finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

individuele uitvinders en musici de apparatuur en muziek maakten, zijn het de industrieën als geheel
die hun populariteit faciliteerden. Er is zodoende een groot netwerk van specialisten bij betrokken.
5.3 Instrumenten van verspreiding van amusementsmuziek
De radio en grammofoonplaat zijn verantwoordelijk voor de internationalisering van de jazzmuziek.
Als verspreidingsmiddelen van de nieuwste dansmuziek, zorgden zij ervoor dat de jazz zich niet tot
de bakermat Amerika beperkte, maar de hele wereld over ging. Jazz werd ook typische radiomuziek.
De Duitse ‘jazzpaus’ Joachim-Ernst Berendt (1922-2000) karakteriseerde de jazz als ‘die eigentliche
Radiomusik par excellence …und zwar nicht nur aus künstlerischen, sondern auch aus technischen
Gründen’. 217 Als argument hiervoor bespreekt Berendt de microfoon, als versterkingsmechanisme
voor solisten (met name vocalisten) die de zee van geluid van een bigband moeilijk konden
overstemmen. Eén van de eersten die de waarde van de microfoon als ‘nieuw muziekinstrument’
ontdekte was de crooner Bing Crosby (1903-1977). Met een ‘crooner’ wordt een mannelijke zanger
bedoeld, die met een ontspannen en intieme houding sentimentele teksten zingt. Voordat de
microfoon was uitgevonden, moesten zangers ver reiken met hun stem, waar behoorlijke kracht en
goede techniek voor nodig waren. Daarom was ‘crooning’ mogelijk dankzij elektrische versterking. In
de periode 1930 tot ca. 1960 was deze zangstijl, vooral in de Verenigde Staten, bijzonder populair.
De Nederlandse crooners ‘Johnny and Jones’ mogen in dit verhaal niet ontbreken. Zij hebben
de jazz-zang ruchtbaar gemaakt, doordat zij vanaf 1936 regelmatig voor de VARA-microfoon mogen
zingen en landelijke bekendheid genoten. 218 Het duo bestond uit ‘Johnny’ Nol van Wesel (1918-1945)
en ‘Jones’ Max Kannewasser (1916-1945). Met enkel zang en gitaar vormden zij een zonderling jazz-
duo, maar waren een aangename afwisseling voor The Ramblers op de radio. In 1938 maakten ‘Johnny
and Jones’ samen met Theo Uden Masman een Decca-plaat, bij Henk van Zoelen. Het tragische lot van
de joodse musici uit het Interbellum overkwam ook deze beide jongemannen: via Theresienstadt,
Buchenwald en Auschwitz eindigden zij beiden in Bergen-Belsen in maart/april 1945.
Een andere crooner was Jan de Vries, die in de jaren 1930 en
1940 als één van Nederlands beste jazzvocalisten beschouwd werd.
Hij was omstreeks 1920 in Nederlands-Indië geboren, in 1938 kwam hij
naar Nederland om te studeren. Hij zong onder meer bij de orkesten
van Ernst van ’t Hoff en Dick Willebrandts en bij The Ramblers.
Met zulk een veelvoorkomende naam, is Jan de Vries echter moeilijk te
na gaan. Wel is bekend dat hij aan het eind van de jaren 1940 een punt
achter zijn muzikale carrière zette en dat hij bij de KLM ging werken.
Afb. 5.2: Crooner Jan de Vries (NJA)
217 J.E. Berendt, Jazz. Van New Orleans tot cool (Utrecht 1953); en J.E. Berendt, Ein Fenster aus Jazz (Frankfurt am Main 1977) 292.
218 H. Openneer, ‘Two kids and a guitar’, NJA Bulletin, no.40 (juni 2001); www.jazzarchief.nl/bulletin/nr40_johnny-jones.html
79