You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
JoeP BertramS<br />
NiCoLieN MiZee<br />
Karakter<br />
Over de eeuwige vraag in<br />
hoeverre ons karakter door<br />
onze genen dan wel door onze<br />
opvoeding wordt bepaald, zegt<br />
Karel van het Reve: ,,Ik denk<br />
dat zowel opvoeding als erfelijkheid<br />
voor 100 procent bepalend<br />
zijn." Aan die uitspraak<br />
dacht ik tijdens een aflevering<br />
van Andere Tijden, waarin drie<br />
Joodse mensen spraken over<br />
hun onderduiktijd: een bittere<br />
mevrouw, een verlegen meneer<br />
en een montere realist. De bittere<br />
mevrouw voelde zich in de<br />
steek gelaten: haar ouders hadden<br />
haar bij familie ondergebracht<br />
en beloofd zich een dag<br />
later bij haar te zullen voegen.<br />
Ze zouden nooit komen, ze<br />
werden vergast. De verlegen<br />
meneer, die jarenlang muisstil<br />
op een zolder had gezeten,<br />
vertelde dat hij nog altijd het<br />
gevoel had dat hij er niet mocht<br />
zijn. En de montere realist zei<br />
dat hij nog nooit zo’n fijne tijd<br />
had gehad als in de onderduik.<br />
Het lag voor de hand om<br />
mug magazine<br />
over die mevrouw te zeggen:<br />
logisch, als je je zó bedrogen<br />
voelt door je ouders, vertrouw<br />
je nooit meer iemand! En over<br />
de verlegen meneer: natuurlijk!<br />
Wanneer je je als kind jarenlang<br />
verborgen moet houden,<br />
werkt dat een leven lang door.<br />
Maar toen vertelde de montere<br />
meneer het volgende verhaal:<br />
,,Op een dag had ik lang uitgeslapen,<br />
tot wel twaalf uur. Mijn<br />
onderduikouders keken me<br />
met krijtwitte gezichten aan.<br />
Wat bleek? Omdat ik niet op<br />
hun geroep had gereageerd,<br />
was de gedachte opgekomen<br />
dat ik dood kon zijn. Dat was<br />
een probleem, want waar laat je<br />
het lijk van een onderduiker?<br />
In de gang stond een antieke<br />
dekenkist. Daar konden ze me<br />
in begraven. Wel zonde van die<br />
mooie kist! Daarover zaten ze<br />
te praten toen ik binnenkwam.<br />
Vele jaren later zei mijn onderduikmoeder:<br />
'Ons gesprek<br />
over jouw begrafenis was de<br />
meest onschuldige vorm van<br />
verraad.' '' De man glimlachte<br />
bij de herinnering. De andere<br />
twee zouden die verkapte<br />
doodswens hebben opgevat<br />
als bevestiging van hun bitterheid<br />
en angst. Ik dacht aan<br />
Van het Reves paradoxale<br />
uitspraak, kwam er niet uit<br />
en liep de tuin in. Daar staat<br />
een roos die ik ooit bij een<br />
kweker heb gekocht. Sommige<br />
nieuwe takken hebben<br />
zeven blaadjes in plaats van<br />
vijf. ,,Die moet je afknippen'',<br />
zei de buurman. ,,Dat zijn<br />
wilde scheuten van de stam<br />
waarop de ent gekweekt is.''<br />
Ik knip, maar de roos geeft<br />
niet op, ze weerstaat kweker<br />
en snoeischaar. En ikzelf? Ik<br />
heb, zelfs zonder oorlogsverleden,<br />
de neiging me belaagd<br />
te voelen. Tot vandaag had<br />
ik de verklaring daarvoor<br />
gezocht bij mijn familie, de<br />
school, de maatschappij.<br />
Daar zou ik bij wijze van<br />
experiment wel eens mee<br />
kunnen ophouden. ,,Ik voel<br />
me belaagd omdat dat mijn<br />
aard is", zei ik hardop en ik<br />
hing mijn snoeischaar terug<br />
in de schuur.<br />
BetooG<br />
Behangrol vol onvermogen<br />
Deskundigen geven hun mening over een actueel onderwerp<br />
Jos van der lans is<br />
cultuurpsycholoog<br />
en publicist. onlangs<br />
verscheen zijn boek:<br />
'eropaf! de nieuwe<br />
start van het sociaal<br />
werk'. een pleidooi<br />
voor het verlossen van<br />
het welzijnswerk en<br />
de hulpverlening van<br />
hun bureaucratische<br />
corsetten.<br />
Ergens in een kast op het<br />
Amsterdamse stadhuis<br />
ligt een behangrol van vier<br />
meter. Op de achterkant daarvan<br />
hebben onderzoekers een paar<br />
jaar geleden alle bemoeienissen<br />
met een 'multiprobleemgezin'<br />
opgeschreven. Dat is modern jargon<br />
voor wat we vroeger gewoon<br />
een asociaal gezin noemden:<br />
een gezin dat er een behoorlijke<br />
puinhoop van heeft gemaakt. Die<br />
behangrol spreekt boekdelen. Uit<br />
de dossiers en gesprekken met<br />
hulpverleners reconstrueerden de<br />
onderzoekers dat over een periode<br />
van zes jaar het gezin te maken<br />
had gehad met veertig intakes,<br />
twintig plannen van aanpak, ze<br />
hadden de handen geschud van<br />
zo’n tachtig professionals die bij<br />
twintig organisaties op de loonlijst<br />
stonden. Vandaar dat de volgeschreven<br />
behangrol maar liefst<br />
een lengte telde van vier meter.<br />
Dat probleem speelt niet alleen<br />
in Amsterdam, ook elders in het<br />
land vallen er behangrollen vol<br />
te schrijven. Een gemeentelijke<br />
inventarisatie in Enschede leerde<br />
niet zo lang geleden dat voor de<br />
aanpak van een beetje multiprobleemgezin<br />
een hulpverlener<br />
wegwijs moest zien te worden<br />
uit 25 verschillende wettelijke<br />
kaders, 17 verschillende indicatieprotocollen,<br />
23 verschillende methoden<br />
van vraagverheldering, 31<br />
diagnostische instrumenten en 27<br />
verschillende registratie- en rapportagesystemen.<br />
Elke instelling<br />
die zich buigt over een probleemgezin<br />
neemt aldus haar eigen bureaucratische<br />
bagage mee. Het<br />
gaat dan om medewerkers van<br />
de Dienst Werk en Inkomen, het<br />
maatschappelijk werk, de reclassering,<br />
jeugdzorg, de schuldhulpverlening,<br />
het Zorgloket, de afdeling<br />
leerplicht, de verslavingszorg<br />
en de geestelijke gezondheidszorg.<br />
In Enschede had men zo’n<br />
25 instanties geteld die hun registratiesystemen,<br />
methodieken en<br />
diagnostische indicatieprotocollen<br />
‘openden’ als ze met zo’n gezin<br />
aan de slag moesten.<br />
Je hoeft niet op de universiteit<br />
gezeten te hebben om te begrijpen<br />
dat dat niet erg effectief is. We<br />
hebben het in dit beschaafde land<br />
zo complex georganiseerd dat als<br />
er een probleem ontstaat we eerst<br />
een vergadering uitschrijven over<br />
wie er nu precies wat aan kan<br />
gaan doen. Vervolgens knippen<br />
we dat probleem (dat wil zeggen<br />
de mensen die het betreft) in delen<br />
om er gespecialiseerde krachten<br />
op los te kunnen laten. Voor<br />
schulden naar de schuldhulpverlener,<br />
voor opvoedingsondersteuning<br />
naar het Centrum Jeugd<br />
en Gezin, voor onder toezichtstelling<br />
naar Bureau Jeugdzorg,<br />
voor werk naar de trajectbegeleider,<br />
voor het onderwijs naar het<br />
schoolmaatschappelijk werk, en<br />
aangezien een beetje multiprobleemgezin<br />
al snel vijf mensen<br />
telt, kom je dan al snel tot een<br />
tiental hulpverleners.<br />
Als je al niet een beetje mesjogge<br />
bent, zou je er gek van worden.<br />
In hulpverleningsland is al jaren<br />
het besef groeiende dat dit de<br />
sector geen goed doet. Er moet<br />
meer samengewerkt worden, erkent<br />
men. En dus worden er bezweringsformules<br />
als ‘integraal<br />
werken’, ‘ketensamenwerking’<br />
en ‘warme overdracht’ aan het<br />
papier toevertrouwd, maar of dat<br />
echt zoden aan de dijk zet mag<br />
worden betwijfeld. In Enschede<br />
heeft men onlangs besloten om<br />
uit een ander vaatje te gaan tappen.<br />
Er was genoeg vergaderd,<br />
dus ging het stadhuis bazen aanstellen.<br />
In de prachtwijk Velve<br />
Lindehof gingen vier wijkcoaches<br />
aan het werk. Zij hebben ‘mandaten’<br />
van woningcorporaties (om<br />
woningen toe te wijzen), van<br />
de gemeente (werk en bijstand,<br />
leerplicht, zorgloket), van door<br />
de gemeente gefinancierde instellingen<br />
en van instellingen die bijvoorbeeld<br />
in regionaal/provinciaal<br />
verband werken, zoals Bureau<br />
Jeugdzorg en reclasseringsinstellingen.<br />
Dat betekent dat als de<br />
wijkcoaches een schuldhulpverleningstraject<br />
nodig achten, zij<br />
een schuldhulpverlener kunnen<br />
‘bestellen’. Of als er een voorziening<br />
in de sfeer van de bijzondere<br />
bijstand nodig is, een telefoontje<br />
naar de Dienst Werk en Inkomen<br />
volstaat. Daar vertrouwt men op<br />
het oordeel van de wijkcoach en<br />
gaat men niet nog even het werk<br />
overdoen. De wijkcoach is een<br />
soort sociale huisarts, het team<br />
vormt met elkaar een eerstelijns<br />
sociale zorg. Als iets heel complex<br />
wordt en om specialistische<br />
hulp vraagt, schakelt hij de tweede<br />
lijn (bijvoorbeeld de GGZ of<br />
verslavingszorg) in, maar in principe<br />
handelt de wijkcoach zo veel<br />
mogelijk zelf af. Het kan dus wel.<br />
Het is dus wel degelijk mogelijk<br />
om effectieve professionals aan<br />
het werk te zetten die van wanten<br />
weten en mensen serieus kunnen<br />
helpen. Die eropaf gaan en ook<br />
aan de mensen die het betreft de<br />
indruk geven dat er serieus werk<br />
van hun probleem wordt gemaakt.<br />
Want die mensen verdienen geen<br />
behangrollen vol onvermogen,<br />
maar effectieve en consequente<br />
hulp. Wat in Enschede kan, moet<br />
in Amsterdam ook kunnen.<br />
j u l i 2010 opinie 21
Change language