Download WoodbrookersCahier nummer 3 - Vereniging ...

Wat jammer dat het oude Barchem dit niet meer kan meemaken!
Want tijdens de zakencursus en ook op andere momenten
was er zo vaak de verzuchting dat men noodgedwongen
in de liberaal-vrijzinnige hoek bleef hangen omdat ‘rechts’
het liet afweten mee te doen. Dat betekent overigens niet dat
als deze conservatieve gereformeerden nu aan een eventueel
nog bestaande zakencursus zouden deelnemen alles van een
leien dakje zou gaan. Uit het proefschrift blijkt dat het godsdienstig
nog steeds om twee heel verschillende werelden
gaat. De enige overeenkomst zou zijn het besef dat geloven
op zondag consequenties moet hebben op maandag, maar dan
houdt het ook op en gaan de wegen over het hoe uiteen.
Bij lezing van deze studie is het opvallend dat protestant –
het katholieke speelt een ondergeschikte rol en laten we
verder ongenoemd – uitsluitend in de min of meer conservatieve
betekenis wordt opgevat. Er is een onderscheid gemaakt
tussen orthodox- en modern-protestant, waarin de mate van
bevindelijkheid het criterium is. Het modern-protestantse
heeft dan ook weinig of niets met moderne theologie in de
liberale zin te maken, maar met een grotere rationaliteit en
met een wat modernere beroeps- en levenssfeer. Dat heeft
het curieuze gevolg dat in de inleidende kerkelijke schets het
gereformeerd-synodale segment van de Protestantse Kerk in
Nederland (PKN) tot de uiterste linkerflank van de protestantse
wereld wordt benoemd.
Het voor Nederland typische brede scala van protestanten
buiten behoudend gereformeerd blijft in dit proefschrift
geheel buiten beeld. Daarmee wordt dit stukje kerkgeschiedenis
toch wel erg eenzijdig. Zo schrijven de auteurs dat de
afscheidingen van de publieke hervormde kerk ‘in de loop
van de geschiedenis’ steeds zijn voortgekomen uit een hang
naar de traditionele orthodoxe geloofsleer. Maar dat gold
toch niet voor de remonstranten, begin zeventiende eeuw,
die trouwens geheel ongenoemd blijven. Minder belangrijk,
maar eveneens onthullend, is in het paragraafje over de syno-
14
daal gereformeerden, dat de afsplitsing naar links, in 1926 in
Assen, die leidde tot de Gereformeerde Kerken in Hersteld
Verband (met de hervormden namelijk) niet wordt vermeld.
Lutheranen, doopsgezinden, remonstranten en quakers –
geen van allen bestaan in dit gereformeerde universum. Men
wrijft zich dan ook de ogen uit als in een overzichtje op pagina
127 plotseling de Nederlandse Protestantenbond (NPB)
opduikt, weliswaar in het degelijke gezelschap van vrijgemaakt-
en Nederlands-gereformeerden, maar toch.
Naar de Benedictijnen
Dezelfde beperkte blik, die feitelijk tot onjuistheden leidt,
geldt voor wat gezegd wordt over het organisatiepatroon van
de ondernemers. Men kan dan ook niet zonder meer beweren,
wat op pagina 17 wordt gedaan, dat dé protestantse werkgeversorganisaties
zijn blijven bestaan en hun positie zelfs versterkt
hebben, als men weet dat het landelijke Verbond van
Protestants-Christelijke Werkgevers al lang is verdwenen
(via via opgegaan in VNO-NCW) en de meeste protestants
en algemeen-christelijk gekleurde branche-organisaties eveneens.
Het blijkt dan dat de schrijvers de zuil-gebonden
clubs GMV (Gereformeerd Maatschappelijk Verbond),
RMU (Reformatorische Maatschappelijke Unie) en CBMC
(Christian Business Managers Comitees) bedoelen. Deze drie
hebben ook meegewerkt aan het onderzoek.
Naast al deze beperkingen in het onderzoeksveld qua geloofsrichting
en geografie, is er ook nog de beperking tot slechts
de interne organisatie van personeels-(human resources-)
beleid. Hoewel er aanzetten in deze studie zijn om breder
ondernemingsprofielen na te gaan – er wordt gerefereerd aan
de discussie over Rijnlands en Angelsaksisch kapitalisme en
daarmee samenhangend: of maatschappelijk verantwoord
ondernemen ook niet nader bekeken zou moeten worden – is
men bij de oorspronkelijke bedoelingen gebleven. Maar in het
boek – en nog meer tijdens de promotieplechtigheid – werd