finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

weliswaar over de naoorlogse periode gaat – als de Amerikanen als ‘bevrijders’ hun strepen verdiend
hebben – maar de voorgeschiedenis zeker niet onbesproken laat. 57 De culturele invloed van dit
moderne land, waar de negerbevolking haar stempel op drukte, werd door veel Nederlanders als een
probleem ervaren. ‘Jazz zorgde voor het verval van de hogere nationale cultuur’, zo haalt Volkskrant-
journalist Koen Schouten uit Kleinhouts proefschrift, en ‘wat nu ware jazz wordt genoemd, was eens
moderne aanstellerij’. 58 Het veranderlijke van wat jazz genoemd wordt en de pennenstrijd daarover
door de jaren heen, is nog niet ten einde; hier doelt ook Kleinhout op in zijn korte jazzhistoriografie. 59
Een overzichtelijk webartikel dat in deze historiografie van de Nederlandse jazz niet mag
ontbreken, is dat van de in 2001 overleden jazzhistoricus en programmamaker Pim Gras, voor de
website van het Nederlands Jazzarchief (NJA). Het eerste hoofdstuk betreft de periode 1920-1939. 60
Door de opkomst van de platen en de radio, in dezelfde periode als de jazz populaire muziek
was, heeft deze muziek een bijzonder spreidingsvoordeel beleefd. Voor de historiografie over deze
ontwikkelingen verwijs ik onder meer naar Leo Boudewijns’ notities over de platenindustrie in
Nederland. We lezen hierin: ‘Naast deze serieuze [o.a. opera van Verdi] kwam ook de populaire
muziek en speciaal de jazz aan de beurt. Zonder de geluidsregistratie zou de jazz nooit zo’n
internationale vlucht hebben kunnen nemen en was het misschien niet meer dan een lokale folklore
gebleven. De eerste jazzopnamen stammen uit 1917 en werden toen nog op de al in populariteit
afnemende rol uitgebracht. Dit heeft het voortbestaan van de rol waarschijnlijk kunstmatig verlengd,
hoewel die het uiteindelijk toch moest afleggen tegen de 78-toerenplaat’. 61 Tot die opnamen van de
eerste dag behoorden die van de ‘Original Dixieland Jass Band’, een opvallend blank orkest onder
leiding van Nick LaRocca, die de Dixieland-stijl als vroege jazz op de kaart zette. De stijl en haar
verspreiding door de vooroorlogse platenindustrie kwam ook in Wouters’ proefschrift naar voren. 62
In dissertatie van Kleinhout ontbrak de platenwereld evenmin, als hij een heel hoofdstuk wijdt aan dit
elementaire aspect: ‘De grammofoonplaat is voor de jazz het equivalent van de partituur bij de klas-
sieke muziek’. 63 Door de opkomst van de radio zou er democratisering van het muziekaanbod hebben
opgetreden; hoewel dit gezien de exclusiviteit van de radio in de beginjaren nog te bezien valt. 64 Ook
de rol van de radio-omroepen en de haar smaakvoorkeur worden daarom in deze scriptie besproken.
Hoe het ook zij, de invloed van nieuwe technologieën kan moeilijk overschat worden.
Na bovenstaande historiografie van de jazz – samen met die van relevante thematieken als de
etnische en technologische elementen, die deze muziek spraakmakende geschiedenis gaven – zal ik
57 H. Kleinhout. Jazz als probleem. Receptie en acceptatie van jazz in de wederopbouwperiode van Nederland, 1945-1952 (Utrecht 2006).
58 K. Schouten, ‘Prietpraat en racisme, zo oud als de jazz zelf’, in: De Volkskrant, 7 februari 2008.
59 Kleinhout. Jazz als probleem, 11 e.v.
60 P. Gras, Nederlandse jazzgeschiedenis. Het begin: ‘The Penny Serenade’, 1920-1939, zie hiervoor:
www.jazzarchief.nl/geschiedenis/hoofdstuk1.html (28-06-2008).
61 Boudewijns, Hele kunst, 12-13.
62 Wouters, Ongewenschte Muziek, 50 e.v.
63 Kleinhout, Jazz als probleem, Hoofdstuk 8: ‘Jazz op de grammofoonplaat’, 228;
verwijzend naar: J.E. Berendt, Jazz. Van New Orleans tot cool (Utrecht 1953) 125.
64 F.J.J. Driesens, Opkomst van de Nederlandse radio. Beschrijving van de radioproductie in de jaren 1915-1930 (Reusel 2002); zie voor
productiecijfers: F.J.J. Driesens, ‘Hoeveel radio’s maakte Philips?’, in: Radio Historisch Tijdschrift 1 (2001) 29.
32