sterilisatie. Het oude weckprincipe
dus, door groenten te
verhitten. We zeggen altijd: HAK
is net je eigen keuken, maar dan
in het groot. Wassen, snijden,
blancheren, koken – wat je thuis
doet, doen wij hier ook.
35

Minder zout en
minder suiker
Nederlanders eten te veel zout.
De norm is maximaal 6 gram zout
per dag en we zitten gemiddeld
op 9 gram. Dat betekent dus dat
we 33% minder zout zouden
moeten eten.
Zout bevat veel natrium, een stof
die ons lichaam van nature nodig
heeft. Teveel natrium is echter
schadelijk voor de gezondheid.
Het kan zorgen voor een hoge
bloeddruk, met alle gezondheids-
Zoutloos
risico’s van dien. Het lastige is
dat driekwart van de zoutinname
ongemerkt plaats vindt, door het
eten van producten die veel zout
bevatten. Brood bijvoorbeeld,
vlees en zelfs zuivel. Groenten –
verse groente en groenten in pot
– zorgen voor slechts 2% van de
dagelijkse zoutinname. Niettemin
willen we een bijdrage leveren aan
de noodzakelijke zoutreductie. De
enige reden waarom we zout toevoegen
aan onze groenten is de
Sommige mensen kunnen geen groente uit een pot eten omdat ze zich aan een zoutloos
dieet moeten houden. Daarom produceren we sinds 2009 ook een zoutloos assortiment
groenten. Het is geen grote markt voor ons, maar we krijgen er hele positieve reacties
op: een kleine groep consumenten is erg blij met die producten.
smaak. Smaak is een kwestie van
gewenning, dus hebben we de
hoeveelheid zout in de groenten
heel geleidelijk teruggeschroefd.
Daar zijn we met de oogst van 2009
mee begonnen en inmiddels hebben
we een zoutreductie van meer dan
30% behaald. Een andere manier
om onze producten gezonder te
maken is door de hoeveelheid
toegevoegde geraffineerde suiker
te verminderen. In appelmoes zit
bijvoorbeeld suiker, dat hoort er
nu eenmaal bij. Vroeger mocht je
een product zelfs pas appelmoes
noemen als het suikergehalte
mini maal 18% was! Die verordening
bestaat gelukkig niet meer. We zijn
daarom gaan zoeken naar alternatieven.
Zo hebben we nu bijvoorbeeld
appelmoes die is gezoet met
natuurlijke vruchtensuikers.
Onze appelmoes is
gezoet met natuurlijke
vruchtensuikers
Biologisch
Biologisch eten wordt steeds populairder. Vorig jaar hebben
we daarom een lijn met zes biologische producten op de
markt gebracht. Het aandeel biologisch in de vers verwerkte
groenten is nog klein, maar met het oog op de toekomst
vinden we het wel belangrijk om het aan te bieden. Compleet
biologisch produceren is nu nog niet mogelijk: daarvoor is
het aanbod aan biologisch geteelde groenten te klein.
HAK en Voedselbanken
Bij HAK hanteren we hoge kwaliteitsnormen. Per jaar voldoen
helaas zo’n 700.000 potten niet aan onze normen, bijvoorbeeld
omdat de kleur van de groente iets afwijkt, de potjes niet voor
100% gevuld zijn of het etiket scheef zit. Dit zijn dus op zich
prima producten, maar niet geschikt om onder het HAK label te
worden verkocht. Voorheen werden deze potjes als B-kwaliteit
onder een andere merknaam in het buitenland afgezet. Totdat we
in contact kwamen met Voedselbanken Nederland, die ons om
ondersteuning vroegen. We zijn er gaan kijken en waren onder de
indruk van de professionaliteit van de organisatie en het distributie -
systeem. Daarom gaan inmiddels alle potten die net niet voldoen
aan onze hoge HAK kwaliteitseisen naar de Voedselbanken.
Zo draagt HAK een steentje bij aan gezonde voeding voor mensen
die week in, week uit moeite hebben om rond te komen.
We halen onze groenten het liefst van dichtbij, om ze
zo vers mogelijk in de pot te laten belanden. Maar een
deel komt van ver. Ook deze groenten worden volgens
de HAK-normen verwerkt. Onze haricots verts worden
per boot uit Kenia en Madagaskar geleverd. Qua ‘foot
print’ scoren die dus minder goed. Maar daar staat
tegenover dat ze in de landen van herkomst voor werkgelegenheid
en een stabiel inkomen zorgen. In totaal
houden we daar 10.000 boeren aan het werk. Zaaien
en oogsten gebeurt er met de hand en er komen geen
bestrijdingsmiddelen aan te pas.
Augurken halen we uit India. Onze
lokale partner heeft daar op het eigen
terrein een schooltje opgezet voor
de allerarmste kinderen.
Ze krijgen er niet
alleen onderwijs,
maar ook
kleding, eten
en drinken en
medische
zorg.
36 37
Een sociaal gezicht,
ook overzee

Expeditie lekker fit!
Het HAK Groente-Instituut heeft in 2012 met 6 basisscholen
van de gemeente Woudrichem en de GGD West-Brabant het
convenant ‘Expeditie lekker fit!’ getekend. 800 leerlingen uit
Woudrichem gaan drie jaar lang van alles leren over gezonde
voeding en lekker bewegen. Met als doel de strijd aan te gaan
tegen overgewicht.
We leveren graag
handgeoogste kool
Seizoensarbeiders
Kool kun je oogsten met
een machine, maar dat
levert een minder goede
kwaliteit op. Daarom willen
we graag handgeoogste
kool. De coöperatieve
vereniging die onze kool
levert zet seizoensarbeiders
(voornamelijk Polen)
in voor dit zware werk.
Maar HAK let erop dat ook
deze arbeidskrachten goed
worden betaald en dat de
arbeidsomstandigheden
hetzelfde zijn als die van
vaste krachten.
zo min mogelijk overlast
De mensen in Giessen hebben een sterke band
met HAK en veel dorpsbewoners werken bij ons.
Maar zo’n groot bedrijf middenin de bebouwde
kom is tegelijkertijd een hele belasting. Zo rijden
er dagelijks heel wat grote vrachtwagens over de
doorgaande weg. Uiteraard houdt HAK zich aan
de milieuvoorschriften. Maar om de overlast toch
zo klein mogelijk te laten zijn, is in 2000 een hoge
geluidswal om het bedrijf geplaatst. Toen is ook
de waterzuiveringinstallatie overkapt om geuroverlast
te verminderen: de uitstoot vindt nu plaats op
twintig meter hoogte. HAK laat mogelijke overlast
op allerlei punten regelmatig door onafhankelijke
instanties meten.
Daarnaast wil HAK graag onderdeel van de
gemeenschap zijn. Hiertoe ondersteunen wij een
aantal initiatieven in de gemeente Woudrichem,
waar Giessen toe behoort.
Colofon
HAK
Postbus 2
4283 ZG Giessen
Vragen?
bel 0800-0221525 (gratis)
www.hak.nl
Concept, ontwerp en realisatie
Creative Venue BV
Jeannet Keijzer, DesignKracht
Tekst
Public-i Writers
Fotografie
Hollandse Hoogte, Shutterstock, 123rf.com
Drukwerk
GCC personal printers Gorinchem
dit verslag is gedrukt op
FSC-gecertificeerd papier
38 39