Conceptbeheerplan Sarsven en de Banen - Natura 2000 ...

1. KORTE KARAKTERISTIEK 3
1.1. Aanwijzing .................................................................................................................................3
1.2. Ligging.......................................................................................................................................4
1.3. Globale gebiedsbeschrijving.....................................................................................................4
1.4. Oppervlakte en eigendom.........................................................................................................5
1.5. Ontstaanswijze en historie........................................................................................................5
1.6. Abiotiek .....................................................................................................................................5
1.6.1. Geologie en geomorfologie.......................................................................................................5
1.6.2. Bodem.......................................................................................................................................6
1.6.3. Hydrologie .................................................................................................................................6
1.7. Natuurwaarden en ecologische relaties....................................................................................7
1.7.1. Historische natuurwaarden .......................................................................................................7
1.7.2. Huidige natuurwaarden.............................................................................................................8
1.7.3. Ecologische relaties ..................................................................................................................9
1.7.4. Instandhoudingsdoelen...........................................................................................................11
2. HABITATTYPEN EN SOORTEN 14
2.1. Zeer zwak gebufferde vennen (H3110) ..................................................................................14
2.2. Zwak gebufferde vennen (H3130) ..........................................................................................17
2.3. Kranswierwateren (H3140) .....................................................................................................21
2.4. Drijvende waterweegbree (H1831) .........................................................................................23
2.5. Moerasvogels..........................................................................................................................25
3. VISIE 27
3.1. Korte termijn visie (6 jaar) .......................................................................................................27
3.2. Lange termijn visie ..................................................................................................................27
4. BELEID EN WETTELIJK KADER 28
4.1. Limburgs provinciaal beleid ....................................................................................................28
4.2. Jacht, beheer en schadebestrijding ........................................................................................29
4.3. Bestemmingsplan ...................................................................................................................31
4.4. Projectnota integrale gebiedsuitwerking .................................................................................33
4.5. Vergunningen Natuurbeschermingswet..................................................................................33
5. BESTAAND GEBRUIK 34
5.1. Natuurbeheer ..........................................................................................................................34
5.2. Jacht, beheer en schadebestrijding ........................................................................................34
5.3. Recreatie.................................................................................................................................35
5.4. Agrarisch gebruik ....................................................................................................................36
5.5. Grondwateronttrekkingen........................................................................................................37
5.6. Waterbeheer ...........................................................................................................................38
5.7. Wonen en niet-agrarische bedrijvigheid .................................................................................38
5.8. Verkeer....................................................................................................................................38
5.9. Toekomstige ontwikkelingen/ projecten..................................................................................38
6. TOETSING BESTAAND GEBRUIK 39
6.1. Natuurbeheer ..........................................................................................................................40
6.2. Jacht, beheer en schadebestrijding ........................................................................................40
6.3. Recreatie.................................................................................................................................41
6.4. Agrarisch gebruik ....................................................................................................................42
6.5. Grondwateronttrekkingen........................................................................................................46
6.6. Waterbeheer ...........................................................................................................................47

6.7. Verkeer....................................................................................................................................48
6.8. Wonen en niet-agrarische bedrijvigheid .................................................................................49
6.9. Samenvattende conclusies .....................................................................................................49
7. BEOORDELING VERGUNNINGVERLENING 50
7.1. Niet vergunningsplichtige plannen of activiteiten....................................................................50
7.2. Beoordeling vergunningverlening overige plannen of activiteiten ..........................................50
7.3. Conclusie ................................................................................................................................51
8. INSTANDHOUDINGSMAATREGELEN 52
8.1. Natuurbeheer ..........................................................................................................................52
8.2. Recreatie.................................................................................................................................52
8.3. Agrarisch gebruik ....................................................................................................................52
8.4. Grondwateronttrekkingen........................................................................................................52
8.5. Waterbeheer ...........................................................................................................................53
8.6. Verkeer....................................................................................................................................54
9. ONDERZOEK EN MONITORING 55
9.1. Verplichtingen monitoring .......................................................................................................55
9.2. Monitoring natuurwaarden ......................................................................................................55
9.3. Monitoring waterkwaliteit en -kwantiteit ..................................................................................56
9.4. Evaluatie monitoring ...............................................................................................................57
9.5. Onderzoek...............................................................................................................................57
10. TOEZICHT EN HANDHAVING 58
10.1. Strafrecht.................................................................................................................................58
10.2. Bestuursdwang .......................................................................................................................58
10.3. De praktijk ...............................................................................................................................58
10.4. Juridische afdwingbaarheid maatregelen ...............................................................................59
11. COMMUNICATIE 60
11.1. Huidige communicatie.............................................................................................................60
11.2. Communicatie Natura 2000 ....................................................................................................60
11.3. Communicatie per maatregel..................................................................................................60
12. FINANCIERING 62
12.1. Provinciale subsidies ..............................................................................................................62
12.2. Europese subsidieregelingen..................................................................................................62
LITERATUURLIJST 65
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 2

1. KORTE KARAKTERISTIEK
1.1. Aanwijzing
Door middel van het aanwijzingsbesluit is het gebied Sarsven en de Banen door
de Minister van LNV aangewezen als speciale beschermingszone onder de
Habitatrichtlijn. Het gebied is in mei 2003 aangemeld volgens de procedure
zoals opgenomen in artikel 4 van de Habitatrichtlijn. Het is vervolgens in
december 2004 door de Europese Commissie onder de naam ‘Sarsven en de
Banen’ en onder nummer NL 2003043 geplaatst op de lijst van gebieden van
communautair belang voor de Atlantische biogeografische regio.
Dit Habitatrichtlijngebied wordt voortaan aangeduid als Natura2000-gebied
Sarsven en De Banen (landelijk gebiedsnummer 146). Natura 2000 is het
samenhangende Europees ecologisch netwerk bestaande uit de gebieden aangewezen onder de
Habitatrichtlijn. Dit netwerk moet de betrokken natuurlijke habitattypen en habitats van soorten in hun
natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding behouden of in voorkomend
geval herstellen. Natura 2000 bestrijkt ook de onder Vogelrichtlijn aangewezen gebieden. De
instandhoudingsdoelstellingen (hoofdstuk 4) en eventuele wijziging van de begrenzing zijn in algemene
zin nader toegelicht in het Natura 2000 Doelendocument. Dit document geeft het beleidskader van de
geformuleerde instandhoudingsdoelstellingen weer en van de daarbij gehanteerde systematiek.
Beschrijvingen van habitattypen en soorten waarvoor doelen zijn vastgesteld, zijn opgenomen in het
Natura 2000 Profielendocument. Hierin wordt ook ingegaan op de interpretatie van habitattypen en de
relatieve bijdrage van afzonderlijke gebieden aan het Natura2000-netwerk.
In gevolge artikel 15a, tweede en derde lid van de Natuurbeschermingswet 1998 vervalt bij aanwijzing als
speciale beschermingszone onder artikel 10a de status van het hieronder genoemde natuurmonument. In
dergelijke gevallen heeft de instandhoudingsdoelstelling voor de gedeelten van het Natura 2000-gebied
waarop de aanwijzingen als natuurmonument betrekking hadden, mede betrekking op de doelstellingen
ten aanzien van het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke
betekenis van het gebied zoals bepaald in de vervallen besluiten.
Het beschermd natuurmonument Sarsven en de Banen is aangewezen op 8 mei 1979 (besluitnummer,
Stcrt. 1979, nr. 112).
(Ontwerp Aanwijzingsbesluit, Ministerie van LNV, 2007)
De begrenzing van het Habitatrichtlijngebied (zoals aangemeld) is aan de noordoostzijde met enkele
percelen ‘nieuwe natuur’ uitgebreid wegens daar aanwezige herstelmogelijkheden voor Zeer zwak
gebufferde vennen (H3110) en Zwak gebufferde vennen (H3130) waarvoor het gebied is
aangemeld. Beide typen staan sterk onder druk. Herstel op landschapsschaal is een belangrijke
opgave voor deze habitattypen.
Op de websites van het Rijk, www.minlnv.nl en www.natura2000beheerplannen.nl
maar ook op de provinciale website www.limburg.nl
kan eenieder informatie vinden omtrent Natura 2000.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 3

1.2. Ligging
Het Natura 2000-gebied Sarsven en de Banen is gelegen in Midden-Limburg in de Gemeente
Nederweert, ten zuidoosten van het dorp Nederweert. Het gebied wordt globaal begrensd door de kern
Nederweert-Eind, het kanaal Wessem-Nederweert, het bosgebied Wellenstein en de Leveroyse dijk
(figuur 1).
Figuur 1: Ligging en begrenzing Natura 2000-gebied Sarsven en de Banen.
1.3. Globale gebiedsbeschrijving
Het Sarsven en de Banen zijn twee naast elkaar gelegen heidevennen (Peelrestanten). Op bepaalde
plekken komen in mozaïek met elkaar gemeenschappen voor van zeer zwak en zwak gebufferde
wateren. In deze vennen komt plaatselijk de Drijvende waterweegbree voor en er groeien bijzondere
kranswiervegetaties. De vennen worden deels gevoed met kwelwater uit omliggende hogere gronden.
Het gebied is gelegen in één van de laagtes die worden aangetroffen in de voedselarme zandafzettingen
van het Middenterras van de Maas. Plaatselijk komen veenbodems voor, variërend in diepte. Het gebied
als geheel bestaat naast deze vennen uit wilgen- en gagelstruweel, elzen- en berkenbroekbos en zowel
nattere als drogere graslanden (Ministerie van LNV, 2007). De kern van het Natura 2000-gebied bestaat
uit de Banen, het grootste en best ontwikkelde, voedselarm ven. Westelijk hiervan ligt het Sarsven en
zuidwestelijk daarvan de vennen van ‘de Schoorkuilen’. Rondom de vennen liggen vochtige
broekbossen. Het Vlakwater ten zuidoosten van de Banen bestaat uit een restant Elzenbroekbos.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 4

1.4. Oppervlakte en eigendom
Het gebied heeft een oppervlakte van 156 hectare en is grotendeels (> 95%) in eigendom van Stichting
het Limburgs Landschap (verder Limburgs Landschap), een particulier en Waterschap Peel en
Maasvallei. Het waterschap heeft de lossingen Ruwven en Rietbeek die het gebied doorsnijden in
eigendom en beheer. De particuliere eigenaar in het gebied bezit een perceel grenzend aan en
gedeeltelijk gelegen in het Sarsven.
Pm. Invoegen eigendommenkaart LNV.
1.5. Ontstaanswijze en historie
De omgeving van het Sarsven blijkt één van de belangrijkste Nederlandse vindplaatsen te zijn van
bewoning uit de Oude en Midden Steentijd (10.000 tot 3.000 voor Christus). De toenmalige bewoners
waren jager-verzamelaars die van wild, vis en vruchten leefden; landbouw bedreven zij nog niet.
Waarschijnlijk lagen hun kampen in de laagte, waar zich nu het Sarsven en de Banen bevinden. Deze
laagte is gedurende duizenden jaren echter natter geworden en dichtgegroeid met veen. Latere
bewoners leefden daarom hoger op de zandruggen. De ontvening van het gebied begon waarschijnlijk in
de middeleeuwen. Tot in de 20 e eeuw werd de turfwinning voortgezet. Zo ontstonden vennen en plassen
die weer andere doeleinden kregen. Er lag als het ware een ‘parelsnoer’ van vennen tussen de Kleine
moost en de Moeselpeel.
Op de oevers groeide plaatselijk Gagel, vroeger belangrijk voor het bereiden van bier. Mattenbies en Riet
dienden respectievelijk om zittingen van stoelen te maken en daken mee te bedekken. De vennen, die
van nature periodiek droogvielen, werden rond 1300 aangesloten op het regionale wateraanvoer- en
afvoerstelsel. Wateraanvoer werd mogelijk, en hierdoor ook het gebruik als visvijver. Ook werden de hier
levende medicinale bloedzuigers benut.
De vennen en plassen in de regio werden echter op grote schaal droog gelegd. Uitgestrekte
landbouwgebieden zoals het Vlakwater zijn daarvan het resultaat. Ook door demping verdwenen vennen.
Het uitgebreide vennengebied Schoorkuilen verdween onder het zand dat vrijkwam bij het graven van het
kanaal Wessem-Nederweert. Recent is een deel van dit ven weer hersteld.
Deze ontwikkelingen hebben geleid tot een afname van het areaal van Peelvennen in de regio. In 1940
kocht het Limburgs Landschap een deel van het Sarsven, het eerste gebied dat ze in eigendom kreeg.
Pas in 1968 volgde de Banen, dat in 1992 is hersteld en in 1998 naar het noorden uitgebreid. Op een
deel van de oever is de voor voedselrijke situaties kenmerkende verlandingsvegetatie teruggedrongen en
de waterhuishouding hersteld (Stichting het Limburgs Landschap, 2006).
1.6. Abiotiek
1.6.1. Geologie en geomorfologie
Het gebied ligt in een zogenaamde slenk, welke wordt begrensd door de Feldbiss-breuk in het
zuidwesten en de Peelrandbreuk in het noordoosten. De dekzandrug ten noordwesten wordt aangeduid
als de horst of het plateau van Weert, die het infiltratiegebied vormt.
De diepere ondergrond bestaat uit een dik pakket grof, grindhoudend zand (formatie van Sterksel, een
oude Rijnafzetting uit het vroeg-pleistoceen). Gedurende de Riss-ijstijd werd daarop lokaal materiaal
afgezet, bestaande uit grof en fijn zand en soms ook leem (formatie van Eindhoven). Tijdens een
interstadiaal werd daarop een dunnere maar slecht doorlatende, humeuze veen- en leemlaag gevormd
(formatie van Asten). In de hierop volgende Würmijstijd hebben opnieuw lokale afzettingen
plaatsgevonden (formatie van Twente) uit aangevoerd materiaal van de Maas. Gedurende de koudste
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 5

perioden werd door krachtige stormen zand verplaatst; door sneeuwsmeltwater traden echter ook
verspoelingen op. Plaatselijk is hierdoor een enige meters dik pakket van leem en leemhoudend zand
afgezet. Op deze fluvioperiglaciale afzettingen zijn later lokaal min of meer dikke pakketten dekzand
afgezet. Kenmerkend voor wat oudere dekzanden is een fijne gelaagdheid bestaande uit een afwisseling
van laagjes met een hoger en een lager leemgehalte. Jonger dekzand is minder gesorteerd en minder
gelaagd. Dekzanden zijn zeer arm aan mineralen. In het dekzand komen enkele ondoorlatende lagen
voor. Soms is daarin een ondoorlatende laag van leem, lemig zand of met een oerbank aanwezig,
waarop een schijngrondwaterspiegel in stand blijft. In de laaggelegen dekzandgebieden, met een
stagnerende waterafvoer, heeft veenvorming plaatsgevonden. Op broekveen of zeggeveen is uiteindelijk
een dik pakket veenmosveen ontstaan.
Langs de zuidelijke randen van de Peel ontstonden ook kleinere veencomplexen tussen hogere
dekzandruggen. Het Sarsven en de Banen liggen in een dergelijke slenk. Door ontvening is de
oorspronkelijke veenlaag verdwenen. Ook de Schoorkuilen ligt in een dergelijke laagte. (Bosland
adviesbureau, 2001)
Pm. Invoegen hoogtekaart.
1.6.2. Bodem
Op de bodemkaart is zichtbaar dat de laaggelegen terreinen behoren tot een min of meer
aaneengesloten laagte. Na het afgraven van de turf en omspitten van zand zijn moerige eerdgronden
(vWz, zWz; beide met veelal verweerd broekveen) overgebleven. Het lage gebied tussen het Sarsven en
de Roeventerpeel is 1-2 meter opgevuld met grond uit het toen aangelegde kanaal Wessem-Nederweert.
Net ten zuiden van het Sarsven ligt een klein vlakje gooreerdgrond (pZn21, leemarm zand) als
beekdalgrond van de Einderbeek. Op de overgang naar een hoge, zwarte enkeerdgrond (zEZ23, lemig
fijn zand) ligt een veldpodzol (Hn) in associatie met de gooreerdgrond. Alle andere lage zandgronden in
het gebied bestaan ook uit veldpodzolen (Hn21). (Bosland adviesbureau, 2001).
Pm. Invoegen bodemkaart van GIS.
1.6.3. Hydrologie
Waterkwantiteit
De horst van Weert vormt een vlakke waterscheiding. Nabij het Sarsven en de Banen ligt het plateau op
gemiddeld 32 à 33 m + NAP, terwijl de depressies, zoals die waarin het Sarsven en de Banen liggen, op
een hoogte van minder dan 29,5 m + NAP liggen.
Kenmerkend voor het dalsysteem waartoe Sarsven en de Banen vroeger behoorden, was het ontbreken
van een beek; daar waar nu beken stromen, moeten oorspronkelijk stromende laagveensystemen
hebben gelegen, geflankeerd door hoogvenen en wat hoger op de dalflanken broekbossen.
Sarsven en de Banen werden van nature waarschijnlijk slechts gevoed door neerslag en lokale kwel uit
omliggende dekzandkoppen of uit de horst van Weert. Volgens de grondwatertrappen op de bodemkaart
komen in het dalsysteem natte gebieden voor met grondwatertrap I t/m III (zie figuur x). Deze
grondwatertrappen kunnen wijzen op een kwelsituatie, maar waarschijnlijk werden de hoge waterstanden
vooral veroorzaakt door een gebrekkige afwatering.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 6

Hierdoor moet het waterpeil in de Peelvennen rond 1800 naar huidige maatstaven hoog zijn geweest.
Tegenwoordig watert de Banen in zuidoostelijke richting af via de Rietbeek/Vissensteert, terwijl het
Sarsven deel uitmaakt van het systeem van de Einderbeek die richting Roeventerpeel stroomt.
In vergelijking met 1800 ligt het peil nu ongeveer een meter lager (Stichting het Limburgs Landschap,
1996).
Wel fluctueert de waterstand van de Banen tegenwoordig weer op natuurlijke wijze (’s winters hoog en ’s
zomers laag). In de winter blijkt de grondwaterstand in de omgeving van de Banen hoger te zijn dan het
peil in het ven zelf, zodat er in die periode kwel optreedt. In de zomer is de situatie andersom; dan is het
venpeil hoger dan de grondwaterstanden in de omgeving en treedt geen lokale kwel meer op. In droge
zomers kan het ven zelfs droogvallen. Het Sarsven daarentegen kent een vast peil, dat door
wateraanvoer in stand wordt gehouden (Stichting het Limburgs Landschap, 1996). Het oudste ven van de
Schoorkuilen is hersteld, door verwijderen van wilgenstruweel. Het is tegenwoordig permanent
waterhoudend. Droogval heeft sinds het herstel niet meer plaats gevonden.
In het landbouwgebied rond Sarsven en de Banen wordt in de zomer grondwater onttrokken voor
beregeningsdoeleinden. Daarnaast zijn ook drainagesystemen aanwezig. Dit heeft invloed op het
grondwaterpeil.
Waterkwaliteit
In de periode 1954-1988 werd in de Banen eutroof kanaalwater aangevoerd waardoor het
oorspronkelijke, voedselarme vensysteem sterk negatief werd beïnvloed. Zo lag de zuurgraad in 1988 ver
boven het gewenste niveau voor zwak gebufferde wateren, zodat de Banen toen ongeschikt was voor de
kenmerkende vegetaties van de Oeverkruid-klasse. Het fosfaatgehalte van het water was zo hoog, dat er
sprake was van voedselrijk water. Na het stopzetten van kanaalwateraanvoer in 1988 en het baggeren
van het ven in 1992 is de zuurgraad gedaald naar een niveau dat karakteristiek is voor zwak gebufferde
vennen. Het fosfaatgehalte nam zo sterk af, dat de laatste jaren weer sprake is van voedselarm water.
Het Sarsven was oorspronkelijk ook een voedselarm ven, maar door inlaat van voedselrijk
landbouwwater via de Hulsenlossing geheel geëutrofiëerd. Er is geen natuurlijke peilfluctuatie meer
aanwezig. Uit het ven ontspringt de Einderbeek, die vervolgens onder het kanaal Wessem-Nederweert en
de rijksweg A2 door, de Roeventerpeel instroomde. Inmiddels is de Einderbeek westwaarts om de
Roeventerpeel gelegd en komt uiteindelijk via de Kootspeel in de Leukerbeek uit (Bosland adviesbureau,
2001).
Opm. SLL: Binnen deze paragraaf ook aandacht voor stroombanen (met kaart) en kwelwaterkwaliteit.
Gegevens worden in kader van GGOR verzameld.
Pm: Invoegen isohypsenkaart/grondwatertrappenkaart en aangeven waar beken liggen!
1.7. Natuurwaarden en ecologische relaties
In deze paragraaf worden de natuurwaarden beschreven in relatie tot de instandhoudingsdoelen.
1.7.1. Historische natuurwaarden
De Oeverkruid-klasse was in de vennen van het Natura 2000-gebied zowel kwalitatief als kwantitatief
zeer goed vertegenwoordigd, onder meer met enkele zeldzame associaties. Zo kwam in 1942 in de
Banen een zeer bijzondere vegetatie voor. Het ven was begroeid met planten als Kleine biesvaren,
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 7

Waterlobelia, Ongelijkbladig fonteinkruid, Oeverkruid, Teer vederkruid, Kruipende moerasweegbree en
vele soorten kranswieren. Voor zover bekend werd deze zeer zeldzame plantengemeenschap in 1942
nergens in Nederland in zo’n rijk ontwikkelde vorm aangetroffen.
Waarschijnlijk verdween de hier aanwezige associatie van Biesvaren en Waterlobelia na 1954 omdat
vanaf dat jaar kanaalwater werd aangevoerd. In 1957 werden geen biesvarens en Waterlobelia meer
aangetroffen. Nadat in 1988 de aanvoer van kanaalwater werd gestopt, viel in 1991, tijdens een droge
zomer, het ven van de Banen volledig droog. Als gevolg daarvan ontkiemden weer vele Kleine
biesvarens en Kruipende waterweegbree.Deze vegetaties zijn afhankelijk van pioniersituaties die als
gevolg van windwerking en dynamiek in de waterstand gehandhaafd blijven.
In het Sarsven was de Kleine biesvaren eind juni 1924 in een deel van het ven talrijk. In 1942 was het
Sarsven geheel dicht gegroeid met Riet, maar Kleine biesvaren kwam nog wel voor. Door gebrek aan
open water was de soort echter gedoemd te verdwijnen. In 1955 werden in het Sarsven inderdaad geen
biesvarens meer aangetroffen. In het Sarsven kwam vroeger ook de Kruipende moerasweegbree voor.
Landelijk gezien was de associatie van Biesvaren en Waterlobelia in het begin van de vorige eeuw in de
Schoorkuilen het best ontwikkeld. In elk geval tot in 1942 hield deze vegetatie stand. Naast Kleine en
Grote biesvaren groeiden er planten als Drijvende egelskop, Kruipende moerasweegbree, Drijvend
fonteinkruid, Naaldwaterbies en Kleinste egelskop. In de Schoorkuilen kwam vroeger ook de Kruipende
moerasweegbree voor. (Stichting het Limburgs Landschap, 1996)
Door de toegenomen voedselrijkdom waren rietvogels tussen 1942 en 1992 in het Sarsven en de Banen
goed vertegenwoordigd. Zeldzame en schaars voorkomende moerasvogels als Roerdomp, Woudaapje,
Bruine kiekendief, Rietzanger, Snor, Grote karekiet en Baardmannetje kwamen in het gebied tot broeden
in die tijd. Samen met de Zoom, de Groote Moost en de Groote Peel, was het gebied van grote
provinciale betekenis voor deze soorten.
Pm. Deze soorten zijn niet kenmerkend voor voedselarme vennen!
1.7.2. Huidige natuurwaarden
Het Sarsven
Het Sarsven is een voedselrijk ven met daaromheen Elzen- en Berkenbroekbossen en open
moerasvegetaties. Het ven staat via de Hulsenlossing in open verbinding met de Noordervaart waardoor
nauwelijks sprake meer is van een natuurlijk fluctuerende waterstand. Ook zorgt de verbinding voor een
constante toestroom van voedselrijk water. De oevers zijn begroeid met een brede rietkraag, plaatselijk
tot 10 meter breed. Het Sarsven is vanwege deze verlandingsvegetatie een geschikt broedgebied voor
moerasvogels, waaronder Fuut, Zomertaling, Bruine kiekendief (niet jaarlijks), Waterral, IJsvogel,
Blauwborst en Rietgors. Daarnaast overwinteren er soms meerdere Roerdompen. Verder komen in het
Sarsven nog steeds medicinale bloedzuigers voor, terwijl de soort in de rest van Nederland erg zeldzaam
geworden is.
De Banen
Dit Peelrestant bestaat uit een vengebied met een grote open plas omringd door een verlandingszone
met Rietmoeras, Berken- en Elzenbroekbos, soortenarme loofbossen met een matig droge ondergrond
en graslanden. In 1988 is de directe aanvoer van oppervlaktewater naar het ven gestopt, waardoor de
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 8

invloed van kwelwater op het ven sterk toenam. Daarna is in 1992 het oorspronkelijke ven gerestaureerd,
door de verlandingsvegetatie (kenmerkend voor voedselrijke wateren) en de sliblaag uit het ven te
verwijderen. In 1997 hebben aanvullende herstelmaatregelen plaatsgevonden, ook juist ten noorden van
het grote ven. Het ooit opgebrachte zanddek is daar ontgraven en er is op de oostoever van het grote ven
meer struweel en bos gekapt. Door herstel van de waterhuishouding is er een natuurlijker fluctuatie van
het waterpeil, waarvan verschillende bijzondere plantensoorten van de Oeverkruid-klasse profiteren zoals
Oeverkruid (RL2), Moerashertshooi (RL3), Kruipende moerasweegbree (RL3), Kleine biesvaren (RL2) en
Drijvende waterweegbree (bijlage II Habitatrichtlijn). De vegetatie in de Banen wordt gekenmerkt door
deze bijzondere plantensoorten die vroeger veelvuldig in de regio voorkwamen. Gagel- en
wilgenstruwelen vormen een afwisselend geheel met ruigten, grazige vegetaties en drogere bosschages.
Binnen het gebied liggen ook diverse vochtige tot natte graslanden, soms in overgang naar
moerasvegetaties.
In de Banen broeden moerasvogels als: Dodaars, Geoorde fuut, Wintertaling, Slobeend, Blauwborst en
Sprinkhaanzanger. In de broekbossen komt de Wielewaal tot broeden. Naast deze broedvogels is het
gebied in de winter van belang voor overwinterende eendensoorten. De laatste jaren brengen ook Grote
zilverreigers er de winter door.
Verder komen in de Banen Heikikkers voor. Daarnaast vormt de Banen als voedselarm, zwak gebufferd
ven een uitstekend leefgebied voor libellen. In 2004 zijn er 25 soorten vastgesteld (De Lierelei, 2004).
Het Vlakwater
Natuurgebied het Vlakwater bestaat uit Berken-Zomereiken- en Elzenbroekbos gelegen langs de
waterloop het Vlakwater. Ook liggen in het gebied enkele vochtige graslanden. Langs sloten komen nog
redelijk goed ontwikkelde vegetaties voor met Zeegroene muur en Moerasmuur. In het gebied komen ook
de Koningsvaren en de Heikikker nog voor.
De Schoorkuilen
Het noordelijke gedeelte van dit gebied bestaat grotendeels uit een soortenarm en nat loofbos met een
moerasgebied, een broekbosrestant en een Gagelstruweel. De vegetatie in het middelste deel van de
Schoorkuilen is het best ontwikkeld. Ook bevat dit deel van de Schoorkuilen een nat grasland met een
hoge grondwaterstand en goed ontwikkelde vegetatie. Het zuidelijke deel bestaat uit een nat grasland,
een klein Elzenbroekbos en een restant van een oud en nat loofbos, waarin Koningsvaren groeit. Hier
liggen grote potenties voor het ontwikkelen van vegetaties uit het Oeverkruid-verbond. Deze vegetatie
ontstaat op de loefzijde van een plas en valt binnen het doeltype Voedselarme plas. Aan de lijzijde
ontstaat een vegetatie die valt binnen het doeltype Kleine zeggenmoeras.
Door het Limburg Landschap is in 2001/2002 een deel van het broekbos verwijderd en de dalbodem
opgeschoond, waardoor bovengenoemde vegetaties weer tot ontwikkeling kunnen komen. In het opnieuw
gegraven ven is onder andere Drijvende waterweegbree opgekomen (Provincie Limburg, 2002).
Een nieuw venherstelproject is gestart vanaf medio 2007. Er zijn drie vennen hersteld door opgebracht
zand te verwijderen.
1.7.3. Ecologische relaties
Door veranderingen in het verleden zijn veel ecologische processen en relaties verstoord of opgeheven.
De belangrijkste factoren die van belang zijn voor het functioneren van het systeem zijn de
waterkwantiteit en -kwaliteit. Verdroging heeft een negatieve invloed op de waterkwantiteit. Verzuring en
vermesting hebben een negatieve invloed op de waterkwaliteit. Dit heeft onder andere een sterke
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 9

verlanding tot gevolg. Andere belangrijke factoren die het voorkomen van de specifieke doelsoorten in
hoge mate bepalen zijn winddynamiek, verspreiding van zaden en beheermaatregelen.
Hydrologische relaties
Het vennensysteem is zowel afhankelijk van regenwater als van bufferend, lokaal kwelwater. Deze
zorgen tezamen voor een zeer specifieke waterkwaliteit met zwak gebufferd, voedselarm water.
Allerlei invloeden in heden en verleden hebben de hydrologische relaties van het vennengebied met zijn
omgeving aangetast.
Veel kenmerkende soorten van venoevers indiceren voedselarm water, maar kunnen wel op
fosfaatrijkere bodems voorkomen. Binding van vrij fosfaat uit het water is hiervoor noodzakelijk. Twee
processen kunnen hierbij een rol spelen. Wanneer voldoende ijzertoevoer via kwelwater plaatsvindt, slaat
de aangevoerde fosfaten in de vorm van moeilijk oplosbare ijzerfosfaten op de bodem neer; er is dan
sprake van een permanente fosfaatval. Fosfaten kunnen ook via binding aan humusdeeltjes vastgelegd
worden (Stichting het Limburgs Landschap, 1996).
Veel vennen worden gekenmerkt door sterke schommelingen van het waterpeil gedurende het jaar. Door
sterke regenval in de nazomer en herfst wordt grondwater in de infiltratiegebieden rond de vennen onder
druk gezet. De vennen worden vervolgens gevuld met toestromend grondwater uit de omgeving en met
rechtstreeks invallend regenwater. In de lente (meestal april, afhankelijk van de regenhoeveelheden)
begint het water weg te zakken om in de nazomer (augustus/ september) tenslotte, mede door
verdamping, op de laagste stand uit te komen. Door venpeilschommelingen valt de glooiende venbodem
periodiek droog. De associatie van Biesvaren en Waterlobelia is kenmerkend voor licht gebufferde
vennen met een sterk schommelende waterstand. Op dit moment vindt deze natuurlijke schommeling in
de Banen weer regelmatig in wisselende mate van jaar tot jaar plaats.
Milieukwaliteit
Door aanleg van de Rietbeek is de oorspronkelijke oostoever van de Banen verloren gegaan. Deze
doorsnijding heeft de hydrologische relatie tussen het ven en het achterland aangetast. De beek heeft
een drainerend effect, waardoor kwelwater afkomstig van het oostelijk gelegen infiltratiegebied versneld
wordt afgevoerd en daarmee niet meer beschikbaar is voor de Banen. Kwelwater dat over de noordwestelijk
van de Banen gelegen leemafzettingen afstroomt, wordt ook gedeeltelijk door de zijtak van de
Rietbeek, de Ruwvenlossing, weggevangen.
De aanvoer van kwelwater is ook sterk verminderd door verlaging van de regionale grondwaterstand. Zo
is door drainage van bijvoorbeeld het Vlakwater de kweldruk afgenomen. De invloed van gebufferd
grondwater is daardoor afgenomen en daarmee neemt de invloed van niet gebufferd regenwater toe.
Wanneer sprake is van een sterke verlaging van het peil van gebufferd grondwater, zal naast verzuring
ook verdroging optreden.
Door depositie van ammoniak en andere verzurende stoffen en de verminderde invloed van licht
gebufferd grondwater is de kans op verzuring van de vennen vergroot. Bekend is dat met het wegvallen
van de kwelstroom in langdurig droge perioden de zuurgraad daalt. Wat betreft de zuurgraad is er voor
het ven de Banen sprake van een redelijk stabiel evenwicht. Er is tijdens het herstelproject een pomp
geplaatst die gebruikt kan worden om kwelwater op kunstmatige wijze aan te voeren. Dit is tot op heden
nog niet nodig geweest. Het Sarsven wordt nog steeds gevoed met Maaswater en de pH ligt rond de
zeven (Stichting het Limburgs Landschap, 1996).
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 10

Verlanding
Verlanding kan versneld worden door twee processen: eutrofiëring en verdroging. In voedselarme vennen
verloopt de verlanding langzaam. Als dergelijke vennen geëutrofieerd raken door aanvoer van voedselrijk
water kunnen snelle verlanders als Riet en Lisdodde zich vestigen. Eenmaal gevestigd kunnen deze zich
lang in verschillende milieuomstandigheden handhaven. In het Sarsven is dit nog goed te zien. In de
Banen is juist geconstateerd dat de rietgordel zich na venherstel juist versmald heeft.
Winddynamiek
Van grote plassen en vennen is bekend, dat als gevolg van windwerking grote verschillen bestaan tussen
west- en oostoever. Door de in Nederland overheersend westelijke windrichting heeft golfslag een grote
invloed op de oostoever. Omdat de wind het water aan de oppervlakte in de oostelijke richting opstuwt,
zal er een onderstroom in westelijke richting ontstaan en deze zal slib meevoeren, dat op rustige plaatsen
aan de westzijde wordt afgezet. Bij voldoende winddynamiek blijft de (zandige) oostoever geschikt voor
soorten van zeer zwak gebufferde vennen, terwijl de westoever een geschikte groeiplaats is voor soorten
van zwak gebufferde vennen. Binnen Sarsven en de Banen is de windinvloed betrekkelijk gering. De
vennen zijn nog nagenoeg geheel omgeven door verlandingsvegetaties, wilgenstruweel of broekbos
(Stichting het Limburgs Landschap, 1996).
1.7.4. Instandhoudingsdoelen
Algemene doelen
Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de biologische diversiteit en aan de
gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitats en soorten binnen de Europese Unie.
Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de ecologische samenhang van het
Natura 2000 netwerk zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie.
Behoud en waar nodig herstel van de ruimtelijke samenhang met de omgeving ten behoeve van
de duurzame instandhouding van de in Nederland voorkomende natuurlijke habitats en soorten.
Behoud en waar nodig herstel van de natuurlijke kenmerken en van de samenhang van de
ecologische structuur en functies van het gehele gebied voor alle habitattypen en soorten
waarvoor instandhoudingsdoelen zijn geformuleerd.
Behoud of herstel van gebiedsspecifieke ecologische vereisten voor de duurzame
instandhouding van de habitattypen en soorten waarvoor instandhoudingsdoelen zijn
geformuleerd.
Habitattypen
Uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit van Zeer zwak gebufferde vennen (H3110).
Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten (Littorelletalia uniflorae/
Oeverkruid-verbond).
Uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit van Zwak gebufferde vennen (H3130).
Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorend tot het Littorelletalia uniflorae
en/of Isoeto Nanojuncetea.
Behoud van oppervlakte en kwaliteit van Kranswierwateren (H3140).
Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. vegetaties.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 11

Soorten
Behoud omvang en kwaliteit biotoop voor behoud populatie van Drijvende waterweegbree
(H1831).
Beschermd natuurmonument
Het Natura 2000-gebied Sarsven en de Banen omvat het beschermd natuurmonument Sarsven en de
Banen, waarvan de aanwijzing op 8 mei 1979 is vastgesteld op basis van de Natuurbeschermingswet
1967. Met de aanwijzing als Natura 2000-gebied vervalt de status van dit beschermd natuurmonument.
De doelstellingen voor het beschermd natuurmonument blijven op basis van artikel 15a lid 3 van de
Natuurbeschermingswet 1998 binnen de oude begrenzing van het gebied wel gelden, naast de
instandhoudingsdoelstelling van het Natura 2000-gebied. Dat betekent dat ook rekening moet worden
gehouden met deze doelen.
De doelen voor het beschermd natuurmonument Sarsven en de Banen vallen deels samen met de
doelstellingen van het gebied ten aanzien van Natura 2000.
Het gebied is aangewezen vanwege de variatie in geomorfologische en bodemkundige eigenschappen
tezamen met de variatie in de grondwaterstand en het gehalte aan voedingsstoffen van bodem en water.
Dit heeft geleid tot een grote verscheidenheid in milieuomstandigheden met de daarmee samenhangende
rijkdom aan levensgemeenschappen. Het gebied bestaat uit een samenspel van vennen, struweel,
broekbos en zowel natte als droge graslanden.
De behoudsdoelstelling met betrekking tot minder algemene tot zeldzame plantengemeenschappen van
matig voedselrijke omstandigheden en plantensoorten zoals Veenpluis, Moerasviooltje, Galigaan, Gagel,
Moerashertshooi, Kruipende waterweegbree en Koningsvaren is deels gedekt door de huidige
habitattypen.
De functie als broed- en pleisterplaats voor een groot aantal vogelsoorten, waaronder minder algemene
en zeldzame soorten zoals Dodaars, Bruine kiekendief, Waterral, IJsvogel en Blauwborst is een
belangrijke aanvulling op de huidige instandhoudingsdoelen.
Het gebied is ook uit hoofde van zijn natuurschoon van grote betekenis. In het natuurmonument wordt het
landschapsbeeld vooral bepaald door de verscheidenheid van de vegetatie. Het is in relatie tot zijn
omgeving vooral van belang omdat het in de streek één van de weinige gespaard gebleven natuurlijke
elementen is. Dit is door de betrekkelijke eenvormigheid van het omringende landschap van des te
grotere betekenis.
De genoemde biotooptypen vallen deels samen met de instandhoudingsdoelstelling voor het Natura
2000-gebied, waarbij de abiotische randvoorwaarden de aanwezigheid van deze doelen bepalen.
Aangezien de betekenis van het gebied voor verschillende soortgroepen genoemd in het
aanwijzingsbesluit van het beschermd natuurmonument afhankelijk is van deze afwisseling in milieuomstandigheden
en biotooptypen, is het beschermen van de aanwezigheid van diversiteit belangrijker
dan de aanwezigheid van één of enkele individuele soorten.
Hieronder staat een overzicht met daarin de overeenkomst tussen de instandhoudingsdoelstellingen
Natura 2000 (vet) en de doelstellingen die gelden voor het beschermd natuurmonument.
Zeer zwak gebufferde vennen, Zwak gebufferde vennen, Kranswierwateren en Drijvende
waterweegbree
De in het natuurmonument aangetroffen plantengemeenschappen wijzen merendeels op matig
voedselrijke milieuomstandigheden, terwijl plaatselijk soorten worden aangetroffen die kenmerkend zijn
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 12

voor een voedselarm milieu dat oorspronkelijk een veel grotere oppervlakte van het natuurmonument
besloeg.
Hiernaast is het Beschermd Natuurmonument aangewezen voor:
Broekbos, struweel en zowel natte als droge graslanden;
ornithologische betekenis (o.a. Dodaars, Bruine kiekendief, Waterral, IJsvogel en Blauwborst).
Veel van deze soorten zijn gebonden aan de milieus waarvoor het Natura 2000-gebied is aangewezen.
Speciale aandacht vragen wel de vogelsoorten gebonden aan verlandingsvegetaties. De soorten Grutto,
Wulp en Snor die worden genoemd in het oude besluit, komen tegenwoordig niet meer voor.
In een aantal gevallen is het onmogelijk om zowel de oude doelen als de Natura 2000-doelen te bereiken,
bijvoorbeeld omdat die doelen tegenstrijdig beheer vragen. In deze gevallen gaan de Natura 2000-doelen
vóór om de Europeesrechtelijke verplichtingen na te komen (Ministerie van LNV, 2007).
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 13

2. HABITATTYPEN EN SOORTEN
In dit hoofdstuk worden de instandhoudingsdoelen nader toegelicht. Vervolgens worden, afhankelijk van
het doel, de mogelijkheden tot behoud, herstel en/of uitbreiding beschreven.
2.1. Zeer zwak gebufferde vennen (H3110)
Beschrijving
Dit habitattype heeft betrekking op zeer voedsel- en mineraalarme vennen. Het gaat om heideplassen
met een zandbodem en soortenarme begroeiingen in een brede oeverzone waarin planten met een
zogenoemde isoëtide groeivorm een belangrijke rol spelen. De isoëtide planten zijn gekenmerkt door een
rozet van stevige, holle, lijn- of priemvormige bladeren. Ze zijn aangepast aan wisselende waterstanden
op standplaatsen die een groot deel van het jaar onder water staan en zo nu en dan bijna of geheel
droogvallen. Het zijn zeldzame soorten. Naar Oeverkruid noemt men deze vennen ook wel
oeverkruidvennen.
De zeer zwak gebufferde vennen van habitattype H3110 groeien niet dicht en er treedt nauwelijks of geen
verlanding op. Een organische laag ontwikkelt zich nauwelijks. Een van de oorzaken is een gebrek aan
koolstof. Andere oorzaken zijn sterk wisselende waterstanden en golfslag door windwerking. Sterke
windwerking treedt vooral op in vennen met een grote omvang die in een open landschap liggen.
De vennen van habitattype H3110 vertonen veel overeenkomst met de vennen van type H3130 (zwak
gebufferde vennen ofwel oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren). In vergelijking daarmee gaat het
hier om vennen met een geringere buffercapaciteit van het water en lager gehalte aan bicarbonaat.
Daarom worden de vennen van habitattype H3110 beschreven als ‘mineraalarme oligotrofe wateren’ of
‘zeer zwak gebufferde vennen’. Doorgaans hebben ze tot op grotere diepte en over een grote afstand
flauw aflopende oeverzones. Het centrale gedeelte valt daarbij maar heel zelden ’s zomers droog. Bij
degradatie door verzuring en atmosferische vermesting gaan soorten overheersen zoals Knolrus,
Veelstengelige waterbies, Pitrus en/of veenmossen. Vennen met zulke begroeiingen zonder
aanwezigheid van Oeverkruid of andere isoëtiden worden niet tot het habitattype gerekend.
De vegetatie van goed ontwikkelde zeer zwak gebufferde vennen wordt gerekend tot één enkele
plantengemeenschap, de associatie van Biesvaren en Waterlobelia, die hoort bij het Oeverkruid-verbond.
Overigens wordt, wanneer in een ven naast deze ene, voor habitattype H3110 kenmerkende
plantengemeenschap, bepaalde voor habitattype H3130 (zwak gebufferde vennen) kenmerkende
gemeenschappen, aanwezig zijn (van de Oeverkruid-orde), het gehele ven als mozaïek van beide
habitattypen beschouwd (Ministerie van LNV, 2006).
Plantengemeenschappen
6Aa1 Associatie van Biesvaren en Waterlobelia
Kenmerkende soorten
Waterlobelia, Grote biesvaren, Kleine biesvaren, Oeverkruid
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 14

Bedreigingen
Verzuring en vermesting vormen de grootste bedreigingen voor de overgebleven relicten. Bij verzuring
worden veenmossen en Knolrus dominant en verdwijnen de kenmerkende soorten. Vermesting leidt tot
vegetaties met Knolrus, Waternavel en Pitrus. Ophoping van organisch materiaal op de bodem leidt tot
het verdwijnen van geschikte omstandigheden voor de kieming van de isoëtiden.
Daarnaast ging een groot deel van deze vegetaties verloren door ontwatering ten behoeve van de
landbouw. Door overbegrazing en overbetreding van de oeverzones kunnen de vegetaties vertrapt
worden en wordt zaadvorming bemoeilijkt of verhinderd (Decleer, 2007).
Actuele situatie in Sarsven en de Banen
Locatie
Het habitattype komt momenteel goed ontwikkeld voor in het ven van de Banen. Daarnaast lijken er
mogelijkheden te zijn voor herstel in het Sarsven en uitbreiding in de Banen.
Huidig beheer
Het beleid van het Limburgs Landschap richt zich op het herstel van de van oorsprong voedselarme
vennen. Hoofdlijn is het zoveel mogelijk vasthouden van gebiedseigen (voedselarm en licht gebufferd
water) binnen een regime van natuurlijke waterstandsschommelingen. Indien nodig kan in de zomer wat
water uit het ven worden gelaten zodat de oevers enigszins droogvallen. Hierdoor kan slib oxideren en
kunnen mineralen worden afgevoerd. De mogelijkheden die een pomp biedt zullen alleen in noodgevallen
worden benut.
Daar waar buffering onvoldoende blijkt, kan door bekalking van omliggende gebieden deze mogelijk wat
worden hersteld. Wanneer verrijking van de venoevers wordt geconstateerd, is plaggen noodzakelijk om
een goede uitgangssituatie te scheppen voor de soorten van het Oeverkruid-verbond (Bosland
adviesbureau, 2001).
Staat van instandhouding
De totale oppervlakte in het Natura 2000-gebied is, na het verdwijnen in de loop van de twintigste eeuw,
in de laatste 15 jaar weer deels opgekomen als gevolg van herstelwerkzaamheden. Van de kenmerkende
soorten zijn Oeverkruid en Kleine biesvaren weer redelijk vertegenwoordigd. Waterlobelia en Grote
biesvaren zijn echter (nog) niet teruggekeerd. De biesvarens zijn overigens van oudsher zo goed als
beperkt tot Noord-Brabant en Midden-Limburg.
De Banen en de Schoorkuilen zijn grotendeels hersteld. Het Sarsven in de kern van het gebied is nog
niet hersteld en heeft voor het habitattype een slechte (eutrofe) waterkwaliteit. Op dit moment is de
oppervlakte van het habitattype nog te klein om van een duurzame situatie te spreken. De herstelde
(voedselarme) vennen zijn nog erg kwetsbaar omdat ze omringd worden door intensieve
landbouwgronden. Deze gronden kennen een op de landbouw afgestemde waterstand (relatief hoog in
zomer, laag in winter), die een negatieve uitwerking heeft op het gebied. Daarnaast worden de vennen
beïnvloed door voedselrijk water uit de omgeving. Verder is de stikstofdepositie in Nederweert momenteel
ongeveer 3000 mol/ha/jaar. De kritische grens voor het habitattype (410 mol/ha/jaar) wordt dus nog ruim
overschreden. De staat van instandhouding is daarom ongunstig te noemen en het duurzaam
voortbestaan van het habitattype kan nog niet worden gegarandeerd.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 15

Ontwikkelingen en trends
In 1992 zijn delen van de Banen uitgebaggerd en zijn rietkragen verwijderd hetgeen geleid heeft tot
spectaculair herstel van venflora. Dit was later ook het geval na herstelwerkzaamheden in een deel van
de Schoorkuilen. Op dit moment is er net buiten de begrenzing een grootschalig venherstelproject
gaande aan weerszijden van het Kanaal Wessem-Nederweert (Schoorkuilen en Roeventerpeel). De
vennen van de Schoorkuilen waren opgevuld met zand van het kanaal Wessem-Nederweert. Dit zand is
vanaf medio 2007 weer weggegraven.
De wateraanvoer in het Sarsven lijkt te zijn toegenomen, getuige de slibafzettingen. Eutrofiëringsindicatoren
als Brandnetel zijn binnen de invloedssfeer van het inlaatwater toegenomen, evenals IJle
zegge. Hoewel duidelijk natter dan voorheen gaat het nog steeds om een verdroogd gebied omdat het
waterpeil van het Sarsven volledig afhankelijk is van gebiedsvreemd inlaatwater (De Mars, 1998).
Doelstelling
Uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit.
De Banen is een belangrijk gebied voor het habitattype zeer zwak gebufferde vennen. Dit habitattype
komt hier voor in mozaïek met begroeiingen van zwak gebufferde vennen (H3130). De laatste zijn wat
meer gebonden aan ondieper water en de oeverzone. Mede gezien de zeldzaamheid van het habitattype
en zijn landelijke staat van instandhouding (zeer ongunstig) dient de focus in het Natura 2000-gebied
Sarsven en de Banen op dit habitattype te liggen. Er zijn mogelijkheden voor herstel in het Sarsven en
uitbreiding in de Banen (Ministerie van LNV, 2007).
Mogelijkheden voor behoud, herstel en/of uitbreiding
Herstel op landschapsschaal is van groot belang. Voor behoud van het habitattype is het noodzakelijk dat
het Sarsven in de kern van het gebied ook wordt hersteld in verband met interne eutrofiëring. Daarnaast
dient de waterhuishouding in de omgeving van het gebied zo goed mogelijk te worden aangepast
(GGOR). Ook herstel van vennen in de omgeving van het Natura 2000-gebied (Roeventerpeel en deel
Schoorkuilen) draagt hieraan bij omdat er dan een aaneengesloten geheel van voedselarme vennen
ontstaat, die elkaar versterken. Verder is het terugdringen van stikstofdepositie van belang omdat deze
nog steeds de kritische grens overschrijdt.
Op dit moment komt het habitattype ‘zeer zwak gebufferde vennen’ (H3110) goed ontwikkeld voor in de
Banen. In de Schoorkuilen en het Sarsven ontbreekt dit habitattype. Het habitattype kan in dit laatste ven
worden hersteld als de toevoer van eutroof kanaalwater wordt gestopt, een natuurlijke peildynamiek
wordt ingesteld en het ven wordt geschoond (Kiwa, 2006).
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 16

2.2. Zwak gebufferde vennen (H3130)
Beschrijving
Dit habitattype betreft begroeiingen van zwak gebufferde vennen. Het venwater is zacht tot matig hard en
het bevat weinig bicarbonaat. Kenmerkend voor deze vennen is een groot aantal soorten, waaronder veel
pioniersoorten van kale oevers en open water. Toch zijn de meeste van de venoevers met dit habitattype
niet meer dan enkele tientallen meter lang en breed. De leefgemeenschappen van deze vensystemen (de
plassen plus de oeverzones) vertonen een grote variatie binnen een klein oppervlak. Dat komt door
allerlei milieuverschillen binnen het systeem en overgangssituaties (gradiënten) in zones en fijnschalige
mozaïeken. De standplaatscondities variëren van zeer voedselarm (oligotroof) tot voedselarm
(mesotroof), van aquatisch tot vochtig, langdurig tot zeer kortstondig overstroomd enzovoort. Een deel
betreft systemen die zijn ontstaan uit uitgeveende hoogveenvennen.
Sommige van de pioniergemeenschappen komen binnen vensystemen alleen voor op kale vochtige
plekjes in het hogere gedeelte van de oeverzone. Die gemeenschappen zijn ook elders (buiten de
vensystemen) op de zandgronden te vinden op plekken met vergelijkbare condities zoals op afgeplagde
natte heide.
De begroeiingen vormen in de zwak gebufferde vensystemen veelal patronen van smalle zones of
mozaïeken of ze zijn met elkaar verweven. Daarom worden binnen dit habitattype in ons land geen
subtypen onderscheiden. De begroeiingen behoren tot vier verschillende verbonden van
plantengemeenschappen (het verbond van Ongelijkbladig fonteinkruid, het verbond van Waternavel en
Stijve moerasweegbree, Naaldwaterbies-verbond uit de Oeverkruid-klasse en het Dwergbiezen-verbond
uit de Dwergbiezen-klasse). Drijvende waterweegbree (Luronium natans) kan in sommige van de zwak
gebufferde vennen van dit habitattype grote populaties vormen. Het is een te beschermen soort volgens
de Habitatrichtlijn Bijlage II.
Bij degradatie door onder meer verzuring en atmosferische vermesting gaan in de zwak gebufferde
vennen soorten overheersen zoals Knolrus, Veelstengelige waterbies, Pijpenstrootje, Pitrus en/of
veenmossen. Vennen met zulke begroeiingen zonder aanwezigheid van de voor zwak gebufferde vennen
kenmerkende gemeenschappen en soorten worden niet tot het habitattype gerekend.
Bij het bepalen van het habitattype van een ven, is het belangrijk het gehéle venlichaam in ogenschouw
te nemen. Wanneer in een ven naast de voor habitattype H3130 kenmerkende plantengemeenschappen
ook de voor habitattype H3110 kenmerkende gemeenschap (Associatie van Biesvaren en Waterlobelia)
aanwezig is, wordt het gehele ven als mozaïek van beide habitattypen beschouwd. Het beheer zal in
dergelijke gevallen vooral op het meer zeldzame en meer bedreigde habitattype H3110, zeer
zwakgebufferde vennen, gericht moeten zijn. De begroeiingen van habitattype H3130 en H3110 kunnen
ook mozaïekbegroeiingen vormen met aquatisch voorkomende kranswierbegroeiingen (van het
Glanswier-verbond) van habitattype H3140 kranswierwateren. Deze worden dan als onderdeel van
H3110 of H3130 opgevat (Ministerie van LNV, 2006).
Plantengemeenschappen
6Ab Associatie van Ongelijkbladig fonteinkruid
6Ac Associatie van Waterpunge en Oeverkruid
6Ad1 Associatie van Naaldwaterbies
RG1 Rompgemeenschap van het Oeverkruid-verbond
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 17

28Aa1 Associatie van Draadgentiaan
28Aa2 Associatie van Borstelbies en Moerasmuur
28Aa4 Associatie van Grondster
Kenmerkende soorten
Drijvende waterweegbree, Duizendknoopfonteinkruid, Gesteeld glaskroos, Kleinste egelskop, Kruipende
moerasweegbree, Moerashertshooi, Moerassmele, Oeverkruid, Ongelijkbladig fonteinkruid, Pilvaren,
Veelstengelige waterbies, Vlottende bies, Witte waterranonkel.
Bedreigingen
Deze vegetaties zijn gevoelig voor eutrofiëring en verzuring. Verzuring door atmosferische depositie leidt
tot soortenarme vegetaties met veenmossen, Knolrus of Veelstengelige waterbies. Bij eutrofiëring worden
de voedselarme vegetaties verdrongen door Pitrus-, Lisdodde- of Rietvegetaties.
Door het kunstmatig op peil houden van vennen valt de typische waterdynamiek weg. Drainage en
waterwinning kunnen leiden tot verdroging en verzuring. Bosontwikkeling in de oeverzone leidt tot
eutrofiëring (bladval), verdroging en beschaduwing. Andere vormen van eutrofiëring zijn te wijten aan
landbouw, inwaaien van meststoffen, aanvoer van gebiedsvreemd water en atmosferische
stikstofdepositie. Door overbegrazing en overbetreding van de oeverzones kunnen de vegetaties vertrapt
worden en wordt zaadvorming bemoeilijkt of verhinderd. Door natuurlijke successie zullen ondiepe
vennen verlanden en kale, vochtige zandbodems dichtgroeien. Kolonisatie door exoten, zoals
Zonnebaars en Amerikaanse hondsvis, is vooral funest voor de aquatische fauna; op droogvallende
oevers kunnen Watercrassula en Parelvederkruid de typische vegetatie verdringen (Decleer, 2007).
Actuele situatie in Sarsven en de Banen
Locatie
Het habitattype komt momenteel goed ontwikkeld voor in de Banen en de Schoorkuilen. Het
Dwergbiezen-verbond is echter niet meer aanwezig.
Huidig beheer
Het beleid van het Limburgs Landschap richt zich op het herstel van de van oorsprong voedselarme
vennen. Hoofdlijn is het zoveel mogelijk vasthouden van gebiedseigen (voedselarm en licht gebufferd
water) binnen een regime van natuurlijke waterstandsschommelingen. Indien nodig kan in de zomer wat
water uit het ven worden gelaten zodat de oevers enigszins droogvallen. Hierdoor kan slib oxideren en
kunnen mineralen worden afgevoerd. De mogelijkheden die een pomp biedt zullen alleen in noodgevallen
worden benut.
Daar waar buffering onvoldoende blijkt, kan door bekalking van omliggende gebieden deze mogelijk wat
worden hersteld. Wanneer verrijking van de venoevers wordt geconstateerd, is plaggen noodzakelijk om
een goede uitgangssituatie te scheppen voor de soorten van het Oeverkruid-verbond (Bosland
adviesbureau, 2001).
Staat van instandhouding
De totale oppervlakte in het Natura 2000-gebied is in de afgelopen vijftien jaar behoorlijk toegenomen. In
de voorgaande periode is de oppervlakte echter dusdanig sterk afgenomen dat de huidige oppervlakte
nog steeds als onvoldoende wordt beschouwd. De meeste van de typische soorten zijn wederom
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 18

aanwezig.
Voor de vennen van dit habitattype geldt, dat er veel eerder succes als gevolg van genomen
herstelmaatregelen optreedt dan bij de vennen van habitattype H3110. Het blijft van belang bij de
toepassing van herstelmaatregelen te streven naar duurzaam herstel van de hydrologische condities.
Zoals bij andere habitattypen die aan voedselarme condities gerelateerd zijn vormt ook de nog steeds te
hoge atmosferische depositie een knelpunt. Het perspectief krijgt vanwege dit laatstgenoemde knelpunt
de beoordeling ‘matig ongunstig’ (Ministerie van LNV, 2006).
De Banen en de Schoorkuilen zijn deels hersteld. Het Sarsven in de kern van het gebied is nog niet
hersteld en heeft een slechte waterkwaliteit. Op dit moment is de oppervlakte van het habitattype nog te
klein om van een duurzame situatie te spreken. De herstelde (voedselarme) vennen zijn nog erg
kwetsbaar omdat ze omringd worden door intensieve landbouwgronden. Deze gronden kennen een op
de landbouw afgestemde waterstand, die een negatieve uitwerking heeft op het gebied. Daarnaast
worden de vennen beperkt beïnvloed door voedselrijk water uit de omgeving. Verder is de
stikstofdepositie in Nederweert momenteel ongeveer 3000 mol/ha/jaar. De kritische grens voor het
habitattype (410 mol/ha/jaar) wordt dus nog ruim overschreden. De staat van instandhouding is daarom
ongunstig te noemen en het duurzaam voortbestaan van het habitattype kan nog niet worden
gegarandeerd.
Ontwikkelingen en trends
In 1992 zijn delen van de Banen uitgebaggerd en zijn rietkragen verwijderd hetgeen geleid heeft tot
spectaculair herstel van venflora. Dit was later ook het geval na herstelwerkzaamheden in een deel van
de Schoorkuilen. Op dit moment is er net buiten de begrenzing een grootschalig venherstelproject
gaande aan weerszijden van het Kanaal Wessem-Nederweert (Schoorkuilen en Roeventerpeel). De
vennen van de Schoorkuilen waren opgevuld met zand van het kanaal Wessem-Nederweert. Dit zand is
vanaf medio 2007 weer weggegraven.
De wateraanvoer in het Sarsven lijkt te zijn toegenomen, getuige de slibafzettingen. Eutrofiëringsindicatoren
als Brandnetel zijn binnen de invloedssfeer van het inlaatwater toegenomen, evenals IJle
zegge. Hoewel duidelijk natter dan voorheen gaat het nog steeds om een verdroogd gebied omdat het
waterpeil van het Sarsven volledig afhankelijk is van gebiedsvreemd inlaatwater (De Mars, 1998).
Doelstelling
Uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit.
Het habitattype ‘zwak gebufferde vennen’, dat landelijk in een matig ongunstige staat van instandhouding
verkeert, komt hier voor in de vorm van een aantal verschillende plantengemeenschappen. Uitbreiding
van de oppervlakte wordt nagestreefd waardoor het gebied in de toekomst een zeer grote bijdrage levert
aan het landelijke doel.
Mogelijkheden voor behoud, herstel en/of uitbreiding
Behoud en beheer van de hier bedoelde gemeenschappen van zwak gebufferde wateren vergen een
subtiele aanpak, waarbij de omstandigheden voortdurend nauwgezet gevolgd dienen te worden. Al met al
lijkt onder de huidige condities in het geheel aan vennen aan de belangrijkste randvoorwaarden te
kunnen worden voldaan. Het behoud van deze vensystemen is nu echter nog gekoppeld aan regelmatig
menselijk ingrijpen, terwijl een meer duurzaam bestaan wenselijk is door maatregelen op landschapsschaal
(Ministerie van LNV, 2006). Voor behoud van het habitattype is het noodzakelijk dat het Sarsven
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 19

in de kern van het gebied ook wordt hersteld. Daarnaast dient de waterhuishouding in de omgeving van
het gebied zo goed mogelijk te worden aangepast (GGOR). Ook herstel van vennen in de omgeving van
het Natura 2000-gebied draagt hieraan bij omdat er dan een aaneengesloten geheel van voedselarme
vennen ontstaat, die elkaar versterken. Verder is het terugdringen van stikstofdepositie van belang omdat
deze nog steeds de kritische grens overschrijdt.
Op dit moment komt het habitattype ‘zwak gebufferde vennen’ goed ontwikkeld voor in de Banen en de
Schoorkuilen. In het Sarsven ontbreekt dit habitattype. Het habitattype kan in dit laatste ven worden
hersteld als de toevoer van eutroof kanaalwater wordt gestopt, een natuurlijke peildynamiek wordt
ingesteld en het ven wordt geschoond. Onduidelijk is of toestroming van vermest grondwater speelt of
kan gaan spelen (Kiwa, 2006). Het waterschap is momenteel bezig met een stroombanen onderzoek.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 20

2.3. Kranswierwateren (H3140)
Beschrijving
Dit habitattype omvat kranswierbegroeiingen in meren en plassen. Het water is helder, voedselarm tot
matig voedselrijk en onvervuild. Doorgaans is het basenrijk. De begroeiing bestaat uit ondergedoken
waterplanten met fijne bladeren.
De kranswierbegroeiingen behoren in Nederland tot twee groepen van plantengemeenschappen. De ene
gemeenschap (Glanswier-verbond) is gebonden aan voedselarme, zwak gebufferde wateren met een
zandige bodem. Het zijn over het algemeen vennen of sloten. De andere gemeenschap (verbond van
Stekelharig kransblad) komt voor in matig voedselrijke meren en veenplassen. Kranswierbegroeiingen
van voedselrijkere situaties worden niet tot dit habitattype gerekend.
De begroeiingen van het Glanswier-verbond vormen meestal een mozaïek met venbegroeiingen van
habitattype 3110 en/of 3130. In die gevallen worden de kranswierbegroeiingen als onderdeel van het venhabitattype
opgevat (Ministerie van LNV, 2006).
Plantengemeenschappen
Associatie van Doorschijnend glanswier
Kenmerkende soorten
Doorschijnend glanswier
Bedreigingen
Kranswiervegetaties van dit habitattype zijn zeer gevoelig voor waterverontreiniging. Bij een verhoogd
aanbod van voedingsstoffen worden ze snel verdrongen door andere waterplanten of wieren;
verminderde helderheid van het water leidt tot het verdwijnen van kranswieren. Veel voorkomende, vaak
met elkaar geassocieerde, oorzaken van achteruitgang zijn onder andere sterkere ontwikkeling van
andere waterplanten en fytoplankton, toename van zwevende stoffen en te hoge dichtheid en
‘verbraseming’ van het visbestand, waarbij bodemomwoelende soorten domineren en roofvissoorten
ontbreken. Door verbossing en verruiging van de oever nemen de beschaduwing en de ophoping van
afgestorven bladeren (eutrofiëring) toe. Het habitattype is gevoelig voor wijzigingen in de hydrologie en
voor verdroging. Successie en verlanding kunnen een natuurlijke oorzaak zijn van het verdwijnen van het
habitattype. Gebruik van herbiciden, bijvoorbeeld ten behoeve van akkerbouw, is funest (Decleer, 2007).
Actuele situatie Sarsven en de Banen
Locatie
Het habitattype is momenteel redelijk goed ontwikkeld aanwezig in de Banen.
Pm. De kans is groot dat de laatste jaren de situatie is verslechterd vanwege de visproblematiek (Karpers
en Snoek).
Huidig beheer
Het beleid van het Limburgs Landschap richt zich op het herstel van de van oorsprong voedselarme
vennen. Hoofdlijn is het zoveel mogelijk vasthouden van gebiedseigen (voedselarm en licht gebufferd
water) binnen een regime van natuurlijke waterstandsschommelingen. Door in de zomer wat water uit het
ven te laten stromen kunnen oevers enigszins droogvallen, kan slib oxideren en kunnen mineralen
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 21

worden afgevoerd. De mogelijkheden die een pomp biedt zullen alleen in noodgevallen worden benut.
Daar waar buffering onvoldoende blijkt, kan door bekalking van omliggende gebieden deze mogelijk wat
worden hersteld (Bosland adviesbureau, 2001).
Staat van instandhouding
Het areaal in het Natura 2000-gebied is beperkt. De volgende soorten zijn aangetroffen: Doorschijnend
glanswier, Buigzaam glanswier en Breekbaar kransblad.
De Banen en de Schoorkuilen zijn deels hersteld. Het Sarsven in de kern van het gebied is nog niet
hersteld en heeft een slechte waterkwaliteit. De herstelde (voedselarme) vennen zijn nog erg kwetsbaar
omdat ze omringd worden door intensieve landbouwgronden. Deze gronden kennen een op de landbouw
afgestemde waterstand, die een negatieve uitwerking heeft op het gebied. Daarnaast worden de vennen
beïnvloed door voedselrijk water uit de omgeving. Verder is de stikstofdepositie in Nederweert momenteel
ongeveer 3000 mol/ha/jaar. De kritische grens voor het habitattype (410 mol/ha/jaar) wordt dus nog ruim
overschreden. De staat van instandhouding is daarom ongunstig te noemen en het duurzaam
voortbestaan van het habitattype kan niet worden gegarandeerd.
Ontwikkelingen en trends
Op de hogere zandgronden zijn wateren met kranswierbegroeiingen (Glanswier-verbond) altijd zeldzaam
geweest. Door eutrofiëring, verzuring en vertroebeling waren ze vaak weinig stabiel. Als gevolg van de in
vennen toegepaste herstelmaatregelen zijn kranswierbegroeiingen op verschillende plaatsen in vennen
teruggekeerd (Ministerie van LNV, 2006).In 1992 zijn delen van de Banen uitgebaggerd en zijn rietkragen
verwijderd hetgeen geleid heeft tot spectaculair herstel van venflora.
Doelstelling
Behoud van oppervlakte en kwaliteit.
Het habitattype kranswierwateren komt in de Banen lokaal voor als associatie van Doorschijnend
glanswier, één van de zeldzaamste kranswiergemeenschappen van Nederland.
Mogelijkheden voor behoud, herstel en/of uitbreiding
De kansen op duurzaam behoud van het habitattype zijn niet erg duidelijk. De invoering van de
Kaderrichtlijn Water biedt perspectief voor het verbeteren van de hydrologische condities van dit
habitattype, maar het is nog de vraag in hoeverre de doelen hiervan gehaald gaan worden (Ministerie van
LNV, 2006).
Herstel op landschapsschaal is van groot belang. Voor behoud van het habitattype is het noodzakelijk dat
het Sarsven in de kern van het gebied ook wordt hersteld. Daarnaast dient de waterhuishouding in de
omgeving van het gebied zo goed mogelijk te worden aangepast (GGOR). Ook herstel van vennen in de
omgeving van het Natura 2000-gebied draagt hieraan bij omdat er dan een aaneengesloten geheel van
voedselarme vennen ontstaat, die elkaar versterken. Verder is het terugdringen van stikstofdepositie van
belang omdat deze nog steeds de kritische grens overschrijdt.
Het beheer dient verder gericht te zijn op het tegengaan van grote aantallen vissen (grotere soorten als
karpers en snoeken) in de vennen.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 22

2.4. Drijvende waterweegbree (H1831)
Beschrijving
Drijvende waterweegbree (Luronium natans) is een zeldzame waterplant uit de Waterweegbreefamilie.
De plant heeft een isoëtide groeivorm. De isoëtide planten zijn gekenmerkt door een rozet van stevige,
holle, lijn- of priemvormige bladeren. Ze zijn aangepast aan standplaatsen die een groot deel van het jaar
onder water staan en zo nu en dan droogvallen. Drijvende waterweegbree heeft een wortelrozet met
ondergedoken, lijnvormige bladen (5-6 cm lang, 5-8 mm breed) en ijle stengels met lang gesteelde,
drijvende of in het water zwevende, 1-3 cm grote bladeren die ovaal tot elliptisch van vorm zijn. De
bloeistengels die aan de wortelrozet ontspringen, dragen lang gesteelde bloemen. De bloemen spreiden
zich boven het water uit en hebben drie witte kroonbladen met een gele nagel. De planten bloeien van
juni tot september. De bloeiwijze vormt zich in eerste instantie onder water, maar gaat vervolgens drijven,
waarna bestuiving kan plaatsvinden. Soms blijft de bloem gesloten onder water; dan vindt zelfbestuiving
plaats (Ministerie van LNV, 2006).
Bedreigingen
De (op zijn minst) halvering van de verspreiding in Nederland is voor een belangrijk deel toe te schrijven
aan verrijking van het oppervlaktewater met fosfaat vanuit nabije landbouwgronden. Ook ontwatering en
luchtverontreiniging hebben een negatieve invloed op de populatie. De inlaat van gebiedsvreemd
Maaswater (tijdens droge zomers) vormt een grote bedreiging, omdat dit water voor de soort een
verkeerde chemische samenstelling heeft (Ministerie van LNV, 2006).
De achteruitgang van de soort is vooral te wijten aan eutrofiëring of verzuring van het water,
habitatvernietiging en verlies van habitatdynamiek. Ook invasieve soorten kunnen lokaal een rol spelen
(Decleer, 2007).
Actuele situatie Sarsven en de Banen
Locatie
De soort komt momenteel voor in de Banen en de Schoorkuilen.
Huidig beheer
Het beleid richt zich op het herstel van de van oorsprong voedselarme vennen. Hoofdlijn is het zoveel
mogelijk vasthouden van gebiedseigen (voedselarm en licht gebufferd water) binnen een regime van
natuurlijke waterstandsschommelingen. Door in de zomer wat water uit het ven te laten stromen kunnen
oevers enigszins droogvallen, kan slib oxideren en kunnen mineralen worden afgevoerd. De
mogelijkheden die een pomp biedt zullen alleen in noodgevallen worden benut.
Daar waar buffering onvoldoende blijkt, kan door bekalking van omliggende gebieden deze mogelijk wat
worden hersteld. Wanneer verrijking van de venoevers wordt geconstateerd, is plaggen noodzakelijk om
een goede uitgangssituatie te scheppen voor de soorten van het Oeverkruid-verbond (Bosland
adviesbureau, 2001).
Staat van instandhouding
De Banen en de Schoorkuilen zijn nagenoeg hersteld. Het Sarsven in de kern van het gebied is nog niet
hersteld en heeft een slechte waterkwaliteit. De herstelde voedselarme vennen (waarin de soort thuis
hoort) zijn nog erg kwetsbaar omdat ze omringd worden door intensieve landbouwgronden. Deze
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 23

gronden kennen een op de landbouw afgestemde waterstand, die een negatieve uitwerking heeft op het
gebied. Daarnaast worden de vennen beïnvloed door voedselrijk water uit de omgeving. Verder is de
stikstofdepositie in Nederweert momenteel ongeveer 3000 mol/ha/jaar. De kritische grens voor het
habitattype (410 mol/ha/jaar) wordt dus nog ruim overschreden. De staat van instandhouding is daarom
ongunstig te noemen en het duurzaam voortbestaan van de soort kan niet worden gegarandeerd.
Ontwikkelingen en trends
Het verspreidingsgebied van de Drijvende waterweegbree is klein en in dat hele gebied is de soort
zeldzaam en bedreigd. Het beoordelen van trends in verspreiding en populatiegrootte wordt bemoeilijkt
doordat we te maken hebben met een ‘onbestendige’ soort waarbij de groeiplaatsen in omvang en
precieze plek van jaar tot jaar wisselen (Ministerie van LNV, 2006).
In 1992 zijn delen van de Banen uitgebaggerd en zijn rietkragen verwijderd hetgeen geleid heeft tot
spectaculair herstel van venflora. Dit was later ook het geval na herstelmaatregelen in een deel van de
Schoorkuilen. Deze maatregelen hebben een positief effect gehad op de soort. Op dit moment is er net
buiten de begrenzing een grootschalig venherstelproject gaande aan weerszijden van het Kanaal
Wessem-Nederweert (Schoorkuilen en Roeventerpeel). De vennen van de Schoorkuilen waren opgevuld
met zand van het kanaal Wessem-Nederweert. Dit zand is vanaf medio 2007 weer weggegraven.
De wateraanvoer in het Sarsven lijkt te zijn toegenomen, getuige de slibafzettingen. Eutrofiëringsindicatoren
als Brandnetel zijn binnen de invloedssfeer van het inlaatwater toegenomen, evenals IJle
zegge. Hoewel duidelijk natter dan voorheen gaat het nog steeds om een verdroogd gebied omdat het
waterpeil van het Sarsven volledig afhankelijk is van gebiedsvreemd inlaatwater (De Mars, 1998).
Doelstelling
Behoud omvang en kwaliteit biotoop voor behoud populatie.
De populatie Drijvende waterweegbree in de Banen draagt in belangrijke mate bij aan de populatie in de
zandgebieden van Noord-Brabant en Midden-Limburg, het verspreidingsgebied met de grootste bijdrage
voor deze soort in Nederland.
Mogelijkheden voor behoud, herstel en/of uitbreiding
Herstel op landschapsschaal is van groot belang. Voor behoud van het habitattype ‘zwak gebufferde
vennen’ is het noodzakelijk dat het Sarsven in de kern van het gebied ook wordt hersteld. Daarnaast
dient de waterhuishouding in de omgeving van het gebied zo goed mogelijk te worden aangepast
(GGOR). Ook herstel van vennen in de omgeving van het Natura 2000-gebied draagt hieraan bij omdat
er dan een aaneengesloten geheel van voedselarme vennen ontstaat, die elkaar versterken. Verder is
het terugdringen van stikstofdepositie van belang omdat deze nog steeds de kritische grens overschrijdt.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 24

2.5. Moerasvogels
Beschrijving
Ten tijde van de aanwijzing van het gebied als beschermd natuurmonument in 1979 waren het Sarsven
en de Banen rijk aan vogels van voedselrijke moerassen. Tegenwoordig is een aantal van deze vogels
zeldzaam geworden. Van de vroegere broedvogels (die deels nog steeds aanwezig zijn) kunnen voor het
natuurmonument soorten als Blauwe reiger, Roerdomp, Woudaapje, Zomertaling, Pijlstaart, Slobeend,
Bruine kiekendief, Waterral, Sprinkhaanzanger, Grote karekiet en Rietzanger worden genoemd
(Limburgs Landschap, 1996). Tegenwoordig is het gebied van belang voor broedvogels als Geoorde fuut,
Dodaars, Krakeend, Zomertaling, Slobeend, Waterral, IJsvogel, Blauwborst, Sprinkhaanzanger en
Wielewaal. Buiten het broedseizoen is het gebied een pleisterplaats voor Zwarte ooievaar, Grote
zilverreiger, Roerdomp, Kolgans en Rietgans. Sarsven en de Banen is daarom een kerngebied van
water- en moerasvogels in Limburg.
Bedreigingen
Negatieve factoren voor moerasvogels zijn verstoring, verdroging, onnatuurlijk peilbeheer (Ministerie van
LNV, 2000). Daarnaast zorgt het illegaal uitzetten van roofvissen voor problemen in het voedselaanbod.
Locatie
De meeste broedende moerasvogels in Sarsven en de Banen zijn te vinden in de overgangszone
(verlandings-vegetaties) van open water naar broekbos. Genoemde ganzensoorten gebruiken het open
water en de grazige oevers van het gebied als rustplaats.
Actuele situatie Sarsven en de Banen
Huidig beheer
Het beleid van het Limburgs Landschap richt zich op het herstel van de van oorsprong voedselarme
vennen. Hoofdlijn is het zoveel mogelijk vasthouden van gebiedseigen (voedselarm en licht gebufferd
water) binnen een regime van natuurlijke waterstandsschommelingen. Door in de zomer wat water uit het
ven te laten stromen kunnen oevers enigszins droogvallen, kan slib oxideren en kunnen mineralen
worden afgevoerd.
Graslanden worden extensief beheerd door maaien, begrazen of een combinatie daarvan. Doel is een zo
soortenrijk (bloemrijk) mogelijk type grasland. Mocht het verschralende beheer onvoldoende resultaat
opleveren, dan zal worden geplagd.
Plaatselijk in elzenbroek aanwezige populieren worden zoveel mogelijk geringd, dan wel afgevoerd. In
alle andere bossen wordt niet meer ingegrepen (Bosland adviesbureau, 2001).
Voor moerasvogels wordt geen specifiek beheer uitgevoerd. Het huidige beheer, dat leidt tot veel
overgangssituaties, is niet ongunstig.
Staat van instandhouding
De functie van het gebied als broed- en pleisterplaats voor moerasvogels is in provinciaal opzicht nog
steeds van grote betekenis. In vergelijking met andere peelrestanten (Roeventerpeel, Kootspeel en
Moeselpeel) is Sarsven en de Banen veel minder verland en/of verdroogd. Hierdoor is de variatie aan
broedvogels groter en worden veelal grotere populaties aangetroffen. Hoewel er een verschuiving in
aanwezige soorten is opgetreden is de staat van instandhouding gunstig te noemen.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 25

Ontwikkelingen en trends
Sommige zeldzame soorten zijn achteruit gegaan en andere juist vooruit. Mogelijk was het
venherstelproject in de Banen hier (mede) oorzaak van. Door de vaak lage aantallen broedparen is dat
echter niet statistisch aan te tonen.
Voorafgaand aan de uitvoering van het herstelproject werd gesuggereerd dat de maatregelen schadelijk
zouden zijn voor moerasvogelsoorten. Zo werd in 1993 gemeld dat de Bruine kiekendief in 1992 in de
Banen vermoedelijk niet tot broeden was gekomen, omdat er te weinig oud riet aanwezig zou zijn. In
1993 was deze roofvogel echter weer present, terwijl de oppervlakte oud riet aantoonbaar was
afgenomen!
Van de Blauwborst werd verwacht dat na de herstelmaatregelen aan het ven de stand (18 territoria) zou
afnemen, vanwege het verwijderen van struwelen en oud riet aan de gehele oostzijde van het ven. In
1994 werden inderdaad maar zeven territoria vastgesteld, maar in 1995 was het aantal alweer gestegen
tot 17. Na een korte dip bleek herstel dus snel op te treden (Limburgs landschap, 1996).
Doelstelling
Behoud van de functie als broed- en pleisterplaats voor een groot aantal vogelsoorten, waaronder minder
algemene en zeldzame soorten zoals Dodaars, Wintertaling, Slobeend, Waterral, IJsvogel en Blauwborst
(Aanwijzingsbesluit beschermd natuurmonument, 1979).
Mogelijkheden voor behoud, herstel en/of uitbreiding
Moerasvogels zijn sterk afhankelijk van de waterhuishouding, waarbij zowel het waterpeil (natuurlijke
dynamiek) als de waterkwaliteit bepalend zijn. Herstel van de waterhuishouding zal daarom ook gunstig
zijn voor de waarde van het gebied als broed- en pleisterplaats voor moerasvogels. Het verwijderen van
de rietkraag in het Sarsven zou wel negatieve effecten kunnen hebben op de overwintering van de
Roerdomp en vermindert het broedhabitat van de Bruine kiekendief. Hiertegenover staat een toename
van andere schaarse soorten. Het herstelproject in de Banen destijds, laat deze ontwikkeling in ieder
geval wel zien.
In een aantal gevallen is het onmogelijk om zowel de oude doelen als de Natura 2000-doelen te bereiken,
bijvoorbeeld omdat die doelen tegenstrijdig beheer vragen. In deze gevallen gaan de Natura 2000-doelen
vóór om de Europeesrechtelijke verplichtingen na te komen (Ministerie van LNV, 2007).
Het beheer dient verder gericht te zijn op het tegengaan van grote aantallen vissen (grotere soorten als
karpers en snoeken) in de vennen.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 26

3. VISIE
Het Natura 2000-gebied Sarsven en de Banen heeft bijzondere natuurwaarden van Europees belang.
3.1. Korte termijn visie (6 jaar)
Het Sarsven is afgekoppeld van het voedselrijk kanaalwater en uitgebaggerd en de vegetatie is
karakteristiek voor zwak gebufferde voedselarme vennen. De hiermee gemoeide grondverwerving is
gerealiseerd. Het ongedaan maken van vroegere ontginningsingrepen, loskoppeling van het regionale
afwateringsstelsel, vergroting van de oppervlakte open water (omleiden Rietbeek) en natte tot vochtige
biotopen al dan niet door het afgraven van de bovenste bodemlaag en het vergroten van de windwerking
door het plaatselijk verwijderen van singels en bos leiden tot het herstel van de voor vennen
kenmerkende hydrologische situatie. Het beheer is intensief en gericht op het instandhouden van de voor
zwak gebufferde vennen karakteristieke waterhuishouding, flora en fauna (Limburgs Landschap, 1996).
3.2. Lange termijn visie
Om de ecologische kwaliteit van de vennen ook op lange termijn te kunnen garanderen is het Nieuw
Limburgs Peil (GGOR) ingesteld. De EHS in en rondom het gebied is gerealiseerd. Intensieve
veehouderijen met een significant negatief effect hebben technieken toegepast waardoor de depositie
van ammoniak op het Natura 2000-gebied is verminderd. Daarnaast zijn enkele bedrijven gesaneerd. Het
beheer is extensief en gericht op het instandhouden van de voor zwak gebufferde vennen karakteristieke
waterhuishouding, flora en fauna. Er is een duurzame staat van instandhouding bereikt voor de
habitattypen en soorten waarvoor het gebied is aangewezen.
Herstel op landschapsschaal is opgetreden. Samen met de overige vennen van de Schoorkuilen en de
Roeventerpeel vormt het Natura 2000-gebied een geheel, een samenstelling van voedselarme ventypen,
waarin de aangewezen habitattypen in mozaïek voorkomen.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 27

4. BELEID EN WETTELIJK KADER
In dit hoofdstuk wordt alleen ingegaan op de plannen die direct betrekking hebben op het gebied en
relevant zijn voor de instandhoudingsdoelen. Voor achtergronden wordt verwezen naar deel I van het
beheerplan.
4.1. Limburgs provinciaal beleid
Het natuur- en landschapsbeleid van de provincie Limburg is verwoord in het Provinciaal Omgevingsplan
Limburg (POL). Het beschermingsregime van het natuurbeleid is vertaald in de POL-herziening EHS. De
POL-herziening EHS maakt een duidelijk onderscheid in de natuurbeleidscategorieën van rijk en
provincie namelijk de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en de Provinciale Ontwikkelingszone Groen
(POG). De uitvoering van het natuurbeleid in de vorm van subsidiepakketten is geregeld via het
Stimuleringsplan.
Provinciaal Omgevingsplan Limburg
Voor de natuur- en milieukwaliteit noemt het POL biodiversiteit en regeneratievermogen van de natuur,
groene en open ruimte, landschap en cultureel erfgoed als cruciale aspecten. Concreet houdt dit in dat
natuurgebieden aan elkaar worden gekoppeld en dat er een natuurnetwerk wordt gevormd dat bijdraagt
aan de verbetering van ecosystemen. Het gaat hierbij zowel om behoud van bestaande bos- en
natuurgebieden als om het creëren van voorwaarden voor nieuwe natuur.
Sarsven en de Banen valt in de perspectievenkaart volledig in perspectief 1 (P1): Ecologische
Hoofdstructuur. Dit perspectief heeft betrekking op de bestaande bos- en natuurgebieden en nieuwe
natuur. Bestaande bos- en natuurgebieden dienen te worden beschermd en waar nieuwe natuur is
aangegeven op de kaart wordt gestreefd naar vergroting en onderlinge verbinding van bestaande
gebieden tot robuuste eenheden.
Op de POL-kaart is Sarsven en de Banen aangegeven als stiltegebied. Daarnaast is Sarsven en de
Banen aangewezen als hydrologisch gevoelig Vogel- en Habitatrichtlijngebied.
Stimuleringsplan Midden-Limburg-West
De Stimuleringsplannen Natuur, Bos en Landschap dienen als documenten voor het vertalen van
natuurdoelen naar pakketten van de provinciale subsidieregeling voor (agrarisch) natuurbeheer, de
Subsidie (Agrarisch) Natuurbeheer Limburg (S(A)NL). In de Stimuleringsplannen zijn de doelen voor
natuur- en landschapsbeheer gebiedsgericht geformuleerd.
Het Natura 2000-gebied beslaat in het Stimuleringsplan Midden-Limburg-West zeven deelgebieden. In
deze gebieden zijn pakketten opengesteld voor het realiseren van doelen als Voedselarme plas,
Pioniergemeenschap op voedselarm vochtig zand, Elzenbroekbos en Gagelstruweel.
Verdrogingsbeleid
Op verzoek van het Rijk heeft de provincie een zogeheten ‘TOP-lijst’ opgesteld. Op die lijst staan
natuurgebieden waar de provincie tussen nu en 2015 met voorrang inzet op het bereiken van
natuurherstel. Het Rijk draagt via het ILG financieel 50 procent bij aan uitvoeringsmaatregelen in deze
gebieden. Op de Limburgse lijst staan 48 gebieden, waaronder Sarsven en de Banen. De
hersteldoelstelling (voedselarme plassen) voor deze gebieden is niet nieuw, maar volgt uit al bestaand
beleid op het gebied van verdroging, GGOR, Natura 2000 en KRW.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 28

Door middel van voortgangsrapportages worden overzichten gegeven van de geboekte resultaten, welke
maatregelen zijn uitgevoerd en wat de effecten waren.
Provinciaal Waterplan Limburg 2010-2015
In de Programmaovereenkomst ILG (Inrichting Landelijk Gebied) heeft de provincie met het Rijk
afspraken gemaakt over het herstel van de natte natuur in 48 Limburgse TOP-gebieden in 2015. Daartoe
zullen de waterschappen uitvoeringsplannen opstellen om te komen tot een zogeheten Gewenst Grond-
en Oppervlaktewater Regiem (GGOR). Onze inspanning in het kader van de ILG voor het herstel van de
natte natuur richt zich op het bereiken van zowel kwantitatieve als kwalitatieve waterhuishoudkundige
randvoorwaarden, zoals vastgelegd in het GGOR. Conform het provinciaal Kader GGOR (2006) dient het
GGOR in de grondwaterafhankelijke natuurgebieden zoveel mogelijk samen te vallen met het voor de
natuur Optimale Grond en Oppervlaktewater Regiem (OGOR), teneinde de gewenste natuurdoelen te
kunnen behalen. Op basis van dit kader hebben de waterschappen voor de TOP-gebieden, waaronder
grondwaterafhankelijke Natura 2000 gebieden, in 2008 een breed maatschappelijk gedragen GGOR
opgesteld. In 2010 zal de provincie beslissen omtrent de goedkeuring van het GGOR voor geheel
Limburg.
De waterschappen vertalen het GGOR in maatregelenpakketten in hun Waterbeheerplannen. De
maatregelen, die voor 2015 uitgevoerd moeten zijn, kunnen zowel technisch van aard zijn (stuwbeheer,
peilgestuurd draineren, herinrichten van watergangen, maaiveldophoging, e.d.) als financieel
(schadevergoedingen, natschaderegeling). Ook verandering van grondgebruik (extensivering of overgang
van landbouw naar natuur) of reallocatie van EHS kan aan de orde zijn. Vanuit kwaliteitsoogpunt kan het
nodig zijn (diffuse) bronnen van verontreiniging van het grondwater aan te pakken.
Beheerplan overzomerende Grauwe ganzen
Op 19 juni 2008 heeft het College van GS het faunabeheerplan overzomerende Grauwe gans
goedgekeurd. Bij het besluit zijn ook de zienswijzen van drie organisaties betrokken welke op enige wijze
betrokken zijn met het voorkomen van de Grauwe gans in Limburg. Deze zienswijzen zijn hier ook terug
te lezen.
Het plan strekt tot het getalsmatig beheer van de populatie, het opvangen en concentreren middels
agrarisch natuurbeheer, en het scheppen van mogelijkheden tot het bestrijden van schade aan
landbouwgewassen in de gebieden gelegen buiten opvanggebieden. In het plan wordt een duurzame
staat van instandhouding van de grauwe gans in Limburg gegarandeerd door bij het beheer een minimale
stand van 2.500 dieren in het voorjaar na te streven. Bij deze voorjaarsstand is op basis van historische
gegevens de verwachting dat de schade aan landbouwgewassen op een acceptabel niveau zal zijn.
Buiten de Maasplassen is ontheffing verleend voor vrije afschot, zowel in de zomer als in de winter.
4.2. Jacht, beheer en schadebestrijding
Het provinciale beleid omtrent jacht enerzijds en beheer en schadebestrijding anderzijds is te vinden in de
Beleidsnota uitvoering Flora- en faunawet (Provincie Limburg, 2002). Deze nota omschrijft het beleid voor
beheer van dierpopulaties, bestrijding en voorkoming van schade door diersoorten en bescherming van
de leefomgeving van planten- en diersoorten volgens de regels van de Flora- en faunawet.
Jacht
Onder jacht wordt verstaan: het opsporen, bemachtigen en doden van wild. Met wild worden hier Haas,
Fazant, Houtduif, Konijn, Wilde eend en Patrijs bedoeld. Er mag alleen op Haas, Fazant, Houtduif, Konijn
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 29

en Wilde eend gejaagd worden in bepaalde perioden tussen zonsopgang en zonsondergang. Op de
Patrijs mag niet gejaagd worden, omdat de jacht daarop niet geopend is (www.limburg.nl; Provincie
Limburg, 2002). In de volgende categorieën natuurgebieden is in Limburg de jacht niet geopend
ingevolge artikel 46, lid 3 van de Flora- en faunawet:
1. Gebieden die krachtens de Natuurbeschermingswet 1998 zijn aangewezen als beschermd
natuurmonument (dan wel gebieden waarvan de aanwijzing als beschermd natuurmonument in
overweging is genomen), ook wanneer die thans zijn opgenomen in een Natura 2000-gebied;
2. Vogelrichtlijngebieden.
Tevens vindt in deze gebieden ingevolge het provinciaal beleid in beginsel geen bestrijding van
beschermde inheemse soorten plaats. Uitzondering hierop is mogelijk op grond van artikel 68 van de
Flora- en faunawet (zie verderop onder Beheer en schadebestrijding). De beoordeling van de noodzaak
tot schadebestrijding wordt gedaan aan de hand van de volgende criteria:
1. buiten de natuurgebieden dienen redelijke inspanningen te worden geleverd om het betreffende
belang te beschermen;
2. gebleken moet zijn dat betreffende belangen onvoldoende kunnen worden beschermd indien
ingrijpen in dierpopulaties uitsluitend buiten het natuurgebied plaatsvindt;
3. ingrijpen in dierpopulaties in het natuurgebied moet een redelijke bijdrage kunnen leveren aan de
bescherming van de betreffende belangen.
Beheer en schadebestrijding
Als uitzondering op de bescherming van dieren kan op grond van artikel 68 van de Flora- en faunawet en
het Besluit beheer en schadebestrijding een aantal verboden handelingen worden toegestaan. De Flora-
en faunawet en het Besluit beheer en schadebestrijding sommen limitatief de belangen op, op grond
waarvan ontheffing verleend kan worden. Het betreft de volgende belangen.
• de volksgezondheid en de openbare veiligheid;
• de veiligheid van het luchtverkeer;
• belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren;
• schade aan flora en fauna;
• schade of belangrijke overlast veroorzaakt door Steenmarters aan gebouwen of zich daarin
bevindende goederen;
• schade door Vossen aan niet bedrijfsmatig gehouden vee;
• het voorkomen en bestrijden van onnodig lijden van zieke of gebrekkige dieren van de soorten:
Edelhert, Ree, Damhert en Wild zwijn.
• het voorkomen en bestrijden van schade veroorzaakt door Konijnen of Vossen op sportvelden of
industrieterreinen;
• het reguleren van de populatieomvang van dieren, behorende tot de diersoorten Edelhert, Ree,
Damhert of Wild zwijn, met dien verstande dat vanwege dit belang slechts ontheffing kan worden
verleend indien de aanleiding is gelegen in de schadehistorie ter plaatse en van het omringende
gebied of de maximale populatieomvang in relatie tot de draagkracht van het gebied waarin de
dieren zich bevinden.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 30

Wanneer er geen andere bevredigende oplossing bestaat en er geen afbreuk gedaan wordt aan de
instandhouding van de soort is ontheffing of vrijstelling van de bescherming van een soort aan de orde.
Naast het instrument ontheffing wordt er gebruik gemaakt van de vrijstelling ex artikel 65 van de Flora- en
faunawet. Dit kan op landelijk of provinciaal niveau. Op landelijk niveau gelden anno 2009 vrijstellingen
voor het doden van Houtduiven, Konijnen, Zwarte kraaien en Kauwen om belangrijke schade aan
gewassen te voorkomen. Voor het doden van Vossen geldt een vrijstelling om schade aan de fauna te
voorkomen. Op provinciaal niveau geldt een vrijstelling voor het met klemmen doden van Woelratten en
een vrijstelling voor het verontrusten van een aantal soorten om belangrijke schade aan gewassen te
voorkomen (Verordening beheer en schadebestrijding dieren Limburg, 2007). Voor het doden van Mollen,
Veldmuizen en Bosmuizen geldt een generieke vrijstelling op grond van artikel 75 van de Flora- en
faunawet. De Huisspitsmuis mag op grond van dit artikel worden bestreden in of op gebouwen of daarbij
behorende erven of roerende zaken. Zwarte rat, Bruine rat en Huismuis worden op grond van de Flora-
en faunawet niet beschermd.
Tot slot biedt de aanwijzing ex artikel 67 van de Flora- en faunawet de mogelijkheid personen of
categorieën van personen aan te wijzen voor het doden van beschermde of onbeschermde soorten.
Hierbij kan worden bepaald dat de toestemming van de grondgebruiker niet nodig is. Voor het doden van
onbeschermde soorten (zoals de Nijlgans) is een aanwijzing nodig om van het geweer gebruik te mogen
maken. In Limburg geldt een aanwijzing voor het doden van Muskusratten en Beverratten door
waterschapspersoneel. Voor bovengenoemde categorieën natuurgebieden is het Waterschap verplicht
een in overleg met de beheerder op te stellen plan te overleggen.
Faunabeheerplan Midden-Limburg
Ontheffingen ex artikel 68 van de Flora- en faunawet worden in beginsel verleend op grond van een
faunabeheerplan. De faunabeheerplannen zijn door de Limburgse faunabeheereenheden (thans
Faunabeheereenheid Limburg) opgesteld voor de gehele provincie en in 2005 goedgekeurd door
Gedeputeerde Staten. Het plan geeft aan welk beheer met betrekking tot in het wild levende dieren voor
de provincie Limburg van kracht zal zijn. Het biedt inzicht in mogelijke risico’s op schade in het
werkgebied Midden-Limburg (Faunabeheereenheid Midden-Limburg, 2005). Voor dit gebied is het beheer
van de volgende soorten van belang (Wild zwijn en Grauwe gans).
4.3. Bestemmingsplan
Een bestemmingsplan beschrijft wat er met de ruimte in een bepaalde gemeente mag gebeuren. Er staat
ook in waar gebieden met landschappelijke waarden, natuur en bedrijventerreinen zijn of mogen komen.
Bestemmingsplannen bevatten niet alleen regels over het grondgebruik, maar bijvoorbeeld ook over
maximale hoogte en breedte van bouwwerken. Het bestemmingsplan geldt zowel voor burgers, bedrijven
als voor de gemeente zelf. In principe moet een bestemmingsplan elke tien jaar opnieuw worden
geactualiseerd. Van belang is dat in het bestemmingsplan verschillende venoevers als ‘archeologisch
waardevolle vindplaats’ (60% van het natuurgebied) zijn aangewezen. Dit betekent dat voor ontgraving
van deze oevers een ontheffing bij de gemeente moet worden aangevraagd (Gemeente Nederweert,
1999).
Hydrologische zonering
In het buitengebied van Nederweert worden een aantal hydrologische aandachtsgebieden
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 31

onderscheiden. Doel van deze gebieden is om beeksystemen en natuurgebieden die gevoelig zijn voor
verdroging extra bescherming te bieden. In de gemeente wordt Sarsven en de Banen aangemerkt als
‘kwetsbare grondwaterafhankelijke landnatuur’. Met het oog op de planologische bescherming ligt om
Sarsven en de Banen een hydrologische bufferzone van ongeveer twee kilometer breed. Hierin liggen
tientallen beregeningsputten. In deze zone zijn wateronttrekkingen en drainage vergunningplichtig in het
kader van de Grondwaterwet (Gemeente Nederweert, 1999).
Kwaliteitsprogramma landelijk gebied
Deze beleidsnota vormt de basis voor het nieuwe bestemmingsplan buitengebied. In dit programma
wordt het Natura 2000-gebied aangemerkt als ‘te behouden gebied’. Bij deze gebiedsdifferentiatie gaat
het om behoud en eventueel herstel van de aanwezige waarden. Ruimtelijke ontwikkelingen in de vorm
van gebouwen zijn in beginsel niet mogelijk. Er zijn alleen marginale ontwikkelingen mogelijk onder strikte
voorwaarden (nee, tenzij-principe). De gebieden die hiertoe behoren zijn: EHS-gebieden (inclusief Vogel-
en Habitatrichtlijn), Bos- en natuurgebieden buiten de EHS, Hydrologisch waardevolle/ kwetsbare
gebieden en Peelrestanten (Gemeente Nederweert, 2006).
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 32

4.4. Projectnota integrale gebiedsuitwerking
Het project Sarsven en de Banen strekt zich uit vanaf het kanaal Wessem-Nederweert tot en met het
natuurgebied de Zoom. De natuurgebieden Grote en de Kleine Moost worden ook meegenomen in dit
project. Het hoofddoel van dit project is het realiseren van een grond- en oppervlaktewaterpeil waarbij de
kwaliteit van de natuur gewaarborgd is en waarbij de landbouw duurzaam (juiste grondgebruik op juiste
plek) kan worden voortgezet.
In maart 2007 is de begeleidingsgroep van start gegaan. De begeleidingsgroep heeft in oktober 2007 de
projectnota voor dit gebied opgesteld en aangeboden aan GS. In deze nota is het gebied beschreven, de
doelen die men wil bereiken omschreven, is er een stappenplan opgesteld en is aangegeven hoe dit alles
wordt gefinancierd. In november 2007 heeft GS de projectnota vastgesteld. Dit was het startsein voor de
begeleidingsgroep om te beginnen met het opstellen van het inrichtingsplan. In februari 2008 zijn
voorlichtingsavonden gehouden om de mensen uit het gebied en andere belangstellenden op de hoogte
te stellen van de gewenste ontwikkelingen in het gebied.
4.5. Vergunningen Natuurbeschermingswet
Op 8 mei 1979 is Sarsven en de Banen aangewezen als beschermd natuurmonument. Het gebied werd
van algemeen belang geacht uit oogpunt van natuurschoon en vanwege de natuurwetenschappelijke
betekenis. Deze aanwijzing is na in werking treding van de Natuurbeschermingswet 1998 opgegaan in de
nieuwe aanwijzing. De doelen blijven in principe overeind.
- Drainage
- Ammoniak
- Grondwateronttrekkingen
Ospel is vergund in het kader van de Nb-wet. Een tekst t.b.v. het Natura 2000 beheerplan Groote Peel is
door WML geleverd aan DLG.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 33

5. BESTAAND GEBRUIK
Dit hoofdstuk beschrijft het bestaand gebruik van Sarsven en de Banen en haar directe omgeving. Om
inzicht te krijgen in de gebruiksmogelijkheden is het vigerende bestemmingsplan geraadpleegd.
Daarnaast is gekeken naar vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet en de Wet
Milieubeheer. Dit geeft inzicht in activiteiten die, al dan niet onder voorwaarden, plaatsvinden in en
rondom het gebied. Door middel van interviews en terreinbezoeken is het bestaand gebruik nader in
beeld gebracht.
De gebruiksmogelijkheden zijn onder andere geïnventariseerd met behulp van het volgende
bestemmingsplan:
Bestemmingsplan Buitengebied Nederweert 1998, vastgesteld op 13 april 1999 en goedgekeurd
op 23 november 1999.
Kader x Definitie Bestaand gebruik
’Iedere handeling die op 1 oktober 2005 werd verricht en sindsdien niet of niet in betekende mate is
gewijzigd, en iedere handeling die na oktober 2005 is gestart en werd verricht op het moment van
aanwijzing als Beschermd natuurmonument, Vogel- en/of Habitatrichtlijngebied en die sindsdien niet of
niet in betekende mate is gewijzigd (Steunpunt Natura 2000 & Arcadis, 2008; Ministerie van LNV, 2007).
5.1. Natuurbeheer
Hoofdlijn is het zoveel mogelijk vasthouden van gebiedseigen (voedselarm en licht gebufferd water)
binnen een regime van natuurlijke waterstandsschommelingen. Door in de zomer wat water uit het ven te
laten stromen kunnen oevers enigszins droogvallen, kan slib oxideren en kunnen mineralen worden
afgevoerd. In noodgevallen kan met behulp van een pomp grondwater worden ingelaten.
Daar waar buffering onvoldoende blijkt, kan door bekalking van omliggende gebieden deze mogelijk wat
worden hersteld. Wanneer verrijking van de venoevers wordt geconstateerd, is plaggen noodzakelijk om
een goede uitgangssituatie te scheppen voor de soorten van het Oeverkruid-verbond.
Graslanden worden extensief beheerd door maaien, begrazen of een combinatie daarvan. Doel is een zo
soortenrijk (bloemrijk) mogelijk type grasland. Mocht het verschralende beheer onvoldoende resultaat
opleveren, dan zal worden geplagd.
Plaatselijk in elzenbroek aanwezige populieren worden zoveel mogelijk geringd, dan wel afgevoerd. In
alle andere bossen wordt niet meer ingegrepen (Bosland adviesbureau, 2001).
5.2. Jacht, beheer en schadebestrijding
Het jachtrecht is niet verhuurd, maar in voorkomend geval kan het Limburgs Landschap wel gebruik
maken van een jager in de regio om afschot van het Wild zwijn te verzorgen, omdat Sarsven en de
Banen hoort bij het nul-standgebied van deze soort, omdat er wel aantoonbare schade van de soort
buiten het reservaat plaatsvindt. Afschot vindt vanaf vaste locaties plaats, en niet via één op één jacht.
Muskus-/Beverratten
Sinds 1995 heeft het waterschap Peel en Maasvallei de taak om Muskusratten te bestrijden. Vanaf 2002
wordt ook de Beverrat bestreden met als doel de populatie Muskusratten terug te brengen naar een
aanvaardbaar niveau, en de populatie Beverratten uit te roeien. De Muskusrat wordt bestreden middels
klemmen en fuiken en de Beverrat in ‘life traps’ om het doden van de Bever te voorkomen.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 34

Vanaf 2003 is in Limburg een daling in het aantal vangsten van zowel de Muskus- als de Beverrat
opgetreden. In Sarsven en de Banen wordt zowel lopend als met kano controle uitgevoerd (pers. med.
Hein Wolters, WPM). In het Natura 2000-gebied vindt Muskusrattenbestrijding plaats. De vangkooien
worden wekelijks gecontroleerd. Er staat een kooi aan de noordoostzijde van de Banen, op de rand van
de kale oever.
5.3. Recreatie
In het bestemmingsplan wordt recreatief medegebruik in het gehele buitengebied mogelijk gemaakt.
Recreatie is van toenemende betekenis voor de plattelandseconomie van Nederweert.
Er ligt om de Banen een wandelpad (Rietbeekroute) van ongeveer zes kilometer. De vogelobservatiehut
en een vogelkijkscherm langs de Rietbeekroute zijn het recreatief concentratiepunt in de zuidoosthoek
van het ven ‘de Banen’. Verdere voorzieningen of aanpassingen in het Natura 2000-gebied ten behoeve
van recreatie zullen niet getroffen worden om de rust zoveel mogelijk te kunnen garanderen. Wel zijn in
de winter schaatsactiviteiten toegestaan. Op de paden is slechts wandelen toegestaan. Incidenteel wordt
er gemountainbiked en rijden er ruiters. De Schoorkuilen en de terreinen langs de Einderbeek zijn vanaf
de openbare weg (Kwegt) goed te overzien. Jaarlijks vinden er ook georganiseerde wandelsporttochten
plaats. Wandelingen worden meestal georganiseerd door lokale natuurverenigingen.
Natuuronderzoek en educatie
Er vindt jaarlijks broedvogelonderzoek plaats door VWG Nederweert (circa 5 bezoeken in ochtend/nacht
tussen maart en juni) en er vindt dagvlindermonitoring plaats in zomermaanden. Daarnaast vindt er (nu
incidenteel) nog onderzoek (B-Ware; Radboud Universiteit) plaats op venoever nabij vogelkijkhut. Verder
is gebied slechts toegankelijk op wegen en paden.
Dagcamping
Buiten de begrenzing ligt een dagcamping net ten zuiden van het Natura 2000-gebied. De volgende
voorzieningen zijn aanwezig: parkeerplaats, toiletgebouw, speeltoestellen, trapveldje, picknicktafels en
afvalbakken.
Hondensport
In de buurt van de dagcamping ligt een hondensportterrein net ten zuiden van het Natura 2000-gebied.
Uitsluitend ter plaatse van het hondensportterrein is het opleiden, africhten en uitlaten van honden
toegestaan (Gemeente Nederweert, 1999).
Motorcrossbaan
Even ten noordwesten van het Vlakwater ligt aan de Leveroysedijk een crossbaan. De ligging van de
crossbaan nabij de natuurgebieden wordt momenteel gedoogd onder strikte voorwaarden uit de
milieuvergunning. De gemeente wil deze gedoogsituatie nog tien jaar handhaven, terwijl zij op zoek gaat
naar een definitieve oplossing. Belanghebbende partijen zijn overeengekomen om het gebruik van het
huidige motorcrossterrein nog voor een periode van maximaal tien jaar toe te staan, zonder dat fysieke
maatregelen in de vorm van geluidswallen voor het terugdringen van geluidsbelasting worden genomen.
Deze termijn kan met maximaal één of twee jaar worden verlengd onder de voorwaarde dat er dan een
reëel zicht moet bestaan op een concrete overgang van de motorcrossvereniging naar een nieuwe locatie
binnen één à twee jaar.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 35

Modelvliegclub
Ongeveer twee kilometer ten zuiden van het Natura 2000-gebied bevindt zich een modelvliegclub. De
Modelvliegclub Nederweert is overeenkomstig de Wet Milieubeheer vergunninghouder van een inrichting
waar gelegenheid wordt geboden tot het gebruik van gemotoriseerde modelvliegtuigen.
5.4. Agrarisch gebruik
Akkerbouw en veehouderij is in de agrarische gebieden rondom Sarsven en de Banen de hoofdfunctie
van het gebied. Verspreid rondom het Natura 2000-gebied, binnen een straal van ongeveer twee km,
bevinden zich bijna 100 agrarische bedrijven.
Grondgebonden landbouw kan worden onderscheiden in akkerbouw, volle grondsteelt, fruitteelt en
rundveehouderij.
Voor intensieve land- en tuinbouw gaat het om varkens, pluimvee en intensieve rundveehouderij
(vleesvee permanent op stal) en pelsdieren. Daarnaast bevindt zich in de zone rond het Natura 2000gebied
een professionele paardenhouderij. Voor deze sectoren is alleen ammoniak van significant
belang, waarvoor een apart kader wordt uitgewerkt. Daarnaast valt glastuinbouw onder de intensieve
sectoren, maar dit komt in de omgeving niet of nauwelijks voor.
Activiteiten rond het Natura 2000-gebied
In onderstaande tabel (Quickscan Bestaand gebruik & Natura 2000) worden de landbouwactiviteiten
weergegeven rond Sarsven en de Banen. Het betreft voor de hand liggende landbouwactiviteiten op of in
de omgeving van agrarische bedrijven/ percelen. Het zijn activiteiten van boeren vanuit hun huidige
bedrijfsvoering.
Activiteit Toelichting Binnen/buiten begrenzing
Grondbewerking Zowel ondiepe als diepe
grondbewerking (ploegen,
frezen, spitten, egaliseren, etc)
Gewasbewerking en -
verzorging
Bespuiten, bemesten, bewerken
grasland (maaien, schudden,
etc), oogsten
akkerbouwgewassen (incl. maïs)
Beweiding alle grazers Begrazing met rundvee,
vleesvee, schapen, geiten,
overig
Beregening Onttrekken van grond- en
oppervlaktewater
Lozingen Vrijkomen van proceswater,
afspoelwater van verhard opp.
en gietwater
Drainage en watergangen Drainage op percelen en
detailontwatering (aanleggen,
vervangen, onderhoud)
Afrasteren percelen Afrasteren met gaas,
prikkeldraad, schrikdraad, etc
Vindt binnen/buiten de begrenzing
plaats
Binnen/buiten de begrenzing worden
gewasbeschermingsmiddelen
toegepast
Gronden met agrarische bestemming
binnen/buiten de begrenzing worden
met koeien begraasd.
Buiten/binnen de begrenzing wordt
zijn beregeningsonttrekkingen
(onttrekken van grondwater)
Binnen/buiten de begrenzing wordt
water geloosd
Binnen/buiten de begrenzing wordt er
gedraineerd en is detailontwatering
aanwezig en onderhouden
Binnen/buiten de begrenzing zijn
percelen uitgerasterd
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 36

Overige activiteiten Assimilatieverlichting,
teeltondersteunde voorzieningen
(plastic folie, glas, etc),
teeltrotatie, vrije gewaskeuze,
opslag brandstoffen, chemische
stoffen, caravans, etc en
reguliere aan- en afvoer van
mest, melk, dieren, etc.
Binnen/buiten de begrenzing worden
deze activiteiten uitgevoerd
Ammoniak
Afhankelijk van de uitkomst van de COP Ammoniak Peelvenen, waarin samen met LNV, provincies en
belangenorganisaties gewerkt wordt aan een oplossing van de Ammoniakproblematiek, zal dit hoofdstuk
indien noodzakelijk meer gedetailleerd worden uitgewerkt.
5.5. Grondwateronttrekkingen
In de omgeving van het Natura 2000-gebied liggen drie drinkwaterwinningen (WML), waarvan er nog
twee grondwater onttrekken uit het diepe pakket. De drie locaties zijn:
Ospel: op 4,5 km ten noorden van het gebied, mag maximaal 2 miljoen m3 per jaar.
Hunsel: op 5 km ten zuiden van het gebied, mag maximaal 2,5 miljoen m3 per jaar onttrekken.
Graafschap Hornlaan, een gesloten grondwaterwinning op 4,5 km ten westen van het gebied.
Er liggen verder geen leidingen en putten van de Waterleiding Maatschappij Limburg in het Natura 2000gebied.
Daarnaast zijn er circa 150 freatische beregeningsputten aanwezig in de hydrologische bufferzone
rondom het Natura 2000-gebied. Deze bufferzone maakt deel uit van het inzijggebied. De maximale
pompcapaciteiten liggen gemiddeld in de orde van 50-60 m3 per uur. Deze beregeningsvoorzieningen
zijn voornamelijk in de drogere zomermaanden actief. Daarbij geldt dat hoe droger de zomerperiode des
te meer beregening er zal worden toegepast. Er wordt dan juist als het gaat om de voor de natte natuur
meest cruciale periode meer water onttrokken. Een periodieke verlaging van de grondwaterstand in het
Natura 2000-gebied in de orde van ten minste 10-20 cm is dan mogelijk, afhankelijk van de capaciteit en
situering ten opzichte van elkaar van de actieve putten op een bepaald moment (Ruitenberg, 2005).
Het volledig vrijlaten van beregening, waarbij alle vochttekorten worden opgeheven door beregening, leidt
tot verdroging. Er kan een grondwaterstandverlaging optreden van circa 5 tot 10 centimeter (Waterschap
Peel en Maasvallei, 2007).
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 37

5.6. Waterbeheer
Kanaalwater heeft invloed op het oorspronkelijke watersysteem. Ten behoeve van de visserij wordt in het
Sarsven via de Hulsenlossing gebiedsvreemd Maaswater uit de Noordervaart ingelaten. Dit water is
voedselrijk en bezit veel kalk. Het overtollig water kan via de Einderbeek, die aansluit op het kanaal
Wessem-Nederweert, weer het Sarsven verlaten.
Pm. Toevoegen Rietbeek!
5.7. Wonen en niet-agrarische bedrijvigheid
In het gehele buitengebied is het beleid erop gericht om toename van bebouwing ten behoeve van de
woonfunctie en niet agrarische bedrijvigheid te beperken. In de buurt van het Natura 2000-gebied
bevinden zich geen bedrijventerreinen. Nieuwbouw voor deze functies is daarom overal uitgesloten; voor
uitbreiding van bestaande woningen bestaan mogelijkheden. In de meeste gevallen kan een vrijstelling
worden aangevraagd voor eventuele uitbreiding van een woning. De grootste concentratie woningen
grenzend aan Sarsven en de Banen bevindt zich in Nederweert-Eind, op 1 januari 2008 telde dit deel van
Nederweert 1583 inwoners.
5.8. Verkeer
De Houtsbergweg die door het gebied loopt en de A2 op ongeveer een kilometer afstand zijn doorgaande
wegen in de directe omgeving.
5.9. Toekomstige ontwikkelingen/ projecten
Natuurontwikkeling
Buiten de begrenzing van het Natura 2000-gebied is het Limburgs Landschap bezig met het ontwikkelen
van nieuwe natuur. Herstel van vennen in de Schoorkuilen en Roeventerpeel is medio 2007 gestart.
Bouwplannen
Ten oosten van Nederweert-Eind zijn er na 2010 plannen voor de bouw van 65 woningen buiten de rode
contour. Daarnaast zijn er plannen voor verdere inbreiding van de kern zelf (Voorontwerp
Bestemmingsplan buitengebied Nederweert, mei 2008).
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 38

6. TOETSING BESTAAND GEBRUIK
Het doel van dit hoofdstuk is helder te krijgen of het bestaand gebruik negatieve effecten heeft op de
habitattypen en/of soorten. Hiervoor is het bestaand gebruik geanalyseerd met behulp van storende
factoren voor de habitattypen en soorten. Verder wordt beschreven of er nog nader onderzoek naar
eventuele effecten noodzakelijk is.
Voor toekomstige activiteiten in en nabij het Natura 2000-gebied is het eveneens nuttig te weten waar
aangewezen habitattypen en soorten gevoelig voor zijn. Daarom is de mate van gevoeligheid per
storingsfactor weergegeven. De gegevens zijn ontleend aan de data van de effectenindicator van
Alterra/LNV (www.minlnv.nl). Omdat de habitattypen in mozaïek voorkomen in de verschillende vennen
en er vrijwel geen verschil is in gevoeligheid hoeven ze niet apart te worden beschreven. De Drijvende
waterweegbree is een soort die voorkomt in Zwak gebufferde vennen en behoeft daarom ook geen
aparte beschrijving. Voor vogels is met name de geluidsbelasting van belang. In tabel x zijn de mogelijke
effecten op de instandhoudingsdoelen voor het Natura 2000-gebied ‘Sarsven en de Banen’
weergegeven.
Storende factor 01. oppervlakteverlies
02. versnippering
03. verzuring
04. vermesting
05. verzoeting
06. verzilting
Zeer zwak gebufferde vennen 2 2 2 1 2 1 2 1 5 3 3 4 4 4 4 2 2 2 2
Zwak gebufferde vennen 2 2 2 2 3 1 2 1 3 3 3 4 4 4 4 2 2 2 2
Kranswierwateren 2 2 1 2 3 1 2 1 3 3 3 4 4 4 4 2 2 2 2
Drijvende waterweegbree 5 4 2 1 3 1 5 1 3 2 4 2 4 4 4 2 2 4 2
Moerasvogels 2 2 5 5 4 4 2 2 2 4 4 4 1 2 2 2 2 5 2
zeer gevoelig 1
gevoelig 2
niet gevoelig 3
n.v.t. 4
onbekend 5
Tabel x: Effectenindicator
07. verontreiniging
08. verdroging
09. vernatting
10. verandering stroomsnelheid
11. verandering overstromingsfrequentie
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 39
12. verandering dynamiek substraat
13. verstoring door geluid
14. verstoring door licht
15. verstoring door trilling
16. optische verstoring
17. verstoring door mechanische effecten
18. verandering in populatiedynamiek
19. bewuste verandering soortensamenstelling

6.1. Natuurbeheer
De habitattypen zijn gevoelig voor verstoring. Door overbegrazing en betreding van de oeverzones
kunnen de vegetaties vertrapt worden en wordt zaadvorming bemoeilijkt of verhinderd.
Een deel van het gebied wordt begraasd met paarden. Integrale begrazing is nog niet wenselijk; er is
onzekerheid over vertrapping van de oevers versus de ontwikkeling van het Oeverkruid-verbond. De
praktijk zal dit uitwijzen omdat binnen het raster ook een klein deel van de zuidoever zit (Bosland
adviesbureau, 2001). Bij nadelige effecten zal het Limburgs Landschap het beheer aanpassen.
Conclusie natuurbeheer: geen negatieve effecten
6.2. Jacht, beheer en schadebestrijding
Deze vorm van bestaand gebruik kan door betreding, verstoring door mensen en vervuiling een negatief
effect op de instandhoudingsdoelen hebben. Wanneer betredingsgevoelige habitattypen in het kader van
jacht, beheer of schadebestrijding betreden worden kan dit negatief zijn voor dit habitattype. Verstoring
door mensen kan het gevolg zijn van geluid (bijvoorbeeld schieten) en fysieke verstoring, doordat soorten
verstoord worden door aanwezigheid van mensen (Altenburg & Wymenga, 2008). Wanneer dit niet in de
buurt van voor geluid gevoelige soorten gebeurt worden geen negatieve effecten van geluid op de
instandhoudingsdoelen verwacht.
Pm. Toevoegen schadebestrijding Wild zwijn en Grauwe gans!
In het verleden werd veel met loodhagel geschoten. Een aantal soorten vogels had hierdoor last van
loodvergiftiging door het eten van loden hagelkorrels. Vanaf 1993 is het gebruik van loden hagelkorrels
verboden. De munitie is vooral vervangen door het niet toxische staal en bismut. Daarnaast wordt echter
ook, in mindere mate, zink gebruik. Dit is slechts bij hoge concentraties giftig (Altenburg & Wymenga,
2008). Gezien de huidige intensiteit van jacht, beheer en schadebestrijding wordt niet verwacht dat deze
hoge concentraties bereikt zullen worden. Er worden dan ook geen negatieve effecten als gevolg van
vervuiling op de instandhoudingsdoelen verwacht.
Muskus- en Beverratten
Bij de bestrijding van Muskusratten of Beverratten kunnen effecten op de instandhoudingsdoelen worden
verwacht wanneer kwetsbare habitattypen worden betreden of wanneer er bij de vangmethoden
onvoldoende rekening wordt gehouden met het mogelijk bijvangen van andere watergebonden fauna. Op
grond van de door de waterschappen ingediende beheerplannen, waarin is beschreven dat rekening
wordt gehouden met de kwetsbaarheid van het gebied en dat verstoring zoveel mogelijk wordt
voorkomen, worden negatieve effecten op de instandhoudingsdoelen niet verwacht. Bovendien moet er
sinds 1 januari 2008 worden gewerkt volgens de landelijke gedragscode.
Conclusie faunabeheer: Geen negatief effect
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 40

6.3. Recreatie
De habitattypen zijn gevoelig voor verstoring. De habitattypen liggen echter buiten de wandelpaden,
zodat ze niet worden betreden door wandelaars. De recreatieve zonering ligt gunstig voor de
instandhoudingsdoelen. Bij natuureducatie kan betreding wel aan de orde zijn, omdat dan nog wel eens
van de paden wordt afgeweken, dit is echter zo sporadisch het geval dat negatieve invloed uit te sluiten
is.
De dagcamping, de hondensport en de motorcross veroorzaken vooral geluid. Deze vormen van
bestaand gebruik vinden in de directe omgeving van het Natura 2000-gebied plaats.
Alleen de motorcross kan een verstorende invloed hebben op de avifauna. Om dit zoveel mogelijk te
beperken is het volgende afgesproken:
Op basis van een inventarisatie van de Vogelwerkgroep Nederweert is de werkgroep tot de conclusie
gekomen dat het gerechtvaardigd is om het broedseizoen te bepalen op 15 maart tot en met 15 juli.
Tijdens het broedseizoen zal met motoren van maximaal 85 cc worden getraind, mits wordt voldaan aan
de geluidsnormen (opgenomen in de Wet Milieubeheer) bij het stiltegebied, wat via metingen is
vastgesteld. De resultaten zijn opgenomen in een onderzoeksrapport (Cauberg-Huygen, 2005).
Op basis daarvan is geconcludeerd dat tijdens het broedseizoen gelijktijdig 12 motoren op de drie banen
(één grote baan en twee minibanen) mogen rijden, voor zover op de grote baan dan niet meer dan vier
motoren van maximaal 85 cc rijden.
Gedurende het broedseizoen zal op het crossterrein geen wedstrijd worden georganiseerd noch worden
gehouden.
Tijdens vorstperiodes mag er worden geschaatst op de Banen. Er is dan sprake van intensieve betreding
van een deel van de oevers. Vooral tijdens de dooi kan er schade optreden. Dit is echter nog nooit
geconstateerd. Daarnaast kan het schaatsen op de vennen een negatieve invloed op de avifauna van het
gebied. Overwinterende watervogels, die het tijdens vorstperiodes toch al moeilijk hebben, kunnen
hierdoor verstoord worden. Deze wintervogels zitten momenteel vooral rond het Sarsven waar officieel
niet mag worden geschaatst.
Conclusie recreatie: Geen negatieve effecten
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 41

6.4. Agrarisch gebruik
In onderstaande tabel (Quickscan Bestaand gebruik & Natura 2000) worden de landbouwactiviteiten
weergegeven rond Sarsven en de Banen. Het betreft voor de hand liggende landbouwactiviteiten op of in
de omgeving van agrarische bedrijven/ percelen. Het zijn activiteiten van boeren vanuit hun huidige
bedrijfsvoering.
Landbouw activiteiten Categorie Toelichting/motivering
Grondbewerking
• Ondiepe grondbewerkingen behorend
bij normaal landbouwkundig gebruik
1 2 3 4
x x Sommige grondbewerkingen binnen Natura 2000-gebied
kunnen een mogelijk negatief effect hebben afhankelijk
van instandhoudingdoelstelling. In dit geval categorie 2.
• Diepe grondbewerkingen x x Categorie 1 indien binnen GGOR gereguleerd anders
categorie 3
Gewasbewerking en –verzorging
• Bespuitingen x x Binnen Natura 2000-gebieden is mitigatie mogelijk,
afhankelijk van stroombanenonderzoek.
• Bemesten x x Binnen Natura 2000-gebieden is dit mogelijk categorie 2
afhankelijk van stroombanenonderzoek.
• Bewerken grasland beheerpercelen
binnen Natura 2000
x Beheersovereenkomst is afdoende kader
• Bewerken grasland overige percelen
in Natura 2000
• Bewerken grasland overige percelen
buiten Natura 2000
• Oogsten akkerbouwgewassen incl.
maïs binnen Natura 2000 en op korte
afstand buiten Natura 2000
x Mitigatie eventueel nodig
Beweiding alle grazers
• Buiten Natura 2000 x Geen mitigatie.
• Binnen Natura 2000 met
beheersovereenkomst
• Binnen Natura 2000 zonder
beheersovereenkomst
x Goedgekeurde gedragscode Flora- en faunawet
x Goedgekeurde gedragscode Flora- en faunawet
x Beheersovereenkomst is afdoende kader
x x N.v.t.
Beregening
• Oppervlakte water x x Categorie 2 indien GGOR niet voorhanden
• Grondwater x x Categorie 2 indien GGOR niet voorhanden
Lozingen
• Proceswater be- of verwerking x x x N.v.t.
• Afspoeling verhard oppervlak x categorie 2 mogelijk van toepassing voor beekdalen
• Gietwater intensieve teelten x Afgeregeld middels lozingenbesluit W.V.O.
Drainage en watergangen
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 42

• Aanleggen, vervangen en onderhoud
drainage in percelen binnen en in
directe omgeving van Natura 2000gebieden
• Detail waterhuishouding
perceelsniveau in directe omgeving
Natura 2000
x x categorie 1 indien GGOR, categorie 3 indien GGOR niet
voorhanden (categorie 3 is nader onderzoek)
x x categorie 1 indien GGOR, categorie 3 indien GGOR niet
voorhanden (categorie 3 is nader onderzoek)
Idem met greppelfrees x
Regulier onderhoud watergangen x x categorie 1 indien opgenomen in gedragscode Flora- en
faunawet
• Overige
• Assimilatie belichting x x x N.v.t.
• Teelt ondersteunende voorzieningen x x N.v.t.
Rooien (hoog) opgaande
erfbeplanting
x
Afrasteren percelen met gaas,
prikkeldraad, schikdraad ed.
x Nauwelijks of geen effect op migratie faunasoorten
• Teeltrotatie en vruchtwisseling x Binnen Natura 2000 kunnen sommige bewerkingen een
negatief effect hebben op de instandhoudingsdoelen.
Per beheerplan zonodig mitigeren.
• Opslag mest op kopakker (steekvast),
in mestzakken, in mestsilo’s buiten
bouwblok
x
• Reguliere aan- en afvoer (mest, melk,
voeders, dieren, geoogst producten
etc)
• Be- en verwerkingsactiviteiten
(transport, geluid, landschap)
Opslag brandstoffen, chemische
stoffen, caravans
• Maatregelen ter voorkoming
wildschade
x
x
x
x Indien aantoonbaar negatief effect dan categorie 2 of 3.
Gepoogd is een generieke inschatting van effecten te maken met een voorstel voor indeling naar één van
de vier categorieën voor bestaand gebruik:
Categorie 1: Gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzigen/maatregelen
Categorie 2: Gebruiksvorm in beheerplan met wijzigen/maatregelen
Categorie 3: Gebruiksvorm niet in beheerplan, vergunningsprocedure
Categorie 4: Gebruiksvorm niet in beheerplan
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 43

Verrijking van het grondwater
Het grondwater dat de vennen voedt, is mogelijk verrijkt. Dit zorgt voor externe eutrofiering, maar
mogelijk ook voor enige extra buffering tegen verzuring (Kiwa, 2006). Nader onderzoek hiernaar is
gewenst (stroombanenonderzoek WPM).
Bij de Schoorkuilen, het Sarsven en de Banen is (indirecte) instroom van hoger gelegen gronden
mogelijk. Er is voor gekozen om de waterkwaliteitsaspecten beperkt mee te beoordelen. Alleen enkele
voor de hand liggende zaken zijn meegenomen, zoals het omgaan met inlaat van gebiedsvreemd water
in natuurgebieden. Nut en noodzaak van het inrichten van een kwaliteitsbufferzone rondom
natuurgebieden komt in de vervolgtrajecten van het bepalen van het GGOR aan de orde. De verwachting
is echter dat dergelijke bufferzones niet of nauwelijks nodig zullen zijn voor de Peelrestanten
(Waterschap Peel en Maasvallei, 2007).
Verdroging
Verlaging van de grondwaterstand door ontwatering buiten Natura 2000-gebied heeft een grote invloed
op Sarsven en de Banen. Ontginningen tot in de jaren ’50 en de ruilverkaveling van omstreeks 1970 zijn
de hoofdoorzaak voor het optreden van verdroging in het Natura 2000-gebied. Door ontwateringsmaatregelen
in het omringende landbouwgebied, zijn de grondwaterstanden gedaald en is de toevoer
van grondwater naar de vennen afgenomen. Verlaging van de grondwaterstand door
grondwateronttrekking voor de landbouw (beregening en drainage) is een factor die daaraan is
toegevoegd. Rondom het Sarsven en de Banen liggen tientallen beregeningsputten, waardoor de
grondwaterstand verder is gedaald en de aanvoer van lokaal gebufferd grondwater naar de vennen
verder is afgenomen.
In de hydrologische bufferzone van Sarsven en de Banen zijn deze onttrekkingen vergunningplichtig. Alle
vergunningen zijn onder voorwaarden verleend. Met behulp van stuwtjes worden de negatieve effecten
deels opgeheven.
Het volledig vrijlaten van beregening, waarbij alle vochttekorten worden opgeheven door beregening, leidt
tot verdroging. Er kan een grondwaterstandverlaging optreden van circa 5 tot 10 centimeter (Waterschap
Peel en Maasvallei, 2007).
Verontreiniging
Bestrijdingsmiddelen kunnen in het grondwater terecht komen. Het is niet uitgesloten dat het gebruik van
bestrijdingsmiddelen op de agrarische gronden een knelpunt is. Er zijn tot nu toe echter geen
overschrijdingen van bestrijdingsmiddelen in het grondwater geconstateerd.
Ammoniakdepositie vanuit de landbouw
De tekst moet inzicht in de achtergronddepositie ter plekke van het Natura 2000-gebied. Bron hiervoor is
de internetsite http://www.mnp.nl/nl/themasites/gcn/kaarten/jpeg/depo_totN_2007.html. Bron dient
vermeld te worden. Daarnaast dient het hoofdstuk inzicht te bieden in de kritische deposities van de
verschillende habitattypen, en moet worden aangegeven welk habitattype het meest gevoelig is. Voor de
meeste soorten kan worden gesteld dat deze afhankelijk zijn van de habitattypen waarin ze leven. De
instandhouding van deze habitattypen is dus de belangrijkste zorg voor het behoud van populaties van
deze soorten. Uitgangspunt zijn dus de kritische depositiewaarden van het habitattypen waarin deze
soorten voorkomen. Voor Vogelrichtlijngebieden geldt dezelfde aanpak. Hiervoor moet een
onderbouwende tekst worden opgenomen in het beheerplan. Refereren aan Van Dobben & Van
Hinsberg, 2008.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 44

Habitattypen Kritische depositie
(mol/ha/jaar)
Achtergronddepositie
(mol/ha/jaar)
Zeer zwak gebufferde vennen 410 3200
Zwak gebufferde vennen 410 3200
Kranswierwateren 410 3200
Drijvende waterweegbree 410 3200
In de COP Ammoniak Peelvenen wordt een methode uitgewerkt voor de toetsing van bestaand gebruik in
relatie tot ammoniak.
Conclusie agrarisch gebruik: negatieve effecten door ontwatering en bijdrage aan
ammoniakdepositie
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 45

6.5. Grondwateronttrekkingen
De habitattypen zijn zeer gevoelig voor verdroging. Verlaging van de grondwaterstand vindt plaats door
grondwateronttrekking voor landbouwdoeleinden (beregening en drainage). Rondom Sarsven en de
Banen liggen tientallen beregeningsputten, waardoor de grondwaterstand is gedaald en de aanvoer van
lokaal gebufferd grondwater naar de vennen is afgenomen. In de hydrologische bufferzone van Sarsven
en de Banen zijn deze onttrekkingen vergunningplichtig. Alle vergunningen zijn onder voorwaarden
verleend. Met behulp van stuwtjes worden de negatieve effecten deels opgeheven.
In de directe omgeving van het gebied liggen twee actieve drinkwaterwinningen (Hunsel en Ospel) die
geen invloed hebben op de grondwaterstand.
Hunsel, een diepe grondwaterwinning (vergunning 2,5 miljoen m3 per jaar) ligt op vijf kilometer ten zuiden
van het Natura 2000-gebied. De winning vindt plaats in het derde watervoerende pakket (onder de
Brunssumklei) en heeft derhalve geen effect op de freatische grondwaterstand van het Natura 2000gebied.
Ospel, een diepe grondwaterwinning (vergunning 2 miljoen m3 per jaar) ligt op 4,5 kilometer ten noorden
van het Natura 2000-gebied. De winning vindt plaats in het derde watervoerende pakket (onder de
Roerdalslenk) en heeft derhalve geen effect op de freatische grondwaterstand van het Natura 2000gebied.
Pm. Ospel is vergund in het kader van de Nb-wet. Een tekst t.b.v. het Natura 2000 beheerplan Groote
Peel is door WML geleverd aan DLG.
Conclusie grondwateronttrekkingen: negatief effect door beregening en drainage
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 46

6.6. Waterbeheer
Oppervlakteverlies
Er is een te kleine fluctuatie van het waterpeil in het Sarsven door een star peilbeheer. Het peil van het
Sarsven fluctueert nauwelijks. De beoogde vegetaties zijn daarentegen juist gebaat bij een periodiek
droogvallende oever.
Pm. Er lijkt de laatste jaren te weinig fluctuatie in het waterpeil van de Banen. Dit in combinatie met een
toename van de fosfaathoeveelheden is negatief voor de habitattypen. Beter uitvoerbaar peilbeheer kan
een oplossing bieden.
Verrijking van oppervlakte- en grondwater
Het Sarsven is te voedselrijk voor de ontwikkeling van de beoogde venvegetaties. Er treedt zelfs
regelmatig algenbloei, zuurstofloosheid en vissterfte op. De toevoer van voedingsstoffen (externe
eutrofiëring) vindt plaats via het aangevoerde water uit de Noordervaart. Op de tussen liggende
watergang (Hulsenlossing) is bovendien een riooloverstort aanwezig van de kern Eind.
De Rietbeek kan in potentie zorgen voor aanvoer van voedselrijk landbouwwater naar de Banen. Dit zou
kunnen optreden als het peil in de Rietbeek hoger komt te staan dan het peil in de Banen. Tot op heden
is het echter zo dat het peil in de Rietbeek altijd lager staat dan het peil in de Banen (Kiwa, 2007).
Externe eutrofiëring kan optreden als gevolg van toestroming van nutriënten- en sulfaatrijk grondwater
door bemesting van het inzijggebied buiten het Natura 2000-gebied.
Het lokale grondwater dat de vennen voedt, is mogelijk verrijkt (Kiwa, 2007). Onderzoek naar de kwaliteit
van het grondwater en de effecten op de habitattypen is gewenst.
Interne eutrofiëring kan optreden door verdroging. Dit kan spelen in de venige randzone van de Banen
(Kiwa, 2007).
Verdroging
Ontginningen tot in de jaren ’50 en de ruilverkaveling van omstreeks 1970 zijn de hoofdoorzaak voor het
optreden van verdroging in het Natura 2000-gebied. Door ontwateringsmaatregelen in het omringende
landbouwgebied, zijn de grondwaterstanden in deze hogere gronden gedaald. De toevoer van
grondwater naar de vennen is mede daardoor afgenomen en de venpeilen zijn gedaald.
Daarnaast vindt verlaging van de grondwaterstand plaats door de Rietbeek. Een te laag waterpeil in de
Rietbeek heeft een drainerende werking op de Banen.
Barrièrewerking
De Rietbeek vormt een belemmering voor de uitbreidingsdoelen omdat juist op het huidige tracé goede
potenties zijn voor uitbreiding van de habitattypen in de Banen.
Conclusie waterbeheer: negatieve effecten door watergangen
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 47

6.7. Verkeer
Wegverkeer kan op verschillende manieren invloed hebben op het Natura 2000-gebied. Zo leveren de
uitlaatgassen die het verkeer uitstoot een bijdrage aan de totale depositie van voornamelijk stikstof.
Landelijk gezien draagt verkeer momenteel 8% bij aan de totale depositie aan verzurende en
vermestende stoffen op natuur (Klasberg, 2008). Verkeer heeft door deze bijdrage aan de atmosferische
stikstofdepositie een negatief effect op de instandhoudingsdoelen. Daarnaast kan verkeer bijvoorbeeld
invloed hebben via geluid, licht, beweging en versnippering.
Voor normaal gebruik van wegen is vooraf geen toestemming vereist. Verkeersbewegingen zijn daarom
geen handelingen die door een vergunning kunnen worden gereguleerd. Ook de toename van verkeer op
een weg, zonder dat de inrichting van de weg wijzigt of er sprake is van een verbreding of andere
wijziging, is niet aan te merken als een handeling en evenmin als project en valt dus buiten de reikwijdte
van de vergunningplicht van de Natuurbeschermingswet 1998. Verkeersbewegingen zijn daarmee dus
niet vergunningplichtig.
Wijzigingen aan bestaande wegen en de aanleg van nieuwe wegen dienen wel te worden getoetst aan de
bepalingen van de Natuurbeschermingswet en zijn vergunningplichtig wanneer deze significante
gevolgen kunnen hebben voor het Natura 2000-gebied.
Wanneer sprake is van een verslechtering van de kwaliteit van het Natura 2000-gebied moeten passende
maatregelen worden genomen om deze verslechtering te voorkomen. Deze verplichting geldt ook voor
effecten als gevolg van wegverkeer. Het terugdringen van de uitstoot van verkeer wordt in de eerste
plaats door landelijk generiek beleid opgepakt, bijvoorbeeld door het op Europese schaal aanscherpen
van eisen aan auto’s (Wing & IAR, 2008). Derhalve zullen in het beheerplan geen aanvullende
maatregelen worden opgenomen om de stikstofdepositie die aan bestaande verkeersbewegingen
gerelateerd is, terug te dringen.
Verzuring
Stikstofdepositie kan een negatief effect hebben door neutralisatie van de kalk in het kwelwater. De
Houtsbergweg die door het gebied loopt en de A2 op ongeveer een kilometer afstand zijn doorgaande
wegen in de directe omgeving. Stikstofoxiden (NOx) maken slechts 8% van de totale stikstofdepositie uit
en zijn minder schadelijk als ammoniak (NH3).
Versnippering
Het habitattype is gevoelig voor barrièrewerking en versnippering. De Houtsbergweg scheidt de
Schoorkuilen van de rest van het gebied. Deze doorgaande weg zorgt dan ook voor barrièrewerking. De
instandhoudingsdoelen worden echter niet ernstig belemmerd door de Houtsbergweg.
Pm. Toevoegen effect van geluid, licht en trilling op moerasvogels.
Conclusie verkeer: gering negatief effect
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 48

6.8. Wonen en niet-agrarische bedrijvigheid
Verdroging door verhard oppervlak heeft weinig tot geen effect op de (grond)waterstand in het Natura
2000-gebied omdat het inzijggebied niet of nauwelijks is bebouwd. Beperking van overstort-frequenties
zal nog een extra verbetering opleveren.
Conclusie wonen en niet-agrarische bedrijvigheid: geen negatieve effecten
6.9. Samenvattende conclusies
In onderstaande tabel x zijn de effecten van de getoetste activiteiten weergegeven. Ook is aangegeven of
en waarmee ze cumulatieve effecten hebben en op welk habitattype of soort de activiteiten hun weerslag
hebben.
Bestaand gebruik Negatieve effecten Cumulatieve effecten Instandhoudingsdoel
Natuurbeheer Geen n.v.t. n.v.t.
Faunabeheer (jacht) Geen n.v.t. n.v.t.
Recreatie Geen n.v.t. n.v.t.
Agrarisch gebruik -Verzuring
-Vermesting
-Verdroging
Waterbeheer -Verdroging
-Vermesting
Grondwateronttrekking -Verdroging
-Vermesting
-Verkeer
-Waterbeheer
-Grondwateronttrekking
-Grondwateronttrekking
-Agrarisch gebruik
-Waterbeheer
-Agrarisch gebruik
Woondoeleinden Geen n.v.t. n.v.t.
Verkeer -Verzuring
-Versnippering
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 49
Alle
Alle
Alle
-Agrarisch gebruik Alle

7. BEOORDELING VERGUNNINGVERLENING
Dit beheerplan is niet bedoeld als sluitende beoordeling voor alle mogelijke toekomstige activiteiten voor
de vergunningverlening. Deze zijn vergunningplichtig wanneer de aanwijzing van het Natura 2000-gebied
definitief is vastgesteld. Tot dan dient de overheid bij besluiten rechtstreeks te toetsen aan de
Habitatrichtlijn (habitattoets). Wel is in het vorige hoofdstuk bepaald welke activiteiten effecten hebben op
de instandhoudingsdoelen. In dit hoofdstuk wordt beschreven welke van deze activiteiten niet of wel
(onder voorwaarden) vergunningplichtig zijn in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998.
7.1. Niet vergunningsplichtige plannen of activiteiten
Niet vergunningplichtig zijn handelingen en/of activiteiten waar op basis van hoofdstuk 6 ‘Toetsing
bestaand gebruik’ op voorhand kan worden gesteld dat een nadere effectenanalyse niet nodig is. Deze
handelingen en/of activiteiten die onder een bepaald gebruik vallen zijn dus niet vergunningplichtig in het
kader van de Natuurbeschermingwet 1998. In sommige gevallen zijn er voorwaarden of maatregelen aan
verbonden.
Voor Sarsven en de Banen zijn de volgende vormen van bestaand gebruik op voorhand niet
vergunningplichtig:
Natuurbeheer
Faunabeheer
Recreatie
Wonen en niet- agrarische bedrijvigheid
Alle toekomstige ontwikkelingen zullen voor uitvoering eerst getoetst moeten worden (habitattoets) op
eventuele negatieve effecten op de aangewezen habitattypen en soorten. Verder kan naar aanleiding van
onderzoek nog een vergunningplicht noodzakelijk zijn.
7.2. Beoordeling vergunningverlening overige plannen of activiteiten
Agrarisch gebruik
In alle bronnen (zie literatuurlijst) die gebruikt zijn komt naar voren dat het Agrarisch gebruik rondom
Sarsven en de Banen een negatieve invloed (verzuring, vermesting en verdroging) uitoefent op de
habitattypen.
Pm. In afwachting van de oplossingsrichtingen voor de ammoniakproblematiek in de Peelvenen
(toetsingskader ammoniak) kan nog niets worden gezegd over eventuele vergunningverlening.
Grondwateronttrekkingen
Dit wordt nog geregeld door middel van vergunningen in het kader van de Grondwaterwet. Na uitvoering
van de maatregelen uit het GGOR zijn er geen significant negatieve effecten meer die voortkomen uit de
beregeningen en drainages.
Waterbeheer
Op dit moment is het waterbeheer niet optimaal voor de instandhouding van de aangewezen
habitattypen. De maatregelen zoals aangegeven in het GGOR hebben een positieve invloed op de
waterkwantiteit van Sarsven en de Banen, echter uit de habitattoets blijkt dat er ook een aantal
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 50

ongewenste neveneffecten zouden kunnen optreden wat betreft de waterkwaliteit. Dit is ongunstig voor
de aangewezen habitattypen.
Waterschap Peel en Maasvallei is op dit moment bezig met een stroombanenonderzoek om op deze
manier maatregelen te kunnen vinden om een goede waterkwaliteit te kunnen waarborgen. Afhankelijk
van de uitkomst van dat onderzoek zal het GGOR moeten worden aangepast.
Verkeer
Er is slechts een gering negatief effect. Alleen in cumulatief opzicht kan dit nog van belang zijn.
7.3. Conclusie
In tabel x is samengevat welke activiteiten een vergunning nodig hebben. Ook is weergegeven of er
voorwaarden aan de activiteit zijn verbonden. In het volgende hoofdstuk worden deze voorwaarden
verder uitgewerkt.
Bestaand gebruik NB-wet vergunning Voorwaarden
Natuurbeheer Nee, mits Gedragscode
Jacht, beheer en schadebestrijding
Recreatie
Nee, mits Faunabeheerplan
Wandelen
Nee
Goede zonering
Schaatsen
Nee
Goede zonering
Natuuronderzoek en educatie Nee
Dagcamping Nee
Hondensport Nee
Motorcross Nee, mits Milieuvergunning
Modelvliegen
Agrarisch gebruik
Nee Wet luchtvaart
gewasbewerking Mogelijk Onderzoek loopt nog.
ammoniak Mogelijk ???
Waterbeheer Nee, mits GGOR
Grondwateronttrekkingen Nee, mits Grondwatervergunning
Woondoeleinden Nee Bestemmingsplan
Verkeer Nee Nationale regels
Tabel x: Overzichtstabel vergunningverlening
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 51

8. INSTANDHOUDINGSMAATREGELEN
Op basis van de instandhoudingsdoelen en het bestaand gebruik wordt in dit hoofdstuk bepaald welke
instandhoudingsmaatregelen wenselijk zijn om de doelen te realiseren. In het Natura 2000-gebied
Sarsven en de Banen is alleen sprake van aan water gebonden habitattypen. Er zal met de uitvoering
van het GGOR al een grote stap worden gezet om de doelen te behalen. Hieronder zijn per vorm van
bestaand gebruik de noodzakelijke maatregelen weergegeven.
8.1. Natuurbeheer
Voortzetten huidig beheer. Om de winddynamiek te vergroten zal een deel van de ruigte, het struweel en
bos om het ven verwijderd kunnen worden. In het Sarsven zijn de genoemde maatregelen noodzakelijk
om de habitattypen te kunnen uitbreiden. In de Banen zouden deze maatregelen kunnen helpen om de
bestaande vegetatie in stand te houden. Om de windwerking te vergroten kunnen de aanwezige
houtsingels en bosstroken langs de west en zuidwest-zijde van de vennen gekapt worden.
Afronden van het venherstelproject in de Schoorkuilen en Roeventerpeel. Het project bevindt zich in de
laatste fase. De oorspronkelijke vennen zijn weer zo goed als blootgelegd. Het afvoeren van het zand is
nu nog de grootste opgave.
Pm. In de loop van 2009 wordt er gestart met het herstel van het Sarsven.
8.2. Recreatie
De mogelijkheid om in het gebied te schaatsen kan indien nodig anders worden gezoneerd.
Voortzetten afspraken ten aanzien van het motorcrossterrein.
8.3. Agrarisch gebruik
Realisatie van de EHS en het uitvoeren van GGOR-maatregelen (o.a. omzetten akkers naar grasland)
vormen de belangrijkste maatregelen voor dit Natura 2000-gebied. Daarnaast is het terugdringen van de
achtergronddepositie van groot belang om de duurzame staat van instandhouding te kunnen bereiken.
Zoals eerder aangegeven wordt het agrarisch gebruik in relatie tot ammoniak niet verder uitgewerkt in dit
beheerplan.
Onderzoek naar invloed van bemesting van het inzijggebied buiten Natura 2000-begrenzing. Indien nodig
verminderen bemesting van het inzijggebied. Onderzoek naar de kwaliteit van het grondwater en de
effecten op de habitattypen. Door middel van een stroombanenonderzoek is het waterschap inmiddels
bezig de waterkwaliteit te onderzoeken. De verwachting is dat de toestroom van voedselrijk water kan
worden ondervangen door de bemestingsdruk op de omliggende percelen te verminderen. Dit zou
kunnen worden gerealiseerd door het afsluiten van beheersovereenkomsten.
Terugdringen van de stikstofdepositie. Pm. In afwachting van de pilot in de Peelvenen (Groote Peel en
Mariapeel) moet dit nog nader worden uitgewerkt.
8.4. Grondwateronttrekkingen
Handhaving op de naleving van de voorwaarden aan de vergunningen.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 52

8.5. Waterbeheer
Om effecten van het waterbeheer door verschillende sectoren, maar ook onttrekkingen (oppervlakkige
grondwateronttrekkingen, detailontwatering en drainage van percelen) te beperken, zijn diverse
afspraken gemaakt. De mitigerende maatregelen voor eventuele effecten zullen voor het Limburgse deel
opgenomen worden in Nieuw Limburgs Peil en voor het Brabantse deel in de GGOR-rapportage.
De afspraak is dat deze maatregelen, waarvoor door middel van een habitattoets is vastgesteld dat ze
een positief effect hebben op instandhoudingsdoelen, één op één worden overgenomen.
De afspraken van het NLP, waaronder het bestaand gebruik en de nog uit te voeren maatregelen vallen,
zullen vastgelegd worden in de Keur van het Waterschap Peel en Maasvallei en in de Verordening
Waterhuishouding Limburg. Het maatregelenpakket van NLP is vrijwillig maar niet vrijblijvend.
Dit geldt echter nog niet voor Noord-Brabant maar Provincie Limburg is wel voornemens dit één op één
over te nemen wanneer blijkt dat dit niet strijdig is met de instandhoudingsdoelstellingen voor dit Natura
2000-gebied. In de afgelopen jaren zijn al diverse maatregelen genomen of voorbereid.
GGOR-maatregelen
Als gevolg van de aanpassingen aan de watergangen zullen enkele percelen niet meer geschikt zijn voor
de akkerbouw. Daarnaast zijn er enkele percelen die dermate vernat worden dat deze niet meer passen
binnen een normale agrarische bedrijfsvoering. Voor deze percelen is dus een functiewijziging nodig. De
uitvoering zal hiervoor integraal moeten worden opgepakt. Het areaal landbouwgrond, buiten de EHS, dat
niet meer geschikt is voor de akkerbouw als gevolg van het instellen van het GGOR bedraagt ongeveer
112 hectare. Daarnaast is het verwerven van EHS-gronden een belangrijke opgave voor de
instandhoudingsdoelen.
Maatregelenpakket NLP/GGOR
Gebiedsdekkende stand-still beregening in bufferzone
Verbrede Optimaal Waterbeheer Limburg (OWL):
Peilgestuurde drainage
Stuwen in boerensloten
Verhoging waterpeil/ ontwateringsniveau primaire waterlopen
Interne maatregelen:
Peilverhoging
Verwijderen eventuele drainage in bestaande en nieuwe natuur
Lokale maatregelen:
Lokale maatregelen aan watergangen (verondiepen, dempen)
Omleiden Einderbeek en Rietbeek
Omzetten akker naar grasland
Wateraanvoer:
Beëindigen wateraanvoer
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 53

Het instellen van het GGOR zal een positief effect hebben op de habitattypen. Er moet echter (volgens de
voor het GGOR gemaakte habitattoets) een voorbehoud worden gemaakt voor een mogelijk negatief
effect door vergroting van invloed van grondwater dat met meststoffen is verrijkt vanuit hoger gelegen
landbouwgronden.
8.6. Verkeer
Geen maatregelen nodig. Voortzetten van huidig milieubeleid heeft een positieve invloed.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 54

9. ONDERZOEK EN MONITORING
9.1. Verplichtingen monitoring
Nederland heeft net als elke lidstaat elke zes jaar een monitorings- en rapportageverplichting volgens de
Europese regelingen. Hierbij moet de lidstaat rapporteren over de toepassing van maatregelen genomen
ter bescherming van de Natura 2000 gebieden. Vooral de effecten van deze maatregelen op de staat van
instandhouding van habitattypen en soorten, met speciale aandacht voor de prioritaire soorten, zijn van
belang. Indien onderzoek wordt gedaan in het kader van de staat van instandhouding van habitats en
soorten, zal deze informatie uitgewisseld worden met andere lidstaten (art. 18, lid 1 Habitatrichtlijn).
Monitoring is zowel een taak van het Ministerie als van het bevoegd gezag; de provincie. Het Ministerie
van LNV is verantwoordelijk voor de monitoring van de staat van instandhouding van habitattypen en
soorten. De provincie is verantwoordelijk voor het monitoren van de maatregelen en de effectiviteit
daarvan en veranderingen (gebruik) in en rondom het gebied (Ministerie van LNV, 2005a).
Pm. Echter over de precieze verantwoordelijkheden moeten in IPO-verband nog afspraken worden
gemaakt. Duidelijk is dat zo veel mogelijk wordt aangesloten op bestaande monitoringstrajecten.
Het is de verwachting dat het Ministerie een landelijke rapportage zal opstellen en dus niet
gebiedsspecifiek zal ingaan op de staat van instandhouding. De rapportage moet gebeuren op basis van
de huidige beschikbare gegevens. Er wordt gebruik gemaakt van landelijke verspreidingsbeelden (per
habitattype en soort). De informatie van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) over populaties van
soorten en de omvang ervan worden gebruikt met een eventuele uitbreiding. De eerste algemene
rapportage in het kader van de Habitatrichtlijn was in 2007 (Ministerie van LNV, 2005a). In 2013 dient
opnieuw gerapporteerd te worden over de staat van instandhouding van habitattypen en soorten op basis
van de gerichte monitoring zoals beschreven in dit hoofdstuk. Ook hiervoor is het Ministerie van LNV
verantwoordelijk.
9.2. Monitoring natuurwaarden
In opdracht van LNV werkt Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR) momenteel aan een
algemeen monitoringsprogramma: het WOT IN. Dit betekent dat uit de verschillende onderzoeks- en
monitoringsprogramma’s van onder andere Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s),
terreinbeherende organisaties en overheden, één methodiek gevormd wordt in het kader van de
instandhoudingsdoelen. Het WOT IN moet aansluiten op de Europese wensen/eisen. Het Interprovinciaal
Overleg (IPO) standpunt is dat er zoveel mogelijk gekoppeld moet worden aan het Investeringsbudget
Landelijk Gebied (ILG) monitoring en dat er voorkomen moet worden dat er weer een nieuw
monitoringssysteem wordt opgezet.
Om te bepalen in hoeverre de instandhoudingsdoelstellingen gehaald zijn, is monitoring van de
habitattypen en soorten noodzakelijk. Dit zal tenminste met een frequentie van één keer in de zes jaar
dienen te gebeuren. Dit vanwege de maximale looptijd van het beheerplan. De monitoring gebeurt door
het Ministerie van LNV en de provincie door middel van het algemene monitoringsprogramma WOT IN.
Het Limburgs landschap voert een periodieke vegetatiekartering en/of kartering van indicatorsoorten (1
keer per 10 jaar, zowel doelsoorten als ongewenste soorten) uit. De amfibieën, libellen en sprinkhanen
zijn eenmalig onderzocht (De Lierelei, 2004).
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 55

Naast het Limburgs landschap wordt er door de provincie ook gemonitord en gekarteerd. De vegetatie en
broedvogels in het Sarsven en de Banen worden om de 13 jaar vlakdekkend gekarteerd. De verkregen
gegevens geven een beeld van eventuele veranderingen in het terrein, die mogelijk het gevolg zijn van
het gevoerde beheer of het terreingebruik. Daarnaast ligt er een meetnetplot.
Door het monitoren van de natuurwaarden kan het effect van het beheer en gebruik worden geëvalueerd.
Tabel xxx Monitoringsplan (eerste opzet; nader af te stemmen met SLL)
Soortgroep
Algemeen
Specificatie monitoring
controleren en in kaart brengen van
Frequentie Uitvoerder
Beheer
uitgevoerde maatregelen 1x per jaar SLL
controleren grond- en
Provincie/
Hydrologie (OGOR/GGOR)
Natura 2000-doelen
bronwaterkwaliteit en -kwantiteit
oppervlakte en kwaliteit in kaart
2x per jaar Waterschap
Zeer zwak gebufferde vennen (H3110) brengen en rapporteren
oppervlakte en kwaliteit in kaart
1x per 6 jaar LNV/Provincie
Zwak gebufferde vennen (H3130) brengen en rapporteren
oppervlakte en kwaliteit in kaart
1x per 6 jaar LNV/Provincie
Kranswierwateren (H3140) brengen en rapporteren
oppervlakte en kwaliteit in kaart
1x per 6 jaar LNV/Provincie
Drijvende waterweegbree (H1831) brengen 1x per 6 jaar LNV/Provincie
Tabel tegen het licht houden/ uitbreiden, welke monitoring vindt op dit moment plaats, en waar zijn
lacunes.
9.3. Monitoring waterkwaliteit en -kwantiteit
In Sarsven en de Banen is een hydrologisch meetnet aanwezig,, het Optimale Grond- en
Oppervlaktewaterregime (OGOR) meetnet. Het OGOR is die situatie waarbij de hydrologische toestand
van de bodem, de beoogde gebruiksfunctie optimaal ondersteunt. Dat geldt zowel voor de kwaliteit als de
kwantiteit van het water. Als functies met een (totaal) verschillend optimaal grond- en
oppervlaktewaterregime, bijvoorbeeld landbouw en natte natuur, elkaar raken of met elkaar verweven
zijn, moet een compromis worden gezocht dan wel een keuze worden gemaakt. Er wordt dan een
maatschappelijk afgewogen doel gerealiseerd. Dit is het Gewenst Grond- en Oppervlaktewaterregime
(GGOR) die de maatschappelijk gewogen situatie weergeeft. Het streven van de GGOR is om de OGOR
zo goed mogelijk te benaderen voor het jaar 2015.
De hydrologische situatie wordt in dit kader tweemaal per jaar gemonitord door de provincie (OGORmeetnet).
Dit vindt plaats in het voor- en najaar. De meetresultaten worden één keer per twee jaar
gerapporteerd.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 56

Op basis van deze gegevens wordt door het waterschap Peel en Maasvallei het GGOR vastgesteld. Dit
plan wordt nauwkeurig afgestemd op de instandhoudingsdoelen door middel van een Habitattoets. Hierbij
wordt ook rekening gehouden met waterkwaliteit.
In het beheerplan wordt voor waterhuishoudkundige maatregelen in principe verwezen naar de in de
GGOR omschreven maatregelen. Daarnaast worden zo nodig enkele aanvullende maatregelen
opgenomen.
Het GGOR- proces valt in de tijd ongelukkig ten opzichte van de eerste uitkomsten van het OGOR-
meetnet. Eind 2007 heeft het waterschap de GGOR voor Sarsven en de Banen vastgesteld. Tussen 2007
en 2010 zal het meetnet de eerste gegevens opleveren. Deze metingen kunnen dus pas na 2010
meegenomen worden in de GGOR- evaluatie van het waterschap.
De maatregelen met betrekking tot de waterhuishouding worden gecontroleerd door het waterschap Peel
en Maasvallei. Zij rapporteren vervolgens de effectiviteit van deze maatregelen aan de provincie. De
tweede beheerplanperiode zal daarom een beter beeld kunnen schetsen van de staat van
instandhouding en de eventuele aanvullende beheermaatregelen die nodig zijn voor verbetering.
9.4. Evaluatie monitoring
Tegen het einde van de planperiode van dit beheerplan evalueert het bevoegd gezag om te bepalen of
het plan voor de volgende periode nog voldoet (Ministerie van LNV, 2005a). De evaluatie gaat in op de
mate van realisatie van de instandhoudingsdoelen en de benodigde maatregelen. Uit de evaluatie moet
blijken of het beheerplan nog voldoet voor een verlenging van zes jaar of dat het plan op onderdelen
moet worden herzien. Voor de evaluatie wordt gebruik gemaakt van de resultaten komend uit de
monitoring zoals hiervoor beschreven is. Pm. Nadere invulling in afwachting van IPO-overleg.
9.5. Onderzoek
Uit de instandhoudingsmaatregelen blijkt dat er op een aantal gebieden extra onderzoek vereist is om
een goed beeld te kunnen krijgen van de staat van instandhouding of om de haalbaarheid van een
maatregel te onderzoeken.
Voor Sarsven en de Banen is van belang onderzoek te doen naar de volgende onderwerpen:
In hoeverre treedt eutrofiering van de vennen op door bemesting in het inzijggebied buiten de
Natura 2000-begrenzing?
In hoeverre treedt er nog buffering op door het lokale grondwatersysteem in de
Weerterdekzandrug?
De kwaliteit van het grondwater en de effecten op de habitattypen. Door middel van een
stroombanenonderzoek is het waterschap inmiddels bezig de waterkwaliteit te onderzoeken.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 57

10. TOEZICHT EN HANDHAVING
Zonder een adequaat toezicht en handhaving kan een goede implementatie van de
Natuurbeschermingswet 1998 of van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn bemoeilijkt worden. Toezicht
en handhaving zien zowel toe op de controle op de naleving van vergunningen als op het opsporen van
en optreden (in het veld) tegen overtredingen van een aantal artikelen van de Natuurbeschermingswet
1998.
10.1. Strafrecht
Toezicht wordt uitgevoerd door hiertoe bevoegde ambtenaren, over het algemeen hiertoe benoemde
Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s). Deze kunnen in dienst zijn bij verschillende organisaties.
Deze ambtenaren zijn bevoegd op te treden in het kader van de Wet op de Economische Delicten,
waaronder overtredingen van de Natuurbeschermingswet 1998 vallen. Daarmee vallen overtredingen van
de Natuurbeschermingswet 1998 onder het strafrecht. Overtreders kunnen, nadat een proces verbaal is
opgemaakt, dan ook rekenen op vervolging door het Openbaar Ministerie.
10.2. Bestuursdwang
In het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 kan in bepaalde gevallen bestuursdwang worden
toegepast. Deze bevoegdheid is toebedeeld aan de minister, daar waar het gaat om door hem genomen
besluiten. Daarnaast kan de minister aan GS verzoeken om op te treden.
Op grond van de provinciewet kan ook de provincie zelfstandig bestuursdwang uitoefenen, met
betrekking tot de taken waarvan zij op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 bevoegd is.
Naast het toepassen van bestuursdwang biedt de Natuurbeschermingswet 1998 aan het bevoegd gezag
de mogelijkheid om een aantal maatregelen te nemen ter voorkoming van schade aan natuurwaarden in
een beschermd gebied.
Zo kan het bevoegd gezag verleende vergunningen intrekken of wijzigen als de situatie daartoe noopt.
Ook kan het bevoegd gezag maatregelen treffen om te voorkomen dat schade aan de natuurwaarden
van het gebied optreed; in dergelijke gevallen zijn eigenaren verplicht deze maatregelen te tolereren.
Verder kan het bevoegd gezag besluiten de toegang tot een beschermd gebied te beperken.
10.3. De praktijk
De Natuurbeschermingswet 1998 wordt vooral door handhavers gecontroleerd die in dienst zijn van de
provincie Limburg.
Jaarlijks worden door de afdeling Handhaving en Monitoring handhavingsplannen gemaakt waarin de
doelstellingen voor dat jaar worden vastgelegd. Afhankelijk van de prioriteiten kan de nadruk van de
handhaving gelegd worden op bepaalde wetgeving. Daarnaast kan in samenwerkingsprojecten met
andere handhavingsdiensten gekozen worden voor samenwerking of koppeling van handhavingsacties.
Naast geplande handhavingsprioriteiten wordt door de handhavers gereageerd op
handhavingsverzoeken of meldingen van derden. Indien een melding van een mogelijke overtreding
binnenkomt wordt deze opgepakt door een provinciale handhaver of door de Groene Brigade. De
provincie Limburg heeft een centraal punt ingesteld waar een ieder terecht kan met mogelijke
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 58

overtredingen. Milieuklachten, waaronder ook overtredingen van groene wetten zoals de
Natuurbeschermingswet 1998 wordt verstaan, kunnen gemeld worden via de Milieuklachtenlijn of via de
website van de provincie Limburg.
Voor het toepassen van bestuursdwang en het benutten van wettelijke mogelijkheden om schade aan
natuurwaarden in gebieden te voorkomen is moeilijk vooraf aan te geven of en hoe deze instrumenten
ingezet worden. Het betreft in hoge mate maatwerk waarbij van geval tot geval bekeken moet worden
welk instrument ingezet kan of moet worden.
10.4. Juridische afdwingbaarheid maatregelen
Pm. Wachten op standpunt LNV hierover.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 59

11. COMMUNICATIE
Met het inzetten van instrumenten als communicatie, educatie en voorlichting kunnen verschillende
doelen gediend worden. Te denken valt aan het verkrijgen van draagvlak bij een groter publiek dan de
eigenaren en beheerders, voor de instandhoudingsmaatregelen die in het gebied worden uitgevoerd. Ook
kan men denken aan het geven van informatie over het (internationaal) belang van het gebied, en over
de ter plaatse voorkomende natuurwaarden (soorten en habitats) in het gebied. Voor deze
communicatiemaatregelen is LNV verantwoordelijk.
11.1. Huidige communicatie
Voor het GGOR verzorgt het Waterschap de communicatie. Dienst Landelijk Gebied doet dit voor het
Integraal project. Het Limburgs landschap communiceert door middel van het kwartaalblad en via de
internetsite van de stichting. Ook wordt er een groot gedeelte van de voorlichting en communicatie
verricht door de plaatselijke beheerder in de vorm van excursies voor scholen en rondleidingen voor
geïnteresseerden.
11.2. Communicatie Natura 2000
Het Europese project Natura 2000 staat voor unieke natuurgebieden. In alle 162 gebieden in Nederland
worden natuurwaarden behouden en/of versterkt. Ze staan daarmee de komende jaren volop 'in the
picture'. Sarsven & De Banen is een van deze natuurparels.
Om de Natura 2000-doelen op een zo transparant mogelijke wijze te kunnen verwezenlijken, stelt
Provincie Limburg zich ten doel om de werkzaamheden die voortkomen uit dit beheerplan in alle
openheid te communiceren met direct betrokken partijen, zoals beheerders, grondeigenaren, het
waterschap etc. Daarnaast is het ook van belang belangengroepen (boeren- en natuurorganisaties) en
het bredere publiek (bewoners,/recreanten) te informeren over bereikte resultaten.
In dit beheerplan is het vooral belangrijk om na te denken over de vorm van en de middelen qua
communicatie die ingezet worden bij de uit te voeren maatregelen, omdat deze tot weerstand bij de
plaatselijke bevolking kunnen leiden. Communicatie is vooral van belang bij maatregelen die in het oog
springen zoals het kappen van grotere oppervlakten bos.
11.3. Communicatie per maatregel
In het Natura 2000-gebied vinden maatregelen plaats waar omwonende en bezoekers bezwaar tegen
kunnen hebben, zoals het kappen van bos. Door de algemene voorlichtingsborden van het Limburgs
landschap aan te passen en hierop deze maatregelen en het nut ervan te vermelden zal het publiek op
lange termijn hierover voorgelicht worden. Ingrijpende veranderingen betreffen het instellen van het
Nieuw Limburgs Peil (GGOR) en maatregelen ten behoeve van de ammoniak-beperking.
GGOR
Bij het omleiden van de Rietbeek zal een grote hoeveelheid graafwerkzaamheden verricht moeten
worden. Er is een grote kans dat dit voor opschudding zorgt bij frequente bezoekers van het gebied. Door
deze maatregel wordt namelijk het uiterlijk en karakter van het gebied veranderd. Goede voorlichting
vooraf en tijdens de maatregelen kunnen er voor zorgen dat er begrip en instemming ontstaat bij het
publiek. Hierbij kan gedacht worden aan het plaatsen van een artikel in een regionale krant een of enkele
weken voor aanvang van de werkzaamheden. Ook is het belangrijk om frequente bezoekers tijdig door
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 60

het plaatsen van een informatiebord te laten weten wanneer de werkzaamheden beginnen en waarom
deze maatregelen nodig zijn.
Ammoniak-beperking
Pm. Is nog geen duidelijkheid over.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 61

12. FINANCIERING
In dit hoofdstuk worden mogelijkheden aangereikt om de beoogde maatregelen te financieren. Er zal een
aantal belangrijke subsidiemogelijkheden kort beschreven worden.
12.1. Provinciale subsidies
Provinciale Subsidieverordening inrichting landelijk gebied Limburg
Alle mogelijkheden voor de inrichting van het landelijk gebied zijn opgenomen in deze
Subsidieverordening. De voor de beheerplannen van belang zijnde onderdelen zijn te vinden in de bijlage
van deze verordening. Van deze bijlage zijn de hoofdstukken 4, 5.1 en 6 van belang. Hierin staan de
mogelijkheden voor natuur, landschap en water beschreven. Deze subsidieverordening is te vinden op de
provinciale website www.limburg.nl/algemeen/beleid/Plattelandinuitvoering. Ook staan onder platteland in
uitvoering de verschillende (beleids-) plannen, programma’s en wetten beschreven die van toepassing
zijn of waar naar verwezen wordt in de verordening.
Programma Beheer
In de provinciale subsidieregelingen (agrarisch) natuurbeheer (SN en SAN) kunnen subsidies worden
verkregen voor de inrichting en het beheer van natuurgebieden en agrarische natuurterreinen. Ook kan
subsidie verkregen worden voor het omzetten van landbouwgrond naar natuur, de functieverandering. Dit
is doorgaans 80 tot 85% van de waardedaling van de grond, afhankelijk van de getaxeerde waarde van
de grond. Deze subsidie kan aangevraagd worden bij Dienst Regelingen. Dienst regelingen zorgt voor de
uitvoering van de provinciale regelingen SN en SAN.
Om een zo goed mogelijke afstemming van het Programma beheer ten opzichte van de Natura 2000
gebieden te verkrijgen zijn de opengestelde SN- pakketten aangepast aan de
instandhoudingsmaatregelen zoals eerder in dit rapport omschreven. Mochten toch nog op dit gebied
problemen of lacunes ontstaan dan is er altijd de mogelijkheid om contact op te nemen met de Provincie
om naar een betere afstemming te streven.
12.2. Europese subsidieregelingen
POP2
Het Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 (POP2) is een Europees subsidieprogramma dat
gericht is op:
de versterking van de concurrentiekracht van de land- en bosbouwsector;
het verhogen van de kwaliteit van natuur en landschap;
de verbetering van de leefbaarheid op het platteland en diversificatie van de
plattelandseconomie.
Het POP2-programma is het vervolg op POP1, 2000-2006. Het maakt onderdeel uit van het
Investeringsbudget Landelijk Gebied en het provinciaal Meerjarenprogramma Plattelandsontwikkeling
2007-2013 (PMJP).
Het POP2 bestaat uit drie 3 assen. Voor de natuurbescherming is vooral as 2 van belang.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 62

As 2 heeft als doel het verhogen van duurzaam gebruik van landbouwgrond. Beheerders van
landbouwgrond worden gestimuleerd om hun land dusdanig te beheren dat natuur, milieu, landschap en
klimaat er baat bij hebben.
Verder wordt het verbeteren van de milieu- en watercondities ten behoeve van de natuurdoelen
gestimuleerd en moet het POP2 bedragen aan het behoud en de versterking van de waardevolle
cultuurlandschappen; en een bijdrage leveren aan de klimaatsverbetering.
Voor de subsidiëring van de Natura 2000-maatregelen zal voornamelijk in het kader van as 2 van het
POP2 projecten ingediend worden.
De provincie Limburg heeft de mogelijkheden die het POP biedt opgenomen in de Provinciale
subsidieverordening inrichting landelijk gebied, die in paragraaf 10.1 is beschreven, opgenomen
op www.limburg.nl/plattelandinuitvoering onder het hoofdstuk documenten zijn alle formulieren met
betrekking tot het aanvragen van subsidie opgenomen.
Belangrijk is nog te zeggen dat in het kader van verdrogingsbestrijding voor de Natura 2000 gebieden en
de overige gebieden aangewezen in de TOP-lijst via het POP subsidie verkregen kan worden. Deze
vallen onder maatregelcode 216. Voor verder informatie kan gekeken worden in de bij de Europese
Commissie ingediende en goedgekeurde versie van de regeling.
LIFE+
De subsidies van het LIFE+-programma zijn bestemd voor:
nationale, regionale en lokale overheden;
internationale en private organisaties en
non-gouvernementele organisaties (ngo’s).
LIFE+ bestaat uit 3 onderdelen te weten: Natuur en Biodiversiteit; Milieubeleid en Bestuur en Informatie
en Communicatie.
De algemene doelstelling van LIFE+ is bij te dragen aan de uitvoering, actualisering en ontwikkeling van
het communautaire milieubeleid en de communautaire milieuwetgeving met inbegrip van de integratie
van het milieu in de andere beleidssectoren en aldus bijdragen tot duurzame ontwikkeling.
Verder zijn er specifieke doelstellingen gesteld voor de verschillende onderdelen van LIFE+.
Onderstaande doelstellingen zijn gesteld voor LIFE+ Natuur en Biodiversiteit.
Bijdragen tot de uitvoering van communautair beleid en wetgeving over natuur en biodiversiteit in
het bijzonder de Vogel- en Habitatrichtlijn en de verdere ontwikkeling en uitvoering van het
Netwerk Natura 2000;
Bijdragen tot de consolidering van de kennisbasis voor de ontwikkeling, beoordeling, monitoring
en evaluatie van communautair beleid en wetgeving over natuur en biodiversiteit;
Ondersteuning van het ontwerpen en de uitvoering van beleidbenaderingen en – instrumenten
voor monitoring en evaluatie van de kwaliteit en kwantiteit van de natuur en de biodiversiteit en
de factoren milieudruk en reactiemechanismen die hun beïnvloeden. Met name voor de
verwezenlijking van de doelstelling om de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen voor
2010 en de bedreiging van de klimaatsverandering op de natuur en de biodiversiteit;
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 63

Zorgen voor ondersteuning van een beter milieubestuur, met brede participatie van de
belanghebbende partijen in het overleg over en de uitvoering van beleid en wetgeving inzake
natuur en biodiversiteit.
Een LIFE+ project voldoet aan de volgende criteria:
• is gericht op demonstratie, ‘best practice’ of innovatie;
• heeft een looptijd tussen de twee en vijf jaar;
• heeft minimaal één aanvrager (aangeraden wordt met niet meer dan vijf partners een voorstel in te
dienen);
• bevat geen fundamenteel onderzoek;
• voert het project uit binnen het grondgebied van de lidstaten;
• heeft een projectvoorstel dat niet in aanmerking komt voor andere Europese financierings-instrumenten.
De Europese Commissie heeft een voorkeur voor grootschalige en ambitieuze LIFE+ voorstellen met een
gemiddelde begroting van rond de twee miljoen euro.
De LIFE+ project selectie is gebaseerd op a) de technische en financiële kwaliteit, b) de Europese
toegevoegde waarde en c) consistentie met de regelgeving.
De selectie houdt rekening met:
de nationale prioriteiten;
het commentaar van de lidstaten en;
is in overeenstemming met de indicatieve nationale financiële toekenningen.
Daarnaast gaat 50% van het Europese LIFE+ budget naar projecten binnen de Natuur en Biodiversiteit
pijler. Ook wordt er bij de selectie gestreefd om 15% van het totale LIFE+ budget te reserveren voor
transnationale projecten.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 64

LITERATUURLIJST
Bal, D. et al. 2001. Handboek Natuurdoeltypen. Ministerie van LNV, Expertisecentrum,
Wageningen.
Boer, H. de, 2006. Plan van Aanpak Verdrogingsbestrijding Sarsven en de Banen. Werkgroep
Sarsven en de Banen.
Bosland adviesbureau, 2001. Beheersplan District Midden 2000-2010. Stichting het Limburgs
Landschap.
Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV, 2005. Akoestisch onderzoek voor
motorcrossterrein aan de Leveroysedijk te Nederweert ten behoeve van een revisievergunning
krachtens de Wet milieubeheer.
Decleer, K. 2007. Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de
Noordzee. Habitattypen I Dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur-
en Bosonderzoek, Brussel.
De Lierelei, 2004. Sarsven, de Banen, Schoorkuilen en Wellenstein, Inventarisatie van amfibieën,
libellen en sprinkhanen in 2004, Natuur Historisch Genootschap Limburg.
Dienst Landelijk Gebied, 2007. Projectnota integrale gebiedsuitwerking Sarsven en de Banen,
Gebiedscommissie Nederweert.
Dobben, H. van & A. van Hinsbergen, 2008. Overzicht van kritische depositiewaarden voor
stikstof, toegepast op habitattypen en Natura 2000-gebieden. Rapport 1654, Alterra,
Wageningen.
Gemeente Nederweert, 1999. Bestemmingsplan Buitengebied. Voorschriften/ Toelichting/
Plankaarten.
Gemeente Nederweert, 2006. Kwaliteitsprogramma landelijk gebied. Nieuw ruimtelijk beleid voor
het buitengebied gebaseerd op ontwikkelingsplanologie.
Mars, H. de, 1998. Verdrogingsonderzoek Limburg, Ecohydrologische Atlas Limburg 1989-1996.
Band II Atlasbladteksten. Provincie Limburg.
Kiwa & EGG 2006. Knelpunten- en kansenanalyse Natura 2000-gebieden. Versie oktober 2007.
Ministerie van LNV, Directie Natuur.
Ministerie van LNV, 2000. Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004. Directie Natuurbebeer,
Wageningen.
Ministerie van LNV, 2005. Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998.
Ministerie van LNV, 2005. Handreiking Beheerplannen Natura 2000-gebieden.
Ministerie van LNV, 2006. Natura 2000 Profielendocument.
Ministerie van LNV, 2007. Ontwerp Aanwijzingsbesluiten Natura 2000-gebieden.
Provincie Limburg, 2002. Stimuleringsplan, Natuur, Bos en Landschap. Midden-Limburg-West.
Provincie Limburg, 2005. Voortgansrapportages Verdrogingsbestrijding Limburg 1989-2003.
Royal Haskoning, 2004. Nadere uitwerking herstelplan Einderbeekdal-Schoorkuilen. Naar een
ecologisch herstel van de Peelvennen.
Royal Haskoning, 2005. Naar een optimaal grondwaterregime voor het Sarsven, de Banen en het
Vlakwater.
Schaminée, J.H.J. & J.A.M. Janssen 2004. Europese Natuur in Nederland, Soorten van de
habitatrichtlijn. KNNV Uitgeverij, Utrecht.
Schaminée, J.H.J. & J.A.M. Janssen 2003. Europese Natuur in Nederland, Habitattypen. KNNV
Uitgeverij, Utrecht.
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 65

Schaminée, J.H.J., E.J. Weeda & V. Westhoff 1995. De Vegetatie van Nederland, deel 2.
Stichting het Limburgs Landschap, 1996. Beheervisie ‘Sarsven en de Banen’ 1997-2007.
Oranjewoud, P. van de Munckhof.
Stichting het Limburgs Landschap, 2006. Uit en Thuisboek.
Waterschap Peel en Maasvallei, 2007. Pilot GGOR Peelrestanten Midden-Limburg.
Weeda, E.J., J.H.J. Schaminée & L. van Duuren 2005. Atlas van Plantengemeenschappen in
Nederland, deel 1. KNNV Uitgeverij Utrecht.
Websites:
www.minlnv.nl
Concept Beheerplan Natura 2000 Sarsven en de Banen 66