Download WoodbrookersCahier nummer 3 - Vereniging ...

VAN De reDACTIe
Ter Zake
EniGE TiJd GELEdEn WERd iK AAnGESPRoKEn door een
pastor van een verzorgingstehuis. Het tehuis was recent gefuseerd
en het management van de nieuwe koepelorganisatie
had tijdens een personeelsbijeenkomst zijn plannen bekendgemaakt.
De pastor was geschokt door het taalgebruik waarin
niets meer bij zijn oude naam werd genoemd. Zo spraken de
managers over klanten in plaats van bewoners of patiënten,
over human resources in plaats van medewerkers en strooiden
zij kwistig met Engelse termen als benchmarking, output
en targets. Ik vertelde de pastor dat in de meeste bedrijven en
organisaties deze trend al veel langer bestaat, waardoor haar
ontsteltenis nog groter werd. Het gesprek leidde ertoe dat ik
sindsdien nog gespitster ben op de vraag of nieuwe en/of buitenlandse
woorden de Nederlandse taal verrijken of juist verarmen.
Ik kom hierop omdat de redactie van het Woodbrookers
Cahier besloot dat ‘dwarsdenken’ de leidraad van deze derde
uitgave is. Het woord dwarsdenken komt niet in de Van Dale
voor en dan moet je goed nadenken of je het toch gebruikt.
Drukt het woord iets uit wat met andere woorden even scherp
of zelfs scherper kan worden gezegd? Laat ons zien.
In een bijdrage van Wouter Lookman worden filosofen als
Hegel, Schleiermacher en Sismondi opgevoerd als dwarse denkers:
zij die de hoofdstroom van de economische wetenschap
bestoken met op evenwicht (in plaats van doorgaande groei)
gerichte denkbeelden. Kenmerkend voor deze denkers is dat
zij economie moeiteloos verbinden met andere levenssferen en
op zoek zijn naar de juiste onderlinge verhoudingen. Deze filosofische
traditie is een van de belangrijkste inspiratiebronnen
van het Woodbrookerswerk.
2
‘De samenleving kan niet zonder een minimale ethische consensus,
zoals de enkele mens niet zonder metafysische binding
kan leven.’ Aldus de in 2002 overleden Duitse journaliste
en uitgeefster Marion Gräfin Dönhoff. In haar bijna een eeuw
omspannende leven gaf ze telkens blijk van verrassende vrijzinnige
gedachtes. Zij keerde zich fel tegen de aanspraken die
de heersende economische opvattingen, met name het marktdenken,
maken op de mens. Het in druk verschijnen van haar
brieven is reden voor het Woodbrookers Cahier om aandacht
te vragen voor deze bijzondere publiciste in wie sporen van
Rathenau’s denken zichtbaar zijn.
Soms dwingen niet denkers, maar de werkelijkheid zélf nieuwe
gedachtes af. Dit is het geval bij de bevolkingskrimp – een
uniek verschijnsel in de geschiedenis. De krimp zal zich in
heel Nederland voordoen en is nu al zichtbaar aan de randen.
Het gangbare denken van beleidsmakers is van oudsher ingesteld
op groei en is daardoor niet langer adequaat. Wim Derks
van het Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid
schetst in dit Cahier hoe bevolkingskrimp de maatschappelijke
verhoudingen zal veranderen. En hij betoogt hoe door een
omslag in denken een bedreiging kan veranderen in een wenkend
perspectief.
Tot zover over de inhoud van dit Cahier. Is ‘dwarsdenken’ nu
het woord dat deze bijdrages en de daarin opgevoerde denkers
karakteriseert? Ik denk het wel. Het drukt de onafhankelijkheid
van het denken uit - tegen de hoofdstroom in - maar ook
het leggen van dwarsverbanden tussen levenssferen die door
die hoofdstroom gescheiden zijn. Persoonlijk vind ik het woord
daarom passend en kan ik niet een equivalent vinden dat helderder
is. Of het zou moeten zijn wat de moderne manager ‘out
of the box- denken’ noemt. Maar zeg nu zelf…
Gerlof van Rheenen