Filosofie Oost-West Jaarbrochure 2009

Programma 2009
FilosoFie oost-west
Voor
wereldbeschouwelijke
verbreding en
verdieping
1

Fischer-Schreiber, e.a. (red.)
LEXICON BOEDDHISME
geb. 456 p., €49,50
978 90 5670 171 0
Fil O/W sept-Zen 148x105 fc 21-09-2008 21:36 Pagina 1
Rients Ritskes en Zen bij Uitgeverij De Driehoek
Zen en keuzes maken
4e druk / 192 pag., 19,50
ISBN 9789060305737
LEXICON BOEDDHISME
Aan de hand van meer dan 1500 tref woorden en ruim 150
illustraties ontsluit dit Lexicon op een ongekend manier
de rijkdom van de boeddhistische cultuur. Niet eerder
verscheen in het Nederlands een zo omvattend naslagwerk.
www.asoka.nl
Zen en de kunst
van het studeren
3e druk / 128 pag., 15,=
ISBN 9789060307007
Verkrijgbaar via de boekhandel of kijk op
WWW.SYNTHESE.WS
Zen en geluk
2e druk / 176 pag., 19,50
ISBN 9789060306437

Colofon
Comité van aanbeveling
Prof. dr. H.P. Kunneman (Universiteit voor
Humanistiek te Utrecht), prof. dr. U. Libbrecht
(EM. hoogleraar van de Katholieke Universiteit
van Leuven), prof. dr. S. Noorda (Voorzitter
VSNU), prof. drs. P. Scheffer (publicist) en dr.
H.H.F. Wijffels (ex-bewindvoerder Wereldbank)
Bestuur
Simon Korteweg (voorzitter), drs. Marten
Knip (secretaris), prof. dr. Arjo Klamer
(penningmeester), dr. Jan Bor, mr. drs.
Jan-Carel Diecken, mr. André Grijpmoed,
mr. drs. Janwillem Houthoff
Directeur
Dr. André van der Braak
info@filosofie-oostwest.nl
Aanmeldingen en inlichtingen
Drs. Babs Jongman
FOW Dodeweg 8, 3832 RD Leusden
info@filosofie-oostwest.nl
www.filosofie-oostwest.nl
Programmaraad
Dr. Jan Bor (voorzitter), dr. André van der Braak,
prof. dr. Ilse Bulhof, dr. Woei-Lien Chong,
drs. Babs Jongman, drs. Theo van Leeuwen,
dr. Michiel Leezenberg en dr. Bruno Nagel.
ereleden
Hans Bosse en prof. dr. Ulrich Libbrecht
Penningmeester Fow
Postbank 306 87 89 te Leusden
steunfonds Vriendenkring Fow
Postbank 75 38 27 te Leusden
FOW wordt financieel ondersteund door de
Stichting Perseus
1 e jaar 6-7
2 e jaar 8-9
3 e jaar 10-11
overzicht data 12-13
themajaar 14-15
Docenten 16-19
lezen met Fow 20
Activiteiten 21
Hoe werkt het? 22
inschrijven 23
3

zAterDAgCursus fow
4
Filosofie Oost-West biedt een driejarige zaterdagcursus aan. Dit basisprogramma
omvat negen cursusdagen per jaar (ook afzonderlijk te volgen). Parallel aan
de driejarige cursus is er jaarlijks een actueel wisselend themajaar – ook van
negen zaterdagen – in 2009 met de titel: Schoonheid.

Zaterdagcursusaanbod filosofie oost-west
Met de zaterdagcursus biedt Filosofie Oost-West u een oriëntatie op de verschillende
filosofische en spirituele tradities uit Oost en West: boeddhisme, hindoeisme,
daoïsme, confucianisme, christendom, jodendom, islam, Afrikaanse en
Russische filosofie.
Het programma van de zaterdagcursus is samengesteld volgens drie lijnen:
Een spirituele lijn. FOW richt zich op een publiek dat op zoek is naar
zingeving en spiritualiteit, en wijzen van omgaan met levensvragen. Niet alleen
het academische denken, maar ook het ‘denken vanuit het hart’ speelt hierbij
een grote rol. Juist op dit punt kunnen we veel leren van de oosterse filosofie, die
gericht is op de praktijk van het leven.
Een academische lijn. Doelstelling hierbij is het aanbieden van kennis met
betrekking tot de geschiedenis en context van niet-westerse teksten en filosofieën.
De nadruk ligt op de verheldering van het oosterse denken, en zijn relatie
tot het westerse denken.
Een dialogische lijn. Deze is gericht op het bevorderen van een dialoog
tussen culturen. De nadruk ligt hierbij op de comparatieve en interculturele
filosofie. Verschillende ‘brugfiguren tussen Oost en West’ worden op de cursusdagen
belicht.
5

1 e j a a r
zAterDAgCursus
Het eerste jaar van de zaterdagcursus biedt allereerst een inleiding in de comparatieve
en interculturele filosofie. Vervolgens worden verschillende filosofische tradities
behandeld (India, islam, confucianisme, antieke westerse filosofie) en wordt
een tweetal cursusdagen over ‘spiritualiteit in het dagelijks leven’ aangeboden.
24 januari 2009 Filosofie in oost en west 1
Naast het model van Libberecht inleiding in de comparatieve en interculturele filosofie
Drs. theo van leeuwen In deze inleiding wordt onder meer het door Ulrich Libbrecht
ontwikkelde comparatieve denkmodel besproken. Dit is een driedimensioneel model waarin de
principes rationaliteit, mysticiteit en naturaliteit een belangrijke rol spelen. De comparatieve filosofie
van Libbrecht streeft naar een harmonie van de verschillende filosofieën (ratio, mystiek, natuur).
Ze maakt gebruik van de elkaar aanvullende inzichten van de verschillende wereldbeschouwingen.
Naast Libbrechts model worden ook andere opvattingen van comparatieve filosofie besproken.
14 februari 2009 Filosofie in oost en west
Vervolgcollege comparatieve en interculturele filosofie
Drs. theo van leeuwen Zie 24 januari 2009.
14 maart 2009 indiase filosofie 1
Upanisaden: de ontdekking van het Zelf
Dr. Bruno Nagel In de teksten van de Veda (12 e - 6 e eeuw voor Chr.). ontwikkelt het Indiase
denken zich vanuit een rituele en mythische denktrant naar het radicale meditatieve eenheidsperspectief
van de oudere Upanisaden. Daar vinden we voor het eerst ook gedachten over karma en
reïncarnatie én bevrijding daarvan. Aan de hand van enkele oorspronkelijke teksten wordt ingegaan
op de eenheid van alles in het Zelf (ātman) en op ervaringsachtergronden daarvan.
18 april 2009 islamitische filosofie
De islamitische weg in geloven, denken en spiritualiteit
Prof. dr. Anton wessels Wat met de mond beleden wordt dient met de leden te worden
uitgevoerd. Wat het lichaam moet doen wordt door de shari’a (de weg waardoor je toegang krijgt tot
de bron) gedefinieerd: het doen van het goede. De tong is het terrein van de theologen en filosofen,
terwijl het gebied van het hart door de mystiek van het soefisme behartigd wordt. In de islamitische
mystiek komt ‘de verbeelding aan de macht’!

16 mei 2009 spiritualiteit in het dagelijks leven
De ontroering van het leven
Prof. dr. ton lathouwers en dr. Jan oegema Dostojewski komt aan de orde. Wat is
de diepste vrijheid? Is vrijheid alleen maar keuzevrijheid? Verder de thematiek van het lijden en de
existentiële onmogelijkheid daarmee ooit in het reine te komen. Jan Oegema gaat in op het verhaal van
de grootinquisiteur bij Dostojewski, en de Moeder Gods die in de hel afdaalt. Vervolgens diept hij deze
thema’s verder uit aan de hand van enkele dichters, met name Lucebert.
12 september 2009 Chinese filosofie 1
Confucianisme – lotsbestemming en natuur van de mens in het antieke Chinese denken
Dr. Karel van der leeuw Het confucianisme is vooral een pleidooi voor menselijkheid en een
menselijke politiek, waarbij het de nadruk legt op het behoud van de antieke cultuur van China, maar
tegelijkertijd het mensbeeld een ethische wending geeft. Met het keizerrijk wordt het confucianisme tot
ruggengraat van het Chinese denken. De confucianistische leer werd reeds in de oudheid verder uitgebouwd
door Mencius en Xunzi, die overigens in een aantal opzichten tegenpolen van elkaar waren.
10 oktober 2009 spiritualiteit in het dagelijks leven
Zen: transmissie, verlichting, beoefening en religie
Nico tydeman Zen gaat over een ‘transmissie’ van hart tot hart, van leraar op leerling. Drie
betekenissen van ‘verlichting’ worden behandeld. 1. De werkelijkheid, zoals zij is, brengt ons verlichting;
2. Verlichting als ervaring en inzicht; 3. Verlicht gedrag. De Japanse zenmeester Dogen schrijft
over de contemplatieve beoefening van zazen. Wat is zen anno 2009? De toekomstige religieuze
mens is een mysticus. Hij beoefent contemplatie en houdt zich aan het voorschrift ‘geen geweld’.
14 november 2009 Antieke westerse filosofie 1
De dageraad van de Westerse filosofie
Prof. dr. Koen Verrycken Koen Verrycken besteedt tijdens de eerste cursusdag aandacht
aan het ontstaan van de Griekse filosofie en haar ontwikkeling tot Socrates. Hij snijdt vier thema’s
aan: Het verschil tussen filosofisch en mythologisch denken. Het verband tussen filosofie en democratie.
Het verschil tussen mechanistische en finalistische kosmologieën. De verhouding tussen
filosofie en religie.
12 december 2009 Antieke westerse filosofie
De grote systemen
Prof. dr. Koen Verrycken Koen Verrycken behandelt tijdens de tweede cursusdag de grote
klassieke en post-klassieke systemen, met nadruk op de volgende thema’s. Het ontstaan van de
metafysica (Heideggers interpretatie van Plato). Het gesloten wereldbeeld van Aristoteles. Filosofie
als levenswijsheid (epicurisme en stoa). Filosofie en verlossing (neoplatonisme)
7

2 e j a a r
zAterDAgCursus
In het tweede jaar van de zaterdagcursus wordt eerst de westerse filosofie in de
moderne tijd behandeld. De dialogische lijn komt aan bod via Nietzsche en zen.
Daarnaast wordt een verdere verdieping van de Indiase en Chinese tradities
gegeven.
24 januari 2009 westerse filosofie in de moderne tijd 1
Het einde van de westerse spirituele tradities en het begin van de moderniteit
Prof. dr. ilse Bulhof In de middeleeuwen vormde het christelijk geloof de voedingsbodem
voor het filosoferen. In de 13 e eeuw wordt theologie (denken aan de hand van openbaring) belangrijker
dan filosofie (denken met de ‘natuurlijke’ rede). Met hun directe ervaring van God kwamen
mystieke stromingen steeds meer aan de periferie van denken en geloven terecht. De opkomst van
de moderne filosofie en wetenschap in de 16 e en 17 e eeuw is dan niet ver meer.
14 februari 2009 westerse filosofie in de moderne tijd
Macht en onmacht van de rede: Descartes, Spinoza, Nietzsche
Dr. Jeroen Bartels Kant kende aan de rede een centrale plaats toe. Van meet af aan kent de
Verlichting echter ook een krachtige tegenstroom. Nietzsche benadrukt juist de onmacht van de
rede. Zijn geluid lijkt in de twintigste eeuw aan invloed te winnen. Bij Spinoza vinden we beide
lijnen terug: enerzijds neemt de rede bij hem een belangrijke plaats in, anderzijds gaat Spinoza uit
van de passies en hartstochten van de mens, niet van de rede.
14 maart 2009 Brugfiguren tussen oost en west
Nietzsche, Bataille en het Franse differentiedenken in wisselwerking met zen
Dr. Henk oosterling De neo-nietzscheaanse Franse denkers Bataille, Derrida, Lyotard,
Foucault en Deleuze blijken regelmatig naar zen te verwijzen. Een materialistische spiritualiteit treedt
op de voorgrond, waarin het ‘tussenmenselijke’ als uitgangspunt voor een sociaal-politieke filosofie
belangrijker wordt dan het autonome subject. Henk Oosterling geeft een interculturele toespitsing van
differentie- en zenstandpunten, waarin de radicale betekenis van dit ‘tussen’ of ‘inter’ wordt uitgewerkt.
18 april 2009 indiase filosofie
Bevrijding, inzicht, mededogen: van Boeddha tot Nagarjuna en het Grote Voertuig
Dr. Bruno Nagel Het boeddhisme heeft in het Indiase denken accenten aangebracht die negatief
aandoen: een grote nadruk op de vergankelijkheid, ‘niet-zelf ’, ‘lijden’ en ‘leegte’. Zijn dit uitingen
van pessimisme of eye-openers die tot bevrijding en een nieuw soort vreugde leiden? Bruno Nagel
zal ingaan op de ontwikkelingen in het boeddhistische denken, speciaal op Nagarjuna en diens leer
van de ‘leegte’, en op de verhouding tussen het zogenoemde ‘Kleine Voertuig’ en het ‘Grote Voertuig’.

16 mei 2009 indiase filosofie
Het hindoeïsme: yoga en Bhagavad Gita
Drs. theo van leeuwen Drie van de zes hoofdrichtingen van de hindoeïstische filosofie
worden behandeld: 1.De dualistische bevrijdingsleer van de Samkhya. 2. De Vedanta, waarvan de
niet-dualistische Advaita Vedanta de bekendste variant is. 3. De Yoga, gebaseerd op de Yogasutra’s
van Patanjali, die eeuwenoude meditatieoefeningen en andere geestelijke en lichamelijke oefeningen
bevat. Ook fragmenten uit de Bhagavad Gita worden behandeld.
13 september 2009 spiritualiteit in het dagelijks leven
Lijden, angst en eenzaamheid als ingang tot bevrijding
Prof. dr. ton lathouwers en dr. Jan Bor Is het bestaan fundamenteel onrechtvaardig?
Is verlichting of verlossing alleen maar inzicht? Wat is de samenhang tussen lijden, solidariteit en
kenosis (ontlediging)? Tenslotte komt de vraag aan bod: ‘Kunnen wij de verdoemden liefhebben?’.
Daarbij gaan we in op de consequenties van de verschillen in het verlossingsperspectief van het
christendom en het boeddhisme.
10 oktober 2009 Chinese filosofie
Het boeddhisme en het neo-confucianisme in China
Dr. Jan De Meyer en dr. Karel van der leeuw Jan De Meyer volgt de ontwikkeling van
het Chinese boeddhisme, de obstakels die het moest overwinnen om in China te worden aanvaard,
en de variëteit aan boeddhistische scholen die ontstond. Karel van der Leeuw behandelt het neoconfucianisme
vanaf de 11 e eeuw, dat zelfcultivering benadrukt en terugkeert naar een wereldbeeld
dat het transcendente karakter van het boeddhisme verwerpt.
14 november 2009 Chinese filosofie
Yangisme en de oudste vormen van daoïsme
Drs. Patricia Konings Het yangisme staat voor een levenshouding die afziet van elk politiek
engagement. De eigen natuur, authenticiteit en de zorg om het eigen lichaam staan centraal. Wat
het daoïsme betreft beperken we ons tot de oudste vormen, met name de scholen van Zhuangzi
en Laozi. Aan de hand van fragmenten uit het boek Zhuangzi en het boek Laozi, ook bekend als
Daodejing, maken we kennis met de belangrijkste aspecten van hun denken.
12 december 2009 spiritualiteit in het dagelijks leven
Het boeddhisme, haar visie en beoefening
Dr. Han de wit In de bijna vijftig jaar dat de Boeddha onderricht gaf, heeft hij ook de wijze
waarop hij zijn levensvisie verwoordde steeds verder ontwikkeld en verfijnd. Die ontwikkeling staat
nu bekend als ‘De Drie Wentelingen van het Wiel van de Dharma’. Er is dus niet één manier om de
Boeddhadharma te onderrichten, maar er zijn er meerdere. We zullen ze onderzoeken.
9

3 e j a a r
zAterDAgCursus
Nadat in het eerste en tweede leerjaar een grondig fundament is gelegd in
oosterse en westerse tradities, ligt in het derde leerjaar de nadruk op de dialoog.
Verschillende ‘brugfiguren tussen Oost en West’ komen aan de orde. Daarnaast
wordt ook de spiritualiteit in het dagelijks leven niet uit het oog verloren.
24 januari 2009 Brugfiguren tussen oost en west
De joodse denker Martin Buber en de daoïst Zhuangzi
Dr. Marcel Poorthuis en dr. rené ransdorp Buber is een dialoog aangegaan met
het daoïsme in zijn verhandeling Ich und Du. Volgens de Leer van Dao valt waarheid niet samen
met objectieve feitelijkheid, noch met wat moet, maar staat zij in permanente verbinding met een
levensweg. Waarheid wordt concreet in en door het afleggen van die weg. Op dit punt ziet Buber een
essentieel verschil met de nadruk die in het Westen wordt gelegd op Wetenschap en Wet.
14 februari 2009 Brugfiguren tussen oost en west
Jung, theosofie en wetenschap
Prof. dr. Hans gerding In de 19 e eeuw hebben Arthur Schopenhauer en de Theosophical
Society de belangstelling voor de oosterse filosofie gestimuleerd. Inmiddels zijn er diverse bruggen
gebouwd van West naar Oost. In modern wetenschappelijk onderzoek wordt ‘als nieuw’ ontdekt wat
in het Oosten reeds bekend was. Door het werk van Jung en Wilber ontstaat een nieuw mensbeeld.
Rondom deze bruggen bestaan controverses en kruisbestuivingen.
14 maart 2009 russische Filosofie
Lev Sjestov: de filosofie van de tragedie
Prof. dr. Martine Van goubergen Lev Sjestov (1866-1939) wordt door sommigen als
existentialist, door anderen als religieuze filosoof beschouwd. Kenmerkend is de manier waarop hij
zijn bronnen benadert. Dit doet hij niet als een geleerde die de overgeleverde teksten bestudeert en
analyseert, maar als een mens die een ander mens tegemoet komt: soms met troostende woorden,
soms met hevige verwijten, soms met tact, soms met harde ironie, maar altijd met een grote edelmoedigheid.
18 april 2009 spiritualiteit in het dagelijks leven
De grote levensvragen bij de vorming van het christendom
Br. Jeroen witkam We kunnen ons afvragen hoe de boodschap van Jezus zich tot een confessionele,
strak georganiseerde kerk ontwikkelde. Wat sloot de jonge kerk uit in de strijd tegen het
gnosticisme? Zijn er verbindingslijnen tussen gnosis en boeddhisme? Waarom is de ervaring van de
stilte zo noodzakelijk? We staan stil bij: vrijheid en voorbeschikking; naastenliefde en mededogen;
lijden en verlossing; zelfkennis en godskennis.

16 mei 2009 islamitische filosofie
Hedendaagse islamitische filosofie
Dr. Michiel leezenberg en drs. Mariwan Kanie De islamitische wereld wordt geacht
‘geen Verlichting te hebben doorgemaakt’, maar bij nadere beschouwing blijkt niets minder waar. We
beginnen met twee klassieke teksten van de 18 e eeuw, Immanuel Kants Was ist Aufklärung? en Mohammed
ibn Abdulwahhabs Kitâb al-tawhîd. Daarna bespreken we de receptie van Frans verlichtingsdenken
in de vroege 19 e eeuw; islamitisch modernisme; secularisme; en de mystiek van het soefisme.
12 september 2009 Japanse filosofie
Boeddha’s en Kami: de ontwikkeling van de Japanse religie
Dr. Henny van der Veere De Japanse maatschappij is een geseculariseerde samenleving
waarin allerlei oude religieuze tradities en ideeën zijn blijven bestaan. De Japanse religie is een
bonte verzameling van allerlei culten en geloofssystemen: vormen van sjamanisme, daoïsme, confucianisme
en boeddhisme. Dit college laat zien hoe al deze gedachtestromingen zich ontwikkeld en
soms vermengd hebben, en hoe de complexe hedendaagse Japanse religie tot stand is gekomen.
10 oktober 2009 Afrikaanse filosofie
Afrikaanse filosofie in de context van een wereldfilosofie
Prof. dr. Heinz Kimmerle De Afrikaanse filosofie is door de eeuwen heen mondeling beoefend
en overgeleverd. De inhoud ervan kan uit de taal, de mythes en vertellingen, de orale literatuur
en de beeldende kunst worden opgemaakt. Er ontstaan universiteiten die de Afrikaanse filosofische
tradities trachten uit te werken. Met de inrichting van een sectie Afrikaanse filosofie op de ‘Wereldcongressen
voor filosofie’ is ze formeel in de context van de wereldfilosofie opgenomen.
14 november 2009 spiritualiteit in het dagelijks leven
Filosofie en levenshouding
Prof. dr. otto Duintjer en drs. Peter Kampschuur Ook al weten we vaak niet wat ‘de’
zin van ‘het’ leven is, in ieder geval biedt het leven gelegenheid om te leren. En bij al wat er te leren
valt, kan er weinig zo belangrijk zijn als te leren leven. Peter Kampschuur zal vertellen hoe hij als
psycholoog werkt door middel van lichaamsgerichte meditatieve oefeningen. Deze verdiepen de
mogelijkheid om het leven toe te laten zoals het zich aandient.
12 december 2009 Brugfiguren tussen oost en west
Filosoferen vanuit zen: de Kyotoschool
Prof. dr. Henk Vroom Voor boeddhistische denkers moet de mens de eigen ‘leegheid’ realiseren
om alle dingen goed en open te kunnen ervaren en natuurlijk te kunnen handelen. De denkers
van de Kyoto School (o.a. Nishida) mediteren niet alleen, maar hebben hun wijze van ervaren door
hun geschriften toegankelijk gemaakt. We zullen nagaan hoe Nishida over God heeft gesproken.
Daarnaast komen de visie op de mens en de ethiek aan de orde.
11

24
januari
14
februari
14
maart
18
april
16
mei
12
september
10
oktober
14
november
12
december
12
1 e jaar 2 e jaar
Filosofie in oost en west 1
Inleiding in de comparatieve en
interculturele filosofie
Drs. Theo van Leeuwen
Filosofie in oost en west
Vervolgcollege comparatieve en
interculturele filosofie
Drs. Theo van Leeuwen
indiase filosofie 1
Upanisaden: de ontdekking van het Zelf
Dr. Bruno Nagel
islamitische filosofie 1
De islamitische weg in geloven, denken en
spiritualiteit
Prof. dr. Anton Wessels
spiritualiteit in het dagelijks leven
De ontroering van het leven
Prof. dr. Ton Lathouwers & dr. Jan Oegema
Chinese filosofie 1
Confucianisme: lotsbestemming en natuur
van de mens in het antieke Chinese denken
Dr. Karel van der Leeuw
spiritualiteit in het dagelijks leven
Zen: transmissie, verlichting, beoefening
en religie
Nico Tydeman
Antieke westerse filosofie 1
De dageraad van de westerse filosofie
Prof. dr. Koen Verrycken
Antieke westerse filosofie
De grote systemen
Prof. dr. Koen Verrycken
westerse filosofie in de moderne tijd 1
Het einde van de westerse spirituele traditie
en het begin van de moderniteit
Prof. dr. Ilse N. Bulhof
westerse filosofie in de moderne tijd
Macht en onmacht van de rede:
Descartes, Spinoza, Nietzsche
Dr. Jeroen Bartels
Brugfiguren tussen oost en west
Nietzsche, Bataille en Frans
differentiedenken in wisselwerking met
het zenboeddhistische gedachtegoed
Dr. Henk Oosterling
indiase filosofie
Bevrijding, inzicht, mededogen: van
Boeddha tot Nagarjuna en het Grote
Voertuig
Dr. Bruno Nagel
indiase filosofie
Het hindoeïsme: yoga en Bhagavad Gita
Drs. Theo van Leeuwen
spiritualiteit in het dagelijks leven
Lijden, angst en eenzaamheid als ingang
tot bevrijding
Prof. dr. Ton Lathouwers & dr. Jan Bor
Chinese filosofie
Het boeddhisme en het neo-confucianisme
in China.
Dr. Jan De Meyer & dr. Karel van der Leeuw
Chinese filosofie
Yangisme en de oude vormen van daoïsme
Drs. Patricia Konings
spiritualiteit in het dagelijks leven
Het boeddhisme, haar visie en beoefening
Dr. Han F. de Wit

3 e jaar themajaar
Brugfiguren tussen oost en west
De joodse denker Martin Buber en de
daoïst Zhuangzi
Dr. Marcel Poorthuis & dr. René Ransdorp
Brugfiguren tussen oost en west
Jung, theosofie en wetenschap
Prof. dr. Hans Gerding
russische filosofie
Lev Sjestov: de filosofie van de tragedie
Prof. dr. Martine Van Goubergen
spiritualiteit in het dagelijks leven
De grote levensvragen bij de vorming
van het christendom
Br. Jeroen Witkam
islamitische filosofie
Hedendaagse islamitische filosofie
Dr. Michiel Leezenberg & drs. Mariwan Kanie
Japanse filosofie
Boeddha’s en Kami: de ontwikkeling van
de Japanse religie
Dr. Henny van der Veere
Afrikaanse filosofie in de context
van een wereldfilosofie
Prof. dr. Heinz Kimmerle
spiritualiteit in het dagelijks leven
Filosofie en levenshouding
Prof. dr. Otto Duintjer & drs. Peter Kampschuur
Brugfiguren tussen oost en west
Filosofie vanuit zen. De Kyotoschool
Prof. dr. Henk Vroom
schoonheid in het hindoeïsme
Ontmoetingen met Krishna
Dr. Paul van der Velde
schoonheid in het boeddhisme
De schoonheid in de natuur
Prof. dr. Matthijs Schouten
schoonheid in de wiskunde
De gulden snede bij Pythagoras en
in de Renaissance
Dr. Bert van der Schoot
schoonheid in filmbeelden
Spring, summer, fall, winter… and spring
Dr. Tjeu van den Berk
schoonheid in het daoïsme
Schoonheid bij Zhuangzi
Dr. René Ransdorp
schoonheid, kunst en
transcendentie
Prof. dr. Hans Alma
Dr. Marty Bax (onder voorbehoud)
schoonheid in de islam
Het islamitische gevoel voor het schone
Dr. Michiel Leezenberg
schoonheid in Afrikaanse en
primitivistische kunst
Prof. dr. Heinz Kimmerle & dr. Cornée Jacobs
schoonheid in oost en west
Een overzicht van de comparatieve
esthetica
Prof. dr. Antoon Van den Braembussche
13

2009
14
Themajaar: schoonheid
Schoonheid ervaren we. Of het nu is in de geheimzinnige blik van de Mona Lisa, in de ijle
klanken van een Indiase raga, of in een daoïstisch geïnspireerde natuurvoorstelling. Op wat
schoonheid is kan niet zo gemakkelijk de vinger worden gelegd. Heeft het met proporties,
verhoudingen, maat, harmonie en orde te maken? Is het een uitdrukking van iets volmaakts
en eeuwigs? Of ligt schoonheid juist in de vergankelijkheid en tijdelijkheid van de dingen
besloten? Heeft het soms met het tere en kwetsbare te maken?
Wellicht is het niet een kwestie van het een of het ander en bevindt de schoonheid zich ergens
in het spanningsveld van beide uitersten. Waarbij in de grote culturen van Oost en West aan
dat spanningsveld op verschillende manieren vorm is gegeven.
Dat blijkt ook uit hoe er over schoonheid is nagedacht. Voor Plato – en hij heeft het westerse
denken erover diepgaand beïnvloed – is het schone het universele bij uitstek. Het valt samen
met het ware en het goede, en vormt de hoogste werkelijkheid, die van de volmaakte Ideeën.
De weg erheen is die van het denken, culminerend in een intellectuele aanschouwing. Van
kunst heeft Plato niet zo’n hoge pet op. Het is een nabootsing van de zichtbare werkelijkheid,
die op haar beurt een nabootsing van de Ideeën is.
Een belangrijk Indiaas wijsgeer die over schoonheid en het creëren ervan heeft nagedacht is
Abhinavagupta. Voor hem voert kunst tot het universele, nu non-duaal opgevat, en is het een
uitdrukking ervan. In het ondergaan van een toneelstuk of muziekuitvoering wordt de afstand
tussen het individu en de wereld overbrugd. “Alle drie – dichter, acteur en toeschouwer –
vormen in de serene contemplatie van het kunstwerk in werkelijkheid één kennend subject,
tezamen ondergedompeld in dezelfde gewaarwording en dezelfde uitgezuiverde vreugde.”
In een Chinese tekst over de schilderkunst ligt het accent weer anders. “Als men tot het beginsel
van het universum kan doordringen, is men bevrijd van de noodzaak om instrumenten
als kompassen en linialen te gebruiken… De ware methode ontstaat in de scheppingsdaad en
is vrij van belemmeringen en beperkingen. Als de kunstenaar het universum begrijpt, zal het
schilderen volgens de dao zich ontvouwen.” De schilder volgt de dynamiek van dao die zich
uitdrukt in de natuur en wordt er zo een deel van.
In dit themajaar onderzoeken we hoe de verschillende culturen met schoonheid zijn omgegaan
en hoe in de ervaring van schoonheid de verschillen ook worden overbrugd.
— Namens de programmaraad, Jan Bor en Bruno Nagel.

In 2009 vinden de volgende cursusdagen van het themajaar plaats. Nadere informatie
over deze bijeenkomsten zal te vinden zijn op www.filosofie-oostwest.nl.
24 januari 2009: schoonheid in het hindoeïsme
Ontmoetingen met Krishna
Dr. Paul van der Velde
14 februari 2009: schoonheid in het boeddhisme
De schoonheid in de natuur
Prof. dr. Matthijs Schouten
14 maart 2009: schoonheid in de wiskunde
De gulden snede bij Pythagoras en in de Renaissance
Dr. Bert van der Schoot
18 april 2009: schoonheid in filmbeelden
Spring, summer, fall, winter … and spring
Dr. Tjeu van den Berk
16 mei 2009: schoonheid in het daoïsme
Schoonheid bij Zhuangzi
Dr. René Ransdorp
12 september 2009: schoonheid, kunst en transcendentie
Prof. dr. Hans Alma en dr. Marty Bax (onder voorbehoud)
10 oktober 2009: schoonheid in de islam
Het islamitische gevoel voor het schone
Dr. Michiel Leezenberg
14 november 2009: schoonheid in Afrikaanse en primitivistische
kunst
Prof. dr. Heinz Kimmerle en dr. Cornée Jacobs
12 december 2009: schoonheid in oost en west
Een overzicht van de comparatieve esthetica
Prof. dr. Antoon Van den Braembussche
15

DoCeNteN fow
16
Het cursusprogramma van Filosofie Oost-West wordt verzorgd door zeer ervaren
en enthou siaste docenten, die zich niet alleen in hun vakgebied hebben onderscheiden,
maar ook proberen om een brug te slaan tussen filosofie en spiritualiteit.
Hierna volgt een overzicht van de kerndocenten van Filosofie Oost-West.

Docenten Filosofie oost-west
spiritualiteit in het dagelijks leven:
ton lathouwers (1932) studeerde wis- en natuurkunde, Slavische talen en letterkunde, en
vergelijkende cultuur- en godsdienstwetenschappen. In 1968 werd hij hoogleraar Russische
letterkunde te Leuven, met als nevenopdracht religieuze thematiek in de moderne literatuur. In
1987 verkreeg hij zijn officiële autorisatie als leraar Chinese Rinzai Chan. Sindsdien begeleidt hij
zengroepen in Nederland, België en Zweden.
Nico tydeman (1942) is zenleraar. Nico Tydeman studeerde theologie in Nijmegen. Hij begon
zijn zentraining in 1971 bij Karlfried Dürckheim. Sinds 1984 is hij leerling van Genpo Roshi (Salt
Lake City, VS). Hij geeft zentrainingen aan vaste groepen in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht.
Han de wit (1944) is dharmaleraar (acharya) in de traditie van het Shambhala-boeddhisme en bekend
om de toegankelijke en speelse manier waarop hij de boeddhistische visie verwoordt in onze tijd.
Hij was leerling van wijlen Chögyam Trungpa Rinpoche en thans van Sakyong Mipham Rinpoche.
Jeroen witkam (1931) voltooide zijn Bijbelstudies in Rome en was van 1967 tot 2001 abt van de
trappistenabdij Maria Toevlucht te Zundert. Hij organiseert in het klooster meditaties in de stijl
van het zenboeddhisme.
otto Duintjer (1932) was van 1970 tot 1987 hoogleraar kennisleer en metafysica aan de Faculteit
der Wijsbegeerte van de Universiteit van Amsterdam, vanaf 1987 tot aan zijn emeritaat in 1997 met
de opdracht ‘filosofie en spiritualiteit’. Otto Duintjer verbleef regelmatig in ashrams in India.
oosterse filosofie: (india, China, Japan)
Bruno Nagel studeerde filosofie, theologie, godsdienstwetenschappen en Indo-Iraanse talen
en culturen. Hij was tot 2000 docent vergelijkende wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam.
Hij promoveerde op de Indiase wijsgeer Abhinavagupta en schreef artikelen over hindoeïstische
en boeddhistische wijsbegeerte, en over Meister Eckhart en zen.
theo van leeuwen (1952) studeerde letteren (Sanskriet en Pali) en filosofie. Sinds 1985 heeft
hij een filosofische en dieptepsychologische praktijk. Tevens is hij als docent filosofie, ethiek en
transpersoonlijke psychologie verbonden aan de Haagse Hogeschool, de Nederlandse Academie
voor Psychotherapie en de Yoga Academie Nederland te Amsterdam.
17

DoCeNteN fow
Karel van der leeuw (1940) studeerde filosofie, met als bijvakken klassiek Chinees en
Chinese filosofie. Hij is als gastdocent/gastonderzoeker voor niet-westerse filosofie verbonden
aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is medeoprichter van het Centrum voor Kinderfilosofie
en de Europese Stichting voor Kinderfilosofie Sophia.
Patricia Konings (1967) studeerde sinologie aan de Katholieke Universiteit van Leuven,
België, en de University of Pennsylvania, VS. Haar interesse gaat vooral uit naar Chinese wetenschapsgeschiedenis
en filosofie.
Jan De Meyer (1961) studeerde sinologie aan de Rijksuniversiteit Gent (1979-1983) en aan
de Fudan Universiteit te Shanghai (1984-1986). Hij promoveerde in 1992 op een proefschrift
over de politieke filosofie van de Chinese denker en schrijver Luo Yin (833-910). Zijn interessegebied
beslaat het daoïsme, het heremitisme en het filosofisch anarchisme.
Henny van der Veere (1945) is universitair docent aan de opleiding Talen en Culturen
van Japan, aan de faculteit Letteren van de Universiteit Leiden. Daarnaast is hij volledig gewijd
priester in het Shingon-boeddhisme, en begeleidt hij regelmatig pelgrimages naar het eiland
Shikoku. Zijn onderzoeksproject betreft het Japanse esoterische boeddhisme.
Brugfiguren tussen oost en west:
Marcel Poorthuis (1955) studeerde vanaf 1973 theologie met als hoofdvak judaica. Hij
promoveerde op de joodse filosoof Emmanuel Levinas. Momenteel is hij coördinator van het
onderzoeksproject ‘Relatie jodendom christendom’ aan de Katholieke Theologische Universiteit
te Utrecht en docent in de masterstudie Interreligieuze dialoog.
rené ransdorp studeerde filosofie en Chinees. Hij doceerde wijsbegeerte in het hoger
onderwijs in Amsterdam en verzorgt cursussen Chinese filosofie aan verschillende instellingen.
In 2005 promoveerde hij op De spil van Dao. Vertaling en wijsgerige analyse van Zhuang
Zi’s Qiwulun aan de Katholieke Universiteit Leuven.
Hans gerding (1947) is bijzonder hoogleraar ‘Metafysica in de geest van de theosofie’ aan
de Faculteit der Wijsbegeerte van de Universiteit Leiden en directeur van het Parapsychologisch
Instituut te Utrecht.
Martine Van goubergen studeerde klassieke filologie en Slavische filologie. Zij promoveerde
op een proefschrift over de Russische filosoof Lev Sjestov. Tot 1994 was zij verbonden
aan de Katholieke Universiteit Leuven. Nu werkt zij aan de Hogeschool voor Wetenschap en
Kunst in Brussel (associatie KUL).
Henk Vroom is hoogleraar godsdienstwijsbegeerte, apologetiek en encyclopedie der godgeleerdheid
aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij is tevens co-editor van het tijdschrift

Studies in Interreligious Dialogue dat twee keer per jaar verschijnt, met bijdragen over het denken
in andere religieuze tradities.
islam en Afrika:
Henk oosterling (1952) studeerde filosofie in Leiden en Rotterdam. Hij verbleef enige tijd in
Japan om zich in het Japans zwaardvechten te bekwamen. Sinds 1985 is hij universitair hoofddocent
filosofie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Ook is hij o.a. secretaris van de Nederlands-Vlaamse
Vereniging voor Interculturele Filosofie
Michiel leezenberg (1964) is als universitair docent filosofie verbonden aan de Universiteit
van Amsterdam. Hij verbleef geruime tijd voor onderzoek in de islamitische wereld en publiceerde
hierover talrijke artikelen. In 2001 verscheen van zijn hand Islamitische filosofie - een geschiedenis,
dat bekroond werd met de Socrates wisselbeker.
Heinz Kimmerle (1930) was hoogleraar Methodieken van de wijsbegeerte en Grondslagen
van interculturele filosofie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Hij werkte herhaaldelijk als
gasthoogleraar aan universiteiten in Kenia, Ghana en Zuid Afrika. In 2003 ontving hij een eredoctoraat
van de University of South Africa in Pretoria.
Anton wessels was van 1978 tot 2002 hoogleraar aan de Theologische Faculteit van de Vrije
Universiteit van Amsterdam met als vakgebied godsdienstwetenschap, in het bijzonder de islam.
Hij werkte vóór die tijd jarenlang in Egypte (Cairo 1965, 1966, 1968, 1969) en Libanon (Beirut
1971-1978).
westerse filosofie:
Koen Verrycken (1949) is gewoon hoogleraar aan het Departement Wijsbegeerte van de Universiteit
Antwerpen. Hij doceert antieke filosofie en metafysica.
ilse Bulhof (1932)was tot haar emeritaat in 1997 bijzonder hoogleraar wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit
Leiden en universitair hoofddocent geschiedenis van de wijsbegeerte aan de Katholieke
Theologische Universiteit Utrecht en de Rijksuniversiteit Utrecht. Zij publiceerde over onder
andere Nietzsche, Dilthey, Darwin en Freud
Jeroen Bartels (1941) studeerde filosofie en Franse taal- en letterkunde in Toulouse en
Groningen. Hij was verbonden aan de faculteit Wijsbegeerte van de Universiteit van Groningen.
Hij schreef onder meer ‘De geschiedenis van het subject’ (1995-2002). De studie gaat in op de
geleidelijke veranderingen van het denken in de moderne filosofie over de plaats en de rol van
de mens.
19

20
lezen met Fow
Fow Boekuitgaven
De afgelopen jaren zijn regelmatig publicaties verschenen naar aanleiding van de bijdragen aan
het FOW themajaar. In 2001 verscheen ‘Het antwoordloze waarom’. In 2003 verscheen ‘Mijn plaats
is geen plaats’, naar aanleiding van het themajaar 2002. In 2007 verscheen een bundel bij uitgeverij
Ten Have in Kampen met de bijdragen van de sprekers van het themajaar 2006: ‘De innerlijke weg
– van binnen naar buiten’.
In november 2008 verschijnt bij uitgeverij Ten Have ‘Het religieuze na de religie’, een bundel met
bijdragen die onder andere zijn gebaseerd op lezingen uit het themajaar 2007.
Michiel Leezenberg
Pim van Lommel
Otto Duintjer e.a.
de innerlijke weg
spirituele tradities
over verinnerlijking
Spirituele tradities uit Oost en
West, Noord en Zuid spreken
over verinnerlijking. Over een
weg die leidt van verwarring,
oppervlakkigheid en lijden
naar verdieping, bevrijding,
weten of juist acceptatie
van niet-weten.
Deze bundel ontrafelt die
innerlijke weg, vanuit een
theoretische én een meer
praktische invalshoek. Bestaat
er eigenlijk wel iets als het
innerlijk, en zo ja, bestaat
dat los van ons lichaam?
Is dat ‘binnen’ wel of niet
persoonsgebonden, sterfelijk
of niet? Hoe komen we met
ons innerlijk in contact? En als
ons dat lukt, worden we daar
een beter mens van?
Met bijdragen van onder meer
Pim van Lommel (bijna-doodervaringen),
Michiel Leezenberg (islamitische mystiek),
Toon van Buren (Afrikaanse filosofie),
Otto Duintjer (filosofie en spiritualiteit)
en Han de Wit (boeddhisme).
nur 730
ISBN 978-9025956929
9 7 8 9 0 2 5 9 5 6 9 2 9
de
innerlijke
weg
spirituele
tradities
over
verinnerlijking
theo van leeuwen
& heidi muijen
red.
de
innerlijke
weg
michiel leezenberg
pim van lommel
otto duintjer
e.a.
leesgroepen en leescursussen
Afhankelijk van de deelnemers organiseert FOW leescursussen onder leiding van een docent,
of leesgroepen verzorgd door cursisten onderling. Ook niet-cursisten zijn daarbij welkom. De
bijeenkomsten van die leesgroepen kunnen op verschillende locaties in het land plaatsvinden en
in diverse accommodaties – bijvoorbeeld bij iemand thuis of in een plaatselijke boekhandel of
ingehuurde zaaltjes. Ze variëren in frequentie en groepsgrootte. Het is ook mogelijk een kleinschalige
lees-, werk-, discussie- of schrijfgroep te vormen. De leesgroepen functioneren bij voorkeur
zoveel mogelijk zelfstandig en geven zelf invulling aan de bijeenkomsten. FOW wil initiatieven
ondersteunen en daarin ook bemiddelen.
Voor een recent overzicht van de huidige leesgroepen en leescursussen zie www.filosofie-oostwest.nl.

Activiteiten in 2009
Basisopleiding oosterse Filosofie
In samenwerking met de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) in Leusden vindt gedurende
het jaar 2008-2009 de Basisopleiding Oosterse Filosofie plaats: vijf weekenden over de filosofie
van India, het Midden Oosten, China, Japan, en filosoferen Oost-West. Deze opleiding wordt
gecoördineerd door dr. André van der Braak; als hoofddocent treedt drs. Michel Dijkstra op.
Deze weekenden worden niet gegeven op de FOW-locatie in Utrecht, maar bij de ISVW, Dodeweg
8, 3832 RD Leusden. Voor meer informatie over deze weekenden: info@isvw.nl.
Voor actuele informatie over activiteiten in 2009 zie www.filosofie-oostwest.nl.
steunfonds Vriendenkring Fow
Er zijn vele redenen om FOW financieel te steunen!
De Stichting Filosofie Oost-West is in de loop van haar bestaan uitgegroeid tot een grote vrijwilligersorganisatie
met zo’n vijftig vrijwilligers. Maar het is duidelijk dat alleen de zon voor niets
opgaat en dat soms beroepskrachten worden ingehuurd om projecten te realiseren. Samen met
materiaal en middelen kost dit veel geld.
Behalve de zaterdagcursussen organiseert FOW jaarlijks immers nog andere activiteiten, waar veel
belangstelling voor bestaat. Er staan nog veel plannen op stapel, die pas kunnen worden gerealiseerd
als daarvoor de financiële middelen zijn gevonden. Ter ondersteuning van de activiteiten
van de Stichting kent FOW daarom het Steunfonds Vriendenkring FOW.
Ook u kunt FOW een flinke steun in de rug geven door een gift aan het steunfonds over te maken
op postbanknummer 75 38 27 te Leusden. FOW is geregistreerd als zogenaamd ‘goed doel’. Uw gift
komt in aanmerking voor belastingaftrek.
21

22
Hoe werkt het?
waar
De zaterdagcursus wordt gegeven in het
‘Vergadercentrum Vredenburg 19’ te Utrecht
(boven C&A). Dit vergadercentrum is goed
toegankelijk voor mensen die slecht ter been
zijn en heeft een restaurant. ‘Vredenburg
19’ is ongeveer tien minuten lopen van het
NS-station. Het ligt tegenover de voormalige
‘Vredenburg-uitgang’ van Hoog Catharijne.
Stads- en streekbussen stoppen voor de deur.
Parkeren kan het beste in parkeergarage La Vie
(onder de Bijenkorf).
Hoe en wat
De zaterdagcursus vereist geen speciale vooropleiding.
Het cursusjaar loopt van januari
tot december. Een cursusdag duurt van 10.00
tot 16.30 uur – met koffie- en theepauzes en
een lunchpauze van 12.30 tot 14.00 uur. Aan
het begin van de lunchpauze is er een meditatieoefening
van circa 15 minuten. Tijdens de
koffiepauze vanaf 11.00 uur en tussen de middag
is er een boekentafel in de hal. ‘s Middags
gedurende de theepauze kunnen syllabi van
vorige cursusdagen worden aangeschaft. Dan
zijn ook kwitanties verkrijgbaar in de hal vanaf
15.00 uur.
Kosten
U kunt zich aanmelden als dagcursist of als
jaarcursist. Jaarcursisten betalen zeven maal de
dagprijs, te weten € 350,- en kunnen voor dit
bedrag de negen cursusdagen in een kalenderjaar
bijwonen. Dagcursisten kiezen voor losse
cursusdagen en betalen per cursusdag € 50,-
contant aan de zaal waar de les wordt gevolgd.
In principe kan iedere cursist per cursusdag
kiezen welk college zij of hij die dag wil volgen:
u kunt een jaarprogramma volgen, maar misschien
bent u pas in de loop van een cursusjaar
ingestapt en volgt u daarom liever bepaalde
modules. Ook jaarcursisten hebben vanzelfsprekend
keuzevrijheid.
Voor wie de cursusprijzen financieel moeilijk
haalbaar zijn, is vermindering mogelijk. Neemt
u daarvoor contact op met de directeur.
studenten
FOW vindt het belangrijk dat ook studenten
aan het cursusprogramma kunnen deelnemen.
Daarom zijn per zaterdag tien studentenplaatsen
beschikbaar à € 15,-. Inschrijving per email
vooraf (info@filosofie-oostwest.nl) is verplicht.
Vol is vol!
inschrijven
Wij verzoeken u, als u van plan bent in 2009
één of meer cursusdagen bij te wonen, zich in
te schrijven via www.filosofie-oostwest.nl, of
via een email naar info@filosofie-oostwest.nl.
U kunt ook de inschrijfkaart sturen naar FOW,
Dodeweg 8, 3832 RD Leusden danwel deze op
een cursusdag inleveren.
wijze van betalen
U kunt het cursusgeld à € 350,- overmaken op
postbank 306 87 89 t.n.v. de penningmeester
FOW in Leusden. Zorgt u er svp voor dat het
bedrag (of de eerste termijn) vóór 10 januari
2009 is bijgeschreven? U kunt in twee termijnen
betalen. Zorgt u er svp voor dat de eerste termijn
à € 175,- vóór 10 januari 2009 is bijgeschreven
en de tweede termijn voor 20 mei 2009.

Ik schrijf me in voor één van de cursusjaren in 2009
(s.v.p. juiste hokje zwart maken)
1 e jaar, 2 e jaar, 3 e jaar of themajaar ‘Schoonheid’
Ik wil modules volgen of per cursusdag kiezen en ik geef de door mij gemaakte keuze vooraf,
maar uiterlijk een week voor de betreffende cursusdag door aan info@filosofie-oostwest.nl.
Wijze van betalen
Ik word jaarcursist en gireer € 350,- voor 9 cursusdagen in 2009*
Ik word jaarcursist en gireer in twee termijnen van € 175,- voor 9 cursusdagen in 2009*
Ik word dagcursist en betaal € 50,- per keer contant in de zaal
* Zorgt u er s.v.p. voor dat het bedrag (of de 1 e termijn) vóór 10 januari 2009 is bijgeschreven op
postbanknummer 306 87 89 van Filosofie Oost-West te Leusden (en de 2 e termijn graag vóór
20 mei 2009).
Ja, ik wil bijdragen aan het Steunfonds Vriendenkring FOW**
Ik kies voor een jaarlijkse bijdrage van: €
Ik kies voor een eenmalige bijdrage van: €
** Wilt u s.v.p. het bedrag overmaken op postbanknummer 75 38 27 van het Steunfonds Vriendenkring
FOW te Leusden?
ZWERVEND MET ZHUANG ZI
Wegwijs in de taoïstische filosofie
MENCIUS
EEN WREDE ZON ZON, Jayadeva’s Gitagovinda
NACHTBLAUW
NACHTBLAUW, Ontmoetingen met Krishna
VOETAFDRUKKEN UIT DE VEDISCHE WERELD
OVER DE VERLICHTING
Inleiding tot het het boeddhisme

Afzender
De heer / mevrouw *
Adres *
Postcode *
Woonplaats *
Telefoon
Email *
Handtekening
* s.v.p. in blokletters
Project1.e$S 22-09-2008 10:40 Pagina 1
Filosofie Oost-West
Dodeweg 8
3832 RD Leusden
Helpt bij vragen
die je bezighouden.
s.v.p. frankeren
Filosofie Magazine gaat dieper in op
vragen die u heeft. Over de samenleving,
opvoeding, uzelf, uw werk, uw
gezin, het leven, de actualiteit, de
politiek. Filosofie Magazine helpt u
eigen antwoorden te geven, nieuwe
invalshoeken te zien en wijst u op de
samenhang der dingen. Sta even stil
in een maatschappij die in een razend
tempo verandert, zodat u
daarna meer doordacht handelt en
oordeelt. Filosofie Magazine maakt u
bewuster van de samenleving, uw
omgeving, uzelf.
www.filosofiemagazine.nl