Juli - MUGweb

straks zijn onschuld bewijzen'
maar wetsvoorstel voorziet in versoepeling van de regels voor gemeente
zien, hangt af van de aard van de melding.
Als de specialist in een kast wil kijken, laat
hem dat dan motiveren. Het is belangrijk
dat de klant het gevoel houdt thuis te zijn,
grip te hebben op de situatie. Vraag naar het
waarom. De cliënt moet sowieso toestemming
geven.''
Huisbezoeken mogen worden geweigerd.
Westra: ,,Het niet meewerken aan een huisbezoek
is nooit de enige reden om een uitkering
te stoppen. Er is altijd sprake van een
stapeling van aanwijzingen.''
Het gebeurt niet vaak dat iemand niet aan
een huisbezoek wil meewerken, stelt Westra.
,,Uit de cijfers blijkt dat 5 procent weigert.”
Handhaver Saskia zegt dat ze het in twee
jaar drie keer heeft meegemaakt dat haar de
toegang werd geweigerd.
Als verklaring voor de bereidwilligheid
van mensen om mee te werken aan zo'n onderzoek,
dat toch een inbreuk vormt op iemands
privacy, geeft Saskia zonder schroom
aan: ,,Ik denk dat het te maken heeft met de
professionele manier waarop de gesprekken
worden gevoerd.'' Maar ook: ,,Wie een huisbezoek
krijgt, ontvangt direct een formulier
waarop de eventuele consequenties staan.
Toch weten de meeste mensen niet of een
huisbezoek consequenties heeft voor hun
uitkering.”
'Huisbezoek
kan DwI-cliënt
soms geld opleveren,
zoals
huurtoeslag'
Handhavers moeten zich aan regels
houden. Zo moeten ze zich legitimeren en
uitleggen wat ze komen doen. Ook de eventuele
consequenties van het bezoek moet
worden uitgelegd, en als er een concrete
aanleiding is voor het onderzoek, moet die
worden genoemd.
De huisbezoeken kunnen de klant soms
ook iets opleveren. Handhavers kunnen
iemand wijzen op armoedevoorzieningen.
,,Huursubsidie bijvoorbeeld. Wat we aanbieden,
verschilt natuurlijk per bezoek”, zegt
Tielenburg.
Huisbezoeken vallen onder het bestuursrecht.
Advocaat Mr. Robert Peter Kuijper:
,,Het bestuursrecht bevat regels waar de
overheid zich aan moet houden, bij het
nemen van besluiten, en burgers dus een
beroep op kunnen doen. Lastig is alleen dat
het bestuursrecht burgers minder rechtsbescherming
biedt dan het strafrecht. Als
verdachte van bijstandsfraude word je minder
goed beschermd dan als verdachte van
moord.”
Kuijper: ,,Als DWI een huisbezoek wil afleggen,
moeten de handhavingsambtenaren
daar nadrukkelijk bij de cliënt toestemming
om vragen. Als dat niet gebeurt dan is het
verkregen bewijs in feite onrechtmatig. Toch
mug magazine
Handhavingsspecialisten van DWI moeten toestemming vragen om de woning van een cliënt te betreden. Foto: John Melskens
zal het worden gebruikt. Dat is een schending
van het recht op een eerlijk proces.”
Het wordt nog erger. Kuijper ,,Er ligt een
wetsvoorstel dat voorziet in uitbreiding van
de mogelijkheden voor huisbezoeken. Eerdere
uitspraken van de hoogste bestuursrechter
gelden dan niet meer. Redelijke
verdenking of toestemming, DWI heeft dat
straks niet meer nodig.”
Als de wet erdoor komt, kan de Grondwet
bij het grofvuil, meent Kuijper. ,,Dit is
een wetgeving waarvoor een bananenrepubliek
zich schaamt. In het wetsvoorstel
wordt het ‘onschuld-principe’ omgedraaid:
je bent schuldig tenzij je je onschuld kunt
bewijzen.”
Maar hoe doe je dat, je onschuld bewijzen?
Kuijper vindt het ‘zo treurig dat het
bijna grappig wordt’. ,,Om korting op je
uitkering te voorkomen moet je een huisbezoek
toestaan. Of je moet bewijzen dat je
onschuldig bent, bijvoorbeeld door met je
energie- of waterverbruik aan te tonen dat je
alleen woont.”
Kuijper heeft tips en een waarschuwing.
,,Als je doet wat ik zeg, loop je het risico dat
je je inkomen verliest. Maar ik vind dat, als
er geen sprake is van een concrete verdenking,
je een huisbezoek moet weigeren. Als
vervolgens je uitkering wordt ingetrokken,
vernietigt de rechter dat besluit doorgaans.
Maar garanderen kan ik dat niet. Bovendien
stelt het je voor veel papierwerk. Als je uitkering
wordt opgeschort, moet je meteen bezwaar
aantekenen en een voorlopige voorziening
aanvragen. Is er wél sprake van een
verdenking, wat DWI moet aangeven, dan
raad ik aan om het bezoek óók te weigeren.
Want ook bij een verdenking heeft DWI informatie
nodig. En als je die niet geeft, snijd
je jezelf ook niet in je vingers, althans voor
het strafrecht.” Wie fraudeert, krijgt ook
nog eens met het strafrecht te maken. In
het strafrecht geldt dat je niet aan je eigen
veroordeling hoeft mee te werken; dat geldt
overigens niet voor het bestuursrecht.
Kuijper raadt aan om nooit zelf weerwoord
te voeren of bewijs aan te leveren.
,,Een rechter mag een deel van je verklaring
gebruiken. Als je zegt: ‘Ik was er wel maar
heb niets gedaan’, kan de rechter zeggen: ‘U
was er dus wel’. Kijk dus uit dat je niet per
ongeluk 'bewijs' aanlevert. Ga in geen geval
dingen verzinnen. Zwijgen is wat anders dan
liegen. Daarom geldt ook hier: spreken is zilver
en zwijgen is goud.”
Toen Nadia de Jong (28) dit jaar door twee
DWI-medewerkers werd bezocht, voelde
ze zich zwaar geïntimideerd. ,,Het woord
‘fraude’ is niet gevallen. Maar de suggestie
was er wel.” De Jong vertelt dat ze al drie
maanden een uitkering had toen ze werd
bezocht. Of het huisbezoek vooraf was
aangekondigd, kan ze zich niet meer herinneren.
De werkwijze van de huisbezoekers
gaf aan De Jong aanleiding om op een gegeven
moment te protesteren. ,,Toevallig had
ik net een vriend op bezoek. Voordat mij
iets werd gevraagd, werd hij aan een derdegraads
kruisverhoor onderworpen. Hoe wij
elkaar kennen, wat hij bij mij deed en hoe
vaak hij hier was. Ik heb een eenkamerwoning.
Je ziet in één oogopslag dat er in mijn
'De vriend die
net op bezoek
was, werd aan
een verhoor
onderworpen'
huis niet samen valt te wonen.”
De Jong raakte geïrriteerd en liet dat blijken.
,,Daarna hebben ze mijn bezoek met
rust gelaten. Wel werd mij daarna nog van
alles over hem gevraagd. Ook dat heb ik snel
afgekapt; óók met een uitkering heb ik recht
om bezoek te ontvangen. Daarna bleef het
bij algemene vragen over mijn woonsituatie
en mijn inkomen.”
Er viel niet veel te registreren, zegt De
Jong. ,,Er werd niet in kastjes of laden gekeken,
of in de koelkast. Wel werd nog een
vraag gesteld over mijn zeven tandenborstels.
Ik ben gewoon wat laks met weggooien.”
Over haar rechten zegt De Jong: ,,Kun
je weigeren? Wist ik niet. Ik vermoed dat je
dan problemen krijgt met je uitkering.”
De Jong kreeg het gevoel dat de DWImedewerkers
‘er vooraf al vanuit gingen dat
er iets aan de hand zou zijn’. ,,Vooral die ene
insinueerde nogal wat. Gelukkig werd hij af
en toe een beetje afgeremd door zijn collega.”
Ze vond het ‘geen fijne ervaring’. ,,Het
staat me erg tegen dat ze kennelijk zomaar
langs kunnen komen wanneer ze daar zin
in hebben. Rond moeten komen van een
uitkering is al niet fijn. Als je dan ook nog
zo in je privacy wordt aangetast, wordt het
alleen maar vervelender. Eigenlijk vind ik
dat mensen alleen een huisbezoek zouden
mogen krijgen als er een vermoeden is dat
er iets aan de hand is.”
Het kan vast allemaal anders, denkt De
Jong. ,,Kunnen ze niet gewoon bij de gemeente
aankloppen als ze willen controleren
waar ik woon?”
,,Wat er met de uitkomsten is gebeurd,
weet ik niet. Ik ken de regels niet maar ik
vond dat ze over de schreef gingen. Ze hebben
te maken met uitkeringsgerechtigden,
niet met criminelen. Als ze weer voor de
deur staan, vraag ik of ze later terug willen
komen. En dan laat ik me eerst eens goed
voorlichten, door de sociaal raadslieden bijvoorbeeld.”
j u l i 2010 achtergrond 13