Amsterdam, stadwandeling langs de oudste grenzen van de stad ...

verhoging van het schip met een lichtbeuk. In 1565 werd de
huidige Oudekerkstoren gebouwd.
20e eeuw
Problemen met de fundering hebben echter in 1951 geleid tot de
sluiting van de kerk wegens instortingsgevaar, waarna een 24 jaar
durende restauratie plaatsvond. In 1994/1998 is de kerk opnieuw
gerestaureerd.
Baksteengotiek
De Oude Kerk is een voorbeeld van Hollandse baksteengotiek. De
constructie is licht, omdat de heipaaltjes waarop de kerk staat,
niet genoeg draagvermogen hebben: de toegepaste heitechniek is
nog primitief (het verhaal dat de kerk gebouwd zou zijn op een
uitloper van het Muiderzand is een fabel gebleken). De kerk heeft
houten tongewelven en de hoge spitsboogvensters bespaarden
muurwerk. Op deze manier kon toch een groot en gecompliceerd
kerkgebouw worden gemaakt. Het oppervlak van de kerk is groot,
in vergelijking tot de hoogte. Het karakter van een hallenkerk is
bewaard gebleven.
Beeldenstorm
Een van de grote glas-in-lood ramen in de Oude Kerk
In de Beeldenstorm van 1566 werden de altaren van de Oude Kerk
beschadigd. Na de Alteratie van 1578 werd de kerk ontdaan van
zijn beelden en dergelijke, en werd de kerk heringericht voor de
protestantse eredienst. In 1584 mochten de kooplieden in de kerk
beurs houden. De kerk is voor dit doel gebruikt tot 1611 (toen de
Beurs van Hendrick de Keyser op het Rokin werd geopend). Vanaf
1632 vonden de vergaderingen van de Kerkeraad afwisselend plaats
in de Oude en Nieuwe Kerk. Door de bouw van het stadhuis aan de
Dam won de Nieuwe Kerk aan belang en werd definitief de
hoofdkerk. Daarna nam het belang van de Oude Kerk af.
Orgels
Het is bekend dat er al in de 15e-eeuw een orgel aan de westwand
van de kerk hing. Dit orgel werd in de jaren 1539 tot 1545 door
Hans van Keulen, Hendrik en Hermann Niehoff en Jasper Jansz
door een driemanualig instrument vervangen. Tevens bouwden
Hendrik Niehoff en Jaspar Jansz in 1544/45 een tweemanualig
koororgel. Van 1577 (of 1580) tot 1621 was Jan Pieterszoon
Sweelinck, die in deze kerk begraven ligt, organist van de Oude
Kerk en bespeelde deze orgels.
In 1724 gaven de kerkmeesters Christian Vater uit Hamburg
opdracht tot de bouw van een nieuw orgel. Dit orgel werd in 1726
voltooid maar in 1738 door Johann Caspar Müller weer
gedemonteerd wegens werkzaamheden aan de toren, die dreigde
in te storten. Müller breidde het orgel vervolgens fors uit,
waarschijnlijk als reactie op het in 1738 in gereed gekomen orgel
van Christian Müller in Haarlem. In 1869 volgde tenslotte een
ingrijpende verbouwing door G.F.H. Witte.
Het koororgel werd al in 1658 vervangen door een orgel van Hans
Wolff Schonat. Op dit instrument speelde Anthoni van Noordt. Dit
orgel werd in 1821 gesloopt. Een groot deel van het pijpwerk bleef
echter behouden en vond via de Zuiderkerk in Amsterdam en de
Oosterkerk in Aalten zijn weg naar Oegstgeest waar het deel uit
maakt van het in 1977 door Metzler gebouwde orgel van de
Willibrordkerk. De originele kas van het koororgel bleef tot 1964
leeg achter in de Oude Kerk. In 1964/1965 werd door de
orgelbouwers Ahrend & Brunzema een nieuw orgel in deze oude
kas gebouwd. Hierbij werd zoveel mogelijk het ontwerp van
Schonat gevolgd.
Van de Oude Kerk lopen we terug richting Zeedijk. We stoppen bij
Oudezijds Voorburgwal 40.
De ontwikkeling van de Oudekerkstoren.
Tekening: bmz.amsterdam.nl.