Europa, Erasmus en de duurzame wereld - The Club of Rome

8
van ‘dis-embedding’, waarbij het de opgave is de verzelfstandigde functie later
weer in het geheel te integreren, de zogenaamde ‘re-embedding’. uiteindelijk werd
met de Verlichting de oversteek gemaakt naar het modernisme, dat wil zeggen van
rechtsonder in Figuur 2 naar linksboven. Overigens was Descartes die nu bekend
is als belangrijkste representant van de Verlichting nog een dualist en daarmee
feitelijk een representant van het oude wereldbeeld.
Bij het rationalisme van de Verlichting wordt aanvankelijk vanuit empirisch-rationeel,
en later vanuit materialistisch standpunt het functioneren van mens en
wereld begrepen vanuit de wetten van fysica en chemie; als het ware als een
voorbode van onze huidige prestatiemaatschappij. net als bij veel godsdiensten
zijn de waarheidspretenties universeel en werd de rol van de kerk geleidelijk
overgenomen door de wetenschap. Dit wetenschappelijke systeem accumuleert
kennis, zoals het snel groeiende economische systeem kapitaal accumuleert, allebei
exponentiële processen met het risico van onbeheersbaarheid en doel-middel
omkering. De daarmee verbonden technische ontwikkelingen versnellen schaalvergroting
en globalisering. De benadering is echter reductionistisch en partieel,
wat een ingebouwde zwakte van dit wereldbeeld zal blijken te zijn en onder andere
als oorzaak kan worden gezien voor de huidige duurzaamheidsproblemen. De
gedachte is echter dat diezelfde technologie in staat zal zijn het eerder gecreëerde
probleem op te lossen: ‘we vinden er wel wat op’.
na het economische systeem wordt in het begin van de twintigste eeuw ook het
sociale systeem verzelfstandigd, dat wil zeggen los gemaakt uit de eerdere impli-
ciete samenhang. De opkomst van het socialisme is op te vatten als een reactie op
de kapitalistische eenzijdigheid van de prestatiemaatschappij. in dit wereldbeeld
wordt veel waarde gehecht aan een sterk bestuur in een totaalbenadering. De oprichting
van de Volkerenbond en later de Verenigde naties past in dit wereldbeeld.
in rusland schiet het systeem in de karikatuur van totaal collectivisme, extreem op
de rechteras van Figuur 2. Wanneer dit communisme gelijk met de Berlijnse muur
ten val komt, zullen de erfgenamen van de Verlichting (linksboven) bij monde van
Fukuyama (1992) de overwinning uitroepen van het liberaal-democratische wereldbeeld;
beter kan het niet worden. Het einde van de geschiedenis is in hun ogen
bereikt omdat uiteindelijk alle samenlevingen vanzelf op dit wereldbeeld zullen