Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ouderbrief 1<br />
oktober 2012 • 21e jaargang<br />
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
<strong>Amsterdam</strong>
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Inhoud<br />
1 Voorwoord<br />
3 Egmond aan Zee<br />
6 Brugklascoaches<br />
7 Het Cultureel Kerstcafé en Malawi<br />
8 Beroepenbelevingsavond<br />
Oproep aan onze ouders<br />
9 Taalbeleid<br />
10 Het tweede jaar taalbeleid<br />
op het HLZ<br />
12 Filmcursus voor klas 2 en 3<br />
13 Het Nationale Film Festival voor<br />
Scholieren 2012 (NFFS)<br />
HLZoom<br />
14 Ecologie op Texel<br />
17 De examenklassen<br />
18 Het oudertevredenheidsonderzoek<br />
20 COR – Centrale Ouderraad<br />
OuderChatAvond<br />
21 Help! Hoe begeleid ik mijn kind bij<br />
huiswerk?<br />
24 Belangrijke data<br />
• 1 •<br />
Brahmsstraat 7 1077 hE amstErdam tEl020 662 7983 fax020 679 7146<br />
Geachte ouder(s),<br />
Ouderbrief<br />
oktober 2012 • 21e jaargang • no.1<br />
U ontvangt deze ouderbrief nu het schooljaar weer goed en wel<br />
van start is gegaan. De introductieprogramma’s hebben alle voldaan<br />
aan de bedoeling: kennismaken met de groep en de werkwijze<br />
in de nieuwe afdeling of het nieuwe leerjaar. De brugklassers<br />
zijn naar de vernieuwde herberg in Egmond geweest. Het<br />
waren geweldige dagen: lekker afzien en toch leuk. Dat belooft<br />
veel goeds voor dit jaar. De kinderen zijn gretig om te leren en<br />
hebben nu al een mooie band opgebouwd met hun klasgenoten,<br />
met de ouderejaars leerling-coaches en een heel aantal docenten,<br />
onder wie hun mentoren. Ook de intro-ouderavonden hebben<br />
inmiddels plaatsgevonden, behalve die van het derde leerjaar, omdat<br />
ze samenvallen met het uit te brengen schoolloopbaanadvies.<br />
U als ouders is gevraagd het e-mailadres door te geven. We communiceren<br />
met u niet meer per reguliere post, maar voortaan<br />
per mail in het programma Magister. Op de homepage treft u de<br />
mededeling dat er een mailing naar de klas of het leerjaar heeft<br />
plaatsgevonden. Dat betekent dat nu ook u de entreecode heeft.<br />
Tot nu toe kreeg alleen uw zoon of dochter die. Daarachter zat<br />
de filosofie dat u thuis dusdanige afspraken en vertrouwen in<br />
stand houdt dat uw kind u zelf op de hoogte brengt en houdt.<br />
Nog steeds is dat een goed uitgangspunt, maar technisch zijn<br />
geen twee onderscheidenlijke codes mogelijk. Natuurlijk hoeft<br />
dit de kwaliteit van afspraken niet nadelig te beïnvloeden. Ook<br />
nu is dit aan u.<br />
Ouders, graag nog uw aandacht voor het volgende: het onderwijsprogramma<br />
havo en vwo is verzwaard. Dat zit in de zware<br />
eisen van het eindexamen, die hun invloed vanzelfsprekend<br />
eerder doen gelden dan in het laatste jaar havo of vwo. Ook veranderen<br />
geleidelijk aan de aard en het niveau van de vraagstukken<br />
die opgelost moeten worden. Wie nog denkt dat kort van te<br />
voren eventjes beginnen met leren tot resultaten leidt, zal snel<br />
merken dat dit niet (meer) zo werkt. Steeds meer vraagstukken<br />
kun je alleen tot een goed einde brengen, als je vertrouwd bent<br />
geraakt met hun oplossingsstrategieën. Die krijg je door deze<br />
vaak te doen met het hele, niet multitaskende, hoofd erbij. Om<br />
zo naast toenemend inzicht routine te ontwikkelen De studielast-
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
tabellen in de bovenbouw maken een ander ding duidelijk: school, lessen en huiswerk, vormt een<br />
weektaak van 40 klokuren. Koersen op iets wat waarschijnlijk op een zesje uitkomt, een sterke afrader!<br />
Bijbaantjes passen dan ook niet (meer) bij steviger schoolresultaten. Dat geeft wel een spanningsveld,<br />
waar zo’n baantje meer oplevert dan een paar euro’s per uur: een baantje kan immers<br />
leiden tot vergroting van de sociale vaardigheden. Wie weet gaat het baantje zelfs om werkzaamheden<br />
die straks bij de selectie aan de poort van het tertiair onderwijs relevant worden.<br />
Ons programma op het HLZ kan in de sociale ontwikkeling echter ook voorzien. In ieder leerjaar<br />
kan, in sommige leerjaren moet de leerling meedoen sociale programma’s. Alle activiteiten over de<br />
gehele schoolcarrière worden bijgehouden in het sociaal portfolio, dat de leerling meeneemt. Dus<br />
hoe stevig en sociaal je het wilt maken, het is aan uw zoon/dochter zelf. Hopelijk bij het maken<br />
van zinvolle keuzes ondersteund door u.<br />
Het HLZ zal dit jaar in het derde leerjaar starten met het Duke of Edinburgh Award Programme. Dit is een<br />
programma gericht op persoonlijke groei. Het zit vol met sociale, sportieve en persoon-specifieke<br />
uitdagingen. In dit begin kan een beperkt aantal leerlingen meedoen. De ouders van het derde leerjaar<br />
zijn op de ouderavonden van 20 september en 1 oktober op de hoogte gebracht van de plannen.<br />
Nadere informatie zal binnenkort volgen.<br />
Behalve de persoonlijke motivatie zijn in ieder geval taal en rekenniveau bepalende succesfactoren.<br />
Het taalniveau is landelijk gezien een punt van flinke zorg, idem geldt dit voor de rekenvaardigheden.<br />
Het helpt ons niet te wijzen naar het basisonderwijs. We moeten er nu zelf wat aan doen. Dat<br />
doen we op school, maar dat is niet genoeg. Ook thuis, of beter: juist thuis moet het verder gaan.<br />
U vindt een artikeltje hierover in deze Ouderbrief.<br />
In de brugklassen brengen we het taalniveau aan het begin en aan het eind in beeld door middel<br />
van een niveautoets. Ook heeft het eerste leerjaar een extra uur Nederlands. Dit uur is bedoeld om<br />
achterstanden weg te werken en het niveau van taalbeheersing verder te versterken. Een extra uur is<br />
tevens ingezet in havo 4. Binnen de school zullen binnen het kader van geïntegreerd taalbeleid en<br />
rekenbeleid de diverse vakken hun vakjargon en werkwijzen afstemmen.<br />
Voor de ouders van het laatste en voorlaatste jaar is het goed te weten dat de studie- en beroepenvoorlichtingsavonden<br />
eraan komen. Wij organiseren zo’n avond binnen de school op de beroepenbelevingsavond<br />
op 18 oktober (zie pagina 8). Hier kun je als leerling praten met een beroepsbeoefenaar<br />
van mogelijk jouw latere beroep. Dank ook alvast aan onze ouders, die hieraan deelnemen.<br />
Tot besluit: het bureau Leerplicht plus van de gemeente <strong>Amsterdam</strong><br />
heeft bij zijn intensieve controle in juni geconstateerd dat<br />
onze aanwezigheidsregistratie goed op orde is.<br />
Dat willen we ook deze cursus weer zo houden. Daarom staat in<br />
de bijlage bij deze Ouderbrief een aantal afspraken voor leerlingen<br />
en ouders over afwezigheids- en ziekmelding.<br />
U en ons allen een goed en zeer gezond jaar wensend,<br />
namens de medewerkers van het HLZ,<br />
Drs. R.M.A. Camphuijsen, rector Activiteiten schooljaar 2011-12.<br />
• 2 •
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 3 •<br />
iToen<br />
ik op school kwam stond iedereen al klaar in van die oranje<br />
hesjes. Ik kwam daar, deed me bagage in de vrachtwagen en<br />
kreeg ook zo’n hesje. Om kwart over tien gingen mijn groepje<br />
en ik weg. Het was lang fietsen, maar iets voor de helft werd<br />
het ook mooi weer en was het niet zo zwaar meer. Ik vond de<br />
kamers daar heel mooi, zeker die van mij, want wij hadden<br />
één van de nieuwe. Iedereen vond dat mooi en wilden onze<br />
kamer zien, dat was wel grappig. Ik vond het avondspel heel<br />
leuk, omdat je gewoon kon rondlopen alleen was het wel<br />
jammer dat je de andere groepjes steeds tegen kwam, maar<br />
daar kan niemand iets aan doen. De volgende dag hadden<br />
we eerst sportdag. Dat was wel heel leuk. Het waren leuke<br />
spelletjes en je moest tegen kinderen van andere klassen.<br />
En op vrijdag moesten we alweer naar huis fietsen. Het was wel<br />
jammer dat het zo kort was, want het ging echt snel voorbij. Het<br />
had wel wat langer gemogen. Het was in ieder geval wel heel<br />
leuk. Het fietsen was zwaar, maar viel achteraf wel mee. Nu ken<br />
ik ook veel meer mensen dan voor kamp.<br />
Anne-Roos 1b<br />
EgMonD AAn ZEE<br />
We gingen 12 september op kamp naar Egmond. We<br />
moesten om kwart over 9 op school zijn want we vertrokken<br />
om half 10. We gingen met de fiets dus we gingen vroeg weg<br />
want het is 4 uur ongeveer fietsen. De groep was in 3 groepen<br />
verdeeld en er fietste ook 2 coaches met je mee. Op de helft<br />
gingen we pauze houden, ik was toen echt moe want er stond<br />
best wel veel wind. Na ongeveer 3uur kwamen we aan bij een<br />
veld en maar gingen we een spel spelen, je moest de groep<br />
in 2e verdelen en daar 3 groepen van dans, ritme en zang<br />
verdelen. Ik ging dans doen en het ging best wel goed maar<br />
op het laatst moesten we met ook met ritme en zang doen<br />
en dat ging mis, dus daarom hadden we niet gewonnen van<br />
de andere klassen. Daarna kwamen we aan op het kamp het<br />
was echt heel mooi en heel anders dan ik verwacht had. Je<br />
moest toen je bedden opmaken en daarna gingen we eten.<br />
We hadden een lopend buffet en ik vond het best lekker,<br />
maar een coach voor mij was jarig en toen kwam haar
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 4 •<br />
moeder sushi brengen dus smaakte dat van mij niet echt lekker<br />
meer. Na het eten gingen we een avondspel doen dat heet vossenjacht,<br />
je moest met een groepje verklede coaches zoeken en<br />
daar een handtekening van vragen, maar het regende best hard<br />
dus dat was wel jammer. We hadden niet iedereen gevonden<br />
maar sommige coaches hadden 2 handtekeningen gezet dus we<br />
hadden wel genoeg handtekeningen. Na het avondspel mocht je<br />
nog kletsen en daarna moest je naar je kamer. We mochten niet<br />
zelf kiezen met wie je op de kamer zat dus ik zat met meisjes die<br />
ik niet kende en ook niet van mijn klas, maar het was wel gezellig.<br />
De volgende ochtend hadden we ontbijt en meteen daarna<br />
gingen we naar een veld om te gaan sporten. Mijn groepje ging<br />
als eerst frisbeeën, maar daar waren we niet echt goed in. Daarna<br />
gingen we ook estafette, voetballen, rugby en touwtrekken. Na<br />
sportdag gingen we naar het strand, het was wel lekker weer<br />
want het zonnetje scheen. We kregen daar lekkere patat en daarna<br />
gingen wie in de zee wou in de zee, ik ging ook mee, maar het<br />
was verschrikkelijk koud! Daarna gingen we eten, dat was lekker.<br />
Daarna kwam de bonte avond, Anne-roos, Lyanne en ik gingen<br />
dansen dus we gingen nog ff oefenen. Bij de bonte avond was ik<br />
best zenuwachtig, maar we waren bijna als laatste. Het ging heel<br />
goed en we kregen best veel complimentjes. Na de bonte avond<br />
hadden we disco en dat was natuurlijk heel gezellig. Ik ging best<br />
laat slapen dus de volgende morgen was ik niet te genieten. We<br />
gingen gelijk na het eten tas inpakken en weer fietsen. Op het<br />
begin was er best wel veel regen en veel wind jammer genoeg.<br />
Maar daarna viel het best wel mee en we hebben best snel gefietst.<br />
Na kamp was ik echt helemaal kapot en ik had spierpijn<br />
maar ik weet niet waarvan!<br />
Franka 1b
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Egmond aan Zee<br />
• 5 •
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
iHallo<br />
allemaal!<br />
BrUGKLAS cOAcHES<br />
Ik ben Anne Fokkema. Ik ben 17 jaar oud, en zit in de 6de. Ik ben dit jaar<br />
voor de tweede keer coach van de brugklas. Dit jaar was mijn klas 1D,<br />
samen met 4 andere coaches. Ik wilde graag coach worden omdat ik het<br />
leuk vind om iets met de nieuwe kinderen te doen, ze een beetje te leren<br />
kennen en ook zodat zij al wat meer mensen kennen op de middelbare<br />
school. Als coach ben je een soort aanspreekpunt voor de kinderen als ze<br />
iets willen vragen over van alles en nog wat, als ze problemen met iets<br />
hebben of gewoon als ze even iets willen vertellen! Als coach mag je ook<br />
mee met het brugklaskamp! Heel erg leuk is dat. We zijn op de fiets gegaan,<br />
zoals elk jaar. Per fietsgroepje fietsten er twee coaches en een leraar<br />
mee. Dit jaar was het zeker weer een leuk kamp! Mijn klas is zelfs eerste<br />
geworden in de klassenstrijd, ook altijd leuk!<br />
Groetjes, Anne<br />
Stukje over coach zijn:<br />
Ik ben Lotte, 16 jaar oud en zit op 5 vwo. Dit is voor mij mijn tweede jaar als brugklascoach. Vorig<br />
jaar ben ik coach geweest in klas 1D en dit jaar in klas 1E bij Silvia Ballesteros. Als coach vind ik<br />
het heel belangrijk dat de brugklassers zich snel thuis voelen op school, en zich snel opgenomen<br />
voelen in de groep. Toen ik als brugger op deze school kwam kende ik niemand en vond ik het allemaal<br />
heel erg spannend. Ik heb toen veel hulp gehad van mijn coaches en dat was ook de reden<br />
dat ik zelf coach wilde worden. Als coach ga je mee op het brugklaskamp in Egmond. Je fietst met<br />
ze mee en leert ze al best goed kennen op de fiets. Ook slaap je met ze<br />
op de kamers en zit bij het eten met ze aan tafel. In die 3 dagen leer je ze<br />
goed kennen. Het is ook leuk om te merken dat ze jou ook steeds beter<br />
leren kennen en ook met persoonlijke verhalen en problemen naar je toe<br />
komen. Ik denk dat het voor de bruggers fijn is dat er coaches bij zijn,<br />
omdat we toch iets dichterbij staan dan de meeste docenten. We zijn maar<br />
een paar jaar ouder en zitten zelf ook nog op school. In Egmond op het<br />
strand kwamen de meisjes uit mijn brugklas bij mij en mijn medecoaches<br />
zitten om over de jongens te praten uit de klas, de bonte avond en shoppen,<br />
terwijl de jongens aan het voetballen waren met de andere coaches.<br />
Dit is iets wat ze dus sneller doen bij coaches dan bij de docenten. Verder<br />
zijn we soms bij de mentorlessen en gaan we mee met de mentoruitjes.<br />
Omdat ik vorig jaar ook coach was weet ik dat de band blijft en ze ook in<br />
de tweede klas nog vaak naar je toe komen.<br />
Lotte Westgeest<br />
Groetjes, Lotte Westgeest<br />
Alle brugklas coaches.<br />
Anne Fokkema<br />
• 6 •
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Cultureel Kerstcafeé2012<br />
voor MALAWI<br />
• 7 •<br />
i<br />
HEt CuLtuREEL KERstCAFé En MALAWi<br />
Wij nodigen de ouders van de brugklasleerlingen van harte uit<br />
voor<br />
het Cultureel Kerstcafe 2012<br />
Het eerste grote evenement voor de actie Malawi<br />
dinsdag 18 december en woensdag 19 december<br />
aanvang 19.00 uur<br />
Houdt u alvast één van deze avonden vrij om de kinderen te bewonderen<br />
in deze swingende, vrolijke, ontroerende en sfeervolle<br />
show, die door velen wordt gezien als een hoogtepunt<br />
in het schooljaar.<br />
In de pauze willen wij een koud buffet<br />
organiseren met gerechten die thuis door<br />
de leerlingen, en mogelijk ook hun<br />
ouders, gemaakt worden.<br />
Op dinsdag 2 oktober vond de aftrap plaats van onze grote actie<br />
voor beter onderwijs in het straatarme Malawi. Voor de stichting<br />
Edukans gaan wij zoveel mogelijk geld proberen in te zamelen.<br />
De inkomsten van het cultureel Kerstcafé zullen dan ook in zijn<br />
geheel naar Edukans gaan. Deze stichting werkt in Malawi samen<br />
met lokale organisaties die precies weten wat de scholen<br />
nodig hebben en of de scholen hun doelen kunnen waarmaken<br />
als zij financiële hulp van ons krijgen. Eén van onze leerlingen<br />
gaat in februari naar Malawi met Edukans en een grote groep<br />
andere leerlingen van middelbare scholen uit heel Nederland.<br />
Leerlingen die geïnteresseerd zijn kunnen zich kandidaat stellen<br />
en moeten na een voorselectie campagne voeren o.a. met een<br />
presentatie in de aula voor alle leerlingen van het HLZ.<br />
Vier jaar geleden hadden we ook een actie voor Malawi die zeer<br />
succesvol was en die zeer veel kinderen in Malawi uitzicht op<br />
een mooie toekomst heeft gegeven. Maar het werk is nog niet af.<br />
We vinden het op het HLZ belangrijk dat onze leerlingen over<br />
de grenzen van ons land heenkijken en beseffen hoe goed zij het<br />
hebben. We laten onze leerlingen zien dat veel kinderen in Malawi<br />
niet naar school kunnen omdat de ouders te arm zijn en zij<br />
moeten meehelpen de kost te verdienen. Als zij met een steuntje<br />
in de rug van onze leerlingen wél naar school mogen in plaats<br />
van te moeten werken zijn zij dolblij en zeer gemotiveerd.<br />
Zo kunnen ook onze leerlingen, docenten en naar ik hoop ook u<br />
ervaren dat onderwijs en solidariteit een mens goed doen.<br />
De heer Eric Veeger, docent muziek en mondiale bewustwording<br />
Iets voor<br />
U?
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
beroepenbelevingsavond<br />
iets voor u?<br />
iets voor u?<br />
• 8 •<br />
iOp<br />
donderdagavond 18 oktober organiseren de decanen een<br />
beroepenbelevingsavond.<br />
Ouders, oud-leerlingen en andere werkenden geven dan informatie<br />
over hun beroep aan geïnteresseerde leerlingen uit de<br />
bovenbouw.<br />
De oudercommissie vraagt elk cursusjaar aan de ouders welk<br />
beroep zij uitoefenen en of ze bereid zijn er iets over te vertellen<br />
tijdens de beroepenbelevingsavond.<br />
De decanen zoeken nog ouders die werkzaam zijn in bèta-beroepen<br />
en ook die werkzaam zijn in de modewereld, de filmindustrie,<br />
de game-design en de industriële vormgeving.<br />
Ouders die mee willen werken aan deze avond kunnen dat kenbaar<br />
maken via de oudercommissie. Ze kunnen ook een emailsturen<br />
naar akanneworff@hlz.nl<br />
BERoEPEnBELEVingsAVonD, 18 oKtoBER<br />
Bij de presentatie van uw beroep en werkveld kunt u aandacht<br />
besteden aan :<br />
de loopbaan tot uw huidige beroep<br />
de dagelijkse gang van zaken/werktijden<br />
de specifieke vaardigheden om te functioneren<br />
de emotionele kant van het beroep<br />
kansen en valkuilen van het beroep<br />
In afwachting van uw reacties,<br />
De heer drs. Anton Kanneworff, decaan HLZ<br />
Mevrouw Hetty van Weerdenburg, decaan HLZ<br />
iDit<br />
jaar willen we graag de lijst aanvullen van ouders die bereid<br />
zijn mee te helpen. Alvast voor de beroepenbelevingsavond (zie<br />
boven), want volgend jaar is er weer eentje, maar ook voor andere<br />
vormen van ouderparticipatie.<br />
Wilt u uw naam doorgeven als u bereid bent op grond van uw<br />
beroep/expertise deel te nemen aan: beroepenvoorlichting, het<br />
project Taaltuin, het verzorgen van gastlessen.<br />
Wilt u omschrijven voor welke activiteiten u bereid bent zich<br />
aan te melden?<br />
Ook zouden we graag beschikken over vaders/moeders die in<br />
een enkel geval bereid zijn een groep leerlingen met de docent te<br />
begeleiden op excursie.<br />
Dank alvast voor de medewerking,<br />
namens de schoolleiding,<br />
Drs. R.M.A. Camphuijsen, rector<br />
oPRoEP AAn onZE ouDERs
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 9 •<br />
iTaal<br />
en denken onderhouden een wisselwerking. Wie een begrip<br />
niet kent, kan de inhoud ervan niet begrijpen. Zonder begrip<br />
blijft leren betekenisloos en wordt reproduceren papegaaien.<br />
Wie geordend denkt, heeft de behoefte zijn gedachten net zo<br />
geordend op papier te zetten. Dat vereist kennis en enige vaardigheid.<br />
Goed geformuleerde vraagstukken decoderen vereist net<br />
zo zeer kennis en vaardigheid, maar dan in omgekeerde richting.<br />
Op deze vlakken valt behoorlijk wat te winnen. Dat vormt dan<br />
ook de reden van het feit dat het HLZ dit jaar doorgaat met de<br />
vormgeving van taalbeleid.<br />
Onze kinderen in de brugklas krijgen een taaltoets, die hun<br />
basisniveau op de diverse domeinen in kaart brengt, de zgn.<br />
nulmeting. Het gaat om woordenschat, het vermogen teksten<br />
te analyseren, ook de taalproductie komt aan bod. Aan het eind<br />
van dit schooljaar is er weer een toets en gaan we na of we met<br />
elkaar de beoogde ontwikkeling hebben kunnen realiseren. We<br />
maken gebruik van digitale middelen en zetten in alle brugklassen<br />
een extra uur in om ook binnen onze school de ruimte te<br />
bieden die nodig is. De kinderen die dat nodig hebben, worden<br />
in niveaugroepen ingedeeld. De diverse vakken maken lijsten van<br />
kernbegrippen. De kinderen moeten deze lijsten leren, weten<br />
wat ze inhouden door eigen voorbeelden te bedenken. Deze<br />
woorden worden overhoord als woordjesoverhoringen. Iedereen<br />
kan en moet deze lijsten perfect beheersen. Verder werken vakken<br />
ook in andere leerjaren samen om een schoolbegrippenlijst uit te<br />
breiden en de betekenis ervan te laten internaliseren.<br />
Ook uw hulp is nodig. Waarschijnlijk zelfs in stevige mate nodig.<br />
Uw kind is immers meer klokuren bij u thuis dan onderwijsklokuren<br />
op school. Dus dat biedt vele kansen en mogelijkheden.<br />
tAALBELEiD<br />
Heel, heel belangrijk is de attitude verzorgde taal te willen realiseren.<br />
De communicatie binnen de sociale media op internet vormt een<br />
ander taalregister dan dat register dat we op school gebruiken bij<br />
de beantwoording van vragen en opdrachten. Als dat ff duidelijk<br />
wordt, schiet het lekker op. U kunt helpen door te wijzen op dit<br />
onderscheid. Verder: spreekwoorden en zegswijzen, gebruik ze<br />
actief! Een abonnement op een dagblad vormt een aanleiding tot<br />
het lezen en bespreken van de actualiteit. Kinderen van wie de<br />
ouders literatuur lezen hebben een voorsprong.<br />
Dat is bewezen en ook logisch: zij geven het goede voorbeeld en<br />
stimuleren alleen al daardoor hun kind. Tot slot: kijkt u ook mee<br />
in de schriften van uw kind. Hoe is de organisatie, is alles leesbaar?<br />
Drs. R.M.A. Camphuijsen, rector
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 10 •<br />
iZoals<br />
velen van u weten, heeft het HLZ sinds jaar en dag een zeer uitgebreid dyslexiebeleid. Sinds<br />
vorig jaar is dit speciale taalbeleid onderdeel geworden van een meer algemeen taalbeleid. Een<br />
algemeen taalbeleid dat voor elke HLZ leerling geldt: van onderbouw- tot bovenbouwleerling, van<br />
Havist tot Gymnasiast. De reden hiervan is onder meer het referentiekader taal, waarin omschreven<br />
staat aan welke taaleisen een beginnende middelbare scholier zou moeten voldoen en met welke<br />
taalvaardigheden een examenkandidaat zou moeten afstuderen.<br />
HEt tWEEDE jAAR tAALBELEiD oP HEt HLZ<br />
Het referentiekader is meer dan een omschrijving alleen en is daardoor van grote invloed op de<br />
middelbare scholieren: de examens gaan geijkt worden aan de referentieniveaus, hetgeen betekent<br />
dat een leerling het gewenste taalniveau moet hebben bereikt om te kunnen slagen. Voor de docenten<br />
betekent dit dat taalvaardigheid een onderdeel van elk vak gaat worden dat onderwezen wordt<br />
en beoordeeld.<br />
Maar ook los van het door de overheid bedachte referentiekader, vindt het HLZ het belangrijk dat<br />
leerlingen taalvaardiger worden: vele docenten bemerkten steeds vaker dat leerlingen een (te)<br />
kleine woordenschat hebben, dat zij niet weten hoe zij genuanceerd en correct moeten formuleren,<br />
dat zij niet weten hoe zij teksten en vragen moeten lezen en interpreteren en ga zo maar door.<br />
Gelukkig geldt dit zeker niet voor iedereen, maar helaas voor een groeiend aantal leerlingen wel.<br />
Als een leerling dit soort hiaten heeft, is het niet verwonderlijk dat de resultaten voor alle vakken<br />
achterblijven. De inhoud van het vak komt immers niet over als het zo slecht gesteld is met de<br />
taalvaardigheden!<br />
De volgende maatregelen nam het HLZ daarom al vorig jaar:<br />
1. De brugklassen 1B t/m 1F hebben een uur extra Nederlands. In dit uur werken zij gedifferentieerd<br />
aan de zaken die voor hen (extra) aandacht verdienen.<br />
2. Binnen de brugklasuren Nederlands wordt met het programma Nieuwsbegrip gewerkt.<br />
3. Alle vakdocenten besteden meer aandacht aan (schooltaal)woorden.<br />
4. Door alle vakdocenten wordt aandacht besteed aan tekststrategieën.<br />
5. Elke brugklas leest per week 10 minuten de krant bij het vak Nederlands.<br />
6. Iedere brugklasser moet 3 x in de week 30 minuten lezen.<br />
7. Iedere brugklasser krijgt n.a.v. de signalering een brief thuis met de uitslag van het taalonderdeel<br />
van de signalering, waarin de nodige adviezen worden gegeven over wat de leerling zelf<br />
eventueel moet of kan doen om zijn/haar taalvaardigheden te verbeteren.<br />
8. Iedere vakdocent markeert op de door de leerling gemaakte toetsen zoveel mogelijk de fouten<br />
in het Nederlands.<br />
9. De 4 HAVO leerlingen krijgen een uur extra Nederlands.<br />
10. De leerlingen van 4 HAVO werken met het programma Nieuwsbegrip.<br />
Voor dit schooljaar zijn daar nog een aantal maatregelen aan toegevoegd:<br />
11. Leerlingen uit jaar 1 en 2 krijgen aan het einde van het eerste trimester een toets waarin de<br />
schooltaal gemeten zal worden. De toets wordt afgenomen en nagekeken door de docent Nederlands.<br />
12. Leerlingen uit jaar 1 en 2 oefenen de schooltaal in de periode na de herfstvakantie en voor<br />
bovengenoemde toets op school in de mentorles en thuis via het online overhoorprogramma<br />
WrTS.<br />
13. Leerlingen uit klas 2 werken in de mentorles met de 10-delige lessenreeks: De aanpak van<br />
moeilijke teksten, van leesstrategie tot samenvatting.
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 11 •<br />
14. A. Brugklasleerlingen met een zeer slecht leesbaar handschrift worden geadviseerd een handschriftcursus<br />
te gaan volgen, of om met blokletters te gaan schrijven.<br />
B. Leerlingen met een slecht leesbaar handschrift uit jaarlaag 2 t/m 6 worden geadviseerd met<br />
blokletters te gaan schrijven.<br />
c. Dyslectische leerlingen met een slecht leesbaar handschrift worden aangeraden zoveel mogelijk<br />
op de laptop hun toetsen te maken.<br />
15. Slordig of slecht leesbaar ingeleverd werk voor het einde van de toetstijd wordt niet geaccepteerd.<br />
De leerling dient de tijd volledig te benutten om een zo overzichtelijk en leesbaar mogelijk<br />
werk af te leveren.<br />
16. Een leerling die zinnen maakt zonder hoofdletters en punten wordt hierop afgerekend bij toetsen.<br />
17. Een gebrekkige formulering kost een leerling bij alle vakken punten wanneer hierdoor de vakinhoud<br />
niet of niet volledig overkomt.<br />
18. Een leerling mag bij alle vakken op de toetsopgaven markeren, opdrachten afvinken, en/of<br />
korte aantekeningen maken.<br />
19. Docenten bespreken toetsen na op vakinhoudelijk gebied en ook op taalkundig gebied wanneer<br />
het gaat om foutieve formulering of foutief woordgebruik.<br />
20. Het HLZ verwacht dat alle leerlingen altijd een pen, potlood, gum en markers bij zich hebben.<br />
Alle maatregelen zijn opgenomen in het Taalbeleidsplan van het HLZ en wij blijven doorgaan ons<br />
beleid te evalueren en aan te scherpen middels een aantal werk- en studiemiddagen taalbeleid. Het<br />
docentencorps creëert graag die taalsituatie voor uw kind, die hem/haar niet alleen op school zal<br />
helpen beter te presteren, maar die ook in het leven daarna als stevige ondergrond zal dienen.<br />
Het is echter belangrijk dat u zich realiseert dat een goede taalsituatie op school niet genoeg is om<br />
uw kind optimaal taalvaardig te maken. Ook buiten school moet hij/zij bezig blijven met taal. En<br />
dan omvangrijker en op een hoger niveau dan (de meeste) tweets of facebookberichten die kinderen<br />
lezen en/of schrijven. Laat hen dus ook krantenartikelen, romans, novelles, korte verhalen<br />
lezen. Als zij dit doen neemt de voor school gewenste woordenschat toe, het woordbeeld blijft<br />
beter hangen en ook de snelheid van het lezen zal toenemen. Dit laatste is bijvoorbeeld belangrijk<br />
bij toetsen die binnen een bepaalde tijd af moeten zijn, of bij het maken van huiswerk binnen niet<br />
al te lange tijd. Daarnaast helpt<br />
het enorm als u regelmatig<br />
samen het nieuws kijkt en<br />
bespreekt. Hierdoor zal niet<br />
alleen de kennis van de wereld<br />
toenemen, maar ook de woordenschat<br />
en het begrip van<br />
(gesproken) tekst, van oorzaak<br />
en gevolg, van verhoudingen,<br />
etc. Wij hopen daarom dat u<br />
uw kind op deze manier zoveel<br />
mogelijk stimuleert!<br />
Mevrouw drs. inge Dekker<br />
Remedial teacher V.o./<br />
Master special Educational needs<br />
taalcoördinator HLZ
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
i<br />
FiLMCuRsus<br />
voor de tweede en derde klassen<br />
• 12 •<br />
Ook dit jaar krijgen de leerlingen van de tweede en derde klassen<br />
de mogelijkheid om zich in te schrijven voor de filmcursus<br />
2012-2013.<br />
In de eerste klas hebben al veel leerlingen kennis gemaakt met<br />
het maken van films tijdens de verrijkingslessen. De filmcursus is<br />
een verdieping hiervan.<br />
De filmcursus bestaat uit 10 lessen van elk 2 uur die worden<br />
gegeven door remon Klik, aansluitend op de reguliere lesuren.<br />
In de filmcursus leren de deelnemers, om op een praktische manier,<br />
geheel zelfstandig een one minute film, een documentaire<br />
of een korte film te maken. De beste films zullen we inzenden<br />
naar het NFFS (Nederlands Film Festival voor scholieren) De eerste<br />
prijs van dit festival is een geheel verzorgde reis, voor twee<br />
personen, naar het internationale filmfestival voor scholieren, in<br />
Griekenland!<br />
De cursus is bedoeld voor die leerlingen die er in een korte tijd<br />
achter willen komen wat ze leuk vinden en waar hun kwaliteiten<br />
en interesses liggen op filmgebied. De kosten zijn in totaal<br />
€ 40,- per deelnemer voor alle lessen en inclusief het cursusboek<br />
“Speelfilms maken” van roemer B. Lievaart.<br />
Als de deelnemer een volledige eindfilm produceert dan hoeft<br />
alleen het cursusboek betaald te worden en zal aan het einde<br />
van het jaar een bedrag van € 22,- teruggestort worden op de<br />
rekening.<br />
Tot het einde van de maand oktober hebben alle leerlingen uit de<br />
tweede en derde klassen de mogelijkheid om zich in te schrijven<br />
voor deze videocursus. Dit kunnen ze doen door een E-mail<br />
te sturen met hun naam, klas, telefoonnummer en E-mail adres<br />
naar rklik@hlz.nl. Inschrijven via de ELO is ook mogelijk.<br />
Ze zullen dan zo snel mogelijk alle benodigde informatie toegezonden<br />
krijgen. Ook zal er deze maand een inschrijfformulier<br />
worden uitgedeeld waarop alle informatie is te vinden. Let op!<br />
De selectie gaat op volgorde van inschrijving.<br />
Ik zie er naar uit om nog meer leerlingen enthousiast te maken<br />
voor mijn grote passie!<br />
Met vriendelijke groet,<br />
De heer Remon Klik, docent biologie en filmmaker
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Klaar voor het gala.<br />
Starring Mr. Veeger als pakezel.<br />
Winnaars van de derde prijs.<br />
i<br />
HEt nAtionAAL FiLM FEstiVAL<br />
VooR sCHoLiEREn 2012 (nFFs)<br />
• 13 •<br />
Het HLZ ging ook dit jaar met zijn films nationaal.<br />
Op het <strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong> worden al jaren films gemaakt.<br />
Zeker 30 of 40 per jaar. Deze films worden gemaakte tijdens de<br />
filmcursussen in de eerste tot en met de derde klas en tijdens het<br />
TEMUTEc project, een samenwerkingsproject tussen tekenen,<br />
muziek en techniek. Na een strenge voorselectie werden dit jaar<br />
de 5 beste zelfgemaakte films van onze school ingezonden bij het<br />
NFFS. De festivaldag van het NFFS werd maandag 17 september<br />
gehouden in het Agora theater in Lelystad.<br />
Daar kwamen ruim 550 leerlingen uit alle delen van Nederland<br />
met hun docenten bij elkaar om de ingezonden films te bekijken<br />
en de publieksprijs te bepalen.<br />
De deelnemers deden ook mee aan verschillende workshops, die<br />
werden gegeven door professionals uit de filmwereld. Ze oefenden<br />
er met interviewen, met acteren, camerawerk en montage<br />
en bedachten hoe je van een goed idee een nog betere film kunt<br />
maken. Hiermee kunnen ze volgende jaar nog meer en nog<br />
betere films gaan maken. En er waren ook prijzen te winnen:<br />
de winnaars van alle categorieën worden uitgenodigd om mee<br />
te gaan naar het internationale jongeren filmfestival in Pyrgos,<br />
Griekenland.<br />
Waar voorheen al een eerste en een tweede prijs door het HLZ<br />
gewonnen werd hebben we dit jaar met de film “Dinaro Nero”<br />
een derde prijs gewonnen in de categorie fictie onderbouw. Volgend<br />
jaar gaan wij de uitdaging weer aan.<br />
Kunnen we uw zoon of dochter ook uitdagen om mee te doen?<br />
iHLZOOM<br />
is een tv programma gemaakt voor en door jongeren.<br />
Na meer dan 10 jaar uitgezonden te hebben op Salto is HL-<br />
ZOOM verder gegaan als een online jongerenprogramma.<br />
Het programma wordt al sinds zijn oprichting gesponsord door<br />
het <strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong> en grotendeels gemaakt door haar<br />
leerlingen.<br />
De laatste producties zijn te<br />
bekijken op www.vimeo.com/hlzoom.<br />
Ook dit jaar is HLZOOM<br />
op zoek naar enthousiaste leerlingen<br />
die een bijdrage willen<br />
leveren aan het maken van het<br />
programma. Opgeven kan door<br />
een mail te sturen naar<br />
rklik@hlz.nl.<br />
HLZooM
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 14 •<br />
iWaarom<br />
moeten wij zo nodig met de leerlingen van 5V naar Texel? Even op excursie in het kader<br />
van een vakonderdeel, zodat alle anderen docenten op school lesuitval hebben; is dat niet een wat<br />
erg luxe privilege van de sectie Biologie?<br />
Wij dachten van niet.<br />
ECoLogiE oP tExEL<br />
Biologie is een wezenlijk vak binnen het profiel Natuur & Gezondheid. En ecologie is een bijzonder<br />
thema binnen het biologie-onderwijs. Het is HET veldwerk-vakgebied, nu de systematiek (Wat<br />
is dat voor beestje?) op zijn laatste benen loopt binnen het examenprogramma. Met een stadse<br />
school als de onze is het altijd behelpen als je leerlingen écht wil leren wat ecologie (Waarom leeft<br />
dat beestje dáár en niet ergens anders?) precies<br />
inhoudt. Natuurlijk: we hebben de muurvarentjes<br />
langs de grachten, we hebben de haring in<br />
het IJ, vossen in de Lange Bretten en we hebben<br />
vde parken met de reigers en de eenden. Maar de<br />
muurvarentjes staan te veel op zichzelf en maken<br />
geen deel uit van een ecologisch systeem, in het<br />
IJ speelt zich alles toch te veel onder, in plaats van<br />
áán de oppervlakte af, de Lange Bretten is nog in<br />
ontwikkeling en in de <strong>Amsterdam</strong>se parken is het<br />
stempel dat mensen en honden op de levensgemeenschap<br />
drukken wel erg groot. Aan de Kalfjeslaan<br />
kunnen leerlingen heel goed enig veldwerk<br />
verrichten, zoals gebeurt in de Activiteitenweek,<br />
maar is wat te beperkt: je kan er zestig brugklassers<br />
laten ploeteren, maar dan is ook met- een de hele Dienst Groenvoorzieningen in rep en<br />
roer. Gebieden als het Westelijk Havengebied en Waterland bieden prachtige mogelijkheden, zeker;<br />
maar Texel biedt iets dat nergens anders te halen valt.<br />
Werken in het laboratorium van Ecomare.<br />
Texel heeft, net als de overige Waddeneilanden, een grote diversiteit aan biotopen: het wad zelf,<br />
de Noordzeekust met strand en duinen, vlakke polders, boerenland en zelfs bos. Maar het pronkstuk<br />
is De Slufter, een kweldergebied aan de Noordzeekant, halverwege de route van De Koog naar<br />
de vuurtoren in het noorden. Hier stroomt de zee enkele malen per etmaal vrijuit het land op,<br />
uitwaaierend over de slikkige en zanderige bodem, via een wirwar van geulen;<br />
soms zelfs daarbuiten. Hier, in een schijnbare<br />
kalmte, vindt al eeuwen een zinderend gevecht<br />
plaats tussen het zoute water en het leven. Een<br />
gevecht letterlijk op leven en dood. De Slufter is<br />
een rusteloos front, waar harde klappen vallen;<br />
en waar alleen de allersterksten het hoofd boven<br />
water houden. charles Darwin zou zeggen: de<br />
best aangepasten. En zo is het. Je ziet het voor je<br />
voeten gebeuren.<br />
Zoekopdracht op het strand.<br />
Dat verklaart nog niet dat we er een week tussenuit<br />
knijpen. Er is nóg een reden om de leerlingen<br />
voor een week te ontvoeren en in gijzeling te houden.<br />
Al jaren breken wij binnen de sectie ons het
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Metingen verrichten op De Slufter.<br />
Alweer een krab!v<br />
Kokkels vissen.<br />
• 15 •<br />
hoofd over de vraag waarom leerlingen biologie<br />
toch zo’n moeilijk vak vinden. Van brugklas tot<br />
examenklas zien we de leerlingen ploeteren voor<br />
vaak niet meer dan een zesje. Biologie wordt als<br />
schoolvak door de leerlingen zeker gewaardeerd,<br />
getuige ook het grote aantal leerlingen dat uiteindelijk<br />
voor een Natuur- en Gezondheidprofiel<br />
kiest. In dit profiel heeft biologie tenslotte<br />
een prominente positie. De grote afwisseling<br />
aan onderwerpen spreekt de leerlingen aan. Het<br />
Menselijk Lichaam beslaat een derde deel van het<br />
biologie-onderwijs en boeit de leerlingen altijd (in<br />
tweeërlei opzicht overigens, want we hebben met<br />
pubers te maken). Daarnaast is er de moleculaire<br />
poot, waartoe ook het mysterieuze DNA in de chromosomen<br />
behoren, maar ons afweersysteem. En dan is nog een derde deel<br />
dat gereserveerd is voor de wereld om ons heen: de planten en<br />
dieren (hun bouw, hun functioneren en hun evolutie), de ecosystemen<br />
en het milieu.<br />
En met dat laatste derde deel zitten we een beetje<br />
in onze maag. Leerlingen vinden de dieren leuk;<br />
niet in het minst doordat er veel practica op het<br />
programma staan, waarbij het de bedoeling is<br />
dat de levende onderzoeksobjecten (meelwormen,<br />
krekels, pissebedden, muizen, en ja: ook<br />
schimmels en bacteriën) ongeschonden uit de<br />
strijd komen en de dode gevallen (kippenvleugels,<br />
garnalen, mosselen, inktvissen, en ook het hart<br />
van een schaap) juist in zoveel mogelijk stukjes<br />
gesneden worden. Maar leerlingen vinden planten<br />
al veel minder leuk en ecologie wordt doorgaans<br />
maar saai bevonden; dat wil zeggen: in de bovenbouw.<br />
Ecologie is groen, maar op eindexamenniveau toch ook heel<br />
bèta. Waar in de Eerste Fase een voedselweb nog een verzameling<br />
planten en dieren is die elkaar graag lusten, daar moeten de<br />
leerlingen in de Tweede Fase door die organismen<br />
heen de anorganische stoffen in organische<br />
stoffen zien overgaan; en ze moeten vervolgens<br />
inzien dat door allerlei omzettingen uiteindelijk<br />
de anorganische uitgangsstoffen weer in de atmosfeer<br />
of in de bodem terugkeren. De kringloop<br />
is puur scheikunde.<br />
Texel bood een uitgelezen mogelijkheid de leerlingen<br />
een week lang geconcentreerd aan het werk<br />
te laten met de echte ecologie. Veldwerk direct<br />
gekoppeld met theoretische achtergrond. En daar-
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Meten is weten<br />
Beter één krab in de hand…<br />
Onderzoek op De Slufter.<br />
• 16 •<br />
bij staan ook nog eens onderzoeksvaardigheden<br />
centraal; ook al zo’n belangrijk examen-onderdeel<br />
waar onze leerlingen nog al eens wat scorepuntjes<br />
laten liggen. Op Texel gaan we die aanscherpen,<br />
via een zelf bedacht ecologisch onderzoek<br />
dat uitmond in een verslag. In een voor een<br />
leerling overigens prikkelarme omgeving. Want<br />
Hotel De Kievit ligt in een uitgestrekte polder,<br />
die overdag de tegenwind lijkt aan te zuigen en ’s<br />
nachts een aarde-donkere aanblik biedt. Het enige<br />
licht in de duisternis: de vuurtoren. En dat maakt<br />
het hotel alleen maar aanlokkelijker, warmer en<br />
gezelliger. Al na één dag voelen de leerlingen zich<br />
thuis in de ambiance van het hotel, verlaten tussen de Eijerlandse<br />
duinen en de waddendijk. Het eten is er goed en de leerlingen<br />
zijn hongerig.<br />
Wij achten het nodig de leerlingen (en onszelf) aan een strak<br />
regime te onderwerpen. De wind moet eronder. En winderig<br />
zal het zijn! Met een beetje pech kan het regenen en waaien.<br />
Maar met een beetje geluk straalt een mooi herfstzonnetje ons<br />
dagelijks vanuit het oosten tegemoet. En dan zal blijken dat de<br />
leerlingen het een heel leuke week vinden, die ze niet snel zullen<br />
vergeten. Ze trekken tenslotte vijf dagen met elkaar op; zijn<br />
samen aan het werk en worden samen moe. Ze mopperen samen<br />
op de soms lange fietsafstanden en komen samen weer tot rust<br />
in een zonnig duinpannetje. Wie doorwerkt heeft tijd voor ontspanning.<br />
Het programma is degelijk, zinvol, doortimmerd en<br />
goed doorgesproken. Dat kunt u binnenkort zelf constateren als<br />
u het programmaboekje aan uw kind ontfutselt. De begeleiding<br />
ter plekke door de medewerkers van de Waddenzeeschool, die<br />
onder het museum Ecomare valt, is ervaren en betrouwbaar.<br />
Een meisje uit 5V zei vorig schooljaar, een paar weken na Texel,<br />
toen ik haar vroeg om haar verslag: “Ja, het komt er niet van. Op<br />
Texel ging je gewoon aan het werk. Hier blijft het weer liggen<br />
tussen allerlei andere bezigheden.”<br />
Ook dat vinden wij belangrijk: een week lang<br />
van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds niet zo laat<br />
aan het werk; zonder alcoholische versnaperingen<br />
en rookgelegenheid in de uitgestrekte en<br />
aarde-donkere polder. Dat moet maar even, want<br />
er moet wat geleerd worden. Misschien wel meer<br />
dan alleen wat ecologie is.<br />
Dhr. drs. Louis siefkens, docent biologie
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
i<br />
DE ExAMEnKLAssEn<br />
De tijd vliegt in het examenjaar. We zijn nog maar net begonnen, maar de ervaring leert dat het<br />
moment waarop de examenkandidaten voor de eerste keer gespannen de examenzaal instappen,<br />
veel dichterbij is dan zij zich realiseren. Vorig jaar drukte een leerling het zo uit: ‘Je komt in een<br />
stroomversnelling terecht en opeens is het mei’. Gelukkig kunnen we zeggen dat die stroomversnelling<br />
de leerlingen helpt om steeds bezig te zijn met de voorbereiding van het grote moment<br />
waarop ze moeten knallen. De sleutel tot succes blijkt telkens weer te liggen in voldoende tijdsinvestering<br />
en op tijd beginnen. Dat betekent dat ook dat er weinig tijd overblijft voor een baantje.<br />
Gemiddeld ruim drie uur per dag studeren buiten de lessen om is geen kleinigheid!<br />
In de eindexamenklas moeten de leerlingen alle stof die ze in de afgelopen jaren gehad hebben,<br />
paraat hebben. Dat kost veel tijd aan herhalen, echt eigen maken van de stof, gaten in de kennis<br />
dichten en verbanden leggen. Daarbij komt er voor elk vak nieuwe stof bij.<br />
Een prachtige manier om te laten zien dat je gegroeid bent in je kennis en mogelijkheden, is het<br />
maken van een profielwerkstuk. De leerlingen zijn in kleine groepjes in dit eindexamenjaar tachtig<br />
uur per persoon bezig om een werkstuk te maken waar ze trots op kunnen zijn. In december<br />
leveren de leerlingen de eerste versie in. Mocht deze nog niet aan de eisen voldoen, hebben ze tot<br />
februari de tijd om de definitieve versie in te leveren.<br />
In het examenreglement, dat de leerlingen<br />
gekregen hebben en dat ook op de ELO (vaksite<br />
H5 / V6) te vinden is, kan alle informatie<br />
over het eindexamenjaar gelezen worden. Het<br />
examenjaar heeft een heel officiële kant. Het<br />
is belangrijk om op de hoogte te zijn van de<br />
plichten rond het eindexamen om onaangename<br />
verrassingen te voorkomen. Zo moeten<br />
de leerlingen voor elk examenonderdeel<br />
(praktische opdrachten, schoolexamens en<br />
centraal schriftelijk eindexamen) in geval van<br />
ziekte volgens een aantal regels handelen om<br />
te voorkomen dat ze een 1,0 krijgen voor dat<br />
examenonderdeel:<br />
Voor het begin van het examenonderdeel<br />
• 17 •<br />
(PO’s, SE’s en cSE’s) bellen de ouders de afdelingsleider. Indien deze afwezig is kan de directiesectretaresse,<br />
mw. Hulskamp, telefonisch op de hoogte worden gebracht.<br />
De leerling raadpleegt een huisarts.<br />
De ouders sturen z.s.m. een brief met schriftelijke bevestiging van de ziekte. Hierin moet de naam<br />
en het telefoonnummer van de geraadpleegde huisarts vermeld worden.<br />
De schoolexamens zijn in de week van 5 november, 11 januari en 14 maart. Het centraal Schriftelijk<br />
Eindexamen start in de week van 13 mei.<br />
Gedurende het jaar zullen de rector en de afdelingsleiders geregeld spreken met de afgevaardigden<br />
van de klassen om samen te peilen hoe de werksfeer in de klassen is en om mogelijk te maken dat<br />
er tijdig bijgestuurd wordt. De mentoren zijn als studiebegeleiders actief om de leerlingen in de<br />
kleine groepen te helpen focussen en staande te blijven in dit woelige jaar. Op naar het podium<br />
voor de diploma-uitreiking!<br />
De heer drs. M. Achterberg, afdelingsleider V5 en V6<br />
De heer drs. M. Dorstijn, afdelingsleider havo<br />
Centraal schriftelijk eindexamen in de gymzaal.
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
HERVORMD LYCEUM ZUID<br />
scholengemeenschap voor VWO en HAVO<br />
Brahmsstraat 7<br />
1077 HE <strong>Amsterdam</strong><br />
Tel.: 020-6627983<br />
Fax: 020-6797146<br />
E-mail: info@hlz.l<br />
_____________________________________________________________________________<br />
Aantal respondenten: 93<br />
Rapportage Schoolindex Oudertevredenheid (samenvatting)<br />
april – mei 2012<br />
Score van domeinen<br />
Significant hoger dan de benchmark* is het domein: ouderraad, sfeer in de klas, veiligheid – algemeen<br />
én veiligheid - omgeving.<br />
Op geen enkel domein scoort het HLZ significant lager dan de benchmark.<br />
* gekozen benchmark = HLZ t.o.v. het gemiddelde van alle scholen (94 scholen met 10703<br />
respondenten) die hebben meegedaan aan dit onderzoek<br />
Bm. = benchmark<br />
Rapportcijfer<br />
De ouders geven de school het volgende rapportcijfer: 6.9 (Bm.: 6.8)<br />
Keuzefactoren<br />
Ouders hebben in de vragenlijst aangegeven waarom zij voor de school hebben gekozen. De<br />
toelichtende vraag in het onderzoek is:<br />
Geef hieronder aan waarom u voor deze school hebt gekozen. "Ik heb voor deze school gekozen<br />
omdat …."<br />
Keuzefactoren<br />
1. De open dag goede informatie over de school gaf 66%<br />
2. De school veel activiteiten organiseert 38%<br />
3. De school het maximale uit de leerling haalt en goed onderwijs geeft 57%<br />
4. De school goed scoort op de kwaliteitskaart 55%<br />
5. De leraar van de basisschool mij dat adviseerde 10%<br />
6. Familie ook naar deze school is gegaan 25%<br />
7. De school goede begeleiding geeft 51%<br />
8. De docenten en andere medewerkers op een leuke manier met leerlingen omgaan 69%<br />
9. Dit een moderne school is 39%<br />
10. Dit een school is waar je veel keuzemogelijkheden hebt 53%<br />
11. Het gebouw er aantrekkelijk uitziet * 76%<br />
12. De school een veilig gevoel geeft 88%<br />
13. De sfeer op de open dag goed is 88%<br />
14. De school goed bekend staat 71%<br />
15. De locatie gunstig is 72%<br />
16. De school een duidelijke identiteit heeft 69%<br />
Sfeer klas<br />
87% van de ouders bevestigt dat hun kind met de meeste klasgenoten goed kan opschieten. 4% van<br />
de ouders vindt van niet.<br />
Sfeer school<br />
79% van de ouders ziet zijn kind vrijwel altijd met plezier naar school gaan; 9% van de ouders niet.<br />
Volgens 70% van de ouders bevestigt dat hun kind op school met veel leerlingen omgaat.<br />
• 18 •
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Veiligheid<br />
De algemene score is dat 87% van de ouders vindt dat de school een veilig gevoel geeft. 1% van de<br />
ouders vindt van niet.<br />
Beleid<br />
92% van de ouders is tevreden over de duidelijke schoolregels.<br />
Subdomein Omgeving<br />
92% van de ouders vindt de omgeving aangenaam en veilig (benchmark: 69%) en 1% vindt dat er<br />
veel wordt vernield in en rond de school.<br />
Subdomein Leerlingen<br />
52% van de ouders geeft aan dat de leerlingen zich verantwoordelijk voor elkaar voelen.<br />
hun kind niet door andere leerlingen is bedreigd: 95% .<br />
hun kind niet door andere leerlingen is gepest: 88%.<br />
hun kind niet op school is bestolen: 83%.<br />
Niveau<br />
Er zijn drie thema’s die het kengetal bepalen:<br />
In- en uitstroom: 88% van de ouders verwacht dat hun kind met een goed diploma de school verlaat<br />
en 92% vindt dat hun kind op het juiste niveau is ingestroomd.<br />
Begeleiding<br />
Er zijn drie thema’s die het kengetal bepalen:<br />
Mentor: 64% van de ouders vindt dat ze een goed contact hebben met de mentor, 12% vindt van niet.<br />
Gebouw<br />
71% van de ouders is tevreden over het onderhoud van de school.<br />
Leraren<br />
Communicatie: 73% van de ouders is van mening dat ze goed te woord worden gestaan.<br />
Omgang met de leerling: 68% van de ouders vindt dat de meeste leraren hun kind serieus nemen.<br />
Activiteiten<br />
Er worden voldoende en leuke activiteiten georganiseerd, vindt 81% van de ouders.<br />
Communicatie<br />
Er zijn drie thema’s, waaronder klachten als apart domein is aangegeven:<br />
Klachten: 96% van de ouders neemt contact op met de school als ze een klacht hebben en 17% is<br />
niet tevreden over het serieus nemen van klachten door de school.<br />
Mening geven: 59% van de ouders vindt dat er voldoende mogelijkheden zijn om je mening te geven.<br />
57% vindt dat ook van het kind.<br />
Negatieve gevoelens over communicatie: 13% van de ouders meldt dat er weleens onenigheid is met<br />
een docent zonder goede oplossing en 23% is het ermee eens dat er soms dingen worden beloofd en<br />
niet waargemaakt.<br />
Informatie<br />
Er zijn vier thema’s:<br />
Internetsite: 76% van de ouders gebruikt de internetsite van de school als informatiebron.<br />
Cijferregistratie: 79% van de ouders is tevreden over de cijferregistratie.<br />
Informatievoorziening: 98% van de ouders leest de informatie van school altijd en 74% vindt de<br />
informatievoorziening voldoende.<br />
• 19 •
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
CENTRALE OUDERRAAD<br />
HERVORMD LYCEUM ZUID<br />
OPROEP<br />
aan ouders van<br />
brugklassers<br />
Geeft u op als<br />
kandidaat voor de<br />
Centrale Ouderraad<br />
via<br />
COR@hlz.nl<br />
AANKONDIGING<br />
aan ouders van<br />
leerlingen uit<br />
klas 1 en 2<br />
OuderChatAvond<br />
docentenkamer HLZ<br />
donderdagavond<br />
29 november 2012<br />
19.30 – 21.30 uur<br />
(school open vanaf<br />
19.15 uur)<br />
i<br />
i<br />
COR<br />
CentRale OudeRRaad<br />
• 20 •<br />
Schoolleiding en ouders komen vijf keer per jaar bijeen in de<br />
centrale ouderraad (cOr). In totaal hebben zo’n 15 ouders zitting<br />
in de cOr. De cOr is zodanig samengesteld dat de ouders<br />
alle leerjaren evenredig vertegenwoordigen. Ouders worden<br />
eenmaal per jaar uitgenodigd zich kandidaat te stellen.<br />
Aandachtspunten van de cOr liggen op het gebied van gezondheid,<br />
veiligheid en welzijn van de leerlingen en op het gebied<br />
van schoolbeleid met betrekking tot bijvoorbeeld pesten en<br />
geweld, culturele activiteiten, schoolfeesten en dergelijke. Daarnaast<br />
komen ook veranderingen in de identiteit van de school en<br />
ontwikkelingen op het gebied van onderwijs ter sprake.<br />
Er is plaats voor twee nieuwe leden in de cOr. Zowel mannen<br />
als vrouwen worden aangemoedigd zich aan te melden.<br />
Op de brugklasouderavond van 4 oktober 2012 zullen na afloop<br />
van de voordrachten in de biels vertegenwoordigers van de cOr<br />
aanwezig zijn om u hierover te woord te staan.<br />
U kunt zich ook alvast aanmelden als kandidaatlid voor de cOr<br />
via het emailadres: COR@hlz.nl.<br />
Aanstelling van de nieuwe leden vindt plaats per januari 2013.<br />
ouDER CHAt AVonD<br />
voor alle ouders van klas 1 en 2<br />
De OuderchatAvond is bedoeld voor ouders van brugklassers en<br />
tweedeklassers. Zij kunnen op deze avond vragen en opmerkingen<br />
ten aanzien van zaken die de school en hun kinderen aangaan<br />
kwijt aan de schoolleiding.<br />
Op deze bijeenkomst zijn de afdelingsleiders van eerste en<br />
tweede klassen en een vertegenwoordiging van de schooldirectie<br />
aanwezig. De avond wordt voorgezeten door de centrale Ouderraad<br />
van het HLZ.<br />
Als u wilt kunt u uw vragen voorafgaande aan de avond alvast<br />
emailen naar Pieter Uilhoorn, puilhoorn@hlz.nl.<br />
Inge Dekker, rT-medewerkster op het HLZ, zal een voordracht<br />
houden over de rol van ouders bij het huiswerk: Wat kun je doen en<br />
waar trek je grenzen?<br />
Namens de centrale Ouderraad<br />
Kees-jan groen, voorzitter
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
CENTRALE OUDERRAAD<br />
HERVORMD LYCEUM ZUID<br />
• 21 •<br />
i<br />
HELP!<br />
HoE BEgELEiD iK Mijn KinD Bij HuisWERK?<br />
Tips voor huiswerkbegeleiding thuis<br />
1. Neem geen werk uit handen. Huiswerk is een onderdeel van het proces van zelfstandig leren<br />
leren van uw kind. Tevens kan uw kind te veel hulpvaardigheid als bemoeizucht ervaren met alle<br />
ruzies die daarbij horen.<br />
2. Toon begrip en belangstelling. Steun, maar controleer niet. Wat aansporing of hulp bij het plannen<br />
kan goed zijn. Vraag naar de technieken die uw kind toepast en breng het op ideeën hiervoor.<br />
Stimuleer uw kind om zelf antwoorden en oplossingen te vinden. Prijs uw kind regelmatig.<br />
3. Biedt praktische hulp. Zorg voor goede werkomstandigheden: rust, ruimte en privacy. Hang het<br />
rooster op en zorg voor vaste huiswerktijden. Help uw kind met orde scheppen.<br />
4. Krijg meer inzicht in de puberhersens. De laatste jaren is een aantal boeken verschenen over het<br />
thema ‘puberbrein’. Een deel daarvan richt zich rechtstreeks op jongeren. Deze boeken bevatten<br />
bijvoorbeeld oefeningen om de concentratie te verbeteren, technieken om mindmaps te maken,<br />
tips om een reële doelen te stellen en een daarvan afgeleide planning.<br />
Voorbeelden van deze titels zijn:<br />
• Leer als een speer, Leer sneller, beter en leuker, J.W. van den Brandhof, 2009.<br />
• Puberbrein binnenstebuiten, H. Nelis en Y. van Sark, 2010.<br />
• Breinlink voor ouders, je kind helpen leren, G. Dirksen, 2011.<br />
• Help, ik word slim, Begrijp het brein en leer beter, G. Dirksen, 2010.<br />
• Het brein achter leren, Leermotivatie verhogen en beter laten leren door<br />
breinkennis. G. Dirksen 2010.
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 22 •<br />
Feiten en cijfers<br />
1. Leerlingen besteden gemiddeld 1 ½ uur per dag aan huiswerk: hoe hoger het leerjaar hoe langer.<br />
Meisjes gemiddeld een kwartier langer dan jongens.<br />
2. Ouders helpen door de kinderen aan te sporen, te overhoren, na te kijken en te vragen of het af<br />
is.<br />
3. Welke moeilijkheden ervaren leerlingen? Leerlingen hebben moeite om te beginnen, met de<br />
hoeveelheid, met het oninteressante van de stof en de ingewikkeldheid.<br />
4. Welke leertechnieken passen leerlingen toe? Behalve het leren zelf, moeten de kinderen op<br />
school ook leren leren, dus studievaardigheden moeten op school aan bod komen.<br />
5. Wat is de rol van radio en tv? De radio, mits zelf aangezet hoeft geen stoorzender te zijn. Voor tv<br />
geldt dat deze nadelig is als het gaat om het beginnen met huiswerk. Onderzoek heeft uitgewezen<br />
dat kinderen met een tv op hun kamer slechter presteren dan zonder tv op hun kamer.<br />
6. Wat is de rol van communicatiemiddelen? Internet kan een goede informatiebron zijn, maar kan<br />
ook zorgen voor te veel afleiding: de helft van de leerlingen blijkt daar last van te hebben.Aan<br />
de andere kant hebben jongeren die van de moderne communicatiemiddelen gebruik maken<br />
een breed “netwerk”. Als je als leerling een probleem hebt, kan je altijd wel iemand via MSN,<br />
SMS etc vinden om het op te loseen. Onderzoek toont dat leerlingen die thuis toegang hebben<br />
tot de computer beter presteren en dat bijvoorbeeld dyslectische kinderen het werken met computermiddelen<br />
snel onder de knie blijken te krijgen en daardoor zichtbaar beter gaan presteren.<br />
Huiswerkstress<br />
Voorkomen door kind te helpen met beginnen: verzin een ritueel zoals boeken klaarleggen, bureau<br />
opruimen, volgorde-lijstje maken.<br />
Wat helpt de huiswerkmaker?<br />
1. Begin met de makkelijkste taak<br />
2. Zorg voor variatie.<br />
3. Na 1 uur een pauze en even iets anders doen.<br />
4. Op tijd beginnen met woordjes leren<br />
5. Overhoren: 5 minuten tussen de bedrijven door is vaak al genoeg.<br />
6. Als een kind niet gemotiveerd is, helpt aansporen niets. Probeer er samen achter te komen waar<br />
het probleem vandaan komt. Te veel? Te moeilijk? Te onduidelijk? Niet boeiend? Probeer in een<br />
gesprek het kind duidelijk te maken dat het leert voor zichzelf, om verder te komen, om daarna<br />
te kunnen kiezen voor iets wat het wel interesseert.<br />
7. Als het niet goed gaat, met uw kind gaan praten op school. Met de mentor of docent.<br />
Handige huiswerk-/overhoorsites voor leerlingen<br />
www.huiswerkweb.nl<br />
www.teach2000.nl<br />
www.lereniseenmakkie.nl<br />
www.collegenet.nl<br />
www.ezelsbruggetje.nl<br />
www.spreekbeurten.info<br />
www.wrts.nl<br />
www.overhoorjezelf.nl<br />
www.woordjesleren.nl<br />
www.verbuga.eu<br />
www.digischool.nl/VAK<br />
www.leestrainer.nl<br />
App: istudiez Pro (studieplanner, €2,39)Nieuwe brugklassers,<br />
september 2012.
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
• 23 •<br />
Wat doet de school?<br />
De school geeft in de eerste leerjaren structureel, later op maat, studievaardigheidslessen. Deze<br />
beginnen heel elementair: hoe vul ik mijn agenda in, hoe plan ik een weektaak? De leraren houden<br />
uiteen wat je moet Kennen en wat je moet Kunnen (vaardigheden).<br />
Er zijn in de eerste twee leerjaren spreekuren voor Nederlands, wiskunde, Frans en Duits. Hier kun<br />
je heel gericht vragen stellen en hulp vragen aan de docenten. Verder staat vanzelfsprekend iedere<br />
mentor de leerlingen bij.<br />
Om de planning mogelijk te maken zijn er binnen de school vaste afspraken over de planning van<br />
proefwerken en toetsen. Tenslotte zijn er BOS-lessen (bijles op school). Tegen een geringe betaling<br />
wordt in groepjes van vier door doorgaans externen bijles gegeven.<br />
Externe huiswerkbegeleiding<br />
Particulier, door een student of leraar. Op een huiswerkinstituut of on-line.<br />
Nadelen: kostbaar, kwaliteit is moeilijk te beoordelen, de aanpak en werkwijze verschilt soms sterk<br />
van die van de school.<br />
Voordelen: Vreemde ogen dwingen. Leerlingen ontwikkelen zelfdiscipline, concentratie en huiswerkvaardigheden.<br />
Leerlingen werken achterstanden weg en bouwen studieritme op. Waar de docent<br />
op school misschien in herhaling valt, kan hier eens op een andere manier worden uitgelegd.<br />
Waar?<br />
Er zijn veel particuliere organisaties die huiswerkbegeleiding bieden.<br />
www.eigenpraktijk.nl<br />
www.huiswerkbegeleiding.nl<br />
www.lvsi.nl<br />
www.schoolkitchen.nl<br />
www.over-huiswerkbegeleiding.nl<br />
www.titaan.nl<br />
www.instituutdeleeuw.nl<br />
of vraag de school.<br />
On-line:<br />
www.studiebeleiding.nl<br />
www.intervent.nl<br />
Meer:<br />
www.huiswerk.pagina.nl<br />
Bijles:<br />
www.studentplus.nl En last but not least......<br />
De Universiteit van Leiden heeft speciale cursussen<br />
ontwikkeld voor eindexamen- en pre-eindexamen (5 VWO) leerlingen:<br />
www.examencursus.leidenuniv.nl<br />
www.herexamen.leidenuniv.nl<br />
www.stoomcursus.leidenuniv.nl<br />
Bron: Help! Hoe begeleid ik mij kind bij huiswerk? Uitgave van Ouders & coo.<br />
www.ouders.net<br />
Nog meer lezen?<br />
• Doe je best!: huiswerkhulp voor brugklassers en hun ouders, A. van de Glind.<br />
• Een tas vol huiswerk!, P.H.F. Gieles.<br />
• Eerste hulp bij bruggers, E. Sekeris en E. Elferink.<br />
• Huiswerk maken, gemakkelijker dan je denkt: tips voor scholieren, L. Sanders.<br />
• Zo is leren leuk!: handige tips voor elke dag bij het maken van je huiswerk, W. Endres.<br />
Nieuwe brugklassers,<br />
september 2012.
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
V E R A N T -<br />
WOORDING<br />
omslagfoto’s<br />
Claire Jonkman<br />
pagina 1 foto<br />
Desmond Gods<br />
pagina 2 t/m<br />
6 en 9 foto’s<br />
Desmond Gods<br />
pagina 13 t/m<br />
16 en 22 en 23<br />
foto’s Remon Klik<br />
pagina 24 foto’s<br />
Volkert Keijsper<br />
alle overige<br />
afbeeldingen<br />
onbekend<br />
eindredactie &<br />
vormgeving<br />
Volkert Keijsper<br />
BELAngRijKE DAtA<br />
iwk42 do 18 okt Beroepenavond 4e, 5e en 6e klassen<br />
wk43 ma 22 okt t/m vr 26 okt HERFstVAKAntiE<br />
wk45 ma 05 nov t/m ma 12 nov sE-1, 5H en 6V<br />
wk46 ma 12 nov t/m vr 16 nov tP-1, 4H, 4V en 5V<br />
vr 16 nov Aanvragen herkansing sE-1<br />
wk47 wo 21 nov - schoolfeest klas 2 t/m 6<br />
- Herkansing sE-1<br />
do 22 nov Brugklasfeest<br />
vr 23 nov Aanvragen herkansing tP-1<br />
wk48 do 29 nov ouderChatAvond, 19.30-21.30 uur<br />
wk49 ma 03 dec t/m vr 7 dec Driehoeksgesprekken bovenbouw<br />
n.a.v. tP-1 en sE-1<br />
wo 05 dec sinterklaasviering vanaf 13.00 uur<br />
wk50 di 11 dec ouderspreekavond alle leerjaren<br />
do 13 dec ouderspreekavond alle leerjaren<br />
wk51 ma 17 dec Repetitie Cultureel Kerstcafé<br />
di 18 dec Cultureel Kerstcafé (uitvoering)<br />
wo 19 dec Cultureel Kerstcafé (uitvoering)<br />
do 20 dec - Kerstdiner medewerkers<br />
- Kerstgala eindexamen-kandidaten<br />
wk52 ma 24 dec t/m vr 04 jan KERstVAKAntiE<br />
• 24 •
<strong>Hervormd</strong> <strong>Lyceum</strong> <strong>Zuid</strong><br />
Geheel met pen in te vullen door ouder/verzorger<br />
Leerlinggegevens<br />
Achternaam: ………<br />
Voornaam: ………<br />
Absentie-informatie<br />
Reden van absentie<br />
Artsbezoek (b.v. dokter, tandarts, psycholoog, ziekenhuis, fysio, ortho, v.v. …)<br />
Familiezaken (overlijden, begrafenis, v.v. …) bruiloft: vooraf aanvragen!<br />
Iets anders, namelijk ………. Speciaal verlof vooraf aanvragen!<br />
Absentieperiode<br />
Hele dagen, namelijk vanaf ……..…/………..… tot en met ……..…/………..…<br />
Dagdeel Datum ……..…/………..… vanaf/tot …………/...……uur<br />
Gemiste toetsen JA / NEE (omcirkel !)<br />
!! LET OP !! Bij het missen van een examenonderdeel geldt nadrukkelijk een<br />
andere procedure. Raadpleeg het examenreglement.<br />
Datum: …………../……………. Vak: ………………… Docent: …………………<br />
Datum: …………../……………. Vak: ………………… Docent: …………………<br />
Datum: …………../……………. Vak: ………………… Docent: …………………<br />
Datum: …………../……………. Vak: ………………… Docent: …………………<br />
Ondertekening<br />
Door vader / moeder /<br />
iemand anders, namelijk ………<br />
Naam in blokletters:<br />
Absentiemelding HLZ<br />
Klas: ……… Mentor: ………<br />
Ziekte, namelijk ………<br />
Datum: Handtekening:<br />
JZ 04/12<br />
Absentie zoveel mogelijk van te<br />
voren aanmelden !<br />
doorhalen wat niet van<br />
toepassing is<br />
• 25 •
Brahmsstraat 7, 1077 HE, <strong>Amsterdam</strong><br />
tel.: 020 662 7983, e-mail: info@hlz.nl<br />
De digitale versie van de Ouderbrief kunt u vinden op onze website www.hlz.nl